HR, 04-04-2000, nr. 112957

De ongelukkig geformuleerde klacht aan het eind van de toelichting bedoelt naar mijn mening te klagen over de tegenstrijdigheid tussen wat het hof als feitelijk gebeurd heeft aangenomen en het daarvoor gebruikte bewijs. Die tegenstrijdigheid is echter maar schijn. Uit de omstandigheid dat de getuige na het zien dat het slachtoffer zijn wapen tevoorschijn haalde, een knal hoorde, volgt immers niet dat verzoeker zijnerzijds pas zijn wapen pakte in reactie op de overeenkomstige handeling van het slachtoffer. Dat zegt het hof nu ook juist. Het hof heeft hier naar mijn oordeel geen motiveringsverzuim begaan bij zijn verwerping van het beroep op noodweer.

Het middel faalt.

Het vierde middel klaagt opnieuw over de verwerping van het beroep op noodweer.

De toelichting op het middel voert aan dat een geslaagd beroep op noodweer ook mogelijk is voor iemand die als eerste zijn wapen trekt. Het hof zou de verwerping van het beroep op noodweer enkel laten steunen op de vaststelling dat verzoeker als eerste zijn wapen trok.

Het hof heeft het beroep op noodweer verworpen en daarbij onder meer, zoals bij de bespreking van het derde middel is weergegeven, overwogen dat verzoeker als eerste zijn wapen trok. Daar voegt het hof evenwel nog het volgende aan toe:

“Het hof overweegt voorts ten overvloede nog dat, zelfs als zou moeten worden aangenomen dat [slachtoffer] als eerste een wapen heeft getrokken en dat verdachte in reactie daarop - bewust dan wel per ongeluk - een schot in diens richting heeft afgevuurd, verdachte ook in die situatie niet vrijuit gaat.

Uit de verklaringen van verdachte, getuige [getuige 2] en de resultaten van de lijkschouwing op het lichaam van [slachtoffer], kan worden afgeleid dat de eerste kogel uit het wapen van verdachte zowel het been van [getuige 2] als dat van [slachtoffer] heeft geraakt. Het tweede of het derde schot trof [slachtoffer] achter de rechter oksel. Deze schotverwonding was dodelijk.

Wat dit tweede en derde schot betreft heeft getuige [getuige 2] tegenover het hof het volgende verklaard:

‘Ik ben na dat (hof: eerste) schot samen met [slachtoffer] op de grond gevallen. [Slachtoffer] viel op zijn knieën en vervolgens achterover ... Hierbij is het vuurwapen uit zijn hand gevallen en boven zijn hoofd terecht gekomen. Een paar seconden later hoorde ik nog twee knallen. Tussen het eerste schot en de twee volgende schoten zaten 4 á 5 seconden.’

Verdachte zelf heeft bij de rechtbank op 2 februari 1998 verklaard dat hij alvorens het tweede en derde schot te lossen, eerst twee stappen in de richting van [slachtoffer] heeft gedaan, hetgeen wordt bevestigd door de verklaring van [getuige 1] bij de politie (p. 126 van het proces-verbaal met nummer 97198451-1). [Getuige 1] heeft hierin tevens aangegeven dat [getuige 2] na het eerste schot viel en [slachtoffer] ook. [Getuige 1] verklaarde: ‘[Verzoeker=verdachte] is toen naar [slachtoffer] toe gegaan. Ik denk dat hij een of twee passen heeft gemaakt. Ik zag dat hij het wapen vervolgens naar beneden richtte op [slachtoffer] en zag en hoorde dat hij hierna tweemaal, kort achter elkaar, schoot.’

Uit deze verklaringen, in onderling verband en samenhang bezien, leidt het hof af dat er op het moment van het tweede en derde schot voor verdachte geen bedreigende situatie (meer) bestond. Desalniettemin heeft hij toen het dodelijke schot gelost. Derhalve kan - uitgaande van de door verdachte gestelde beginsituatie als hiervoor vermeld - ook dan het beroep op noodweer niet slagen.”

Hieruit blijkt dat het hof het beroep op noodweer niet alleen heeft verworpen door te overwegen dat verzoeker als eerste zijn wapen trok. Het middel berust dus op een onvolledige lezing van het arrest.

Voor zover in de toelichting op het middel wordt betoogd dat het beroep op noodweer ten onrechte is verworpen, faalt het evenzeer. Het hof heeft, gezien hetgeen hierboven is weergegeven, vastgesteld dat er voor verzoeker geen bedreigende situatie meer bestond op het moment dat hij het tweede en het derde schot loste Die vaststelling geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt over schending van het recht om binnen redelijke termijn te worden berecht.

Dit recht zou zijn geschonden omdat de zaak aanvankelijk - voordat de raadsman om uitstel had verzocht - op 14 december 1999 voor het eerst ter terechtzitting van de Hoge Raad zou worden behandeld. Beroep in cassatie was op 17 december 1998 ingesteld waarna de stukken, blijkens een daarop geplaatst stempel, op 17 mei 1999 bij de griffie van de Hoge Raad zijn ingekomen. Gedurende deze maanden was verzoeker gedetineerd.

Tussen het instellen van beroep in cassatie en het inkomen van de stukken ter griffie zijn vijf maanden verstreken, zodat de redelijke termijn - zelfs als men zou menen dat in het licht van art. 365a, derde lid, Sv een kortere termijn dan 8 maanden (HR 22 september 1998, NJ 1998, 814 rov. 4.2) voor het uitwerken van een arrest dient te gelden in geval een verzoeker zich in voorlopige hechtenis bevindt - in zoverre niet is geschonden. Evenmin is de periode tussen het instellen van beroep in cassatie en de datum waarop de eerste behandeling van de zaak ter terechtzitting zou plaats vinden voordat de raadsman om uitstel vroeg, onredelijk lang. Deze termijn is belangrijk korter dan de bijna twintig maanden waarbij de Hoge Raad in een andere zaak wèl schending van de redelijke termijn in de cassatiefase heeft aangenomen bij een eveneens gedetineerde verzoeker (HR 31 augustus 1994, DD 94.432).

De onderhavige zaak vertoont meer overeenkomsten met de zaak die leidde tot HR 2 juni 1992, NJ 1992, 731. Daar verstreken zestien maanden tussen het instellen van beroep in cassatie en de eerste behandeling van het beroep in cassatie. Hoewel mijn ambtgenoot Fokkens het zestien maanden wachten van verzoeker op de behandeling van zijn cassatieberoep onaanvaardbaar achtte, verwierp de Hoge Raad de betreffende klacht. Uit de daarbij gebezigde overweging maak ik op dat de voortvarende behandeling van de zaak als geheel - tussen de inverzekeringstelling van verdachte en de eerste behandeling van het beroep in cassatie waren een jaar, tien maanden en 27 dagen verlopen - daarbij een belangrijke factor was.

Ook in de onderhavige zaak is de procedure als geheel voortvarend geweest. De doodslag is op 30 oktober 1997 gepleegd; verzoeker is dezelfde dag in verzekering gesteld; de eerste behandeling van het beroep in cassatie was voor 14 december 1999 aangekondigd. Hoewel tussen inverzekeringstelling en de eerste behandeling van het beroep in cassatie een iets langere periode is verstreken - twee jaar, een maand en vijftien dagen - acht ik de redelijke termijn niet geschonden.

Het middel faalt.

Het zesde middel klaagt over schending van het in art. 6, eerste lid, EVRM gegarandeerde recht op een ‘public hearing’.

Ter terechtzitting van 6 oktober 1998 heeft het hof de raadsvrouw in raadkamer gehoord omtrent haar verzoek om een getuige te horen. Het proces-verbaal van de terechtzitting meldt hierover het volgende:

“De verdediging verklaart geen afstand te doen van het horen van de getuige [getuige 1].

Het hof onderbreekt het onderzoek.

In raadkamer heeft de raadsvrouw van verdachte - in aanwezigheid van de procureur-generaal haar verzoek om de getuige [getuige 1] ter terechtzitting te horen nader toegelicht.

Na hervatting van het onderzoek ter terechtzitting deelt de voorzitter mede dat er nog een poging zal worden ondernomen om de getuige [getuige 1] ter terechtzitting te horen, hoewel van hem thans geen officiële woon- verblijfplaats bekend is. Het hof zal hiervoor het onderzoek schorsen en de medebrenging van de getuige [getuige 1] bevelen.”

Uit het proces-verbaal van deze noch van andere terechtzittingen blijkt waarom het verzoek om de getuige te horen verder in raadkamer - in het bijzijn van de advocaat-generaal en de raadsvrouw - is behandeld. Men kan zich echter gezien de gespannen verhoudingen op de publieke tribune - men was daar in twee kampen verdeeld - wel voorstellen dat het hof publieke behandeling van gegevens over de getuige waardoor - na oproeping - diens verschijning illusoir zou kunnen worden, heeft willen vermijden. Uit dat proces-verbaal blijkt evenmin dat de raadsvrouw of de verdachte zich op enig moment tegen deze gang van zaken heeft verzet. Evenmin blijkt dat de raadsvrouw of de verdachte heeft verzocht het verzoek ter terechtzitting te bespreken. Daaruit maak ik op dat de raadsvrouw er mee heeft ingestemd dat het uitwisselen van argumenten, om wat voor reden dan ook, in raadkamer geschiedde. Strijd met het beginsel op een ‘public hearing’ zie ik daar niet in nu het verzoek om de getuige wederom op te roepen en de beslissing op dit verzoek beide ter terechtzitting zijn gedaan. Ik heb wel eens eerder geschreven dat ik het niet chique van een cassatieadvocaat vindt om daar in een geval als het onderhavige over te klagen.

Iets anders is dat de terechtzitting in het openbaar dient te geschieden. Daarop zien art. 6 EVRM en art. 269 Sv. De processen-verbaal van de terechtzittingen die het hof aan deze zaak heeft gewijd vermelden alle dat de terechtzittingen in het openbaar zijn gehouden. Niet blijkt dat op enig moment de deuren zijn gesloten zodat het ervoor moet worden gehouden dat dit niet is geschied.

Het middel faalt.

Geen der middelen slaagt en geen der middelen behoeft voor de verwerping een andere motivering dan die welke valt te ontlenen aan art. 101a RO.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.