Hof Amsterdam, 16-12-2010, nr. 23-003450-09 (PROMIS)

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat de verdachte zal worden vrijgesproken van hetgeen aan haar wordt verweten onder 1 primair, de zware mishandeling. Zij vordert veroordeling voor hetgeen de verdachte onder 1 subsidiair ten laste is gelegd. Zij meent dat sprake is geweest van voorwaardelijk opzet op de benadeling van de gezondheid van Millecam, met zwaar lichamelijk letsel en uiteindelijk de dood tot gevolg.

De verdediging heeft, op in de pleitnotities uiteengezette gronden, integrale vrijspraak bepleit van feit 1.

De beschuldiging is aldus opgebouwd dat aan de verdachte onder het ten laste gelegde feit 1 primair en subsidiair wordt verweten — in de in de tenlastelegging genoemde periode en plaats — een aantal, achter gedachtestreepjes geplaatste, feitelijke handelingen te hebben verricht of te hebben nagelaten. Dit samenstel van handelingen en/of dit nalaten is door de steller van de tenlastelegging in de sleutel van de in de artikelen 302 respectievelijk 300, tweede en vierde lid, Sr strafbaar gestelde misdrijven gesteld (kort gezegd: zware mishandeling dan wel opzettelijke benadeling van de gezondheid van Millecam, met zwaar lichamelijk letsel tot gevolg).

Het hof zal allereerst vast dienen te stellen of de achter voornoemde gedachtestreepjes omschreven handelingen of nalaten in feitelijke zin voor bewezenverklaring in aanmerking komen. Indien zulks het geval is zal het hof nagaan of ten gevolge van die handelingen en/of dat nalaten Millecam zwaar lichamelijk letsel is toegebracht of de gezondheid van Millecam is benadeeld, met zwaar lichamelijk letsel tot gevolg. Vervolgens ligt ter beoordeling voor of dit een en ander met het ten laste gelegde opzet is geschied.

Het hof heeft hiervoor in het algemeen stilgestaan bij zekere, aan in het onderhavige onderzoek beschikbare bronnenmateriaal verbonden aspecten, die het hof ertoe hebben gebracht in het geval van de beoordeling van de bruikbaarheid daarvan, daarbij een bijzondere behoedzaamheid te betrachten.

In de verdachte betreffende strafzaak komt daar nog bij, dat door de verdachte spaarzaam is verklaard. Naast het verslag van het op 7 november 2002 in het kader van het door de Inspectie voor de Gezondheidszorg gehouden onderzoek met de verdachte gevoerde gesprek (waarbij is gevoegd de door de verdachte schriftelijke reactie op de inhoud van dat verslag) bevindt zich bij de stukken in het dossier een proces-verbaal waarin door de verbalisanten is gerelateerd hetgeen door de verdachte is verklaard bij gelegenheid van haar verhoor op 4 april 2005. Waar het door de verdachte tijdens het voorbereidende onderzoek afgelegde verklaringen betreft is het bij die ene verklaring gebleven; de verdachte heeft ervoor gekozen geen gebruik te maken van haar recht om ter terechtzittingen in eerste aanleg en in hoger beroep aanwezig te zijn, zodat reeds daardoor zij niet als verdachte is gehoord naar aanleiding van de door de officier van justitie geformuleerde verwijten en —in hoger beroep— de door de rechtbank gegeven overwegingen en beslissingen in het vonnis waarvan beroep. Weliswaar is van de zijde van het openbaar ministerie gewezen op hetgeen door journalisten in de loop van de tijd uit de mond van de verdachte is opgetekend en gepubliceerd c.q. op de televisie is uitgezonden, zodat ook langs die weg kennis kan worden genomen van hetgeen door de verdachte als haar standpunten naar voren is gebracht, het hof waardeert deze bronnen voor de bewijslevering in de voorliggende strafzaak als van beperkte betekenis.

Het hof is van oordeel dat, rekening houdend met de hiervoor bedoelde behoedzaamheid met betrekking tot afgelegde verklaringen en met de beperkte betekenis van andere bronnen, in feitelijke zin voor bewezenverklaring in aanmerking komt dat zij

De vraag die in de eerste plaats ter beantwoording voorligt is of de hiervoor genoemde gedragingen, nalaten daaronder begrepen, leiden tot de conclusie dat de verdachte de zware mishandeling van Millecam heeft gepleegd, mede tengevolge waarvan Millecam is overleden, zoals onder 1 primair ten laste gelegd.

Zowel de advocaat-generaal als de verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat vrijspraak van het onder 3 primair ten laste gelegde dient te volgen, gelijk de rechtbank heeft beslist en de officieren van justitie hadden gevorderd.

Ook het hof komt tot het oordeel dat de verdachte moet worden vrijgesproken van de haar onder 1 primair ten laste gelegde zware mishandeling met de dood ten gevolge. Het bepaalde in artikel 302 Sr (de zware mishandeling) vereist immers opzet op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel. Dat opzet dient — al dan niet in voorwaardelijke vorm — ook op de aard van het letsel gericht te zijn geweest. Het opzet van de verdachte was naar het oordeel van het hof niet, ook niet in voorwaardelijke vorm, gericht op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel bij Millecam. Van doelbewuste mishandeling noch van een willens en wetens aanvaarden van de aanmerkelijke kans op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel is naar het oordeel van het hof sprake geweest. De enkele wetenschap bij de verdachte van de aanmerkelijke kans dat zwaar lichamelijk letsel zou intreden is daarvoor onvoldoende. De verdachte zal dan ook worden vrijgesproken van feit 1, primair.

Vervolgens zal het hof dienen te beoordelen of de verdachte door te handelen en/of na te laten zoals hiervoor weergegeven, opzettelijk de gezondheid van Millecam heeft benadeeld. In dit kader is in de eerste plaats van belang of de verdachte de voor haar geldende zorgplicht heeft geschonden

De verdachte heeft in de uitoefening van haar beroep als genezend medium met betrekking tot Millecam handelingen verricht op het gebied van de gezondheidszorg. Dit betekent voor de beoordeling van de aan de verdachte verweten gedragingen dat de strafrechtelijke normering en duiding daarvan mede wordt ingevuld door hetgeen buiten het Wetboek van Strafrecht is geregeld.

Hierbij is de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) van belang. In het verleden bestond een integraal verbod op uitoefening van de geneeskunst door personen die daartoe niet uitdrukkelijk bevoegd waren verklaard (kort gezegd: niet-artsen). Hier stond tegenover dat in de maatschappij steeds meer behoefte ontstond aan het aanbieden en volgen van ook andere, niet-regulier medische behandelingen.

De wetgever is aan deze behoefte tegemoet gekomen door met invoering van de Wet BIG vanaf 1995 het verrichten van handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg vrij te geven. Hierop bestaan enkele uitzonderingen: sommige handelingen, zoals het geven van injecties en het verrichten van operaties, zijn nog steeds voorbehouden aan bepaalde beroepsgroepen.

Uitgangspunt van de Wet BIG is dat aan de patiënt de vrijheid toekomt in de keuze tot welke zorgverlener hij zich in verband met zijn gezondheid wil wenden; dat kan een arts zijn die zich ook op het niet-reguliere medische vlak beweegt, maar ook bijvoorbeeld een alternatief genezer, die niet als arts of anderszins is opgeleid.

Het hof heeft deze, in de wet verankerde, vergaande keuzevrijheid van de patiënt eerder in het kader van de aan de strafzaak voorafgegane beklagprocedure gegeven beschikking geformuleerd als volgt:

De Wet BIG geeft eenieder de vrijheid om ten behoeve van de bestrijding van zijn of haar medische klachten raad en bijstand te zoeken bij degene van wie hij of zij adequate gezondheidszorg verwacht, ongeacht of die zorg gestoeld is op ‘evidence based medicine’ (‘reguliere’ medische wetenschap), dan wel op alternatieve methoden van tot genezing, verlichting of begeleiding strekkend handelen. Binnen de door de wet getrokken grenzen mag aan de hulpzoekende voor zover verantwoord door eenieder alternatieve zorg worden geboden ter bestrijding of verlichting van de kwaal waarvoor een hulpvraag is geformuleerd.

In artikel 1, lid 1, Wet BIG is bepaald, dat onder handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg worden verstaan de handelingen op het gebied van de geneeskunst en alle andere verrichtingen — het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen —, rechtstreeks betrekking hebbende op een persoon en ertoe strekkende diens gezondheid te bevorderen of te bewaken.

In artikel 1, lid 2, van de Wet BIG is bepaald, dat onder handelingen op het gebied van de geneeskunst wordt verstaan (voor zover in deze zaak van belang) alle verrichtingen — het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen —, rechtstreeks betrekking hebbende op een persoon en ertoe strekkende hem van een ziekte te genezen, hem voor het ontstaan van een ziekte te behoeden of zijn gezondheidstoestand te beoordelen.

Dat het verrichten van handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg door de wetgever is vrijgegeven, betekent echter niet dat het verrichten van deze handelingen voor degene die deze verricht, de zorgverlener, ook vrijblijvend is. Het hof zal hierna in dit arrest aan dit aspect nadere overwegingen wijden.

In artikel 3 Wet BIG is bepaald, dat personen met bepaalde beroepen in de gezondheidszorg — waaronder het beroep van arts — in een register kunnen worden ingeschreven. Op hen is artikel 40 Wet BIG van toepassing waarin is bepaald — kort gezegd — dat zij hun beroepsuitoefening zo dienen te organiseren dat een en ander leidt of redelijkerwijze moet leiden tot verantwoorde zorg.

De verdachte was evenwel geen arts en mitsdien niet ingeschreven in het BIG-register. Dit betekent dat haar handelen niet valt onder het bereik van de laatstbedoelde bepaling en evenmin is haar handelen onderworpen aan het medisch tuchtrecht.

Wel is artikel 96 van deze wet voor de normering van door de verdachte als alternatief genezer gegeven raad en verleende bijstand van betekenis. Ingevolge deze bepaling handelt zij strafwaardig in het geval waarin zij bij het verrichten van handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg buiten noodzaak schade of een aanmerkelijke kans op schade aan de gezondheid van een ander veroorzaakt. Indien komt vast te staan dat zij wist of ernstige reden had om te vermoeden dat zij schade zou veroorzaken, begaat zij ingevolge het tweede lid van deze bepaling een misdrijf.

Voorts is de inhoud van de regeling in boek 7, vijfde afdeling, van het Burgerlijk Wetboek (BW), de Overeenkomst inzake geneeskundige behandeling (WGBO) met het oog op het strafrechtelijk onderzoek naar de normering van betekenis.

Deze regeling stelt — kort gezegd — dwingende (minimum)eisen aan de inhoud die door de hulpverlener en de patiënt aan de behandelingsrelatie wordt gegeven.

De bepalingen van deze regeling zijn niet alleen van toepassing op artsen maar op eenieder die geneeskundige handelingen verricht in de uitoefening van een geneeskundig beroep of bedrijf en zien op handelingen op het gebied van de geneeskunst, rechtstreeks betrekking hebbend op de persoon van de opdrachtgever (de patiënt).

Handelingen op het gebied van de geneeskunst zijn onder meer (art. 7:446 BW): verrichtingen, het onderzoeken en geven van raad daaronder begrepen, rechtstreeks betrekking hebbende op een persoon en ertoe strekkende hem van een ziekte te genezen, hem voor het ontstaan van een ziekte te behoeden of zijn gezondheidstoestand te beoordelen.

Het hof ontleent aan een uittreksel uit het handelsregister van de Kamer van Koophandel dat de verdachte directeur en enig aandeelhouder is van de onderneming [bedrijf] Deze vennootschap drijft sinds de maand april van 1996 een onderneming, waarvan de omschrijving luidt: ‘het organiseren van healings; het verzorgen en begeleiden van presentaties, het geven van lezingen mede ten behoeve van de media; het ontwikkelen, produceren en verkopen van aan de healing gerelateerde produkten; het ondersteunen, verrichten en doen uitvoeren van onderzoek naar de resultaten van healings; het opzetten, initiëren, organiseren en participeren in projecten ten behoeve van de medemens’.

De verdachte heeft in de ten laste gelegde periode regelmatig bijeenkomsten belegd in Tiel, waar men tegen betaling van een toegangsprijs zogeheten — door de verdachte geleide — healings kon bijwonen. Ook Millecam en personen namens haar zijn daarbij aanwezig geweest. Er is derhalve sprake van beroeps- of bedrijfsmatig handelen van de verdachte.

Millecam heeft de verdachte in het voorjaar van 2000 gevraagd naar de borst te kijken, hetgeen de verdachte heeft gedaan en waarbij haar hand naar de borst werd geleid. De verdachte heeft getracht via de telefoon en door handoplegging de pijn te bestrijden, Millecam adviezen gegeven (onder meer ‘niet snijden’), mededelingen gedaan over wat zij zag als oorzaak van de ziekte waaraan Millecam leed en zij is betrokken — en deels ook aanwezig — geweest bij de behandeling door de (alternatief werkende) arts [naam internist]. Zij heeft gedurende een consult van [naam internist] opmerkingen gemaakt over de voor te schrijven medicijnen/middelen. Het hof waardeert dit als onderzoek, het geven van raad en verrichtingen, ertoe strekkende haar van een ziekte te genezen of haar gezondheidstoestand te beoordelen. Daarmee is sprake van handelingen op het gebied van de geneeskunst.

De verdachte heeft gelet op het voorgaande, in samenhang bezien, in een geneeskundige behandelingsrelatie gestaan tot Millecam.

Aan het voorgaande doet niet af dat uit het dossier blijkt dat er (ook) sprake is geweest van vriendschappelijk contact tussen de verdachte en Millecam. De raadsman heeft betwist dat de relatie meer zou behelzen dan vriendschap en daarbij onder meer gewezen op het gegeven dat de verdachte nooit rekeningen aan Sylvia Millecam heeft gestuurd. Gelet op de handelingen van de verdachte zoals hiervoor beschreven, die bovendien geheel binnen de gebruikelijke praktijkvoering van de verdachte pasten, kenmerkt het hof de relatie echter als een geneeskundige behandelingsovereenkomst. Deze overeenkomst heeft wellicht bestaan tussen partijen die ook een vriendschappelijke relatie hebben onderhouden, dat brengt evenwel geen verandering in de kwalificatie van de overeenkomst tussen hen beiden en aan de eisen die daardoor aan de verdachte kunnen worden gesteld.

In artikel 7:453 BW is bepaald dat de hulpverlener de zorg van een goed hulpverlener in acht moet nemen en moet handelen volgens de professionele standaard. De professionele standaard omvat de medisch-professionele standaard — betreffende het medisch handelen volgens de inzichten van de medische wetenschap en ervaring — en andere aspecten zoals het voldoen aan de rechten van de patiënt en aan andere maatschappelijke normen en wettelijke regelingen.

In de WGBO is voorts een aantal rechten van de patiënt opgenomen. Voor de onderhavige strafzaak is het in artikel 7:448 BW geregelde recht van de patiënt op door de hulpverlener te verstrekken informatie in het bijzonder van betekenis.

In deze bepaling is het beginsel van de zogenoemde ‘geïnformeerde toestemming’ (ook wel ‘informed consent’ genoemd) nader uitgewerkt. De hulpverlener is verplicht de patiënt duidelijk te informeren over het ziektebeeld, de mogelijkheden voor en de risico's van de behandeling als ook de mogelijke andere behandelingen. Op grond van deze wettelijke regeling kan een geneeskundige behandeling slechts plaatsvinden na toestemming van de patiënt.

Wanneer de gedragingen van de verdachte worden getoetst aan de in deze twee laatstbedoelde bepalingen vervatte normering — handelen overeenkomstig de professionele standaard, en het recht op informatieverstrekking door de hulpverlener — is het resultaat daarvan, gelet op de vorm en inhoud van de door de verdachte geboden hulpverlening —het ontvangen en uitspreken van boodschappen uit ‘de andere wereld’ dankzij de door de verdachte geformuleerde gave van het heldervoelend kunnen zien, weten en horen— evenwel nagenoeg zonder betekenis.

De inhoud van het zorgverlenerschap van de verdachte als genezend medium heeft bestaan in het ten overstaan van Millecam uitspreken van naar haar zeggen uit ‘de andere wereld’ ontvangen boodschappen, hetgeen zij heeft kunnen doen dankzij de door de verdachte aan zichzelf toegeschreven gaven van het heldervoelend kunnen zien, weten en horen. Deze volgens de verdachte ontvangen en door haar geformuleerde boodschappen —die (ook) zijn gegoten in het vat van het advies— hebben onmiskenbaar (ook) betrekking gehad op de ernstige ziekte waaraan Millecam leed, als ook op de behandeling daarvan. Derhalve heeft de verdachte zich als leek ook begeven op het terrein waar bij uitstek de reguliere arts deskundig is.

Ook dergelijk zorgverlenerschap is door de Wet BIG aanvaard, met dien verstande dat de uitoefening daarvan in het geval van (een aanmerkelijke kans op) het toebrengen van schade aan de gezondheid van een ander wordt begrensd door de wet, te weten door artikel 96 van de Wet BIG en overigens door in het Wetboek van Strafrecht opgenomen bepalingen die zien op verwijtbaar (culpoos of doleus) veroorzaken van lichamelijk letsel en de dood van een ander.

Het strafrechtelijke verwijt dat volgens de mening van de advocaat-generaal aan de verdachte moet worden gemaakt houdt in dat zij door haar gedragingen opzettelijk de gezondheid van Millecam heeft benadeeld.

Het hof heeft eerder in dit arrest overwogen dat de Wet BIG in beginsel niet aan de toelaatbaarheid van de door de verdachte als genezend medium aan Millecam gegeven raad en verleende bijstand in de weg staat. De keuzevrijheid van Millecam als patiënte, zoals die in het systeem van die wet besloten ligt, betekent echter niet dat het een en ander door de verdachte vrijblijvend kon worden verricht.

Op de schouders van de verdachte als zorgverlener heeft een zorgplicht gerust.

Waar het gaat om de inhoud en de omvang daarvan stelt het hof voorop, dat deze niet identiek is aan de zorgplicht zoals die heeft bestaan voor de artsen die door het hof gelijktijdig met de verdachte zijn berecht. Zoals hiervoor door het hof is vastgesteld geldt de in artikel 40 van de Wet BIG verankerde kwaliteitsnorm niet voor de verdachte, die immers geen arts is.

Nu ook overigens geen bijzondere professionele standaard geldt voor hen, die als genezend medium hun gaven aan de medemens dienstbaar maken, heeft voor de verdachte in elk geval als (onder)grens te gelden dat door haar niet verwijtbaar schade wordt toegebracht aan de gezondheid van de ander.

Het hof onderstreept in dit verband dat de door de verdachte aan zichzelf toegedichte expertise — genezend medium — in het geheel niet is gegrond op enige gebleken medische kennis van zaken. Dit betekent dat zij zich door de vorm en inhoud van de door haar aan Millecam gegeven raad en verleende bijstand als (volkomen) leek heeft begeven op het terrein van de individuele gezondheidszorg. Dit maakt haar handelen risicovol, omdat — gelet in het bijzonder op de levensbedreigende en progressieve aard van de ziekte waarvan zij wist dat die bij Millecam door reguliere artsen was vastgesteld — de kans op ontstaan van schade door een onjuiste behandeling of het uitblijven van een behandeling aanzienlijk was. Risicovol voor het ontstaan van nadeel voor de gezondheid van Millecam, omdat Millecam ervoor heeft gekozen zich met het oog op haar ziekte en gezondheid (ook) te verlaten op de raad en bijstand van de verdachte, een volkomen leek. Risicovol voor de verdachte, omdat de kans zeer aanzienlijk is dat zij door haar raad en bijstand, aan Millecam gegeven en verleend op een terrein waar zij in het geheel niet beschikt over de nodige kennis van zaken, de gezondheid van Millecam benadeelt en daarvoor aansprakelijk kan worden gehouden.

Het hof overweegt echter voorts, dat door de verdediging is gesteld dat de verdachte Millecam nimmer van artsen heeft afgehouden en dat de verdachte haar juist naar artsen heeft (door)gestuurd. Het hof stelt vast, dat door getuigen is verklaard dat de verdachte zich altijd op het standpunt stelt dat de reguliere arts niet moet worden uitgesloten en dat, indien de klachten verergeren, een arts moet worden geraadpleegd. Dit standpunt vindt verankering in de achterzijde van — naar het hof begrijpt: door de verdachte ‘ingestraalde’— kaartjes die door haar plegen te worden verstrekt. Daarop is te lezen dat bij verergering van klachten een arts moet worden geraadpleegd. Niet kan worden uitgesloten dat Millecam deze te lezen heeft gekregen.

Vastgesteld kan worden dat Millecam in de periode waarin zij adviezen en bijstand van de verdachte ontving, voortdurend onder behandeling van artsen is geweest en dat haar bezoeken aan de artsen [naam internist] en [naam arts] op instigatie van de verdachte hebben plaatsgevonden.

Gelet op de inhoud en strekking van de Wet BIG heeft het volgende te gelden.

In het geval waarin de door een op medisch gebied niet-deskundige zorgverlener — zoals de verdachte — gegeven adviezen en bijstand zodanig zijn dat deze op zichzelf beschouwd een (gevaar voor) schade aan de gezondheid van een ander opleveren, doch deze zorgverlener die bijstand en adviezen vergezeld heeft doen gaan van het advies (ook) een arts te bezoeken, zal — in het geval dat de patiënt dat advies metterdaad heeft opgevolgd — van een zodanig grove schending van de hiervoor bedoelde zorgplicht, dat daardoor die zorgverlener niet slechts een schuldverwijt treft, doch het verwijt opzettelijk de gezondheid te hebben benadeeld, slechts in een uitzonderlijk geval sprake zijn.

Een arts (waarnaar de niet-deskundige zorgverlener heeft doorverwezen) zal immers in het algemeen, als bij uitstek medisch deskundig zorgverlener, geacht kunnen worden de patiënt voor de mogelijke schadelijke gevolgen van die adviezen en bijstand te behoeden. Dit zou mogelijk anders zijn indien de aard en inhoud van die adviezen en bijstand, dan wel de wijze waarop die door de (op medisch gebied niet deskundige) zorgverlener zijn gegeven, zodanig waren dat deze bij opvolging daarvan reeds op zichzelf genomen de gezondheid schaden, dan wel door de inhoud van die adviezen van een bezoek aan een arts feitelijk niets meer mocht worden verwacht. Het hof is van oordeel dat, ook al zou het zo zijn dat moet worden aangenomen dat de verdachte een grote invloed op Millecam heeft gehad, een uitzonderlijk geval als hiervoor bedoeld zich in casu niet heeft voorgedaan.

Het voorgaande brengt het hof tot het oordeel dat niet kan worden bewezen dat de verdachte met haar handelen en nalaten opzettelijk de gezondheid van Millecam heeft benadeeld, zodat de verdachte zal worden vrijgesproken, ook van het onder 1 subsidiair ten laste gelegde.

De advocaat-generaal heeft, zakelijk weergegeven, gesteld dat de verdachte door het gerechtshof moet worden veroordeeld voor het in hulpeloze toestand brengen en/of laten van Millecam, met zwaar lichamelijk letsel dan wel de dood ten gevolge, een en ander als bedoeld in artikel 255, in verband met artikel 257 Sr. Zij heeft daartoe aangevoerd dat tussen de verdachte en Millecam een behandelingsovereenkomst als bedoeld in de WGBO (artikel 7:446 Burgerlijk Wetboek) heeft bestaan, op grond waarvan de verdachte verplicht was Millecam verpleging althans verzorging te geven. Voorts heeft zij gemotiveerd gesteld dat de verdachte Millecam in een hulpeloze toestand heeft gebracht of gelaten, nu Millecam door toedoen van de verdachte geen helder inzicht had in de situatie, noch in de mogelijke gevolgen, en de verdachte haar niet de noodzakelijke zorg heeft verleend.

De verdediging heeft bepleit dat de verdachte van dit feit dient te worden vrijgesproken, omdat ten aanzien van Millecam niet is gebleken dat zij in een hulpeloze toestand heeft verkeerd noch van het bestaan hebben van een situatie van haar verlaten of achterlaten, aldus de raadsman.

Het hof overweegt als volgt.

Art. 255 Sr luidt: ‘Hij die opzettelijk iemand tot wiens onderhoud, verpleging of verzorging hij krachtens wet of overeenkomst verplicht is, in een hulpeloze toestand brengt of laat, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.’

Vooropgesteld moet worden dat de art. 255 en 257 Sr ertoe strekken onder meer de lichamelijke gezondheid en het leven van hulpbehoevenden te beschermen.1.

Het hof stelt vast dat tussen de verdachte en Millecam een behandelingsovereenkomst als bedoeld in artikel 7:446 BW heeft bestaan. Op grond van het bepaalde in artikel 40 van de Wet BIG bestond er voor de verdachte een gehoudenheid tot het verlenen van verpleging, dan wel verzorging, opgevat in de zin van een medische behandeling. De verdachte was dan ook krachtens wet of overeenkomst tot verpleging/verzorging van Millecam gehouden.

Uit de wetsgeschiedenis bij artikel 255 Sr (en het daarmee samenhangende 450 Sr) blijkt dat sprake is van hulpbehoevendheid wanneer er gevaar bestaat voor het leven of de gezondheid van een persoon, terwijl de hulpbehoevende zichzelf niet redden kan. ‘Slechts waar men (…) tot verzorging verpligt was en het verzaken van dien pligt den hulpbehoevende in gevaar brengt, heeft de staat het regt, daartegen straf te bedreigen.2.’

Wettekst noch wetsgeschiedenis geven aan de termen ‘hulpeloze toestand’ een andere betekenis dan die naar algemeen spraakgebruik.

In de literatuur wordt het in gevaar brengen van een hulpbehoevende uitgelegd als een gevaar voor het leven of de gezondheid, in verband staande met het feit dat de persoon die er door bedreigd wordt zich zelf niet redden kan, van nature of door de omstandigheden werkelijk hulp in de vorm van onderhoud, verpleging of verzorging behoeft en zich zelf die niet kan verschaffen.3.

Het hof ontleent aan jurisprudentie dat personen zijn aangemerkt als hulpbehoevend op grond van hun leeftijd ((jonge) kinderen), dan wel door inname van medicatie (in casu een grote dosis morfine).4. Ook is een geval bekend waarin een persoon vanwege haar slechte gezondheid niet in staat was zelfstandig het huis te verlaten, op grond waarvan zij als hulpbehoevend is aangemerkt.5.

Het hof dient daarom de vraag te beantwoorden of bij Millecam in de ten laste gelegde periode sprake is geweest van hulpbehoevendheid in de door de wetgever bedoelde zin. Het hof is — met de rechtbank — van oordeel dat van hulpbehoevendheid in de door de wetgever bedoelde zin in het geval van Millecam geen sprake is geweest. Dat Millecam, lijdende aan een levensbedreigende ziekte, behandeling door deskundigen nodig had, staat buiten kijf. De vraag is evenwel, of zij zichzelf die hulp niet kon verschaffen gedurende de periode(s) dat zij bij de verdachte onder behandeling was. Onderzocht dient te worden of is gebleken of Millecam gedurende die periode(s) in staat was zich alsnog onder reguliere medische behandeling te stellen. Het hof overweegt daarbij dat — anders dan de advocaat-generaal heeft aangevoerd — het ontbreken van een volledig en helder inzicht in de situatie niet de onmogelijkheid van het zichzelf verschaffen van hulp in de werkelijke zin met zich brengt. Het bemoeilijkt wellicht het maken van een verantwoorde keuze, maar maakt deze niet onmogelijk. Het hof wijst daarbij op de bezoeken die zij ook tijdens de behandelingen door de verdachte nog aan (regulier werkende) artsen heeft gebracht en voorts op de door Millecam gebruikte bewoordingen in de door haar aan dr. [naam oncologisch chirurg 2] verzonden brief (‘ik ben mij bewust van het feit dat ik een keuze heb gemaakt die niet de uwe zou zijn geweest’) en de woorden die zij volgens de door de als getuige gehoorde huisarts [naam huisarts 2] ten overstaan van hem heeft gesproken, in zijn herinnering:‘dan heb ik de verkeerde keuze gemaakt.’ In het bijzonder hieruit blijkt, dat Millecam met betrekking tot de richting en vorm van de behandeling van haar ziekte de mogelijkheid tot het maken van keuzes heeft onderkend en ook heeft benut. Dat er aanknopingspunten bestaan voor de opvatting dat de keuzes van Millecam meer op emotie en minder op gezond verstand zijn gemaakt doet aan hetgeen hiervoor door het hof is overwogen niet af.

Van een persoon die zichzelf niet redden kon, is dan ook geen sprake geweest. Dat zo zijnde kan de hulpbehoevendheid niet worden bewezen en dient de verdachte reeds om die reden van dit feit te worden vrijgesproken, zodat de vraag of de verdachte opzet heeft gehad op het in hulpeloze toestand brengen of laten van Millecam geen bespreking behoeft.

Het voorgaande betekent dat de verdachte ook van het onder feit 2 ten laste gelegde dient te worden vrijgesproken.