HR, 10-09-2002, nr. 01038/01

Verdachte is op 2 februari 2001 door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens feitelijke aanranding van de eerbaarheid veroordeeld tot het verrichten van tweehonderdtien uur onbetaalde arbeid ten algemenen nutte in plaats van vijf maaanden gevangenisstraf alsmede tot een gevangenisstraf van twee maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar en daarbij een bijzondere voorwaarde gesteld die betrekking heeft op toezicht en aanwijzingen van de reclassering.

Namens verdachte heeft mr. S.C.M. Asselbergs, advocaat te Bergen op Zoom, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Ten laste van verdachte is bewezen verklaard dat hij

in de periode van maart tot en met april 1999 te Bergen op Zoom door feitelijkheden [het slachtoffer] heeft gedwongen tot het dulden van ontuchtige handelingen, bestaande uit het trekken aan en insmeren met crème van de penis van die [slachtoffer] en uit het tonen van zijn, verdachte's, penis aan die [slachtoffer] en bestaande die feitelijkheden uit (in afwezigheid van andere personen in dezelfde kamer dan verdachte en die [slachtoffer]) het zeggen tegen die [slachtoffer] om op een bed te gaan liggen en om zijn, [slachtoffers], broek en onderbroek naar beneden te trekken en door zijn, verdachte's, leeftijd, fysiek en/of geestelijk overwicht over die [slachtoffer].

Uit de bewijsmiddelen komt de volgende gang van zaken naar voren:

Het eerste middel behelst primair de klacht dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat het bewezenverklaarde insmeren van de penis van het slachtoffer ontuchtig zou zijn. De handeling zou geen seksueel karakter hebben gehad, maar zijn geschied om jeuk en schilfertjes te bestrijden.

Deze klacht faalt. Uit het gehele verloop van de gebeurtenissen zoals dat in de bewijsmiddelen is vastgesteld, heeft het Hof kunnen afleiden dat de betreffende handelingen wel degelijk een seksueel karakter hadden. Ik noem naast de evident seksuele handelingen die aan het insmeren voorafgingen en daarop volgden, de omstandigheid dat duidelijk is dat het insmeren door verdachte tegen de wil van het slachtoffer was en dat verdachte, als hij vond dat dergelijke handelingen uit hygiënisch oogpunt e.d. nodig waren, de ouders van [het slachtoffer] daarover had moeten informeren in plaats van zelf te handelen. Uit het feit dat verdachte in die omstandigheden niettemin de penis van het slachtoffer heeft ingesmeerd kon het Hof afleiden dat de werkelijke intentie van verdachte daarbij een seksuele was.

De tweede klacht luidt dat de bewezenverklaring dat verdachte de tenlastegelegde ontuchtige handelingen zou hebben gepleegd, slechts op de verklaring van het slachtoffer steunt. Dit zou niet geoorloofd zijn.

Het middel klaagt hier over schending van de zgn. unus testis nullus testis regel. Deze in art. 342 lid 3 Sv uitgedrukte regel heeft geen betrekking op elk onderdeel van de tenlastelegging c.q. bewezenverklaring. De verklaring van het slachtoffer wordt op punten gesteund door verklaringen van verdachte, diens echtgenote en de moeder van het slachtoffer. Voorts blijkt uit die andere verklaringen dat de verklaring van het slachtoffer niet uit de lucht is gegrepen (D.M.H.R. Garé in Melai, aant. 37 bij art. 342 Sv (suppl. 107, november 1997); Bewijzen in het strafproces, 2e druk 1984, blz. 69). De klacht is ondeugdelijk.

Het middel faalt in beide onderdelen.

Het tweede middel is gelijk aan het eerste, maar de bijbehorende toelichting betwist dat er sprake zou zijn geweest van de door het Hof bewezenverklaarde feitelijkheden als bedoeld in art. 246 Sr. Die zouden niet kunnen zijn gelegen in het leeftijdsverschil van de verdachte en het slachtoffer aangezien moet worden aangenomen dat het slachtoffer in staat was verdachte tegen te spreken, verdachte jonger oogde dan zijn kalenderleeftijd en het voor het slachtoffer mogelijk was contact op te nemen met anderen die zich op een andere verdieping in hetzelfde huis bevonden.

Bij de beoordeling van het middel moet voorop staan dat het Hof bewezen heeft verklaard dat de feitelijkheid bestond uit een samenstel van factoren: enerzijds uit het door verdachte tegen [het slachtoffer] zeggen om op een bed te gaan liggen en om zijn, [slachtoffers], broek en onderbroek naar beneden te trekken, anderzijds uit het overwicht van verdachte over [het slachtoffer] dat het Hof omschrijft als verdachtes leeftijd, fysiek en/of geestelijk overwicht.

Voor zover de toelichting op het middel erover klaagt dat de leeftijd geen feitelijkheid kan opleveren als bedoeld in art. 246 Sr mist het feitelijke grondslag nu de leeftijd van verdachte (in verhouding tot die van het slachtoffer) behoorde tot het samenstel van factoren waaruit de bewezenverklaarde feitelijkheden zouden hebben bestaan.

In de toelichting op het middel ligt tevens de klacht besloten dat het Hof ten onrechte de tenlastegelegde feitelijkheden bewezen heeft verklaard. Daarmee wordt de vraag gesteld of het samenstel van factoren als feitelijkheid in de zin van art. 246 Sr kon worden aangemerkt.

Ten aanzien van de woorden "of een andere feitelijkheid" houdt de Memorie van Toelichting op het ontwerp van de Wet tot wijziging van de artikelen 242e.v Sr (Stb. 1991, 519, Kamerstukken II 1988-1989, 20 930, nr. 5, blz. 11) in:

en op blz. 17:

De Nota naar aanleiding van het eindverslag (Kamerstukken II, 1989-1990, 20 930, nr. 8, blz. 8) houdt ten aanzien van de vraag wanneer er sprake kan zijn dat iemand door een feitelijkheid wordt gedwongen in:

In de rechtspraak van de Hoge Raad is dit aldus uitgewerkt, dat bij de beantwoording van de vraag of bepaalde gedragingen het dwingen door een andere feitelijkheid in de zin van de artikelen 242 en 246 Sr opleveren de context waarin die gedragingen zijn verricht een belangrijke factor vormt. Ik geef enkele voorbeelden.

In HR 18 februari 1997, NJ 1997, 485 rov. 5.3. bestond de feitelijkheid uit het door verdachte (huisarts) in zijn spreekkamer op dwingende toon gebieden gebukt te gaan staan. Het hof had geoordeeld dat dit een andere feitelijkheid opleverde met de overweging:

De Hoge Raad verwierp de klacht dat die overweging berustte op een foute rechtsopvatting als volgt:

In HR 30 september 1997, NJ 1998, 116 ging het om de vraag of de zinsnede 'je zorgt maar dat je er bent' een zodanig dwingend karakter kon worden toegekend dat er sprake was van door een andere feitelijkheid dwingen. De vraag werd bevestigend beantwoord omdat de verdachte de stiefvader was van het 24 jaar oude slachtoffer en hij haar in de jaren voorafgaand aan de betreffende feiten wekelijks had verkracht in het huis waar hij met haar moeder en haar woonde, waarbij aanvankelijk fysiek geweld was gebruikt en later psychische druk.

Tenslotte vermeld ik in dit verband HR 23 maart 1999, NJ 1999, 419. rov. 3.5.). In die zaak hield de bewezenverklaring in dat verdachte op 26 juli 1996 te X, door feitelijkheden A. heeft gedwongen tot het ondergaan van handelingen die mede bestonden uit het seksueel binnendringen van het lichaam van die A.,(..) en bestaande die feitelijkheden hierin dat verdachte

't Hart wijst in dit verband nog op de totale bedreigende situatie die mede door de daad van de verdachte wordt geschapen en die daarvan tegelijkertijd de betekenisverlenende context vormt (in zijn noot (sub 2) onder HR NJ 1997, 485; en de conclusie voor NJ 1998, 116).

Het oordeel van het Hof dat het geheel van de hierboven onder 4 weergegeven omstandigheden een zodanige druk op het slachtoffer heeft opgeleverd dat deze daar redelijkerwijs geen weerstand aan heeft kunnen bieden, is niet onbegrijpelijk. Ten aanzien van de vragen die het middel bij dat oordeel stelt, merk ik op dat de tot het bewijs gebezigde verklaring van het slachtoffer inhoudt dat hij diverse keren heeft gezegd dat hij wilde dat verdachte stopte, maar dat verdachte gewoon doorging. Verder kan uit de antwoorden van het slachtoffer op de vraag waarom hij zijn moeder niet riep toen hij zich in de douche had opgesloten, worden afgeleid dat hij daartoe op dat moment door de druk van de omstandigheden niet in staat was. Dat is ook niet onbegrijpelijk in het licht van hetgeen daarvoor was gebeurd volgens het slachtoffer en gelet op zijn leeftijd en hetgeen zijn moeder heeft verklaard over zijn gedragsproblemen en de oorzaak daarvan. Ook de verbale agressie van het slachtoffer richting verdachte de volgende dag levert een aanwijzing op dat hij tegen zijn wil de bewezenverklaarde handelingen heeft moeten ondergaan. Derhalve kon het Hof het optreden van verdachte aanmerken als feitelijkheden in de zin van art. 246 Sr.

Omdat ook de klacht dat bewezenverklaring op dit punt slechts berust op de verklaring van [het slachtoffer] ondeugdelijk is - zie de bespreking van die klacht bij het eerste middel - faalt het tweede middel.

Het derde middel behelst de klacht dat het Hof het door verdachte tonen van zijn penis aan het slachtoffer ten onrechte als ontuchtige handeling heeft aangemerkt.

Met de steller van het middel ben ik het eens dat het door verdachte tonen van zijn penis aan het slachtoffer op zich niet kan worden beschouwd als het doen dulden van ontuchtige handelingen als bedoeld in art. 246 Sr. Maar dat is ook niet bewezen verklaard. Ten laste van verdachte is bewezen verklaard dat de ontuchtige handelingen hebben bestaan uit 'het trekken aan en insmeren met crème van de penis van die [slachtoffer] en uit het tonen van zijn, verdachte's, penis aan die [slachtoffer]'. Het is dit samenstel van handelingen dat het Hof als ontuchtige handelingen heeft bestempeld. Nu de gebezigde bewijsmiddelen inhouden dat verdachte zijn penis toonde om een erectie bij [het slachtoffer] te bewerkstelligen is dat oordeel niet onbegrijpelijk en geeft het geen blijk van een verkeerde rechtsopvatting.

Het middel faalt.

Het eerste en derde middel kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve is er geen reden voor vernietiging, zodat ik concludeer tot verwerping van het beroep.