HR, 24-02-2023, nr. 21/05139

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan:1.

(i) Op 1 april 2016 is Haeresteijn door de rechtbank Amsterdam in staat van faillissement verklaard. De Hoge Raad heeft het tegen de faillietverklaring gerichte cassatieberoep op 12 mei 2017 verworpen. De curatoren zijn de curatoren in dit faillissement.

(ii) Enig bestuurder en enig aandeelhouder van Haeresteijn was [de schoonzus].

(iii) Op 14 juni 2016 is de wettelijke schuldsaneringsregeling van toepassing verklaard op [de schoonzus]. Bij vonnis van 19 april 2017 is die regeling beëindigd en is [de schoonzus] in staat van faillissement verklaard.

(iv) [verweerder] is gehuwd met de zus van [de schoonzus]. Hij is van beroep metaalbewerker en werkzaam in loondienst.

(v) Op naam van [verweerder] is omstreeks de periode eind november-begin december 2013 een bankrekening geopend met nummer [001] (hierna: de ING-rekening).

(vi) In de periode tussen 6 december 2013 en 5 januari 2015 vonden naar en vanaf de ING-rekening diverse betalingen plaats. Daarbij is in totaal een omvangrijk bedrag op de ING-rekening bijgeschreven.2.Twee betalingen waren afkomstig van een rekening op naam van Haeresteijn. De overige betalingen zijn ontvangen van [de schoonzus].

(vii) De op de ING-rekening bijgeschreven bedragen zijn door middel van deelbetalingen overgemaakt naar [de schoonzus] dan wel voldaan aan derden ten behoeve van [de schoonzus]. De ING-rekening is inmiddels opgeheven.

(viii) ING heeft in 2014 aanleiding gezien om met betrekking tot de ING-rekening bij de FIOD een Melding Ongebruikelijke Transacties (hierna: de MOT-melding) te doen. Daarbij uitte ING, onder verwijzing naar de over de ING-rekening lopende geldstromen, het vermoeden dat [verweerder] voor een derde katvanger is bij belastingontduiking. [verweerder] heeft in het kader van het onderzoek door de FIOD een verklaring afgelegd. De stukken betreffende de MOT-melding vermelden daarover, voor zover relevant:

“Op de betaalrekening [002] ten name van [verweerder] wordt in de periode van 6 december 2013 t/m 8 januari 2014 in totaal een bedrag van € 477.000,- bijgeschreven. Het geld komt van betaalrekening [003] op naam van [de schoonzus].

Volgens de verklaring van [verweerder] is het geld afkomstig van zijn schoonzus, [de schoonzus] en betreft het een kortlopende lening bestemd voor aflossing van zijn oude woning en aankoop van een nieuwe woning. De oorspronkelijke herkomst is bankrekening [004] op naam van de onderneming van zijn schoonzus: Haeresteijn Holding NV.

Omdat volgens de verklaring van [verweerder] de aankoop van de woning niet is doorgegaan is het geld vervolgens in kleinere bedragen in de periode van 17 januari t/m 26 maart 2014 (totaal € 359.500,-) weer teruggeboekt naar de betaalrekening van [de schoonzus]. Hoewel de verklaring van de klant overeenkomt met de gevonden informatie over de afspraak in het onderhandse leencontract, zijn de hoogte van het bedrag, de terugbetaling vrij snel na de laatste ontvangst, en terugbetaling over langere tijd ongebruikelijk.”

(ix) De hiervoor onder (vi) genoemde twee betalingen die van Haeresteijn afkomstig waren, zijn op de ING-rekening bijgeboekt op 3 juli 2014. Het ging daarbij om bedragen van respectievelijk € 48.000,- en € 47.000,-, dus in totaal € 95.000,-. De bijbehorende omschrijvingen luiden ‘Betaling in RC’. De twee in het geding zijnde betalingen van in totaal € 95.000,- zijn op de ING-rekening bijgeboekt na de periode waarover [verweerder] bij de FIOD verklaarde.

(x) Op verzoeken van een van de curatoren aan [verweerder] om duidelijkheid te verschaffen over het hoe en waarom van de ING-rekening en de geldstromen die daarover hebben gelopen, heeft [verweerder] niet tot tevredenheid van de curatoren gereageerd. De curatoren hebben de rechter-commissaris in het faillissement van Haeresteijn verzocht om [verweerder] op de voet van art. 66 Fw te horen.

(xi) Uit het proces-verbaal van dit verhoor blijkt dat [verweerder] tegenover de rechter-commissaris onder meer het volgende heeft verklaard:

“Ik heb deze ING-rekening geopend zodat mijn schoonzusje geld kon overmaken van de ene rekening naar de andere en hier dingen mee kon aanschaffen. Met mijn schoonzusje bedoel ik [de schoonzus].”

en

“(…). Ik zeg dat ik in alle eerlijkheid niet weet wat de reden was van de geldstromen via mijn ING-rekening. Ik had zelf geen beschikking over deze bankrekening. Dat lieg ik niet. Ik had zelf geen bankpas en ik kon ook niet inloggen op internet. Ik had geen codes van deze rekening en ook geen inzage in de rekening. Ik weet niet om welke bedragen het gaat. Toen ik de rekening opende wilde ik alleen mijn schoonzusje helpen. Ik kreeg géén afschriften thuis gezonden van deze rekening.”

(xii) Het proces-verbaal vermeldt verder dat aan [verweerder] is voorgehouden dat Haeresteijn op 3 juli 2014 op de ING-rekening een bedrag van € 48.000,- en een bedrag van € 47.000,- betaalde, en dat aan [verweerder] is gevraagd waarom Haeresteijn op die datum in totaal € 95.000,- betaalde op zijn ING-rekening. [verweerder] antwoordt daarop:

“Voor zover ik heb begrepen was dit geld van [de schoonzus] zelf. Meer weet ik er niet van. (…). Ik kende Haeresteijn Holding niet. Ik had geen beschikking over de ING-rekening, dus ik wist niet wat er mee gebeurde.”

en

“(...). Ik heb de ING-rekening aan [de schoonzus] overgedaan. Volgens mij heeft [de schoonzus] die ING-rekening online zelf aangemaakt, en ik moest bij een ING-vestiging een handtekening komen zetten. Volgens mij was dit in Waalwijk. Waar de pasjes heengingen weet ik niet. Misschien is dat via de post gegaan. Ik heb geen kopie van wat ik getekend heb. Ik kan me niet herinneren dat ikzelf iets over die ING-rekening ontvangen heb op mijn adres. Ik heb zélf nooit iets ontvangen. (...).”

(xiii) [de schoonzus] verblijft al een aantal jaren in [plaats]. Tot drie keer toe is [de schoonzus] als bestuurder van Haeresteijn niet verschenen voor een faillissementsverhoor bij de rechter-commissaris. Zij heeft sommatiemails ontvangen waarin de uitlevering van administratie is gevorderd, maar hier niet aan voldaan.

(xiv) [verweerder] heeft over de hiervoor bedoelde betalingen door Haeresteijn op de ING-rekening een schriftelijke verklaring afgelegd, gedateerd 4 juli 2016. Die houdt in dat hem niet was opgevallen dat er betalingen door Haeresteijn zijn gedaan en dat [de schoonzus] hem heeft gezegd dat Haeresteijn niets van [verweerder] te vorderen heeft. [verweerder] schrijft daarover meer in het bijzonder:

“Blijkbaar heeft zij in juli 2014 aan Haeresteijn gevraagd om namens haar die bedragen op mijn bankrekening te storten.”

(xv) Bij de schriftelijke verklaring van [verweerder] van 4 juli 2016 was een brief van [de schoonzus] van 4 juli 2016 gevoegd, die zij zowel voor zichzelf als in haar hoedanigheid van bestuurder van Haeresteijn heeft geschreven. Daarin schrijft [de schoonzus], voor zover van belang:

“Ik heb in juli 2014 aan Haeresteijn Holding B.V. gevraagd om namens mij privé het bedrag van EUR 95.000.-- aan jou over te maken. Haeresteijn Holding B.V. heeft dat namens mij privé gedaan en het bedrag is vervolgens geboekt in mijn privé rekening courant met Haeresteijn Holding B.V.

Er is dus door mij in privé aan jou EUR 95.000,-- betaald en niet door Haeresteijn Holding B.V. (...). Jij bent dus helemaal niets verschuldigd aan Haeresteijn Holding B.V.”

(xvi) De curatoren hebben ten laste van [verweerder] conservatoir beslag doen leggen op de onverdeelde helft van diens woning.

De curatoren hebben bij de deze procedure inleidende dagvaarding van 3 mei 2018 [verweerder] gedagvaard voor de rechtbank Oost-Brabant. Zij hebben gevorderd dat [verweerder] wordt veroordeeld tot betaling van € 95.000,- aan de boedel van Haeresteijn.

De curatoren hebben onder meer aan hun vordering ten grondslag gelegd dat de betalingen van € 47.000,- en € 48.000,- van Haeresteijn aan [verweerder] onverschuldigde betalingen waren. Aan de betaling lag geen titel ten grondslag. Uit niets blijkt dat dat Haeresteijn de betaling namens [de schoonzus] deed.Meest subsidiair hebben de curatoren aan hun vordering ten grondslag gelegd dat het ter beschikking stellen van een bankrekening onrechtmatig is tegenover (a) Haeresteijn en (b) de gezamenlijke schuldeisers van Haeresteijn. Er is € 95.000,- verdwenen uit het vermogen van Haeresteijn, zonder dat Haeresteijn dit bedrag op [de schoonzus] kan verhalen. Uit niets blijkt dat dit bedrag terug in het vermogen van Haeresteijn is gevloeid.3.

De rechtbank heeft bij vonnis van 25 september 2019 de vordering van de curatoren toegewezen, op grond van onverschuldigde betaling.4.De rechtbank heeft daartoe het volgende overwogen:

“4.3. De vordering van de curatoren is (…) wel toewijsbaar op de grondslag onverschuldigde betaling. Partijen zijn het er over eens dat de betalingen van in totaal € 95.000,00 niet berusten op enige schuld van Haeresteijn aan [verweerder]. In zoverre staat de onverschuldigdheid van deze betalingen dan ook vast. Op grond van artikel 6:203 BW is Haeresteijn dan ook gerechtigd dit bedrag van [verweerder] terug te vorderen. De stelling van [verweerder] dat de betalingen weliswaar feitelijk van Haeresteijn afkomstig waren, maar gedaan zijn voor [de schoonzus] en rechtens als betalingen van [de schoonzus] aan hem hebben te gelden volgt de rechtbank niet. Vaststaat dat [de schoonzus] geen schuld had aan [verweerder] die de basis zou kunnen vormen voor deze betaling. In dit verband is van belang dat [verweerder] al in januari 2014 had afgezien van de aankoop van een andere woning, zodat daarvoor geen geld meer hoefde te worden verschaft.

4.4. Ook het standpunt dat de betalingen van Haeresteijn betrekking hadden op een schuld van Haeresteijn aan [de schoonzus] en dat de betaling van in totaal € 95.000,00 in zoverre verschuldigd was, wijst de rechtbank van de hand. Uit hetgeen [verweerder] onder ede heeft verklaard volgt dat [de schoonzus] hem heeft verzocht de rekening te openen en dat zij vervolgens als enige en ten eigen bate over die rekening heeft beschikt. Bij gebreke van aanwijzingen voor het tegendeel moet daaruit in beginsel worden opgemaakt dat [de schoonzus] daarmee onoirbare bedoelingen had. Er is geen enkele valide reden naar voren gebracht waaruit kan volgen dat het gebruik van de bankrekening van [verweerder] voor de betalingen van Haeresteijn enig redelijk doel diende. Indien Haeresteijn geld wilde lenen aan [de schoonzus] dan had het voor de hand gelegen dat zij dat op een bankrekening van [de schoonzus] zelf zou overmaken. Er is ook geen administratief bewijs dat het bedrag van € 95.000,00 destijds als lening van Haeresteijn aan [de schoonzus] is geboekt. [de schoonzus] heeft nagelaten administratieve gegevens van Haeresteijn aan de curatoren te verschaffen. Verder heeft de rechtbank met betrekking tot dit soort essentiële gegevens en de wijze waarop de verklaring van [de schoonzus] tot stand is gekomen en eventuele eigen wetenschap van [verweerder] geen vragen kunnen stellen aan [verweerder], omdat hij niet is verschenen ter comparitie. De rechtbank laat dat in zijn nadeel werken. Weliswaar is de echtgenote van [verweerder] ernstig ziek, maar de rechtbank kan niet inzien dat na de aanvankelijke aanhouding van de comparitie en de vaststelling van een nieuwe datum de ziekenhuisbehandeling niet op een andere datum of ander tijdstip dan de datum/het tijdstip van de comparitie kon plaatsvinden. Hierbij geldt dat al op 28 maart 2019 mededeling is gedaan van de nieuwe zittingsdatum 6 september 2019. Een en ander brengt mee dat ook niet kan worden aangenomen of aannemelijk is dat aan de betalingen door Haeresteijn aan [de schoonzus] een overeenkomst van geldlening ten grondslag lag en dus in zoverre sprake was of zou kunnen zijn van een verschuldigde betaling aan [de schoonzus] die werd voldaan op de bankrekening van [verweerder].

4.5. De conclusie is dat de vordering van de curatoren tot betaling van € 95.000,00 aan de boedel van Haeresteijn toewijsbaar is.”

[verweerder] is van het vonnis van de rechtbank in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof ’s-Hertogenbosch.

Bij arrest van 21 september 2021 heeft het hof het vonnis van de rechtbank vernietigd en opnieuw rechtdoende de vordering van de curatoren afgewezen.5.Anders dan de rechtbank, heeft het hof geoordeeld dat de betalingen van Haeresteijn aan [verweerder] niet als onverschuldigd zijn aan te merken. Het heeft in dat verband het volgende overwogen (voetnoot toegevoegd):

“De grieven III en IV: Zijn de twee door Haeresteijn op 3 juli 2014 gedane betalingen onverschuldigd?

Met grief III bestrijdt [verweerder] de beslissing van de rechtbank in rov . 4.3. van het bestreden vonnis dat de vordering van de Curatoren toewijsbaar is op de grondslag van onverschuldigde betaling en dat zij de stelling van [verweerder] niet volgt dat de betalingen (voor een bedrag van in totaal € 95.000,00) weliswaar feitelijk afkomstig waren van Haeresteijn, maar gedaan zijn voor [de schoonzus] en rechtens als betalingen van [de schoonzus] hebben te gelden.Met grief IV richt [verweerder] zich tegen rov. 4.4. van het bestreden vonnis, waarin de rechtbank het standpunt van [verweerder] dat de betalingen van Haeresteijn betrekking hadden op een schuld van Haeresteijn aan [de schoonzus] en dat de betaling van in totaal € 95.000,00 in zoverre verschuldigd was, van de hand wijst.

[verweerder] onderbouwt de grieven III en IV met het betoog, verkort weergegeven, dat Haeresteijn geen schuld had aan [verweerder] en dat het niet de bedoeling was het op 3 juli 2014 in totaal door Haeresteijn op de ING-rekening betaalde bedrag van € 95.000.00 ten goede te laten komen aan [verweerder]. Het bedrag is ook werkelijk niet aan [verweerder] ten goede gekomen. [verweerder] heeft de ING-rekening weliswaar geopend, maar de naar deze rekening overgemaakte gelden waren bedoeld voor ge- en verbruik door [de schoonzus], om [de schoonzus] in staat te stellen zaken voor zichzelf aan te schaffen c.q. te bekostigen. [verweerder] heeft over die bedoeling duidelijke verklaringen afgelegd tijdens zijn verhoor door de rechter-commissaris in het faillissement van Haeresteijn op 17 februari 2017. Van enige rekening-courant verhouding tussen Haeresteijn en [verweerder] was geen sprake.

De bedoeling die Haeresteijn met de betaling van in totaal € 95.000,00 heeft gehad, kan slechts worden verklaard door de statutair bestuurder van Haeresteijn, en dat is [de schoonzus].

[de schoonzus] heeft bij brieven van 4 juli 2016 en 21 februari 20176.de achtergrond van die betaling uitgelegd. Die uitleg komt erop neer dat de betaling door Haeresteijn van in totaal € 95.000,00 namens [de schoonzus] is gedaan in het kader van een al sinds 2009 contractueel bestaande rekening-courantverhouding tussen [de schoonzus] en Haeresteijn, die op 3 juli 2014 met een bedrag van € 95.000.00 is verhoogd. Daarmee is het [de schoonzus] die dat bedrag aan Haeresteijn verschuldigd was, en niet [verweerder]. Wat [de schoonzus] uit hoofde van die betaling aan Haeresteijn verschuldigd was, is vervolgens in augustus 2014 door [de schoonzus] aan Haeresteijn voldaan in het kader van een verrekening van de schulden die [de schoonzus] destijds aan Haeresteijn had met de dividend-uitkering die [de schoonzus] toen van Haeresteijn kreeg, zo betoogt [verweerder] verder, waarbij [verweerder] mede het oog heeft op wat volgens hem volgt uit de stukken die zijn overgelegd als producties 24 tot en met 32 bij de memorie van grieven, zo begrijpt het hof. Na die verrekening had Haeresteijn niets meer van [de schoonzus] te vorderen. Het was [de schoonzus] die toen nog een restvordering had op Haeresteijn voor een bedrag van € 91.503,59.

Ter bestrijding van de grieven III en IV voeren de Curatoren aan, samengevat, dat uit wat [verweerder] betoogt volgt dat hij erkent dat het in totaal op de ING-rekening betaalde bedrag van € 95.000,00 afkomstig is van de rekening van Haeresteijn, en daarmee uit haar vermogen. De Curatoren houden [verweerder] aan deze erkenning.

Voor zover [verweerder] in hoger beroep bedoelt te betogen dat Haeresteijn dat bedrag namens [de schoonzus] heeft voldaan, kan dat betoog niet worden gevolgd. Dat is niet alleen zo vanwege de al genoemde erkenning door [verweerder] dat het bedrag door Haeresteijn is betaald, maar ook omdat uit de betaling als zodanig helemaal niet blijkt dat zij is bedoeld als een betaling van [de schoonzus]: het geld is immers afkomstig uit het vermogen van Haeresteijn. Dat is volgens Curatoren door [de schoonzus] bevestigd in haar brief van 21 april 2017, doordat zij daarin met een beroep op grootboekmutaties van Haeresteijn stelt dat de betaling van € 95.000.00 is geboekt als een lening van Haeresteijn aan [de schoonzus]. Dat steunt wel de stelling dat Haeresteijn dat bedrag naar de ING-rekening heeft overgemaakt voor gebruik door [de schoonzus], maar steunt of bewijst niet dat de betaling rechtens geldt als een betaling van [de schoonzus]. Dat laatste is juist onwaarschijnlijk, omdat het zou betekenen dat [de schoonzus] geld aan zichzelf zou hebben geleend. Dat laatste stellen [verweerder] en [de schoonzus] niet. Zij stellen immers dat [de schoonzus] aan de betaling door Haeresteijn op de ING-rekening een schuld aan Haeresteijn zou hebben overgehouden die later zou zijn verrekend, zo betogen de Curatoren verder.

De juridische duiding van de betaling door Haeresteijn kan op objectieve omstandigheden worden gebaseerd. Er is geen enkele serieuze aanwijzing dat Haeresteijn de betalingen van in totaal € 95.000,00 heeft gedaan in naam van een derde. Dat het de bedoeling van Haeresteijn was dat het geld ten goede zou komen aan [de schoonzus], is irrelevant. Waar het om gaat, is dat Haeresteijn dat bedrag heeft betaald. Tussen [verweerder] en Haeresteijn bestond geen rechtsverhouding die de rechtsgrond vormde voor de betaling door haar van in totaal € 95.000,00 op de op naam van [verweerder] gestelde ING-rekening. Daarmee staat vast dat Haeresteijn dat bedrag zonder rechtsgrond aan [verweerder] heeft betaald, en dat Haeresteijn dat bedrag als onverschuldigd betaald kan terugvorderen. Daaraan kan niet afdoen dat, naar zeggen van [de schoonzus], Haeresteijn de betaling had bestemd voor [de schoonzus] en dat dit bedrag uiteindelijk ook bij [de schoonzus] terecht is gekomen. Dat zou alleen anders zijn als [verweerder] de betaling van in totaal € 95.000,00 namens [de schoonzus] had ontvangen en hij het geld aan haar had doorbetaald in een periode waarin hij redelijkerwijs geen rekening hoefde te houden met een verplichting tot terugbetaling aan Haeresteijn. [verweerder] heeft de betaling echter niet namens [de schoonzus] ontvangen: dat is niet gesteld en kan op grond van HR 13 juni 2003, NJ 2004/196 (ProCall) ook niet worden aangenomen, aldus nog steeds de Curatoren.

De grieven III en IV slagen. De redenen daarvoor zijn de volgende.

Tussen partijen is niet in geschil dat [verweerder] de ING-rekening heeft geopend naar aanleiding van daartoe met [de schoonzus] gemaakte afspraken.

Verder staat als onvoldoende gemotiveerd weersproken vast dat de op de ING-rekening binnengekomen bedragen niet ten goede zijn gekomen aan [verweerder], maar zijn doorbetaald aan [de schoonzus] dan wel dat zij ten behoeve van [de schoonzus] zijn aangewend voor de betaling van derden. Dat geldt ook voor de twee door Haeresteijn verrichte betalingen voor in totaal € 95.000,00. Dit baseert het hof onder andere op wat partijen daarover over en weer hebben gesteld en op productie 4A van Curatoren bij de inleidende dagvaarding. Het voorgaande wordt niet anders door het beroep van Curatoren op de betaling op 11 juni 2014 vanaf de ING-rekening van een bedrag van € 365,24 aan premie voor een reisverzekering. Curatoren betogen, verkort weergegeven, dat deze premiebetaling een reisverzekering voor [verweerder] betrof en dat daaruit blijkt dat ook [verweerder] voordeel heeft genoten van de door Haeresteijn naar de ING-rekening overgemaakte bedragen. Het hof verwerpt dit betoog van Curatoren. [verweerder] heeft de stellingen van Curatoren bij gelegenheid van het pleidooi in hoger beroep gemotiveerd betwist. Door de Curatoren is in reactie daarop geen verdere onderbouwing voor deze stelling gegeven, terwijl daarvoor ook geen bewijs is aangeboden. Op grond van het bepaalde in artikel 150 Rv over de verdeling van de stelplicht en bewijslast had dat wel op hun weg gelegen.

Ook staat vast dat de zojuist bedoelde betalingen op de ING-rekening deel uitmaakten van een stroom van overboekingen naar en van de op naam van [verweerder] gestelde ING-rekening die zijn verricht in de periode tussen 6 december 2013 en begin januari 2015. Begin 2015 stonden geen gelden meer op de ING-rekening en de ING-rekening is toen opgeheven. Dat alles was dus het geval ruim voor het faillissement van Haeresteijn (1 april 2016) en het van toepassing verklaren van de wettelijke schuldsaneringsregeling op [de schoonzus] (in 2016) en haar daarop gevolgde faillissement (19 april 2017).

Naar het oordeel van het hof moet het er, gelet op de zojuist opgesomde omstandigheden als ook gelet op wat door partijen over en weer verder is aangevoerd over de wijze waarop van de ING-rekening gebruik is gemaakt, voor worden gehouden dat [verweerder] de daarop binnengekomen gelden heeft ontvangen voor en ten behoeve [de schoonzus]. Het hof wijst daartoe op de brief van [de schoonzus] aan [verweerder] van 17 november 2013 (productie 3 bij conclusie van antwoord) en haar brief aan Curator Dekker van 21 april 2017 (productie 17 bij conclusie van antwoord). Daaruit volgt naar het oordeel van het hof dat de ING-rekening destijds (in ieder geval) in het leven is geroepen ten behoeve van en voor gebruik door [de schoonzus]. Verder volgt uit de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden dat de ING-rekening ook daadwerkelijk ten behoeve van [de schoonzus] is gebruikt.

Anders dan de Curatoren met een beroep op HR 13 juni 2003 (ECLI:NL:HR:2003:AF3413: ProCall) lijken te bepleiten, doet aan het voorgaande niet af dat de ING-rekening niet een zogeheten kwaliteitsrekening is en dat ook niet kan zijn. Dat laatste is op zichzelf juist. Niet gesteld of gebleken is immers dat [verweerder] behoort tot de beperkte categorie van personen die een kwaliteitsrekening mogen openen en aanhouden. Dat de ING-rekening niet een kwaliteitsrekening is, heeft echter slechts tot gevolg dat de gelden die waren overgemaakt naar de op naam van [verweerder] gestelde ING-rekening tot het vermogen van [verweerder] zijn gaan behoren en daarvan gedurende de periode dat zij op die rekening stonden, niet zijn afgezonderd. Gedurende die periode zouden eventuele schuldeisers van [verweerder] hun vorderingen op grond van artikel 3:276 BW dan op die gelden hebben kunnen verhalen. Dat staat er echter niet aan in de weg dat toen in de onderlinge verhouding tussen [verweerder] en [de schoonzus] op zichzelf de al dan niet stilzwijgende afspraak kon worden gemaakt dat [verweerder] op zijn naam een rekening zou openen waarover [de schoonzus] vervolgens vrijelijk en zonder dat [verweerder] daar zicht op had kon beschikken. Een dergelijke al dan niet stilzwijgende afspraak heeft dan weliswaar geen goederenrechtelijke werking in de zin dat de door Haeresteijn overgemaakte gelden, toen zij nog op de op naam van [verweerder] gestelde ING-rekening stonden, deel bleven van het vermogen van [verweerder] en niet al deel zijn gaan uitmaken van het vermogen van [de schoonzus], maar zij heeft wel verbintenisrechtelijke werking tussen [verweerder] en [de schoonzus] in de zin dat de gelden die op de ING-rekening binnen kwamen voor en ten behoeve van [de schoonzus] waren.

Dat het ervoor moet worden gehouden dat de op de ING-rekening binnengekomen gelden daar werden betaald voor en ten behoeve van [de schoonzus] en dat zij daadwerkelijk voor en ten behoeve van [de schoonzus] zijn aangewend, heeft ook betekenis voor de vraag of de betalingen die door Haeresteijn op de ING-rekening zijn gedaan, onverschuldigd zijn verricht. Het gevolg daarvan is naar het oordeel van het hof, mede gelet op het bepaalde in artikel 6:32 BW, dat de rechtsgrond voor die betalingen niet slechts kan zijn gelegen in een eventuele rechtsrelatie tussen Haeresteijn en [verweerder], maar ook kan voortvloeien uit een rechtsrelatie tussen Haeresteijn en [de schoonzus]. Als destijds sprake was van zo'n uit een rechtsrelatie tussen Haeresteijn en [de schoonzus] voortvloeiende rechtsgrond, zal de betaling door Haeresteijn op 3 juli 2014 op de ING-rekening van in totaal € 95.000,00 niet onverschuldigd zijn gedaan.

[verweerder] stelt dat van zo'n uit een rechtsrelatie tussen Haeresteijn en [de schoonzus] voortvloeiende rechtsgrond sprake is. Zoals hiervoor in rechtsoverweging 6.8.2 al verkort is weergegeven, betoogt [verweerder] daarover, onder verwijzing naar correspondentie van [de schoonzus] en de stukken die door [verweerder] als producties 24 tot en met 32 bij memorie van grieven zijn overgelegd, dat de betaling door Haeresteijn van in totaal € 95.000,00 namens [de schoonzus] is gedaan in het kader van een op 3 juli 2014 al sinds 2009 bestaande rekening-courantverhouding tussen [de schoonzus] en Haeresteijn. Dat wordt volgens [verweerder] ondersteund door de bij de betalingen vermelde omschrijving “Betaling in RC”. Daarmee is het [de schoonzus] die dat bedrag aan Haeresteijn verschuldigd was, en niet [verweerder]. Wat [de schoonzus] uit hoofde van die betaling aan Haeresteijn verschuldigd was, is vervolgens in augustus 2014 door [de schoonzus] aan Haeresteijn voldaan door verrekening met de dividend-uitkering die [de schoonzus] toen van Haeresteijn kreeg. Haeresteijn had toen geen vordering meer met betrekking tot de op de ING-rekening betaalde € 95.000,00, aldus [verweerder].

De geldlening van Haeresteijn aan [de schoonzus] is onderbouwd met mutaties uit de grootboekrekeningen van 3 juli 2014, de dividenduitkering van Haeresteijn aan [de schoonzus] is onderbouwd met besluiten van het bestuur en de algemene vergadering van aandeelhouders van Haeresteijn en de verrekening van beide vorderingen is onderbouwd met een onderhandse akte. In dit geding dient dan ook van de juistheid van dit betoog van [verweerder] worden uitgegaan. De Curatoren hebben dit betoog namelijk niet concreet weersproken en het had op hun weg gelegen om te stellen en zo nodig te bewijzen dat betaald is zonder rechtsgrond. In het licht van het met stukken onderbouwde betoog van [verweerder] had die weerspreking wel van de Curatoren mogen worden verwacht. Curatoren beperken zich in hun reactie op dit betoog van [verweerder] in essentie tot het benadrukken dat de door Haeresteijn overgemaakte bedragen behoorden tot het vermogen van [verweerder] en dat, kort gezegd, tussen [verweerder] en Haeresteijn geen rechtsrelatie bestond die een rechtsgrond opleverde die deze betalingen rechtvaardigde. Dat is echter niet een weerspreking van het hiervoor bedoelde betoog van [verweerder]. Aan nadere bewijslevering op dit punt door de Curatoren wordt daarom niet toegekomen, nog daargelaten of de Curatoren ten aanzien daarvan in hoger beroep een bewijsaanbod hebben gedaan dat voldoet aan de eisen die daaraan in deze fase van de rechtsstrijd tussen partijen worden gesteld.

De Curatoren hebben in de context van hun beroep op onverschuldigde betaling verder nog gesteld dat [verweerder] ten tijde van de ontvangst van de betalingen van Haeresteijn en het doorstorten ervan naar [de schoonzus] begreep dat het geld van Haeresteijn was en aan Haeresteijn moest worden terugbetaald. Zij baseren dat op de omstandigheid, kort gezegd, dat in juli 2014 al maanden landelijk nieuws was dat de echtgenoot van [de schoonzus], [de echtgenoot], en [de schoonzus] zelf de wijk hadden genomen naar [plaats] vanwege de financiële ondergang van de [de echtgenoot]-groep en dat de rekening van [verweerder] juist in verband daarmee was geopend.

Het hof volgt de Curatoren niet in dit betoog. Waar het in dit verband op aankomt, is of er een rechtsgrond bestond voor de betalingen door Haeresteijn aan [verweerder]. Hiervoor is overwogen dat die aanwezig is en dat de in rekening-courant vanaf de rekening van Haeresteijn naar de door [de schoonzus] beheerde ING-rekening niet onverschuldigd was, waarbij is gewezen op de door de Curatoren niet dan wel onvoldoende weersproken uiteenzetting van [verweerder] over het hoe en waarom en de gevolgen van de betalingen. Bovendien is het hof van oordeel dat, mede gelet op de afspraken die [verweerder] met [de schoonzus] over de ING-rekening had gemaakt en de verbintenisrechtelijke consequenties daarvan, van [verweerder] in redelijkheid niet kon worden verwacht dat hij vanaf juli 2014 zou (proberen te) verhinderen dat nog gelden aan [de schoonzus] zouden worden betaald, gesteld al dat hij inzage had in het precieze rekeningverloop, wat door [verweerder] gemotiveerd is betwist.

Op grond van het voorgaande moet naar het oordeel van het hof worden aangenomen dat voor de op 3 juli 2014 door Haeresteijn verrichte twee betalingen op de ING-rekening van in totaal € 95.000,00 een rechtsgrond aanwezig is en dat deze voortvloeit uit een rechtsrelatie tussen Haeresteijn en [de schoonzus] die al bestond ten tijde van de in geschil zijnde betalingen door Haeresteijn op de ING-rekening. Daarmee zijn die betalingen door Haeresteijn niet onverschuldigd verricht. Daarom slagen de grieven III en IV en kan het bestreden vonnis niet in stand blijven.”

Het hof is, in verband met de devolutieve werking van het hoger beroep, ook ingegaan op de andere door de curatoren aangevoerde gronden voor hun vordering. Ook deze kunnen naar het oordeel van het hof de vordering niet dragen. Daarvoor verwijst het hof mede naar zijn oordeel in rov. 6.8.1-6.8.15, dat de betaling van Haeresteijn van € 95.000,- niet onverschuldigd was (rov. 6.10.1-6.10.7). Met betrekking tot de meest subsidiaire grondslag – dat [verweerder] onrechtmatig heeft gehandeld jegens de gezamenlijke schuldeisers van Haeresteijn door zijn bankrekening ten beschikking te stellen aan [de schoonzus] – overweegt het hof nog in rov. 6.10.7:

“(…) De verder nog door de Curatoren geponeerde stelling dat [de schoonzus], als [verweerder] zijn ING-rekening niet aan [de schoonzus] ter beschikking had gesteld, niet in staat was geweest om als bestuurder van Haeresteijn de betaling van in totaal € 95.000.00 weg te sluizen naar haar privérekening(en) en dat ook dit onrechtmatig is, wordt door hen niet concreet onderbouwd. Zij kan de Curatoren daarom evenmin baten. De stelling dat het door [verweerder] ter beschikking stellen van zijn bankrekening aan [de schoonzus] per definitie onrechtmatig is tegenover de schuldeisers van Haeresteijn, zoals de Curatoren ook nog hebben gesteld, wordt door hen evenmin van een nadere onderbouwing voorzien, zodat ook deze stelling hen niet kan baten. Hierbij overweegt het hof dat met name niet vastgesteld kan worden dat [verweerder] doelbewust met het openen en aan [de schoonzus] ter beschikking stellen van de ING-rekening heeft willen meewerken aan mogelijke belastingontwijking of strafbare handelingen van [de schoonzus].”

De curatoren hebben op 14 december 2021 – en dus tijdig – cassatieberoep ingesteld tegen het arrest van het hof. [verweerder] heeft bij verweerschrift verzocht het cassatieberoep te verwerpen. Partijen hebben hun standpunten schriftelijk doen toelichten, waarna zij hebben gerepliceerd en gedupliceerd.