HR, 21-01-2003, nr. 01654/01

Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verzoeker niet strafbaar verklaard ten aanzien van bewezenverklaarde "meineed" en hem te dier zake ontslagen van alle rechtsvervolging.

Tegen deze uitspraak is zowel door de advocaat-generaal bij het Hof als namens verzoeker beroep in cassatie ingesteld. De door de advocaat-generaal ingediende schriftuur bevat één middel van cassatie. Namens verzoeker hebben mrs. J.M. Sjöcrona en D.V.A. Brouwer, advocaten te 's-Gravenhage, bij schriftuur eveneens één middel van cassatie voorgesteld.

De bewezenverklaring betreft een door verzoeker en een andere politiefunctionaris opgemaakt proces-verbaal ter zake van de aanhouding van zekere [betrokkene 2].

Dat proces-verbaal bevindt zich (als bijlage "AH/1" bij een proces-verbaal dat door het Bureau Interne Zaken van de regiopolitie Rotterdam/Rijnmond is opgesteld) bij de aan de Hoge Raad toegezonden stukken.

Blijkens dat door verzoeker en zijn collega opgemaakte proces-verbaal hebben zij gereageerd op de melding dat de ruit van een geparkeerde auto was vernield. Bij die auto aangekomen werden verzoeker en zijn collega, aldus dit proces-verbaal, terstond geconfronteerd met agressief gedrag van drie personen die zich in de auto bevonden. Nadat verzoeker degene die op de bestuurdersplaats zat herhaaldelijk had gesommeerd zijn rijbewijs en het kentekenbewijs van de auto te tonen, en die persoon daarop steeds uitdagende, bedreigende en/of beledigende antwoorden had gegeven, heeft verzoeker die persoon, aldus nog steeds dit proces-verbaal, medegedeeld dat hij te ver was gegaan en dat hij was aangehouden. Overigens is in het proces-verbaal als reden om die persoon, die [betrokkene 2] bleek te zijn, vermeld: belediging van een ambtenaar in functie, wederspannigheid en vormen van mishandeling.

Naar luid van het door verzoeker en zijn collega opgestelde proces-verbaal heeft [betrokkene 2] zich tegen zijn aanhouding verzet, en is ook degene die in de auto op de bijrijdersplaats zat zich met de aanhouding gaan bemoeien. Die persoon, die [betrokkene 1] bleek te heten, is om de auto heengelopen, heeft onder het slaken van beledigende, uitdagende en mogelijk bedreigende kreten zijn broekriem losgemaakt, en met die broekriem om een hand gewikkeld een beweging gemaakt waaruit verzoeker afleidde dat [betrokkene 1] hem trachtte te verwonden. Verzoeker heeft gerelateerd dat hij zijn van dienstwege verstrekte staaflantaarn heeft gebruikt om klappen met de broekriem af te weren.

Er is komen vast te staan dat verzoeker ook zijn dienstwapen heeft getrokken, en dat vuurwapen op [betrokkene 1] heeft gericht. Dat ter hand nemen van, en dreigen met, het wapen is in het proces-verbaal onvermeld gebleven.

Tot de door het Hof vastgestelde feiten behoort voorts dat verzoeker heeft nagelaten het gebruik van zijn wapen te rapporteren in een "meldingsformulier geweldgebruik", ofschoon hij daartoe verplicht was, terwijl hij nadien nog, toen hij terzake van zijn geweldsaanwending werd gehoord, in strijd met de waarheid heeft verklaard. Daarvoor is verzoeker disciplinair bestraft.

Blijkens de bewezenverklaring heeft het Hof dit door verzoeker opgestelde proces-verbaal als een meinedige verklaring aangemerkt, waarbij de valsheid van die verklaring er in is gelegen dat verzoeker opzettelijk niet heeft vermeld dat hij bij gelegenheid van de aanhouding van [betrokkene 2] zijn dienstwapen op [betrokkene 1] heeft gericht.

Tegen dat oordeel keert zich het namens verzoeker voorgestelde middel met een rechts- en een motiveringsklacht.

De rechtsklacht is dat het Hof ten onrechte het verzwijgen van een gegeven heeft aangemerkt als het afleggen van een valse verklaring in de zin van art. 207 Sr.

Er wordt op gewezen dat in Noyon-Langemeijer-Remmelink, Het Wetboek van Strafrecht, aant. 7 bij art. 207 (suppl. 96) de vraag is opgeworpen of een (als meinedig aan te merken) onwaarheid ook gelegen kan zijn in verzwijging. Die vraag beantwoordt de bewerker van deze uitgave ontkennend:

Dat standpunt deel ik niet. Mij lijken de door de wetgever gekozen woorden ("hij die [...] opzettelijk een valse verklaring onder ede aflegt") niet dwingend mee te brengen dat de valsheid alleen gelegen kan zijn in de gegevens die de verklarende persoon (met stelligheid) noemt. Deze woorden laten, dunkt mij, ruimte voor de uitleg dat die valsheid ook gelegen kan zijn in verzwijging, mits het gevolg daarvan is dat hetgeen wèl wordt verklaard van de werkelijke gebeurtenissen een onjuiste voorstelling oplevert.

Het in dit middel, in navolging van het zo-even aangehaalde werk, betrokken standpunt dat opzettelijke verzwijging nimmer onder het bereik van art. 207 Sr kan vallen zou naar mijn inzicht tot onwenselijke resultaten kunnen voeren.

Ik stel mij - de kwestie tot in de uiterste consquenties overdenkend - het geval voor van een getuige die in een strafzaak onder ede een verklaring aflegt die voor de verdachte bezwarend is, maar bewust nalaat te vermelden dat hij in rechtstreeks verband met de genoemde feiten iets meent te weten dat het belastende karakter van zijn verklaring in een heel ander licht kan stellen. Bijvoorbeeld: de getuige verklaart, hetgeen geheel juist is, dat hij de verdachte kort na de moord met het moordwapen in zijn hand heeft gezien, maar verzwijgt dat hij ook heeft gezien dat de verdachte dit wapen van een ander heeft overgenomen. Men zou kunnen zeggen dat het voorbeeld met name vergezocht lijkt omdat aangenomen kan worden dat een bekwame rechter, raadsman of vertegenwoordiger van het openbaar ministerie zal doorvragen, zodat de onvolledigheid van de verklaring wel aan het licht zal komen. Niettemin: het bewust afleggen van een dergelijke, door onvolledigheid (tè) belastende verklaring vertoont een niet minder grote minachting voor het proces van waarheidsvinding en de belangen van een verdachte dan het opdissen van onjuiste gegevens. Een vervolging wegens meineed zou niet moeten afstuiten op de omstandigheid dat de getuige geen onjuiste feiten heeft genoemd, maar bewust relevante feiten heeft verzwegen.

Voorts lijkt het mij aangewezen in dit verband aansluiting te zoeken bij de rechtspraak betreffende valsheid in geschriften. Met betrekking tot de strafbaarstelling daarvan wordt reeds geruime tijd aangenomen dat het onvermeld laten (bijvoorbeeld door onvolledige invulling van een voorgedrukt formulier) van gegevens die het geschrift aannemelijk moet maken gelijk is te stellen aan het vermelden van onjuiste gegevens, vgl HR DD 84.500 en HR NJ 1986, 328. Valselijk opmaken of het vervalsen van een geschrift, bestemd om tot bewijs van enig feit te dienen, of het gebruik van zo een vals of vervalst geschrift, tast het vertrouwen aan dat in het maatschappelijk verkeer in zulke geschriften gesteld moet kunnen worden. Art. 207 Sr beschermt in wezen hetzelfde belang, maar dan in een specifieke context, namelijk het belang dat een onder ede afgelegde verklaring door de rechter, (andere) procespartijen of autoriteiten aangemerkt moet kunnen worden als een waarborg dat het verklaarde de werkelijkheid juist weergeeft, vgl. H.J. Smidt, Geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht (1881), Deel II, p. 218.

Naar mijn inzicht kan onder het opzettelijk onder ede een valse verklaring afleggen, als bedoeld in art. 207 Sr, mede begrepen worden het opzettelijk ongenoemd laten van feiten, mits degene die de verklaring aflegt zich ervan bewust is dat zijn verklaring daardoor een verkeerde voorstelling van zaken wekt. Uit dat laatste vloeit overigens voort dat in een dergelijk geval, waarin de valsheid van de verklaring in de onvolledige opgave van feiten is gelegen, hoge eisen gesteld moeten worden aan het (bewijs van) op die valsheid gerichte opzet.

Hier kom ik nog op terug, naar aanleiding van de in dit middel opgeworpen motiveringsklacht.

In de toelichting op het middel wordt nog gewezen op HR NJ 1965, 178, maar hoe daarin steun zou zijn te vinden voor het standpunt dat de valsheid van de in art. 207 Sr bedoelde verklaring niet gelegen kan zijn in het opzettelijk ongenoemd laten van een relevant gegeven (terwijl de verklarende persoon zich van die relevantie, en van de onvolledigheid van hetgeen hij wèl opgeeft, bewust is) vermag ik niet in te zien. In dit arrest is bepaald dat onder een 'valse verklaring' in de zin van art. 207 Sr moet worden verstaan: een verklaring in strijd met de waarheid, maar die beslissing stond geheel in het teken van het oordeel van de feitenrechter dat van zo een 'valse verklaring' reeds gesproken kan worden indien de getuige een verklaring aflegt die afwijkt van een bij de getuige zelf gerezen overtuiging, vgl de conclusie en annotatie bij dit arrest.

Voor zover het middel erover klaagt dat het daarin bestreden oordeel getuigt van een onjuiste rechtsopvatting moet het daarom falen.

De motiveringsklacht betreft de redenering die het Hof tot het oordeel heeft gebracht dat verzoeker gehouden is geweest in het proces-verbaal betreffende de aanhouding van [betrokkene 2] het ter hand nemen van, en de bedreiging van [betrokkene 1] met, zijn dienstwapen te vermelden, zodat het ongenoemd laten daarvan een zó vertekend beeld van de werkelijkheid oplevert dat gesproken kan worden van een een valse verklaring in de zin van art. 207 Sr.

Dat oordeel steunt op bewijsoverwegingen die ik als volgt weergeef.

In de toelichting op het middel wordt deze door het Hof gevolgde gedachtengang onbegrijpelijk genoemd, omdat zijn uitgangspunt dat er noch ten aanzien van het gebruik van het dienstwapen, noch ten aanzien van het gebruik van de staaflantaarn een rechtsplicht tot vermelding in het proces-verbaal bestond, onverenigbaar zou zijn met de stelling, kort gezegd, dat 'wie A zegt ook B moet zeggen'.

Hierin kan ik de stellers van het middel niet volgen. Met het Hof meen ik dat ook bij gebreke van een duidelijk omschreven verplichting bepaalde gegevens te vermelden de onverplichte vermelding van het ene gegeven met verzwijging van het andere, hoezeer ook de vermelding van dat laatste gegeven onverplicht is, een ambtsedig relaas het karakter van onwaarheid kan geven, indien dat relaas daardoor een onjuist beeld van de werkelijkheid geeft en de verzwijging ook is ingegeven door het verlangen dat onjuiste beeld op te roepen. Terecht, dunkt mij, heeft het Hof in dit verband betekenis toegekend aan de omstandigheid dat in de rechtspleging vertrouwd moet kunnen worden op de integriteit van ambtsedige processen-verbaal.

In de toelichting op het middel wordt 's Hofs oordeel temeer onbegrijpelijk genoemd, omdat uit zijn redenering zou voortvloeien dat geen belang toekomt aan het al dan niet opmaken van een zogenaamde 'geweldsrapportage'.

Nu het Hof in zijn beschouwingen nadrukkelijk heeft betrokken dat verzoeker ook niet heeft voldaan aan zijn verplichting het wapengebruik in een meldingsformulier te rapporteren laten zijn overwegingen zich, naar mij voorkomt, aldus verstaan dat het de opzettelijke verzwijging in het jegens [betrokkene 2] opgemaakte proces-verbaal bewezen heeft geacht omdat verzoeker noch overeenkomstig de voorgeschreven interne procedure, noch in dat proces-verbaal melding heeft gemaakt van het gebruik van het dienstwapen. Zo verstaan houden 's Hofs overwegingen niet in dat voor zijn oordeel omtrent de opzettelijke valsheid van verzoekers (in zijn proces-verbaal opgenomen) verklaring van geen belang is of de verplichte 'geweldsrapportage' al dan niet is ingediend.

Niettemin staat 's Hofs oordeel dat de geweldsaanwending jegens [betrokkene 1] ter gelegenheid van de aanhouding van [betrokkene 2] redelijkerwijs niet van belang kan zijn voor enige beslissing die de zittingsrechter in de strafzaak tegen [betrokkene 2] zou moeten nemen, op gespannen voet met zijn vaststelling dat verzoeker, nu hij melding heeft gemaakt van het gebruik van de staaflantaarn ter afwering van de door [betrokkene 1] veroonde wederspannigheid, een volledige omschrijving van het tegen [betrokkene 1] gebezigde geweld in zijn proces-verbaal had moeten opnemen.

Als geweldsaanwending jegens [betrokkene 1] niet van belang kan zijn voor beslissingen die de rechter in de zaak tegen [betrokkene 2] heeft te nemen, valt niet licht in te zien waarom een onvolledige presentatie van die geweldsaanwending toch weer wel van invloed zou kunnen zijn op de beoordeling van de strafzaak tegen [betrokkene 2].

Het al dan niet aanwezig zijn van dat belang van (volledige omschrijving van) het jegens [betrokkene 1] gepleegde geweld voor de strafzaak tegen [betrokkene 2] meen ik voorts in verband te moeten brengen met 's Hofs oordeel dat verzoeker de (door verzwijging) valse verklaring opzettelijk heeft afgelegd.

Ik grijp terug naar het hierboven ingenomen standpunt dat in een geval als het onderhavige, waarin het valse karakter van een als meinedig aan te merken verklaring gevonden moet worden in het willens en wetens verzwijgen van relevante omstandigheden, hoge eisen gesteld moeten worden aan het opzet.

Het komt mij voor dat in zo'n geval uit de bewijsmiddelen moet kunnen blijken dat de verdachte zich bewust is geweest van het belang dat aan zijn verklaring toegekend kon worden, en in dat bewustzijn feiten heeft verzwegen waarvan hij wist of moest vermoeden dat zij bepalend konden zijn voor de betekenis die aan zijn verklaring gehecht zou kunnen worden.

Op dat punt schieten de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen naar mijn inzicht tekort. In de verklaring die verzoeker ter terechtzitting in hoger beroep heeft afgelegd, zoals die tot bewijs is gebezigd, is terug te vinden dat hij in het proces-verbaal van de aanhouding van [betrokkene 2] welbewust geen melding heeft gemaakt van het feit dat hij, nadat [betrokkene 2] was medegedeeld dat hij was aangehouden, zijn dienstpistool ter hand heeft genomen en daarmee [betrokkene 1] heeft bedreigd. Ook is daarin terug te vinden dat hij dit tegen [betrokkene 1] gerichte wapengebruik niet, maar het gebruik van zijn zaklantaarn ter afwering tegen de aanval van [betrokkene 1] wèl in het proces-verbaal heeft opgenomen in verband met de slechte verstandhouding tussen hemzelf en een chef, die verzoeker onkundig wilde houden van 'deze kwestie', waarmee verzoeker kennelijk doelde op het gebruik van het dienstpistool.

Het komt mij voor dat deze verklaring geen uitsluitsel geeft over de vraag of verzoeker zich ervan bewust was dat het wapengebruik jegens [betrokkene 1] van belang kon zijn voor enige beslissing die de rechter in de strafzaak tegen [betrokkene 2] zou moeten nemen, en dit wapengebruik in die wetenschap heeft verzwegen.

Dit bewustzijn kan naar mijn oordeel niet worden afgeleid uit de zinsnede in verzoekers tot bewijs gebruikte verklaring:

Kennisneming van deze verklaring zoals die is weergegeven in het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep leert dat deze zinsnede onderdeel vormt van verzoekers antwoord op de vraag of hij het gebruik van het dienstwapen wel vermeld zou hebben indien hij het op de aangehouden [betrokkene 2] had gericht. Aansluitend op de aangehaalde zinsnede heeft verzoeker naar luid van het proces-verbaal der terechtzitting opgegeven dat, indien hij geen conflict met zijn chef zou hebben gehad, hij het gebruik van het dienstwapen in het meldingsformulier geweldgebruik zou hebben gemeld, dat het wel of niet vermelden van het dienstwapengebruik in het proces-verbaal van de aanhouding naar verzoekers inzicht niet afdeed aan de aanhouding van [betrokkene 2] en [betrokkene 1], en dat hij wist dat hij ze niet zou benadelen.

Voorts leert kennisneming van de in het proces-verbaal der terechtzitting weergegeven verklaring van verzoeker dat hij, aansluitend aan de in het bewijsmiddel opgenomen mededeling dat hij welbewust in het proces-verbaal van de aanhouding van [betrokkene 2] geen melding heeft gemaakt van het ter hand nemen van het dienstwapen, en het bedreigen van [betrokkene 1] daarmee, opgaf:

In verband met de door verzoeker gegeven beschrijving van hetgeen zoal tot zijn opleiding behoorde heeft hij voorts verklaard:

Nu de bewijsmiddelen, met name de daarbij opgenomen weergave van verzoekers in hoger beroep afgelegde verklaring, niet inhouden dat verzoeker het wapengebruik tegen [betrokkene 1] heeft verzwegen in de wetenschap dat zijn proces-verbaal in dat opzicht van belang zou kunnen zijn voor beslissingen die de rechter in de zaak tegen [betrokkene 2] zou moeten nemen, en verzoekers in het proces-verbaal der terechtzitting weergegeven verklaring er op wijst dat hij juist niet in die wetenschap heeft gehandeld, maar dat hij er integendeel vanuit is gegaan dat het wapengebruik jegens [betrokkene 1] niet van belang was voor beoordeling van de strafzaak tegen [betrokkene 2], acht ik 's Hofs oordeel dat verzoeker opzettelijk een door onvolledigheid valse verklaring heet afgelegd niet zonder meer begrijpelijk.

In zoverre is de bewezenverklaring naar mijn inzicht onvoldoende met redenen omkleed. Dit klemt temeer omdat 's Hofs oordeel dat verzoeker ter zake van het bewezenverklaarde feit geen verwijt treft, zodat hij moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging, verband houdt met de vaststelling dat verzoeker heeft gehandeld in het gerechtvaardigde vertrouwen dat hij geen strafbaar feit zou begaan door in zijn proces-verbaal geen melding te maken van de geweldsaanwending jegens [betrokkene 1]. Dat gerechtvaardigde vertrouwen aangaande de reikwijdte van de verbaliseringsplicht lijkt mij niet te verenigen met het bewezenverklaarde opzettelijk handelen.

Het namens verzoeker voorgestelde middel treft daarom, zij het op andere gronden dan daarin uiteengezet, doel.

Het door de advocaat-generaal bij het Hof voorgestelde middel is gericht tegen de in de bestreden uitspraak opgenomen overwegingen ten aanzien van de strafbaarheid van de verdachte. Die overwegingen - die overigens even uitvoerig zijn als de daaraan voorgaande overwegingen ten aanzien van het bewijs - monden uit in het oordeel dat verzoeker ter zake van de bewezenverklaarde meineed geen verwijt treft, zodat hij moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

Het door de advocaat-generaal voorgestelde middel valt in vier klachten uiteen.

De eerste klacht is dat het Hof ten onrechte heeft aangenomen dat er weliswaar sprake is geweest van een opsporingshandeling, maar dat het verzwegen wapengebruik jegens [betrokkene 1] redelijkerwijs niet van belang kon zijn voor enige door de rechter in het eindonderzoek in de zaak tegen [betrokkene 2] te nemen beslissing, zodat voor verzoeker uit het in algemene termen gestelde voorschrift van art. 152 Sv - gelet op hetgeen in HR NJ 1996, 249 is overwogen - geen rechtsplicht voortvloeide dat wapengebruik in het proces-verbaal van de aanhouding van [betrokkene 2] op te nemen.

Die aanname wordt onjuist genoemd omdat het proces-verbaal betreffende de aanhouding van [betrokkene 2] niet alleen zou zijn gevoegd in het dossier betreffende de strafzaak tegen [betrokkene 2], maar ook in de dossiers op grond waarvan [betrokkene 1] en de derde inzittende van de auto zijn vervolgd, telkens wegens delicten die nauw met elkaar verweven zijn. Betoogd wordt dat het wapengebruik jegens [betrokkene 1] wel degelijk van belang kon zijn voor de beoordeling van de tegen hem gevoerde strafzaak.

Zodoende is uit het oog verloren dat in cassatie niet met vrucht een beroep gedaan kan worden op feiten die in feitelijke aanleg niet aan de orde zijn geweest. Er blijkt niet dat het openbaar ministerie bij de behandeling van de onderhavige zaak onder de aandacht van het Hof heeft gebracht dat het proces-verbaal betreffende de aanhouding van [betrokkene 2] aangemerkt dient te worden als een stuk dat mede is opgesteld ten behoeve van de beoordeling van andere strafzaken dan die tegen [betrokkene 2].

Reeds daarop moet de klacht afstuiten.

De tweede klacht komt er op neer dat het Hof ten onrechte heeft aangenomen dat uit het ontbreken van een voor verzoeker kenbare, voldoende nauwkeurig omschreven, verplichting tot verbaliseren van het door hem jegens [betrokkene 1] gebruikte geweld voortvloeit dat verzoeker het gerechtvaardigde vertrouwen kon hebben dat de bewezenverklaarde opzettelijke verzwijging niet tot een strafrechtelijke veroordeling zou leiden.

Betoogd wordt dat, nu niet is gebleken dat verzoeker uit enig handelen of nalaten van de politie of justitie heeft kunnen afleiden dat hij niet zou worden vervolgd, hooguit gezegd zou kunnen worden dat verzoeker dit vertrouwen bij zichzelf heeft gewekt, hetgeen geen juridische betekenis heeft.

Mijns inziens laten 's Hofs overwegingen aangaande verzoekers strafbaarheid zich aldus verstaan dat er vanuit gegaan moet worden dat, ofschoon verzoeker zich ervan bewust is geweest dat het bedreigen van [betrokkene 1] met het dienstwapen een vorm van geweldsaanwending is geweest die in een meldingsformulier gerapporteerd had behoren te worden, en heeft beseft dat hij laakbaar handelde door die rapportage (uit bezorgdheid voor zijn dienstverband) achterwege te laten, art. 152 Sv en de door het Hof genoemde richtlijnen van het openbaar ministerie een zo grote mate van onduidelijkheid laten bestaan ten aanzien van hetgeen in een proces-verbaal als het onderhavige moet worden vermeld, dat verzoeker heeft kunnen veronderstellen dat hij geen strafbaar feit zou plegen door in zijn proces-verbaal van de aanhouding van [betrokkene 2] geen melding te maken van het richten van zijn dienstwapen op [betrokkene 1].

Opmerking verdient dat het Hof aan de door het openbaar ministerie gegeven 'Richtlijn schriftelijke verantwoording ten behoeve van een strafzaak' de betekenis heeft toegekend dat die richtlijn er vooral op is gericht de officier van justitie in staat te stellen de toegepaste opsporingsmethoden te toetsen. Met de zinsnede dat deze "specifieke instructienormen, gericht op de verantwoording van toegepast geweld, niet in het kader van de strafvordering zijn gegeven" heeft het Hof er kennelijk op gedoeld dat die instructienormen er niet toe strekken opsporingsambtenaren duidelijk te maken welke gegevens betreffende hun optreden van belang zijn voor later door de rechter te nemen beslissingen en daarom in een proces-verbaal vermeld moeten worden.

In 's Hofs gedachtengang is het vertrouwen omtrent de omvang van de verbaliseringsplicht gewekt door inhoud en strekking van bedoelde richtlijnen. Dat oordeel komt mij niet onbegrijpelijk voor.

In de derde klacht wordt gesteld dat het oordeel van het Hof getuigt van een onjuiste opvatting ten aanzien van de ongeschreven strafuitsluitingsgrond 'afwezigheid van alle schuld'. De advocaat-generaal meent dat die schulduitsluitende omstandigheid niet aanwezig kan zijn indien enige, zij het geringe, verwijtbaarheid aanwezig is. Het oordeel dat verzoeker in strafrechtelijke zin geen verwijt treft zou daarom niet te verenigen zijn met de omstandigheid dat verzoeker de strafrechtelijke implicaties van zijn handelwijze "niet ten volle heeft overzien", zoals het Hof aannemelijk heeft geacht.

Mij dunkt dat het begrip 'afwezigheid van alle schuld' niet zó gehanteerd moet worden dat werkelijk elke verwijtbaarheid ontbroken moet hebben om een beroep op die schulduitsluitingsgrond toe te kunnen staan. Het gaat om strafrechtelijk relevante of strafwaardige schuld. Ook bij het onderzoek of die relevante mate van schuld heeft ontbroken zal de rechter een zekere objectivering en normering kunnen toepassen, door een verband te leggen met hetgeen in redelijkheid van de verdachte had mogen worden verwacht, vgl. Noyon - Langemeijer - Remmelink, Het Wetboek van Strafvordering, Inleiding, Schuld in het algemeen, aantekening 11 (suppl. 109). Dit verschaft de rechter, naar mij voorkomt, ruimte om vast te stellen dat de verdachte in enig opzicht een zeer gering verwijt gemaakt kan worden, maar dat dit verwijt, gelet op de aard van de strafbare gedraging, zo onbeduidend is dat een beroep op 'afwezigheid van alle schuld' gehonoreerd kan worden.

In de vierde klacht worden de door het Hof genomen beslissingen onbegrijpelijk genoemd. Betoogd wordt dat, nu het Hof tot uitdrukking heeft gebracht dat de verwijtbaarheid ontbreekt omdat verzoeker op steekhoudende gronden heeft verondersteld "dat het te zijner discretie zou zijn het gebruik van het vuurwapen om te dreigen al dan niet in zijn proces-verbaal te vermelden", vrijspraak had moeten volgen.

Met de steller van dit middel meen ik dat met de bewezenverklaring, in zoverre die inhoudt dat verzoeker door het geweldgebruik jegens [betrokkene 1] buiten zijn proces-verbaal te houden opzettelijk een valse verklaring heeft afgelegd, onverenigbaar is dat verzoeker in de veronderstelling verkeerde niet verplicht te zijn dat geweldgebruik in het proces-verbaal van de aanhouding van [betrokkene 2] op te nemen, welke veronderstelling het Hof gerechtvaardigd heeft bevonden. Daarop wees ik reeds naar aanleiding van het namens verzoeker voorgestelde middel, in de sleutel van hetgeen in een geval als het onderhavige bewijsbaar tot de wetenschap van de verdachte moet behoren.

De vierde klacht in het door de advocaat-generaal bij het Hof voorgesteld middel treft naar mijn inzicht doel, terwijl de andere klachten in dat middel falen.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot verwijzing naar het Gerechtshof te Amsterdam teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.