HR, 18-05-2004, nr. 01023/03

Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verdachte op 10 april 2003 ter zake van "wederrechtelijk in een voor de openbare dienst bestemd lokaal vertoevende, zich niet op vordering van de bevoegde ambtenaar aanstonds verwijderen" veroordeeld tot een geldboete van € 250,--, subsidiair vijf dagen hechtenis, voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

Mr. A.P. Visser, advocaat te 's-Gravenhage, heeft cassatie ingesteld en een schriftuur ingezonden, houdende zes middelen van cassatie.

De eerste drie middelen behelzen klachten omtrent het niet responderen van het Hof op hetgeen door de verdachte in het kader van het laatste woord als bedoeld in art. 311, vierde lid, Sv is aangevoerd. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt te dien aanzien het volgende in:

De eerste vraag die ik mij stel is of hierin ook maar iets te ontdekken is wat zou moeten doen besluiten tot het aannemen van een responsieplichtig verweer. Mijn antwoord luidt ontkennend. Het zetten van vraagtekens bij de bevoegdheid van de rechter vanwege een vermelding in de Gemeentewet (Waar? Hoezo?) kan niet gelden als een beroep op onbevoegdheid van de rechter.1. Een slag in de lucht in de richting van de Tweede Kamer is evenmin voldoende, laat staan een verwijzing naar "Pompe". Ik neem daarbij in aanmerking dat verdachte werd bijgestaan door een rechtsgeleerd raadsman2., die overigens - als ik verdachte goed begrijp - kantoor houdt in 's-Gravenhage en daarom een hier te lande niet ingeschreven advocaat is. Verdachte heeft cassatie laten instellen door dezelfde advocaat uit 's-Gravenhage, die ook een schriftuur heeft ingezonden, maar ik neem maar niet aan dat verdachte door juist gebruik te maken van de diensten van deze advocaat op zijn eigen niet-ontvankelijkheid in cassatie wil aansturen. Degene die een antwoord wil krijgen op een gevoerd verweer zal ervoor dienen te zorgen dat de rechter geconfronteerd wordt met een duidelijk omschreven bezwaar. Het verweer zal voorzien moeten zijn van argumenten die voldoende helder en afgebakend zijn om voor de rechter object van onderzoek en afweging te kunnen zijn. De eerste drie middelen falen.

In het vierde middel wordt geklaagd dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat er reeds sprake was van een ontzegging, nu de desbetreffende brief vermeldt dat er een ontzegging zal worden verleend, hetgeen duidt op een in de toekomst nog te dateren handeling door het College van Bestuur.

Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat:

Blijkens het bestreden arrest heeft het Hof het verweer dat geen sprake was van wederrechtelijk vertoeven als volgt samengevat en verworpen:

Uit voornoemde overwegingen van het Hof volgt dat het middel zich richt tegen een ten overvloede gegeven overweging. Het ten laste van verdachte bewezenverklaarde wederrechtelijk vertoeven berust in casu op het niet voldoen aan het door [betrokkene 1] herhaaldelijk gegeven bevel zich te verwijderen.3. Door aan de eerste vordering geen gevolg te geven werd verdachtes verblijf in de bibliotheek onrechtmatig.4. Aan de delictsomschrijving van art. 139 Sr is vervolgens voldaan op het moment dat aan een tweede verwijderingsbevel geen gevolg wordt gegeven.

Nu de bestreden beslissing van het Hof niet is gegrond op een reeds geldende schriftelijke ontzegging kan het middel buiten bespreking blijven.5.

Het vijfde middel houdt de klacht in dat het Hof ten onrechte bewezen heeft verklaard dat er sprake was van het vertoeven in een voor de Openbare Dienst bestemd lokaal, nu uit bewijsmiddel 1 slechts kan volgen dat verdachte naar binnen wilde.

In het zesde middel wordt er over geklaagd dat het Hof het gevoerde bewijsverweer ten onrechte heeft verworpen en heeft bewezenverklaard dat de vordering is gedaan door een daartoe bevoegde ambtenaar, omdat die status niet uit de bewijsmiddelen kan volgen.

Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer als volgt samengevat en verworpen:

De wetsgeschiedenis van art. 139 Sr leert dat de uitleg van het Hof nauw aansluit bij een voorstel dat de Commissie lanceerde. De Commissie stelde voor art. 138 en art. 139 Sr samen te voegen en in plaats van 'rechthebbende' (art. 138 Sr) en 'bevoegde ambtenaar' (art. 139 Sr) in het nieuw voorgestelde artikel te spreken van 'de bevoegde persoon'.6. De voorstellen van de Commissie hingen samen met haar vraag of niet andere openbare gebouwen, zoals kerken, met voor de openbare dienst bestemde lokalen moesten worden gelijkgesteld.7. De Minister wees het voorstel van de Commissie van de hand omdat art. 139 Sr niet ziet op de eigenlijke huisvredebreuk, maar op lokaliteiten "niet voor rust en vrede bestemd en waar in de regel mannen genoeg aanwezig zijn om den indringer te keeren."8. Daarmee keerde het wetsvoorstel terug in zijn oorspronkelijke vorm zonder dat nog enige aandacht aan de 'ambtenaar' is besteed. Maar de gedachtegang van de Commissie was wel adequaat in die zin dat de toegang tot een openbaar gebouw moet kunnen worden ontzegd door degene voor de gang van zaken in dat gebouw verantwoordelijk is.9.

In de jurisprudentie wordt voor de uitleg en de toepassing van strafrechtelijke bepalingen, waarin het administratiefrechtelijke begrip ambtenaar voorkomt, (telkens) een autonome betekenis toegekend.10. De Hoge Raad omschrijft de ambtenaar wel in het algemeen als "degene die door het bevoegde openbare gezag is aangesteld in een openbare betrekking om een deel van de taak van de staat of zijn organen te verrichten.11. Deze definitie wordt in de rechtspraak van de Hoge Raad echter ruim en soepel toegepast. Om de te verrichten arbeid te kunnen beschouwen als een deel der taak van de Staat wordt bijvoorbeeld niet geëist dat die taak uit haar aard alleen door de overheid kan worden verricht: voldoende is dat deze haar aan zich getrokken heeft.12. Zo is een trambestuurder van een Gemeentelijk Vervoer Bedrijf ambtenaar in de zin van art. 304 Sr.13. Evenmin behoeven de werkzaamheden van de persoon om wie het gaat het karakter van gezagsuitoefening te dragen en ook is het geen bezwaar dat die werkzaamheden voor wat betreft de verhouding tussen overheid en derden louter door het privaatrecht worden beheerst.14. Het kan bovendien ook om een arbeidscontractant gaan, zelfs als het contract niet schriftelijk is vastgesteld.15. Voorts kan bijvoorbeeld ook de directeur van een gemeentelijk gasbedrijf een ambtenaar zijn in strafrechtelijke zin.16. Over art. 249 lid 2 aanhef en onder 1 Sr overwoog de Hoge Raad dat privatisering van de reclassering niet verhindert dat een reclasseringswerker 'ambtenaar' in de zin van genoemde bepaling is omdat "daaronder tevens dient te worden begrepen een reclasseringswerker als de verdachte, als degene die onder toezicht en verantwoording van de overheid is aangesteld in een functie waaraan een openbaar karakter niet kan worden ontzegd ten einde een deel van de taak van de Staat of zijn organen te verrichten."17.

Uit dit alles volgt dat het geenszins noodzakelijk is dat de persoon in kwestie een ambtenaar is als bedoeld in art. 1 van de Ambtenarenwet. Voorts hoeft hij niet te behoren tot de in art. 84 Sr genoemde kring van personen, nu in dat artikel slechts een uitbreiding wordt gegeven door te vermelden wie er - naast de eigenlijke ambtenaren - in ieder geval als zodanig moeten worden aangemerkt. Het komt er op neer dat de bevoegde ambtenaar in de zin van art. 139 Sr degene is die bevoegd is om in het voor de openbare dienst bestemde lokaal zijn wil te doen gelden tegenover hem die wil binnenkomen of aldaar vertoeft. Hij moet in en over het lokaal "te zeggen hebben" onder de omstandigheden waaronder en op het ogenblik waarop het feit gepleegd wordt.18.

Het Hof heeft als bewijsmiddel 2 gebezigd een proces-verbaal van bevindingen d.d. 2 juli 2002, opgemaakt door J.A. Verbeek, brigadier van Politie Haaglanden, inhoudende onder meer - zakelijk weergegeven - als relaas van deze opsporingsambtenaar:

Tevens hoorde ik op 2 juli 2002 een man die mij opgaf te zijn genaamd [betrokkene 2]. Hij verklaarde: "Ik ben werkzaam als hoofd facilitaire dienst van de TU Delft. Bij ons is de beveiliging van het gebouw uitbesteed aan het beveiligingsbedrijf [A]. Zo is namens dat beveiligingsbedrijf bij ons onder andere werkzaam [betrokkene 1]. Zij is evenals alle andere medewerkers van dat beveiligingsbedrijf door mij bevoegd gesteld tot het doen van vorderingen aan ongewenste personen binnen het gebouw van de TU Delft om deze het gebouw te doen verlaten."

Uit voornoemd bewijsmiddel volgt dat beveiligingsmedewerkster [betrokkene 1] door het bevoegde openbare gezag is aangesteld ter bescherming van de veiligheid van personen en goederen in een voor de openbare dienst bestemd lokaal, en dat aan haar in dat kader de bevoegdheid is verleend tot het doen van vorderingen aan ongewenste personen teneinde deze het gebouw te doen verlaten. Het oordeel van het Hof, zoals hiervoor onder 6.2 weergegeven, dat [betrokkene 1] derhalve heeft te gelden als de bevoegde ambtenaar in de zin van art. 139 Sr getuigt niet van een verkeerde rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk. Voorts kan bewijsmiddel 2 aldus worden uitgelegd dat er sprake was van een mandaat. Mandaat is volgens art.10:1 Awb de bevoegdheid om in de naam van een bestuursorgaan besluiten te nemen, welke besluiten, mits binnen de grenzen van de mandatering genomen, gelden als besluit van de mandaatgever (art.10:2 Awb).19. De mandaatgever blijft bevoegd en verantwoordelijk. In het privaatrecht spreekt men in vergelijkbare gevallen van volmacht. Zo een uitleg stond wellicht ook het Hof voor ogen toen het overwoog dat een schriftelijk mandaat niet nodig was. Wat daarvan ook zij; óf er was een mandaat en dan geldt de beslissing om aan verdachte de toegang te ontzeggen als een beslissing van het hoofd facilitaire dienst van de TU Delft. Óf de beslissing is genomen door een persoon die tot die beslissing in het voor de openbare dienst bestemde lokaal gerechtigd was en die daarom in de context van art. 139 Sr als 'ambtenaar' heeft te gelden.

Het middel faalt dus.

De middelen zijn tevergeefs voorgesteld en kunnen, met uitzondering van het zesde middel, met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.