HR, 17-06-2003, nr. 02729/02

"De voorzitter deelt mede dat uitgangspunt bij de ondervraging van de getuigen zal zijn dat het hof vragen die ertoe strekken om identiteitsgegevens van informanten bekend te maken dan wel vragen die bij de beantwoording daarvan ertoe kunnen leiden dat de identiteitsgegevens bekend worden, zal beletten. Het hof denkt in het bijzonder aan de vraag of de desbetreffende getuige in de onderhavige zaak informant is geweest en/of aan de vraag of de desbetreffende getuige als informant enige zich in het dossier bevindende CIE-informatie heeft verstrekt.

Zowel het algemeen opsporingsbelang dat er mee is gediend dat potentiële informanten niet worden afgeschrikt en wraakacties tegen hen worden voorkomen als het belang van de persoonlijke veiligheid van de informanten verzet zich tegen beantwoording van dergelijke vragen. Deze belangen dienen naar het oordeel van het hof in het algemeen zwaarder te wegen dan het belang van de verdediging om deze informanten na bekendmaking van hun identiteit over de verstrekte informatie eventueel ter terechtzitting te kunnen horen. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat de wijze waarop (CIE-) informatie is verkregen door het horen ter terechtzitting van politieambtenaren die die informatie direct of indirect hebben ontvangen, kan worden getoetst.

Voorkomen moet worden dat een getuige op een door de verdediging gestelde vraag al min of meer direct of indirect, verbaal of non-verbaal, antwoord geeft en aldus afbreuk doet aan de hiervoor omschreven belangen. Als de kring van potentiële informanten gezien de aard van de verstrekte informatie klein is, zoals in de onderhavige zaak, kan ook een ontkennend antwoord die belangen schenden door in de richting van andere potentiële informanten te wijzen en aldus de kring van potentiële informanten kleiner te maken.

De voorzitter beveelt daarom in het kader van de hem in artikel 272, eerste lid, jo artikel 415 Sv toevertrouwde leiding van het onderzoek ter terechtzitting en de hem in artikel 124, eerste lid, Sv opgedragen taak tot handhaving van de openbare orde op grond van genoemde klemmende redenen dat vragen die betrekking hebben op de eventuele status van betrokkene als informant of op de in dit dossier aanwezige CIE-informatie eerst, eventueel buiten aanwezigheid van de getuige, aan de voorzitter worden voorgelegd ten einde de procedure zoals die is neergelegd in artikel 293, tweede lid, juncto artikel 415 Sv te kunnen volgen. In dit verband verwijst het hof naar HR 13 november 2001, NJB 2002, 1.

De raadslieden gaan akkoord met de genoemde procedure."

"De advocaat-generaal vordert dat het hof gelet op het aanvullend proces-verbaal van de CIE-inspecteur Teunissen d.d. 14 januari 2002 de in het tussenarrest d.d. 18 december 2001 in de zaak van [verdachte] bepaalde terugverwijzing naar de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in het arrondissement 's-Gravenhage zal herroepen. De heer Teunissen houdt zich beschikbaar om eventueel vandaag nog te worden gehoord.

De raadsman van [verdachte] verzoekt het hof de verwijzing naar de rechter-commissaris zoals verwoord in het tussenarrest te handhaven. Het aanvullend proces-verbaal maakt de zaak niet anders. [Getuige 1] is niet de informant. De verdediging wil de identiteit van de informant niet achterhalen, maar alleen vragen kunnen stellen aan de informant omtrent de gegeven informatie.

De verdediging twijfelt aan de juistheid van de inhoud van het aanvullend proces-verbaal, omdat in de verklaringen van [getuige 1] bij de politie nergens naar voren komt dat [betrokkene 1] daarbij heeft geschoten.

(...)

De advocaat-generaal merkt nog [op] dat het, gelet op het aanvullend proces-verbaal niet meer nodig is de zaak terug te verwijzen naar de rechter-commissaris. Voorkomen moet worden dat informanten bij de zaak worden betrokken. De politie zegt dat ook toe aan informanten. Een verhoor door de rechter-commissaris kan bedreigend zijn voor de informanten. Hij persisteert bij zijn vordering.

De raadsman van [verdachte] persisteert bij zijn eerder gemaakte opmerkingen. De CIE-informatie is ontlastend voor [verdachte]. De raadsman van [verdachte] verzoekt subsidiair, als het hof zijn beslissing herroept, die CIE-informatie uit het dossier te verwijderen nu de informatie niet betrouwbaar is.

De voorzitter deelt mede dat het hof voor het verhoor van de getuige [getuige 1] nader zal beslissen."

"De betreffende informant heeft geen eigen wetenschap. Met betrekking tot de passages waar staat "Bij de moord zijn betrokken de gebroeders [verdachte en betrokkene 2] en de zoon [betrokkene 1]" en "[betrokkene 1] heeft daarbij geschoten" is de enige bron van informatie [betrokkene 1]. In een ander proces-verbaal dat door mij is opgemaakt is er wel sprake van een andere bron. Ik maak in principe proces-verbaal op van CIE-informatie, bij uitzondering maakt iemand anders proces-verbaal op".

"De raadsman van [betrokkene 2] verzoekt het hof om de volgende vragen te stellen aan de getuige.

"Is er door U tussen mei en oktober 2000 met derden gesproken over hetgeen heeft plaatsgevonden in de nacht van 13 op 14 mei en met wie";

"Heeft U later van derden iets gehoord over het gebeurde";

"Heeft U tegen derden gezegd dat [betrokkene 1] daarbij geschoten heeft".

De advocaat-generaal verzoekt het hof om in ieder geval de vraag "met wie" te beletten.

De raadsman van [betrokkene 2] merkt op dat, voorzover het gaat over de passage "[betrokkene 1] heeft daarbij geschoten", hij het eens kan zijn met de advocaat-generaal, maar dat de vragen voor het overige wel beantwoord kunnen worden.

De raadsman van [verdachte] verzoekt de vragen uit te breiden met de vraag:

"Heeft U tegen iemand gezegd dat [verdachte], zijn zoon [betrokkene 1] en de broer van [verdachte], [betrokkene 2] betrokken zijn bij de moorden in Loosduinen op 14 mei 2000".

De advocaat-generaal heeft geen bezwaar tegen deze vraag.

Het hof onderbreekt hierop het onderzoek voor beraadslaging.

Na beraadslaging en hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter mede dat genoemde vragen aan de getuige kunnen worden gesteld, maar dat zij de vragen alleen met ja of nee mag beantwoorden en daarbij geen namen mag noemen.

Dit in verband met de bescherming van de identiteit van de informant(en).

De raadsman van [betrokkene 2] vraagt of er helemaal geen namen van derden genoemd mogen worden.

De raadsman van [verdachte] heeft bezwaar tegen deze gang van zaken en wil graag de motivering van het hof weten waarom alleen met ja of nee mag worden geantwoord.

De voorzitter deelt namens het hof mede dat per vraag zal worden bekeken of er eventueel naar namen gevraagd kan worden.

De voorzitter stelt de vragen:

"Is er door U tussen mei en oktober 2000 met derden gesproken over hetgeen plaatsgevonden heeft in de nacht van 13 op 14 mei"?

De getuige verklaart: Ja.

"Hebt U later van derden iets gehoord over het gebeurde"?

De getuige verklaart: Nee.

"Hebt U tegen derden gezegd dat [betrokkene 1] daarbij geschoten heeft of kan men mogelijk begrepen hebben dat U iets dergelijks hebt gezegd"?

De getuige verklaart: Nee.

De raadslieden geven beiden aan een onbevredigd gevoel over deze gang van zaken te hebben. Het is goed dat de identiteit van de informant(en) wordt beschermd. Maar nu de getuige aangeeft die woorden niet gebezigd te hebben zoals ze zijn opgeschreven door de criminele inlichtingen eenheid, kan zij dus niet de bron van de informant(en) zijn. Wij willen dus graag dat aan de getuige wordt gevraagd met wie zij dan wel heeft gesproken.

De advocaat-generaal heeft hier bezwaar tegen. Er blijft gevaar bestaan dat aldus de identiteit van de informant toch bekend wordt.

De raadsman van [verdachte] deelt mede dat hij blijft bij zijn verzoek om de informant door de rechter-commissaris te doen horen.

De advocaat-generaal verwacht problemen, in geval de informant als bedreigde getuige wordt aangemerkt, omdat een confrontatie van de getuigen met de afgelegde verklaringen pas zinvol is, als de identiteit van de informant aan [betrokkene 1] bekend is.

Het hof onderbreekt hierop het onderzoek voor beraadslaging.

Na beraadslaging en hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter mede dat de getuige [getuige 1] eerder bij de politie heeft verklaard dat zij tegen [betrokkene 3], [betrokkene 4], [betrokkene 5], [betrokkene 6], [betrokkene 7] en [betrokkene 8] het verhaal heeft verteld.

De getuige [getuige 1] verklaart:

Ik heb niet aan anderen dan de genoemde personen het verhaal verteld. Het verhaal houdt in dat [betrokkene 1] en [verdachte] bij de moorden betrokken zijn en dat [verdachte] heeft geschoten.

De raadsman van [betrokkene 2] deelt mede niet op zoek te zijn naar de naam van de informant.

De raadsman van [verdachte] deelt mede dat de verklaring van de informant ontlastend kan zijn voor [verdachte]. De rol van [betrokkene 1] is duidelijk.

De vragen die gesteld kunnen worden aan de informant zijn: Is [betrokkene 2] betrokken bij de moorden en heeft [betrokkene 1] geschoten.

De advocaat-generaal merkt op dat [betrokkene 1] op de benzinetank heeft geschoten.

De voorzitter deelt na kort overleg mede dat het hof blijft bij zijn beslissing om de zaak te verwijzen naar de rechter-commissaris zoals verwoord in het tussenarrest d.d. 18 december 2001.

De getuige [getuige 1] verklaart nog:

Ik heb na 14 mei geen nieuwe feiten gehoord over de zaak."

"Na beraadslaging en hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter mede dat het hof het verzoek van de raadsman afwijst, omdat de getuige kort het doel en de inhoud van het verhoorplan heeft aangegeven dat vooral bestaat uit de vastgestelde onderwerpen van het verhoor en de volgorde die daarbij in acht zal worden genomen. Het verhoorplan heeft het karakter van hulpmiddel en heeft geen officiële status. De getuigen Jansen en Kölker zijn ter zitting bevraagd kunnen worden omtrent de wijze van verhoor. Redelijkerwijs valt aan te nemen dat door afwijzing van het verzoek [verdachte] niet in zijn verdediging wordt geschaad."

"Er is in deze zaak bij het verhoren van de verdachten gebruik gemaakt van verhoorplannen.

Daarin zijn de onderwerpen van het verhoor vastgesteld en is de volgorde die daarbij in acht zal worden genomen aangegeven."

"Vooraf wordt een verhoorplan opgemaakt over de vragen die aan een verdachte gesteld gaan worden. Er staat niet in wat wel of niet mag."

"In het verhoorplan stonden vraagpunten bijvoorbeeld over de auto van [verdachte]."

"Op verzoek van de verdediging heeft het hof nog een nader onderzoek ingesteld inzake de juistheid van een zich bij de stukken bevindend proces-verbaal d.d. 11 juli 2000, nr. 103/2000 (blz. 407), opgemaakt door W.A. Engels, coördinator van de Criminele Inlichtingen Eenheid van de regiopolitie Haaglanden en inhoudende als de door (een) informant(en) verstrekte inlichtingen: "De volgende personen zijn bij de dubbele moord in loosduinen, d.d. 14 mei 2000, betrokken: [verdachte], zijn zoon, [betrokkene 1] en de broer van [verdachte], [betrokkene 2]. [Betrokkene 1] heeft daarbij geschoten.", aangezien dat proces-verbaal er mogelijk op zou kunnen wijzen dat niet de verdachte maar zijn zoon [betrokkene 2] (geboren op [geboortedatum] 1970) de beide slachtoffers zou hebben doodgeschoten.

De betrokken informant is door de rechter-commissaris op 11 juli 2002 als bedreigde getuige gehoord. De bedreigde getuige heeft onder meer geantwoord, (a) dat hij/zij niets gezien heeft van de schietpartij op 14 mei 2000, (b) dat hij/zij niet heeft gehoord dat [betrokkene 1] specifiek op de slachtoffers zou hebben geschoten, alleen dat hij zou hebben geschoten, (c) dat hij/zij niet heeft gehoord wie de schoten op de slachtoffers heeft gelost en (d) dat het hem/haar niet bekend is of [betrokkene 1] op een slachtoffer of op iets anders zou hebben geschoten.

Nu ook overigens in het dossier geen enkele aanwijzing kan worden gevonden dat het de getuige [betrokkene 2] (geboren op [geboortedatum] 1970) is geweest die de beide slachtoffers zou hebben doodgeschoten en voorts vaststaat dat deze getuige op de Ford Sierra, waarin de slachtoffers waren beschoten, heeft geschoten om die in brand te steken, kan niet worden gezegd dat de mogelijkheden voor de verdachte om ontlastend bewijsmateriaal aan te dragen vanwege het enkele feit dat de rechter-commissaris, gelet op de bescherming van de anonimiteit van de bedreigde getuige, heeft belet dat het antwoord op bepaalde vragen ter kennis kwam van de verdediging, zodanig zijn beknot dat er geen sprake meer is geweest van een eerlijk proces."

Volgens het hof is op grond van de processtukken geenszins aannemelijk geworden dat ten aanzien van de verdachte onoorbare verhoormethoden zijn gebezigd. Volgens de pv-coördinator A.J.M. Kölker, als getuige gehoord op de terechtzitting van het hof van 15 januari 2002, had de verdachte geen bezwaar tegen een confrontatie met de plaats waarop het delict is begaan. Dat is ook niet verwonderlijk want de verdachte ontkent daar te zijn geweest. De raadsman van de verdachte heeft het hof ook niet om een nader onderzoek verzocht en volstaan met het in zijn pleidooi bijeenvoegen van enkele niet nader gestaafde beweringen die gezamenlijk een schending van het pressieverbod zouden moeten opleveren.

De raadsman heeft voorts verzuimd, hoewel hij daartoe gelegenheid heeft gehad toen de hoofdagente van politie A.C.M. Jansen ter terechtzitting van het hof van 15 januari 2002 als getuige is gehoord, haar over de verhoormethoden te ondervragen. Mede gelet op het late stadium waarin dit strafmaatverweer is gevoerd en het ontbreken van een deugdelijke onderbouwing van de gedane beweringen acht het hof geen noodzaak aanwezig om thans nog een en ander te onderzoeken. Voor strafvermindering op die grond bestaat dan ook geen aanleiding."

De arrestatie van cliënt was goed voorbereid. De verdachten zijn direct overgebracht naar een plaats voor verhoor. Volgens artikel 40 lid 2 Sv wordt de piketraadsman onverwijld ingelicht over de inverzekeringstelling. In casu werd cliënt op 3 oktober 2000 rond 6:00 uur gearresteerd, om 10:00 uur in verzekering gesteld. De piketcentrale meldt, dat zij pas om 14:03 uur de melding heeft ontvangen. Een vertraging van 4 uur is niet meer onverwijld. In casu geldt exact hetzelfde. In de tijd, die met de vertraging was gemoeid, werd cliënt door de politie intensief verhoord, al kort nadat hij door een arrestatieteam met 'geweld' van zijn bed was gelicht.

Uit de verhoren die in deze periode zijn afgenomen is geen relevant bewijs naar voren gekomen. Van bewijsuitsluiting is geen sprake. Daarom volsta ik ermee op te merken dat er inbreuk is gemaakt op de rechten van cliënt, die in enigerlei mate tot strafvermindering moet leiden."

Voor een bewezenverklaring van voorbedachte raad is volgens vaste rechtspraak voldoende dat komt vast te staan dat de verdachte tijd had zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit, zodat de gelegenheid heeft bestaan dat hij over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad heeft nagedacht en zich daarvan rekenschap heeft gegeven (Zie HR 27 juni 2000, NJ 2000, 605 en HR 11 juni 2002, NJB 2002, 104).

In aanmerking genomen de tijd die is verstreken tussen het ophalen van een vuurwapen uit de woonwagen door de zoon van de verdachte en het besluit van de verdachte om rijdende in de Ford Sierra met behulp van een in de auto verborgen vuurwapen op de beide lifters te schieten, heeft de verdachte voldoende gelegenheid gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van dit besluit. Ook het besluit van de verdachte om, onmiddellijk nadat hij er door zijn zoon op was geattendeerd dat één van de lifters nog leefde, hen nogmaals in het hoofd en/of de nek te schieten wijst op de wil van de verdachte om het reeds tevoren genomen besluit om de beide lifters dood te schieten ook daadwerkelijk uit te voeren.

In het dossier is voorts geen aanknopingspunt te vinden voor een plotseling opgekomen gemoedsbeweging van de verdachte.

Als zodanig beschouwt het hof niet de verklaring van de getuige A.C.J. Jansen, hoofdagente van politie Haaglanden, afgelegd ter terechtzitting van het hof van 15 januari 2002, dat tijdens een gesprek in de cel van het politiebureau Loosduinen door de verdachte is gesproken over "die nacht" en dat hij toen heeft gezegd: "Ik had dat gevoel, ik weet niet hoe ik het moet omschrijven al eerder gehad. Toen kon ik het wegdrukken door keihard te werken en geen agressie te zoeken".

Immers nu de verdachte heeft ontkend met mevrouw Jansen over de nacht van 13 op 14 mei 2000 te hebben gesproken en voorts ervoor heeft gekozen om het hof geen enkel inzicht te verschaffen in de totstandkoming van het door hem genomen besluit om de beide lifters dood te schieten, leidt het hof uit de hiervoor geschetste omstandigheden af dat bij de verdachte sprake is geweest van voorbedachte raad."

Dat de verdachte uiteindelijk niet met het door de zoon van de verdachte opgehaalde wapen, maar met een ander - in de auto verborgen - wapen de lifters heeft doodgeschoten, doet hieraan niet af. Zoals hiervoor overwogen, moet het voor de zoon van de verdachte duidelijk zijn geweest dat het verzoek van de verdachte om een vuurwapen te halen een strekking had die zeer wel gewelddadig handelen van de vader tegen beide lifters zou kunnen meebrengen."