3.7.3 Omvang van het derdenbeslag

83 Met betrekking tot de omvang van een gelegd derdenbeslag is in de MvT lnv bij art. 475 lid 1 het volgende opgemerkt1:

Dit betekent dat - anders dan in de beslagpraktijk nog wel eens wordt aangenomen - een gelegd derdenbeslag in beginsel van rechtswege de in het eerste lid van art. 475 genoemde vorderingen en roerende zaken - behoudens uitdrukkelijke beperking van het beslag (zie hierna nr. 84) - omvat. Zij behoeven dus niet afzonderlijk in het beslagexploot vermeld en gespecificeerd te worden. Dat is vaak ook niet mogelijk2: de schuldeiser weet immers in veel gevallen niet welke 'goederen' hij met zijn beslag zal treffen. Blijkens art. 475 lid 1 zal het daarbij in de regel gaan om (i) bestaande en/of toekomstige vorderingen tot betaling van een geldsom en/of (ii) aan de beslag-debiteur toebehorende roerende zaken die geen registergoederen zijn (waaronder begrepen toonder- of orderpapieren).

Het voorgaande neemt natuurlijk niet weg dat het, om onduidelijkheden te voorkomen, verstandig is in het beslagexploot, zoals in de praktijk ook gebruikelijk, indien mogelijk, nauwkeurig aan te geven waarop in élk geval beslag wordt gelegd. Aangezien de beslaglegger een en ander niet steeds tevoren weet en ook niet kán weten - dáárvoor dient immers de af te leggen Verklaring als bedoeld in art. 476a lid 1 - wordt in de meeste beslagexploten gewerkt met aan art. 475 lid 1 ontleende standaardformules.3 Strikt juridisch genomen is dat echter niet nodig en zou volstaan kunnen worden met verwijzing in het exploot naar het bepaalde in het eerste lid van art. 475. In afwijking hiervan is echter in het derde lid van art. 475a uitdrukkelijk het volgende bepaald:

Ook uit de tegenstelling tussen deze bepaling en art. 475 lid 1 volgt dat een gelegd derdenbeslag in beginsel, dus óók zonder uitdrukkelijke vermelding in het beslagexploot - zie in dit verband echter nog wel art. 479 lid 14 - alle hiervoor aangeduide vorderingen en roerende zaken omvat, waaronder begrepen óók die tot levering - en niet alleen feitelijke afgifte of terbeschikkingstelling - van roerende zaken valt (zie daarover hierna § 3.7.6).

zoals die met ingang van 1 januari 1992 is geïntroduceerd, met name de mogelijkheid betreft óók beslag te leggen op vorderingen tot levering van andere goederen dan de hiervoor genoemde. Meer in het bijzonder gaat het dan om de mogelijkheid beslag te leggen op - aldus de MvT Mv. Bij art. 475 lid 16 -

Voor de levering van deze goederen op naam is immers steeds een akte vereist.7 Wil op de vorderingen tot levering daarvan derdenbeslag kunnen worden gelegd, dan dienen zij ingevolge het derde lid van art. 475a uitdrukkelijk in het beslagexploot te worden omschreven. Met H. Stein8 moet worden aangenomen dat deze bepaling aan duidelijkheid zou hebben gewonnen, wanneer daarin met zoveel woorden zou zijn vermeld dat het hier gaat om vorderingen ter zake van goederen voor de overdracht waarvan steeds een akte is vereist.

84 Afgezien van de hiervoor (nr. 83) besproken mogelijkheid dat sedert 1 januari 1992 óók vorderingen tot levering van goederen op naam in beslag kunnen worden genomen, wijkt het huidige derdenbeslagrecht, voorzover het gaat om de omvang er van, niet af van het oude recht. Zo zal ook voor het thans geldend recht mogen worden aangenomen, dat de schuldeiser bevoegd is reeds meteen - maar uiteraard ook daarna - het beslag te beperken tot bepaalde vorderingen of zaken, dan wel - wat in de praktijk vaker voorkomt - tot een bepaald gedeelte van de in beslag genomen vordering tot betaling van een geldsom. Daarbij dient echter wel bedacht te worden dat ook voor het huidige recht de regel geldt, dat de schuldeiser, ook al zoekt hij slechts verhaal voor een vordering van bijv. €10.000, van rechtswege de volledige vordering van de beslagdebiteur op de derde-beslagene van bijv. €100.000 in beslag neemt en geheel blokkeert. Dat dit voor de beslagdebiteur, die daardoor niet (meer) kan beschikken over een groot deel van zijn vordering, bezwaarlijk kan zijn, spreekt voor zichzelf. In goed overleg met de beslaglegger en de derde-beslagene zal hij de nadelige gevolgen er van echter meestal wel kunnen voorkomen of althans zo veel mogelijk beperken. Ook het stellen van een bankgarantie kan hier een oplossing bieden.

Onder het oude recht9 is pas in 1974 de mogelijkheid van beperking van in beslag te nemen vermogensbestanddelen van de schuldenaar, dan wel een beperking van de omvang van beslagen vorderingen, uitdrukkelijk door de Hoge Raad in de zaak Pierson/De Vos van Steenwijk10 aanvaard. Ook al ging het in dit arrest11 met name om (i) uitleg van art. 754 (oud) inzake cumulatief derdenbeslag - welke bepaling in het huidige recht niet in die vorm is overgenomen (zie nu: art. 478) - en (ii) toepassing van de regel dat het eerstgelegde beslag mede strekte tot bescherming van de rechten en belangen van latere beslagleggers - welke regel evenmin is overgenomen12 heeft de Hoge Raad aan de hier besproken vraag de volgende overweging gewijd:

Dat deze algemeen geformuleerde regel van derdenbeslagrecht ook voor het huidige recht geldt, is niet voor twijfel vatbaar14, ook al is daarover in de parlementaire geschiedenis verder niets gezegd. Tussen het oude en het huidige beslagrecht bestaat op dit punt immers geen enkel verschil. Op deze plaats zal verder niet worden ingegaan op de risico's, die met name aan beperking van de omvang van in beslag genomen geldvorderingen verbonden kunnen zijn, wanneer op die zelfde vorderingen daarna nog door een andere schuldeiser beslag wordt gelegd. De eerste beslaglegger loopt dan namelijk het risico, dat hij de door hem 'beperkte' vordering zal moeten delen met de tweede beslaglegger. Dit risico kan overigens vrij eenvoudig voorkomen worden (zie daarover § 7.3.3.2).15