HR, 13-11-2001, nr. 03493/00

Verzoeker is door het gerechtshof te 's-Gravenhage bij arrest van 6 maart 2000 ter zake van "opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort, beschadigen" bij verstek veroordeeld tot een geldboete van ƒ 350,- subsidiair zeven dagen hechtenis.

Namens verzoeker hebben mrs J.M. Sjöcrona en D.V.A. Brouwer, advocaten te Amsterdam, bij schriftuur één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt erover dat de behandeling van de zaak heeft plaatsgevonden in strijd met het recht van verzoeker om bij de behandeling van zijn zaak aanwezig te zijn, althans dat het oordeel van het hof dat er geen reden was het onderzoek ter terechtzitting te heropenen zonder nadere motivering onbegrijpelijk is.

Uit de aan de Hoge Raad toegezonden stukken van het geding blijkt het volgende:

Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Indien de verdachte niet ter terechtzitting in hoger beroep verschijnt hoewel de dagvaarding aan hem in persoon is uitgereikt, kan de rechter - behoudens duidelijke aanwijzingen van het tegendeel welke, gelet op de procesgang in eerste aanleg en hoger beroep de vraag betreffen of er sprake kan zijn van een fair trial als bedoeld in art. 6 EVRM - uitgaan van het vermoeden dat de verdachte van zijn in art. 6, eerste lid, EVRM besloten liggende recht om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht vrijwillig afstand heeft gedaan (vgl. HR 15 februari 2000, NJ 2000, 361).

De omstandigheid dat de oproeping voor de zitting van 21 februari 2000 aan verzoeker in een Penitentiaire Inrichting is uitgereikt, levert een duidelijke aanwijzing als vorenbedoeld op. Nu verzoeker hoger beroep had ingesteld en dus moest worden uitgegaan van de waarschijnlijkheid dat hij bij de behandeling van zijn zaak aanwezig wenste te zijn, had het hof ervan blijk moeten geven te hebben onderzocht of er een reden was om het onderzoek ter terechtzitting van 21 februari 2000 te schorsen teneinde verzoeker in de gelegenheid te stellen alsnog bij dat onderzoek aanwezig te zijn, waarbij met name van belang was het antwoord op de vraag of verzoekers detentie nog voortduurde en op enigerlei wijze aan zijn verschijning in de weg stond (vgl. HR 14 oktober 1997, NJ 1998, 136).

Het hof heeft het vorenoverwogene in tweeërlei opzicht miskend. In de eerste plaats had het geen genoegen moeten nemen met de kennelijk niet door enig schriftelijk stuk gestaafde mededeling van een medewerker van de afdeling zittingsvoorbereiding dat verzoeker op 18 februari 2000 niet gedetineerd was. Het hof had immers dienen te onderzoeken of verzoeker op 21 februari 2000, de dag van de terechtzitting, tengevolge van detentie verhinderd was aldaar aanwezig te zijn.

Daarnaast levert de mededeling van mr Meissen dat verzoeker op 21 februari 2000 tengevolge van zijn detentie in de P.I. te Scheveningen niet in staat was ter terechtzitting te verschijnen een bijzondere omstandigheid als hiervoor onder 5 bedoeld op die het hof had behoren te nopen tot een nader onderzoek. Nu het onderzoek ter terechtzitting op 21 februari 2000 was gesloten, had het hof daartoe het onderzoek overeenkomstig art. 346, eerste lid, Sv dienen te hervatten. De in die bepaling gecreëerde mogelijkheid om het onderzoek ter terechtzitting te heropenen is immers niet alleen geschreven voor het geval bij de beraadslaging blijkt dat het onderzoek niet volledig is geweest zodat het niet mogelijk is een einduitspraak te doen, maar ook voor die gevallen waarin de rechter na afloop van het onderzoek geconfronteerd wordt met informatie die een ander licht op de zaak werpt (vgl. Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, 3e, 1999, p. 591 e.v.).

Gelet op het vorenoverwogene is het oordeel van het hof dat de fax van 29 februari 2000 van mr Meissen geen aanleiding c.q. noodzaak vormt om het onderzoek te heropenen zonder nadere motivering - die ontbreekt - onbegrijpelijk.

Uit het voorgaande volgt dat het middel terecht is voorgesteld.

Geheel ten overvloede merk ik nog op dat indien het hof een nader onderzoek had ingesteld en bij de P.I. Scheveningen had laten informeren of verzoeker daar op 21 februari 2000 gedetineerd was, het hof - evenals ik toen ik navraag deed - te horen had gekregen dat verzoeker daar op 21 februari 2000 verbleef uit hoofde van een in de zaak met parketnummer 09/ 925146-00 gegeven bevel gevangenhouding. Het hof had dan de hernieuwde oproeping van verzoeker dienen te bevelen om vervolgens de zaak op een nadere terechtzitting - en voor het geval verzoeker aldaar niet zou zijn verschenen met inachtneming van het hiervoor onder 5 en 6 overwogene - te behandelen.

De vraag die vervolgens zou zijn gerezen is of dezelfde raadsheren die na de terechtzitting van 21 februari 2000 zich in raadkamer reeds inhoudelijk een eindoordeel over de zaak zullen hebben gevormd, aan de verdere berechting hadden mogen deelnemen. De zaak zou dan enige gelijkenis met de verzetprocedure hebben vertoond, waaromtrent in de Nederlandse literatuur de vraag is gerezen of dezelfde rechter(s) die het verstekvonnis heeft/hebben gewezen aan de verzetbehandeling mag/mogen deelnemen. Knigge trekt de lijn die omtrent teruggewezen zaken door de Hoge Raad is uitgezet in HR 18 jan. 1994, NJ 1994, 305 en HR 24 okt. 1995, NJ 1996, 484 door naar de verzetprocedure (in zijn noot onder EHRM 10 juni 1996, NJ 1998, 184 Thomann v. Zwitserland). Zie ook Corstens, die aan `verse' rechters de voorkeur geeft (o.c. p. 722); M.I. Veldt (Het EVRM en de onpartijdige strafrechter, diss. Tilburg 1997, p. 128-129), die moeite heeft met de uitspraak van het EHRM in de zaak Thomann, luidende dat art. 6, eerste lid, EVRM niet geschonden was door berechting na verzet door dezelfde rechters die het verstekvonnis hadden gewezen; S.E. Marseille in Vademecum Strafzaken 34.4.4; en de in de noot van Knigge genoemde schrijvers.

Een uitspraak behoeven we hier echter niet te doen aangezien het hof (ten onrechte) niet aan dit punt is toegekomen, en na vernietiging van de beslissing en verwijzing van de zaak naar een ander hof het probleem van een rechter die zich door een eerdere behandeling reeds over de merites van de zaak heeft uitgelaten zich niet zal voordoen.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot verwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw kan worden berecht en afgedaan.