HR, 03-07-2012, nr. 12/01318 U

HR, 03-07-2012, nr. 12/01318 U

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Conclusie 03‑07‑2012

Mr. Aben

Partij(en)

Nr. 12/01318 U

Mr. Aben

Zitting: 12 juni 2012

Conclusie inzake:

[De opgeëiste persoon]

1.

De rechtbank te Amsterdam heeft bij uitspraak van 24 februari 2012 de gevraagde uitlevering ter strafvervolging van de opgeëiste persoon aan de Verenigde Staten van Amerika toelaatbaar verklaard ter zake van de in de bestreden uitspraak omschreven feiten voor zover deze zijn begaan na 25 maart 1997 en de gevraagde uitlevering niet toelaatbaar verklaard ter zake van de feiten 1, 10 en 14 voor zover deze zijn begaan vóór 25 maart 1997.1.

2.

Namens de opgeëiste persoon heeft een ambtenaar van de griffie van de rechtbank beroep in cassatie ingesteld2. en heeft mr. M.J. van Essen, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld.

3.

Het middel behelst de klacht dat de rechtbank ten onrechte, althans onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd, het verweer dat de uitlevering voor de feiten 1, 2, 10 en 14 ontoelaatbaar moet worden verklaard aangezien de "criminal indictment" van 25 maart 2009 geen vervolgingshandeling tegen de opgeëiste persoon is zodat de verjaring daardoor niet kon worden gestuit, heeft verworpen.

4.

De stukken van het geding houden, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

(i)

De "criminal indictment" van 25 maart 2009 houdt in dat [betrokkene 1] en [betrokkene 2] er - kort gezegd - van worden verdacht dat zij van september 2001 tot en met maart 2009 hebben samengespannen bij het verkopen van ongeregistreerde effecten ("count one"), dat zij van september 2001 tot en met maart 2009 betrokken zijn geweest bij manipulerende en bedrieglijke kunstgrepen in relatie tot de verkoop van aandelen ("count two"), dat zij van 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 hebben samengespannen met het doel om fraude met effecten te plegen ("count three"), dat zij van 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties ("count four"), dat zij van november 2002 tot en met maart 2009 hebben samengespannen bij het witwassen van geld ("count five"), dat zij op 14 februari 2005 betrokken zijn geweest bij belastingontduiking ("count six"), dat zij hebben samengespannen om fraude met effecten te plegen ("forfeiture allegation one"), dat zij betrokken zijn geweest bij het plegen van fraude met effecten ("forfeiture allegation two") en dat zij hebben samengespannen bij het witwassen van geld ("forfeiture allegation three", "forfeiture allegation four" en "forfeiture allegation five").

(ii)

De "superseding indictment" van 27 mei 2009 vermeldt dat [betrokkene 1], [betrokkene 2], [betrokkene 3], [betrokkene 4], [betrokkene 5] en [betrokkene 6] er - kort gezegd - van worden verdachte dat zij vanaf september 2001 tot en met maart 2009 hebben samengespannen om niet geregistreerde effecten te verkopen, valse verklaringen af te leggen, te stoppen met het indienen van periodieke rapporten en fraude met effecten te plegen ("count one"), dat zij vanaf september 2001 tot en met maart 2009 betrokken zijn geweest bij fraude met effecten ("count two"), dat zij vanaf 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 hebben samengespannen om fraude met effecten te plegen ("count three"), dat zij vanaf 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij fraude met effecten ("count four"), dat zij vanaf november 2002 tot en met maart 2009 hebben samengespannen om geld wit te wassen ("count five"), dat zij op 14 februari 2005 betrokken zijn geweest bij belastingontduiking ("count six"), dat zij hebben samengespannen om fraude met effecten te plegen ("forfeiture allegation one"), dat zij betrokken zijn geweest bij het plegen van fraude met effecten ("forfeiture allegation two") en dat zij hebben samengespannen bij het witwassen van geld ("forfeiture allegation three", "forfeiture allegation four" en "forfeiture allegation five").

(iii)

De "second superseding indictment" van 24 maart 2010 houdt in dat de opgeëiste persoon, [betrokkene 1], [betrokkene 2], [betrokkene 7], [betrokkene 8], [betrokkene 3], [betrokkene 9], [betrokkene 4], [betrokkene 5] en [betrokkene 6] er - kort gezegd - van worden verdacht dat ze hebben samengespannen en samengewerkt om op frauduleuze wijze niet geregistreerde effecten uit te geven, aan te bieden en te verkopen door als onderdeel van een onderneming frauduleus honderden miljarden niet geregistreerde aandelen van meerdere lege bedrijven uit te geven, in het openbaar aan te bieden en te verkopen ("general allegations"), dat zij van mei 1997 tot en met maart 2010 hebben samengespannen om een onderneming te leiden of daaraan deel te nemen die een patroon van gangsterpraktijken vertoonde ("count one"), dat zij vanaf 1997 tot en met oktober 2008 hebben samengespannen om niet-geregistreerde effecten te verkopen, valse verklaringen af te leggen, het indienen van periodieke rapporten te vermijden en effectenhandel met voorkennis uit te voeren ("count two"), dat zij vanaf 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 hebben samengespannen met het doel om fraude met effecten te plegen ("count three"), dat zij vanaf september 2001 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties tussen staten ("count four"), dat zij vanaf september 2001 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij fraude met effecten en handel met voorkennis ("count five"), dat zij vanaf 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij effectenfraude ("count six"), dat zij vanaf juli 2004 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties tussen staten ("count seven"), dat zij vanaf juli 2004 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij effectenfraude en handel met voorkennis ("count eight"), dat zij vanaf 30 juli 2002 tot en met oktober 2005 betrokken zijn geweest bij effectenfraude ("count nine"), dat zij vanaf juli 1997 tot en met 2007 betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties tussen staten ("count ten"), dat zij vanaf 1997 tot en met 2007 betrokken zijn geweest bij effectenfraude en handel met voorkennis ("count eleven"), dat zij vanaf juli 2001 tot en met oktober 2008 betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties tussen staten ("count twelve"), dat zij vanaf 2001 tot en met oktober 2008 betrokken zijn geweest bij effectenfraude en handel met voorkennis ("count thirteen"), dat zij vanaf 1997 tot en met maart 2010 hebben samengespannen met het doel geld wit te wassen ("count fourteen"), dat zij op 14 februari 2005 betrokken zijn geweest bij belastingontduiking ("count fifteen"), dat zij hebben samengespannen om een onderneming die betrokken is bij misdadige activiteiten te leiden of daaraan deel te nemen ("forfeiture allegation one"), dat zij hebben samengespannen om niet geregistreerde effecten te verkopen, valse verklaringen af te leggen, te verzuimen periodieke rapporten in te dienen en effectenhandel en handel met voorkennis te begaan ("forfeiture allegation two"), dat zij hebben samengespannen om effectenfraude te plegen ("forfeiture allegation three"), dat zij betrokken zijn geweest bij frauduleuze effectentransacties tussen staten en effectenfraude ("forfeiture allegation four", "forfeiture allegation six", "forfeiture allegation eight" en "forfeiture allegation nine"), dat zij betrokken zijn geweest bij effectenfraude ("forfeiture allegation five"), dat zij betrokken zijn geweest bij effectenfraude ("forfeiture allegation seven") en dat zij hebben samengespannen met het doel om geld wit te wassen ("forfeiture allegation ten", "forfeiture allegation eleven" en "forfeiture allegation twelve").

(iv)

Op 24 maart 2010 heeft de Amerikaanse federale districtsrechtbank in Nevada door middel van een "arrest warrant" de arrestatie bevolen van de opgeëiste persoon.

(v)

Op 7 april 2010 heeft het Amerikaanse Ministerie van justitie aan het Nederlandse Ministerie van justitie de voorlopige aanhouding van de opgeëiste persoon verzocht met het oog op zijn aanhouding.3.

(vi)

Het proces-verbaal van voorlopige aanhouding in verband met uitlevering van politie van 11 september 2010, opgemaakt door de opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2], vermeldt dat de opgeëiste persoon op die datum in een woning op het adres [a-straat 1] in Amsterdam is aangehouden ter fine van uitlevering ten behoeve van de autoriteiten van de Verenigde Staten van Amerika ter zake van fraude, oplichting en witwassen van gelden.

(vii)

Op 12 september 2010 heeft de hulpofficier van justitie op grond van artikel 14, derde lid, Uitleveringswet bevolen dat de opgeëiste persoon in verzekering zal worden gesteld, omdat door de autoriteiten van de Verenigde Staten van Amerika een verzoek is gedaan tot voorlopige aanhouding van de opgeëiste persoon ter fine van uitlevering.

(viii)

Op 14 september 2010 heeft de officier van justitie op grond van art. 15 Uitleveringswet gevorderd dat de rechter-commissaris de bewaring van de opgeëiste persoon zal bevelen, omdat door de Amerikaanse autoriteiten de voorlopige aanhouding ter fine van uitlevering is verzocht. Op diezelfde datum heeft de rechter-commissaris de bewaring van de opgeëiste persoon bevolen voor de duur van zestig dagen.

(ix)

Op 1 november 2010 heeft het Amerikaanse Ministerie van justitie de uitlevering verzocht van de opgeëiste persoon. Dit uitleveringsverzoek is op 8 november 2010 door de Amerikaanse ambassade in Nederland aangeboden aan het Nederlandse Ministerie van buitenlandse zaken, waarbij ten aanzien van de feiten waarvoor de uitlevering wordt verzocht wordt verwezen naar de "second superseding indictment" van 24 maart 2010.4.

(x)

Op 12 november 2010 heeft de officier van justitie op grond van art. 22 Uitleveringswet bevolen dat de vrijheidsbeneming van de opgeëiste persoon wordt voortgezet tot het tijdstip waarop de rechtbank over de gevangenhouding heeft beslist.

(xi)

De officier van justitie heeft op 17 november 2010 op grond van art. 23 Uitleveringswet gevorderd dat de rechtbank het verzoek tot uitlevering in behandeling zal nemen en over de gevangenhouding van de opgeëiste persoon zal beslissen.

(xii)

Het verzoek tot uitlevering is op de zittingen van de rechtbank van 22 februari 2011, 22 november 2011 en 10 februari 2012 in aanwezigheid van de opgeëiste persoon5. en diens raadsvrouw behandeld, waarna de rechtbank op 24 februari 2012 uitspraak heeft gedaan.

5.

Zoals blijkt uit de op de zitting van de rechtbank van 10 februari 2012 overgelegde pleitaantekeningen heeft de raadsvrouwe van de opgeëiste persoon bepleit dat het verzoek tot uitlevering dient te worden geweigerd, nu een fors deel van de feiten waarvoor de uitlevering wordt verzocht volgens Nederlands recht is verjaard. De raadsvrouwe heeft daartoe het volgende aangevoerd. De "indictment" van 27 mei 20096. heeft niet geleid tot stuiting van de verjaring, nu de opgeëiste persoon niet bekend was met deze "indictment", de "indictment" niet aan hem is betekend, de opgeëiste persoon niet in deze "indictment" voorkwam als gedaagde, de opgeëiste persoon ten tijde van die "indictment" zelfs nog geen verdachte was en de personen genoemd in de "indictment" op dat moment dus nog niet als medeverdachten konden worden beschouwd, en de "indictment" bovendien slechts zag op een bedrijf waarmee de opgeëiste persoon volgens die tweede "indictment" ogenschijnlijk niets te maken heeft. Wanneer de rechtbank van oordeel is dat door de "indictment" van 27 mei 2009 wel een nieuwe verjaringstermijn is aangevangen, valt een deel van de feiten nog steeds buiten de nieuwe verjaringstermijn ex art. 72, tweede lid, Sr. Ervan uitgaande dat er geen stuiting heeft plaatsgevonden zijn de feiten 1 en 14 verjaard voor zover deze zijn gepleegd vóór 24 maart 1998 en zijn de overige feiten verjaard voor zover deze zijn gepleegd vóór 24 maart 2004.7.

6.

De rechtbank heeft in reactie op dit verweer onder het hoofd "weigeringsgrond in verband met verjaring" geoordeeld dat de verjaring is gestuit door de "crminal indictment" van 25 maart 2009, dat deze handeling een nieuwe verjaringstermijn van twaalf jaren heeft doen ingaan en dat derhalve (enkel) het recht tot strafvordering van de feiten die zich vóór 25 maart 1997 hebben voorgedaan is verjaard. De rechtbank heeft daartoe het volgende overwogen. Uit het uitleveringsverzoek en de daarbij gevoegde stukken is gebleken dat enkele van de aan de opgeëiste persoon verweten gedragingen plaats zouden hebben gehad vanaf 1997. De omstandigheid dat de verdenking van de feiten niet specifiek aan de opgeëiste persoon kenbaar was gemaakt doet aan het stuiten van de verjaring niet af, nu art. 72, eerste lid, Sr niet de eis stelt dat de opgeëiste persoon bekend is met de daad van vervolging. Voorts betekent de omstandigheid dat de opgeëiste persoon niet in de "criminal indictment" wordt vermeld niet dat ten aanzien van de opgeëiste persoon geen stuiting van de verjaring heeft plaatsgevonden met die "criminal indictment". De kern van de verdenking van de strafbare gedragingen in de "criminal indictment" is in de "second superseding indictment" immers in stand gebleven, met dien verstande dat in de "second superseding indictment" het aantal verdachten is uitgebreid - onder meer met de opgeëiste persoon - en daarnaast ook meer feiten zijn toegevoegd.

7.

Art. 6 van het Uitleveringsverdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten van Amerika8.:

"Uitlevering wordt niet toegestaan wanneer volgens het recht van de aangezochte Staat het recht tot vervolging of tenuitvoerlegging van straf ter zake van het feit waarvoor uitlevering werd verlangd, is vervallen door verjaring."

8.

Art. 9, eerste lid, Uitleveringswet luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

"Uitlevering van de opgeëiste persoon wordt niet toegestaan voor een feit terzake waarvan:

(...)

e.

naar Nederlands recht wegens verjaring geen vervolging (...) meer kan plaatshebben."

9.

Bij de beoordeling van de vraag of de feiten naar het recht van de aangezochte staat (Nederland) zijn verjaard, moet het procedé van de zogenaamde "sinngemäße Umstellung" worden toegepast. Dit betekent dat de uitleveringsrechter zich bij wijze van gedachte-experiment moet afvragen of de handelingen van de verzoekende staat (de Verenigde Staten van Amerika), indien deze zouden zijn verricht door de Nederlandse autoriteiten, naar Nederlands recht stuiting van de verjaring zouden hebben opgeleverd.9. Wat betreft de toelaatbaarheid van de gevraagde uitlevering moet de verjaring van het recht tot strafvordering naar Nederlands recht worden beoordeeld naar de stand van het recht ten tijde van de beslissing op het uitleveringsverzoek. Dit geldt ook indien het recht tot strafvordering op grond van de wet die gold ten tijde van het begaan van het feit, door verjaring was vervallen.10.

10.

Voorts brengt een redelijke uitleg van art. 6 van het toepasselijke uitleveringsverdrag mee dat in een geval als het onderhavige, waarin het gaat om een verzoek tot uitlevering ter vervolging ter zake van een complex van samenhangende gedragingen, bij het bepalen van de duur van de in art. 70 Sr bedoelde verjaringstermijn moet worden nagegaan op welke van de gedragingen de zwaarste straf is gesteld, en dat vervolgens van die straf moet worden uitgegaan.11.

11.

Bij de bestreden uitspraak is de uitlevering van de opgeëiste persoon toelaatbaar verklaard ter zake van de in die uitspraak aangeduide gedragingen, die volgens de hiervoor onder 4 sub iii weergegeven "second superseding indictment" van 24 maart 2010 in de periode van 1997 tot en met maart 201012. zouden zijn begaan en die naar het oordeel van de rechtbank naar Nederlands recht strafbaar zijn gesteld bij art. 47 Sr, art. 140 Sr, art. 225 Sr, art. 326 Sr, art. 420bis Sr, art. 5:56 Wet op het financieel toezicht en art. 5:58 Wet op het financieel toezicht.

12.

Uitgaande van het wetsartikel waarop de zwaarste straf is gesteld en in aanmerking genomen dat uit het uitleveringsverzoek en de daarbij gevoegde stukken blijkt dat de opgeëiste persoon dient te worden aangemerkt als leider van de criminele organisatie13., zijn de feiten waarvoor de uitlevering wordt gevraagd meer in het bijzonder strafbaar gesteld bij art. 140, derde lid, Sr. Aldus worden deze feiten aangemerkt als een misdrijf, waarop een gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren is gesteld. Gelet hierop bedraagt de verjaringstermijn voor de onderhavige feiten ingevolge art. 70, eerste lid onder 3°, Sr twaalf jaren, terwijl deze termijn op grond van art. 71 Sr aanvangt op de dag na die waarop het feit is gepleegd.

13.

Art. 72 Sr luidt ten tijde van de beslissing op het uitleveringsverzoek als volgt:

"1.

Elke daad van vervolging stuit de verjaring, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde.

2.

Na de stuiting vangt een nieuwe verjaringstermijn aan. Het recht tot strafvordering vervalt evenwel ten aanzien van overtredingen na tien jaren en ten aanzien van misdrijven indien vanaf de dag waarop de oorspronkelijke verjaringstermijn is aangevangen een periode is verstreken die gelijk is aan twee maal de voor het misdrijf geldende verjaringstermijn."

14.

Een daad van vervolging in de zin van art. 72, eerste lid, Sr die de verjaring stuit, betreft een daad van of namens een justitiële autoriteit die erop gericht is tot een voor tenuitvoerlegging vatbare strafrechtelijke uitspraak te geraken.14. Onder dit begrip vallen onder meer de vordering van het openbaar ministerie tot het instellen van een gerechtelijk vooronderzoek, de vordering van het openbaar ministerie tot inbewaringstelling, het uitbrengen van de dagvaarding ter terechtzitting door het openbaar ministerie, de betekening van de verstekmededeling, het aanhouden van de verdachte ter executie van een rechterlijke uitspraak, de behandeling van de zaak op de terechtzitting en het veroordelend vonnis of arrest.15. Meer specifiek voor uitleveringszaken geldt dat ook het bevel tot aanhouding krachtens art. 21, eerste lid, Uitleveringswet kan worden aangemerkt als een daad van vervolging zoals bedoeld in art. 72, eerste lid, Sr.16.

15.

Sinds de wetswijziging van 1 januari 200617. betreffende art. 72 Sr18. behoeft de daad van vervolging niet meer eerst aan de verdachte te worden betekend of hem anderszins bekend te zijn, voordat deze stuitende werking heeft. Bovendien werkt de stuiting blijkens art. 72, eerste lid (nieuw), Sr ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde. Daardoor heeft de stuiting ook effect jegens medeplegers en medeplichtigen, ook al zijn die op het moment van de stuiting nog niet bekend. De stuitingsdaad heeft met andere woorden "zakelijke werking", nu ook een eerdere daad van vervolging die tegen een ander dan de vervolgde was gericht de vervolging kan stuiten. Derhalve sorteert elke vervolgingsdaad - al dan niet gericht tegen een bekende verdachte - effect tegen alle bij het delict betrokken (toekomstige) verdachten.19.

16.

De onderhavige feiten zouden - zoals hiervoor onder 11 is uiteengezet - in de periode van 1997 tot en met maart 2010 zijn begaan. Blijkens de hiervoor onder 4 sub i weergegeven aanklacht ("criminal indictment") van 25 maart 2009 zijn twee medeverdachten van de opgeëiste persoon op die datum door de Amerikaanse "grand jury" in staat van beschuldiging gesteld. In de hiervoor onder 4 sub ii weergegeven vervangende aanklacht ("superseding indictment") van 27 mei 2009 is de omschrijving van de in de eerste aanklacht opgenomen feiten enigszins aangepast en is het aantal verdachten uitgebreid. Vervolgens zijn in de hiervoor onder 4 sub iii weergegeven tweede vervangende aanklacht ("second superseding indictment") van 24 maart 2010 het aantal feiten en het aantal verdachten uitgebreid, terwijl daarin ook de opgeëiste persoon als één van de verdachten wordt aangemerkt. De eerste aanklacht van 25 maart 2009 kan worden beschouwd als een daad van of namens een Amerikaanse justitiële autoriteit die erop gericht is tot een voor tenuitvoerlegging vatbare strafrechtelijke uitspraak te geraken. Aldus is de verjaring op die datum gestuit. Tussen de pleegperiode van 25 maart 1997 tot en met maart 2010 en de eerstvolgende daad van vervolging, te weten het uitbrengen van de aanklacht op 25 maart 2009, ligt een termijn die korter is dan twaalf jaren jaren. Ook de daarop volgende daden van vervolging - respectievelijk de "superseding indictment" van 27 mei 2009, de "second superseding indictment" van 24 maart 2010, de "arrest warrant" van 24 maart 2010, het verzoek om de voorlopige aanhouding van 7 april 2010, de voorlopige aanhouding op 11 september 2010, het bevel tot inverzekeringstelling van 12 september 2010, het bevel tot inbewaringstelling van 14 september 2010, het uitleveringsverzoek van 1 november 2010, het bevel tot vrijheidsbeneming van 12 november 2010, de vordering tot het in behandeling nemen van het uitleveringsverzoek van 17 november 2010 en de op tegenspraak gewezen uitspraak van de rechtbank 24 februari 2012 - volgen elkaar ruimschoots binnen de twaalf jaren op.

17.

Gelet hierop en in het licht van hetgeen hiervoor onder 9 tot en met 15 is uiteengezet geeft het oordeel van de rechtbank dat de verjaring is gestuit door de "crminal indictment" van 25 maart 2009, dat deze handeling een nieuwe verjaringstermijn van twaalf jaren heeft doen ingaan en dat derhalve (enkel) het recht tot strafvordering van de feiten die zich vóór 25 maart 1997 hebben voorgedaan is verjaard, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is dat oordeel niet onbegrijpelijk.20. Anders dan de steller van het middel aanvoert, doet hieraan niet af dat in de "criminal indictment" van 24 maart 2009 de opgeëiste persoon nog niet als verdachte werd aangemerkt, nu - zoals hiervoor onder 15 is vooropgesteld - ook een eerdere daad van vervolging die tegen een ander dan de opgeëiste persoon was gericht de vervolging jegens de opgeëiste persoon kan stuiten. Indien deze aanklacht (dagvaarding) zou zijn uitgebracht door het Nederlandse openbaar ministerie, zou deze naar Nederlands recht stuiting van de verjaring hebben opgeleverd. De rechtbank heeft het in het middel bedoelde verweer terecht en voldoende gemotiveerd verworpen.

18.

Het middel faalt.

19.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

20.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Uitspraak 03‑07‑2012

Inhoudsindicatie

Vervolgingsuitlevering naar de VS. De Rechtbank heeft, in aanmerking genomen dat in casu bij het bepalen van de duur van de in art. 70 Sr bedoelde verjaringstermijn moet worden uitgegaan van de zwaarste straf die op de gedragingen is gesteld (vgl. HR LJN AF6597), met juistheid geoordeeld dat de verjaringstermijn 12 jaren beloopt, die is aangevangen op de dag na die waarop de feiten zijn begaan. Uit de memorie van toelichting bij art. 72 Sr volgt dat sinds de wetswijziging op 1 januari 2006 de in art. 72 Sr bedoelde daad van vervolging niet meer eerst aan de verdachte behoeft te worden betekend of hem anderszins bekend moet zijn, voordat deze stuitende werking heeft. Voorts werkt de stuiting blijkens art. 72.1 Sr ook t.a.v. anderen dan de vervolgde. Daardoor heeft de stuiting ook effect jegens andere deelnemers aan het strafbare feit, ook al zijn zij ten tijde van de stuiting nog niet bekend. Gelet hierop geeft het oordeel van de Rechtbank dat de "criminal indictment" van 25 maart 2009 in het onderhavige geval moet worden aangemerkt als een daad van vervolging in de zin van art. 72.1 Sr, dat deze "criminal indictment" de verjaring heeft gestuit en een nieuwe verjaringstermijn van twaalf jaren heeft doen ingaan en dat derhalve slechts wat betreft de feiten die vóór 25 maart 1997 zouden zijn begaan, het recht tot strafvordering door verjaring is vervallen, niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Anders dan in het middel wordt betoogd, doet hieraan niet af dat in die "criminal indictment" de opgeëiste persoon nog niet als verdachte is aangemerkt, aangezien ook een eerdere daad van vervolging die tegen een ander dan de opgeëiste persoon was gericht, de verjaring van het recht tot strafvordering jegens de opgeëiste persoon stuit.

Partij(en)

3 juli 2012

Strafkamer

nr. S 12/01318 U

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een uitspraak van de Rechtbank te Amsterdam van 24 februari 2012, nummer RK 10/6869, op een verzoek van de Verenigde Staten van Amerika tot uitlevering van:

[De opgeëiste persoon], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1956, ten tijde van de betekening van de aanzegging gedetineerd in de Penitentiaire Inrichting "Amsterdam, locatie Havenstraat" te Amsterdam.

1. Geding in cassatie

Het beroep - dat kennelijk niet is gericht tegen de partiële ontoelaatbaarverklaring van de verzochte uitlevering - is ingesteld door de opgeëiste persoon. Namens deze heeft mr. M.J. van Essen, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Aben heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

2. Beoordeling van het middel

2.1.

Het middel klaagt over de verwerping van het namens de opgeëiste persoon gedane beroep op verjaring.

2.2.1.

Het verzoek strekt tot uitlevering van de opgeëiste persoon aan de Verenigde Staten van Amerika teneinde hem te kunnen vervolgen voor - naar de Rechtbank heeft vastgesteld - een complex van samenhangende gedragingen. Blijkens de bestreden uitspraak zouden de veertien nader omschreven feiten waarvoor de uitlevering is gevraagd, zijn begaan in de periode van 1997 tot en met maart 2010 en zijn zij naar Nederlands recht strafbaar gesteld bij art. 140, derde lid, Sr, art. 225 Sr, art. 326 Sr, art. 420bis Sr, art. 5:56 Wet op het financieel toezicht en art. 5:58 Wet op het financieel toezicht, al dan niet in verbinding met art. 47 Sr.

In aanmerking genomen dat in een geval als het onderhavige, waarin het gaat om een complex van samenhangende gedragingen, bij het bepalen van de duur van de in art. 70 Sr bedoelde verjaringstermijn moet worden uitgegaan van de zwaarste straf die op de gedragingen is gesteld (vgl. HR 10 juni 2003, LJN AF6597, NJ 2003/610) en dat dit in de onderhavige zaak, gelet op art. 140, derde lid, Sr, een gevangenisstraf van acht jaren is, heeft de Rechtbank met juistheid geoordeeld dat de verjaringstermijn voor de onderhavige feiten ingevolge art. 70, eerste lid onder 3°, Sr twaalf jaren beloopt, welke op grond van art. 71 Sr is aangevangen op de dag na die waarop de feiten zijn begaan.

2.2.2.

Met betrekking tot het in het middel bedoelde verweer houdt de bestreden uitspraak het volgende in:

"Weigeringsgrond in verband met verjaring

Het standpunt van de verdediging

Een fors deel van de feiten waarvoor uitlevering wordt verzocht is verjaard volgens Nederlands recht. Om die reden dient het verzoek tot uitlevering te worden geweigerd. De verjaring is niet gestuit door het door de officier van justitie toegezonden Criminal indictment, nu deze daad van vervolging niet bij de vervolgde bekend was of hem betekend is. De verjaring in het kader van uitlevering dient naar het recht van de aangezochte staat te worden beoordeeld (HR 5 september 2000, LJN AA6922). Zonder stuiting zijn de feiten 1 en 14 verjaard voor zover gepleegd voor 24 maart 1998 en de overige feiten zijn verjaard voor zover gepleegd voor 24 maart 2004.

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

(...)

De verjaring is op grond van artikel 72, eerste lid van het Wetboek van Strafrecht gestuit door het Criminal indictment van 25 maart 2009. Voor zover de uitlevering wordt verzocht voor gedragingen die liggen vóór 25 maart 1997, is deze volgens de officier van justitie dan ook niet toelaatbaar.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank overweegt als volgt.

(...)

Ten slotte bepaalt artikel 72, eerst lid van het Wetboek van Strafrecht dat elke daad van vervolging de verjaring stuit, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde.

Uit het uitleveringsverzoek en de daarbij gevoegde stukken is gebleken dat enkele van de aan de opgeëiste persoon verweten gedragingen plaats zouden hebben gehad vanaf 1997. De rechtbank dient vast te stellen of er vervolgingshandelingen door de Amerikaanse justitiële autoriteiten zijn verricht die een daad van vervolging in de zin van artikel 72, eerste lid van het Wetboek van Strafrecht opleveren, die de verjaring hebben gestuit.

De vraag is derhalve of de Criminal indictment van 25 maart 2009 de verjaring heeft gestuit.

Anders dan de raadsvrouw heeft betoogd doet de omstandigheid dat de verdenking van de feiten niet specifiek aan de opgeëiste persoon kenbaar was gemaakt aan het stuiten van de verjaring niet af, nu immers artikel 72, eerste lid van het Wetboek van Strafrecht niet de eis stelt dat de verdachte bekend is met de daad van vervolging. De omstandigheid dat de opgeëiste persoon niet in dit Criminal indictment wordt vermeld, betekent niet dat ten aanzien van de opgeëiste persoon geen stuiting van de verjaring heeft plaatsgevonden met die Criminal indictment. Immers, de kern van de verdenking van de strafbare gedragingen in de Criminal indictment is in de Second Superseding Indictment, in stand gebleven, met dien verstande dat in de Second Superseding Indictment het aantal verdachten is uitgebreid, onder meer met de opgeëiste persoon, en daarnaast ook meer feiten zijn opgenomen.

De rechtbank stelt hiermee vast dat de verjaring is gestuit door het Criminal indictment van 25 maart 2009 en dat deze handeling een nieuwe verjaringstermijn van 12 jaren heeft doen ingaan. Derhalve is naar het oordeel van de rechtbank het recht tot strafvordering van de feiten die zich vóór 25 maart 1997 hebben voorgedaan verjaard. Dit zou eventueel alleen kunnen gelden voor de feiten 2, 10 en 14 van het uitleveringsverzoek, nu deze feiten niet later dan in 1997 zijn gestart. Voor zover die feiten vóór 25 maart 1997 zijn gepleegd zal de uitlevering niet toelaatbaar worden verklaard."

2.2.3.

De Rechtbank heeft de uitlevering van de opgeëiste persoon toelaatbaar verklaard, behoudens wat betreft de feiten voor zover die zouden zijn begaan vóór 25 maart 1997. In zoverre is de gevraagde uitlevering ontoelaatbaar verklaard.

2.3.

Art. 6 van het hier toepasselijke Uitleveringsverdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten van Amerika, luidt:

"Uitlevering wordt niet toegestaan wanneer volgens het recht van de aangezochte Staat het recht tot vervolging (...) ter zake van het feit waarvoor uitlevering werd verlangd, is vervallen door verjaring."

2.4.1.

Art. 72 Sr luidt:

"1.

Elke daad van vervolging stuit de verjaring, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde.

2.

Na de stuiting vangt een nieuwe verjaringstermijn aan. (...)"

2.4.2.

Omtrent het eerste lid van art. 72 Sr houdt de gewijzigde memorie van toelichting bij het gewijzigd voorstel van wet dat heeft geleid tot de op 1 januari 2006 in werking getreden Wet van 16 november 2005, Stb. 595 (opheffing verjaringstermijn bij zeer ernstige delicten) onder meer het volgende in:

"Artikel 72 Sr bepaalt dat elke daad van vervolging de verjaring stuit, mits die daad de vervolgde bekend of hem betekend is. De koppeling van de stuiting aan de daad van vervolging is goed te verenigen met de rechtsgronden voor de verjaring. Door een daad van vervolging geeft het Openbaar Ministerie te kennen dat het de strafvervolging wil voortzetten en, derhalve, nog een gerechtvaardige behoefte aan toepassing van het strafrecht en mogelijkheden tot waarheidsvinding aanwezig acht. De veronderstelling dat het ontbreken van strafbehoefte en verminderde bewijsbaarheid strafvervolging na de verjaringstermijn niet langer rechtvaardigt, gaat in deze gevallen niet op.

De eis dat bij onbekendheid van de vervolgde met de daad van vervolging van een rechtsgeldige betekening sprake moet zijn, een eis die noch in Duitsland noch in Frankrijk wordt gesteld, is moeilijker te verenigen met de rechtsgronden voor verjaring (vgl. Van Dorst, a.w., p. 199). Zij houdt geen verband met strafbehoefte of bewijsbaarheid. Indien de naam van de verdachte nog niet bekend is, stelt de eis van een rechtsgeldige betekening het Openbaar Ministerie voor grote problemen. Indien de naam wel bekend is, verzekert de eis van een rechtsgeldige betekening niet dat de verdachte daadwerkelijk van de strafvervolging op de hoogte is. Als de verdachte bijvoorbeeld met onbekende bestemming naar het buitenland is vertrokken, zal ook een correcte betekening hem lang niet altijd van de strafvervolging op de hoogte brengen.

In het licht van deze overwegingen stellen de indieners voor artikel 72 Sr zodanig aan te passen dat elke daad van vervolging de verjaring stuit, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde en onafhankelijk van de vraag of de daad van vervolging de vervolgde bekend of hem betekend is. Dit impliceert niet dat de eis van betekening van daden van vervolging, waar de wet haar stelt, een loze eis wordt. Zij blijft gelden, en het niet naleven kan nog steeds rechtsgevolgen hebben. Zo zal de strafvervolging, in geval de verdachte daarvan op de hoogte raakt, in het licht van het redelijke termijnvereiste met de vereiste spoed moeten worden gevoerd.

(...)

Het Openbaar Ministerie heeft in zijn advies aangegeven, dat de voorgestelde wijziging van de redactie van artikel 72, eerste lid, Sv. naar zijn mening verduidelijking in de memorie van toelichting behoeft. Mede in verband daarmee is in het voorgaande ingegaan op het begrip "daad van vervolging". Het navolgende strekt ter verdere verduidelijking van het eerste lid dat, gewijzigd als voorgesteld, komt te luiden: "Elke daad van vervolging stuit de verjaring, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde".

Het Openbaar Ministerie meent dat het voorgestelde eerste lid van artikel 72 Sr op twee manieren gelezen kan worden. In de eerste plaats kan de voorgestelde tekst aldus worden begrepen dat, anders dan thans het geval is, ook de daad van vervolging tegen een ander dan de uiteindelijk vervolgde de vervolgingsverjaring jegens de vervolgde stuit. In de tweede plaats zou de tekst aldus kunnen worden gelezen dat de daad van vervolging ook de verjaring jegens anderen dan de vervolgde stuit.

Vooropgesteld kan worden dat de vraag of van een daad van vervolging sprake is die de vervolging stuit, zich gewoonlijk zal voordoen in de strafzaak tegen degene die op dat moment vervolgd wordt. Bij de beantwoording van deze vraag is thans doorslaggevend of een eerdere daad van vervolging tegen die vervolgde gericht was; de daad van vervolging heeft thans "persoonlijke werking". De voorgestelde formulering verandert deze stand van zaken in die zin, dat ook een eerdere daad van vervolging die tegen een ander gericht was, de vervolging heeft gestuit. De stuitingsdaad krijgt "zakelijke werking". De voorgestelde redactie van artikel 72, eerste lid, Sr, brengt dit duidelijk onder woorden. De gekozen bewoordingen sporen daarbij met de stuitingsbepalingen in Frankrijk en België en het voormalige ontwerp-Benelux-verdrag inzake de verjaring, waarin eveneens steeds de zakelijke werking als uitgangspunt van de rechtsgevolgen van stuiting is gehanteerd (vgl. Van Dorst, a.w., p. 235-241). Zo luidt artikel 22 van het Belgische Wetboek van Strafvordering voor zover van belang: "(...) met die daden begint een nieuwe termijn van dezelfde duur te lopen, zelfs ten aanzien van hen die er niet bij betrokken zijn." Daarmee is tevens aangegeven waarom niet is gekozen voor de door het Openbaar Ministerie voorgestelde formulering.

De eerste mogelijke interpretatie die het Openbaar Ministerie geeft, sluit derhalve bij de bewoordingen en bedoelingen van dit wetsvoorstel aan. De tweede mogelijke interpretatie die in het advies van het Openbaar Ministerie wordt geopperd, wordt aldus toegelicht dat ook derden belang kunnen hebben bij niet verjaring; daarbij worden bloed- of aanverwanten of aangifte- of klachtgerechtigden genoemd. Ten aanzien van bloed - of aanverwanten alsmede aangifte - en klachtgerechtigden die niet tevens verdachte zijn speelt de vervolgingsverjaring echter in het geheel geen rol. Een interpretatie die de gelding van vervolgingsdaden jegens bekende of onbekende niet-verdachten wil bewerkstelligen ontbeert dan ook redelijke zin.

Vastgesteld kan al met al worden dat de voorgestelde wijziging van artikel 72, eerste lid, beoogt elke vervolgingsdaad, al dan niet gericht tegen een bekende verdachte, effect te laten sorteren jegens alle bij het delict betrokken (toekomstige) verdachten, waaronder ook - al dan niet onbekende - medeplegers of medeplichtigen."

(Kamerstukken II 2003/04, 28 495, nr. 7, p. 9-13)

2.5.

Uit het voorgaande volgt dat sedert voormelde wetswijziging de in art. 72 Sr bedoelde daad van vervolging niet meer eerst aan de verdachte behoeft te worden betekend of hem anderszins bekend moet zijn, voordat deze stuitende werking heeft. Voorts werkt de stuiting blijkens art. 72, eerste lid, Sr ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde. Daardoor heeft de stuiting ook effect jegens andere deelnemers aan het strafbare feit, ook al zijn zij ten tijde van de stuiting nog niet bekend.

2.6.

Gelet hierop geeft het oordeel van de Rechtbank dat de "criminal indictment" van 25 maart 2009 in het onderhavige geval moet worden aangemerkt als een daad van vervolging in de zin van art. 72, eerste lid Sr, dat deze "criminal indictment" de verjaring heeft gestuit en een nieuwe verjaringstermijn van twaalf jaren heeft doen ingaan en dat derhalve slechts wat betreft de feiten die vóór 25 maart 1997 zouden zijn begaan, het recht tot strafvordering door verjaring is vervallen, niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Anders dan in het middel wordt betoogd, doet hieraan niet af dat in die "criminal indictment" de opgeëiste persoon nog niet als verdachte is aangemerkt, aangezien ook een eerdere daad van vervolging die tegen een ander dan de opgeëiste persoon was gericht, de verjaring van het recht tot strafvordering jegens de opgeëiste persoon stuit.

2.7.

Het middel faalt.

3. Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Dit arrest is gewezen door de vice-president A.J.A. van Dorst als voorzitter, en de raadsheren B.C. de Savornin Lohman en N. Jörg, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken op 3 juli 2012.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.