HR, 20-12-2002, nr. C01/191HR

In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten zoals vermeld in het bestreden vonnis onder 2.1 - 2.7. Kort samengevat gaat het om het volgende. Eiseres tot cassatie, Juresta Card, is verbonden met diverse vennootschappen en stichtingen die (mede) de naam "Juresta" voeren en juristen in dienst hebben. Zij heeft bekend gemaakt dat zij vanaf 1 januari 2001 onder de naam "Juresta Advocaten" gaat werken. Op het kantoor van Juresta Card, te Apeldoorn in het arrondissement Zutphen, zijn slechts twee administratieve krachten en geen advocaten werkzaam. Juresta Card heeft in een brief van 14 februari 2001 aan de Deken van de Orde van Advocaten in het arrondissement Zutphen medegedeeld dat zij samenwerkingsovereenkomsten heeft gesloten met 24 advocatenkantoren.

Bij inleidende dagvaarding d.d. 16 maart 2001 heeft de Orde van Advocaten in het arrondissement Zutphen, tezamen met de Raad van Toezicht en de Deken van die Orde1., Juresta Card in kort geding gedagvaard voor de president van de rechtbank te Zutphen. Zij hebben gevorderd dat de president Juresta Card zal verbieden de handelsnaam "Juresta Advocaten" te voeren, of enige andere handelsnaam waarin het woord "advocaten" voorkomt, zulks op straffe van verbeurte van een dwangsom, en voorts aan Juresta Card zal gelasten de genoemde bekendmaking te rectificeren. De nevenvorderingen zijn vermeld in het bestreden vonnis onder 3.

Aan deze vorderingen hebben de eisende partijen samengevat ten grondslag gelegd dat Juresta Card jegens haar onrechtmatig, immers in strijd met art. 9a Advocatenwet en art. 435 Sr, handelt door de naam "Juresta Advocaten" te voeren hoewel Juresta Card zelf geen advocaat is en evenmin personen in dienst heeft die tot het voeren van de titel advocaat bevoegd zijn. Voorts hebben zij gesteld dat de handelwijze van Juresta Card is te beschouwen als misleidende reclame in de zin van art. 6:194 onder i BW.

Juresta Card heeft primair aangevoerd dat de Raad van Toezicht geen zelfstandige procesbevoegdheid heeft. Inhoudelijk heeft Juresta Card het verweer gevoerd dat, voor zover de vordering is gegrond op art. 9a Advocatenwet, de norm niet is overtreden omdat de juridische dienstverlening die via Juresta Card kan worden verkregen wordt verleend door althans onder de feitelijke leiding van personen die gerechtigd zijn de titel advocaat te voeren. De strafbepaling in art. 435 Sr heeft daarnaast geen zelfstandige normstellende betekenis. Voor zover de vordering is gegrond op art. 6:194 BW, heeft Juresta Card aangevoerd dat de behartiging van de belangen van consumenten niet aan de (plaatselijke) Orde van Advocaten is toevertrouwd in de zin van art. 3:305b BW. Voor zover de vordering is gegrond op art. 6:194 BW handelt Juresta Card niet onrechtmatig jegens de Orde. Voor zover de norm van art. 6:194 BW mede ziet op de bescherming van de beroepsgroep (de gezamenlijke advocaten in het arrondissement Zutphen) tegen oneerlijke concurrentie, heeft Juresta Card in eerste aanleg aangevoerd dat dit belang niet wordt geschaad.

Bij vonnis van 7 mei 2001 heeft de president de Raad van Toezicht in haar vorderingen niet-ontvankelijk verklaard. De president heeft de overige verweren van Juresta Card verworpen en de vorderingen van de plaatselijke Orde van Advocaten toegewezen.

Partijen zijn op de voet van art. 398 onder 2º Rv overeengekomen het hoger beroep over te slaan. Bij exploit d.d. 1 juni 2001 heeft Juresta Card cassatieberoep ingesteld. De Raad van Toezicht en de plaatselijke Orde van Advocaten hebben zich gerefereerd aan het oordeel van de Hoge Raad m.b.t. de vraag of het cassatieberoep tijdig is ingesteld en hebben voor het overige geconcludeerd tot verwerping daarvan. Beide partijen hebben hun standpunten schriftelijk laten toelichten.

Blijkens de gedingstukken bestaat bij partijen onduidelijkheid over de cassatietermijn in geval van sprongcassatie tegen een vonnis in kort geding. Art. 295 (oud) Rv, dat in deze zaak nog van toepassing is2., stelt de termijn voor het instellen van hoger beroep op veertien dagen, te rekenen vanaf de dag van de uitspraak, en die voor het instellen van cassatieberoep op zes weken, gerekend vanaf de dag waarop het arrest is uitgesproken. Art. 398 Rv bepaalt onder 2º dat partijen beroep in cassatie kunnen instellen tegen vonnissen die in eerste aanleg op tegenspraak zijn gewezen indien partijen nadien zijn overeengekomen het hoger beroep over te slaan. De wet geeft geen afzonderlijke regels voor de cassatietermijn bij sprongcassatie tegen een vonnis in kort geding, zodat deze termijn slechts door uitleg kan worden vastgesteld. In zijn noot onder HR 21 april 1995, NJ 1995, 682, heeft H.E. Ras uiteengezet dat in een geval als dit een termijn van zes weken dient te gelden. De Hoge Raad heeft dit standpunt gevolgd (rov. 2 van HR 18 december 1998, NJ 2000, 341 m.nt. DA). Een nog niet opgelost probleem is dat wanneer de partij die het rechtsmiddel wil aanwenden langer dan veertien dagen wacht, door de wederpartij aan haar zou kunnen worden tegengeworpen dat het vonnis van de president onherroepelijk is geworden door het verstrijken van de appeltermijn. M.i. is de geëigende remedie dat partijen vóór het verstrijken van de appeltermijn (naar het in 2001 geldende recht: binnen veertien dagen) overeenkomen het hoger beroep over te slaan. Vanaf het ogenblik waarop partijen zijn overeengekomen het hoger beroep over te slaan is de appeltermijn niet langer relevant. In het onderhavige geval kan worden aangenomen dat de overeenkomst als bedoeld in art. 398 onder 2º Rv is gesloten vóór het verstrijken van de appeltermijn3.. Aangezien het cassatieberoep is ingesteld binnen de termijn van zes weken is het beroep in zoverre ontvankelijk.

Op grond van art. 17 lid 3 Advocatenwet zijn de Nederlandse Orde van Advocaten en de plaatselijke Orden van Advocaten rechtspersoon. De plaatselijke Orde van Advocaten kan dus zelfstandig in rechte optreden (vgl. art. 2:1 lid 2 BW). Dit is in cassatie niet in geschil.

Middel I maakt bezwaar tegen de beslissing van de president dat de Orde ontvankelijk is in haar vordering, voor zover de Orde de vordering baseert op een schending van art. 6:194 onder i BW en daarbij opkomt voor de belangen van consumenten, in elk geval voor de belangen van anderen dan de advocaten in het arrondissement. Het middel wijst op het bepaalde in art. 3:305a en 3:305b BW en stelt dat de behartiging van de belangen van anderen dan de advocaten in het arrondissement niet aan de plaatselijke Orde is "toevertrouwd". Het middel keert zich in het bijzonder tegen de passage, in rov. 5.2, luidende:

In de s.t. namens de Orde (alinea 6) wordt m.i. terecht opgemerkt dat het middel faalt bij gebrek aan belang. De beslissing van de president is, in navolging van de vordering, niet alleen gebaseerd op art. 3:305b BW in verbinding met art. 6:194 onder i BW, maar ook op art. 3:305b BW in verbinding met art. 9a Advocatenwet. Wanneer de beslissing stand houdt op deze tweede grondslag, doet de eerste grondslag niet meer ter zake. Niettemin zal ik de klacht kort bespreken.

Art. 3:305a, eerste lid, BW bepaalt dat een stichting of een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid een rechtsvordering kan instellen die strekt tot bescherming van gelijksoortige belangen van andere personen, voor zover zij deze belangen ingevolge haar statuten behartigt. Die bepaling is hier niet van toepassing. Art. 3:305b BW bepaalt dat een rechtspersoon als bedoeld in art. 2:1 BW een rechtsvordering kan instellen die strekt tot bescherming van gelijksoortige belangen van andere personen, voor zover hem de behartiging van deze belangen is toevertrouwd4.. Welke belangenbehartiging aan de Orden van Advocaten is toevertrouwd moet worden afgeleid uit de Advocatenwet. Relevant zijn de volgende bepalingen:

Het lijkt mij dat het niet de bedoeling van de president kan zijn geweest de Orde aan te merken als een organisatie aan wie de behartiging van de belangen van consumenten is toevertrouwd. Waarschijnlijk heeft de president bedoeld hiermee aan te geven dat het belang van de advocaten in het arrondissement Zutphen bij het doen staken van de misleidende medelingen parallel loopt met het consumentenbelang. Het belang waarvoor de Orde opkomt blijft m.i.: het belang van de advocaten in het arrondissement. De regel van art. 6:194 onder i BW beoogt zowel concurrenten als consumenten te beschermen. Dit volgt uit de parlementaire geschiedenis van de laatstgenoemde bepaling6.. Slechts volledigheidshalve noteer ik dat art. 6:194 BW samenhangt met voorschriften van gemeenschapsrecht7.. Uit het voorgaande volgt dat een schending van art. 6:194 onder i BW in beginsel onrechtmatig kan zijn jegens de advocaten in het arrondissement Zutphen voor zover deze advocaten als concurrenten van Juresta Card zijn aan te merken. Middel I, dat niet bestrijdt dat de advocaten in dit arrondissement voor de toepassing van deze bepaling als concurrenten zijn aan te merken, faalt.

Middel II keert zich tegen een m.i. wat ongelukkig geformuleerde passage in rov. 5.3, waar het geschil wordt omschreven. De president heeft mogelijk bedoeld dat vaststaat dat Juresta Card B.V. niet als advocaat is ingeschreven en niet een kantoor heeft waarin advocaten werkzaam zijn8.. De formulering van rov. 5.3 suggereert dat tussen partijen vaststaat dat Juresta Card niet gerechtigd is het woord "advocaten" in haar naam te voeren. Dat moet m.i. een vergissing zijn. Of Juresta Card wel of niet gerechtigd is de naam "Juresta Advocaten" te voeren, was nu juist het voornaamste geschilpunt. De motiveringsklacht is in zoverre gegrond. Niettemin leidt de klacht niet tot cassatie, in verband met het hierna volgende.

Middel III ziet op het inhoudelijke geschil. In de gedingstukken wordt verwezen naar HR 15 december 2000, NJ 2001, 57. In die zaak ging het om een enigszins vergelijkbare vraag, namelijk: of een architectenbureau zich "Architectenburo Alb. van de Visch B.V." mocht noemen, hoewel het voeren van de titel "architect" wettelijk is voorbehouden aan geregistreerde architecten en de genoemde Alb. van de Visch niet een geregistreerde architect was. In het incidenteel cassatiemiddel van de Stichting Bureau Architectenregister werd bepleit aansluiting te zoeken bij art. 66a (oud) WvK, hetgeen zou betekenen dat de rechtspersoon het woord "architect" of een afkorting daarvan in zijn naam mag voeren indien tenminste de helft van haar beherende vennoten of bestuurders geregistreerde architecten zijn. De Hoge Raad heeft die zienswijze verworpen. Een rechtspersoon is gerechtigd de benaming architectenbureau of een soortgelijke aanduiding te voeren indien de bouwkundige activiteiten van die rechtspersoon worden uitgevoerd door of onder de feitelijke leiding van een natuurlijk persoon die op grond van de wet gerechtigd is de titel architect te voeren.

Het middel omschrijft de activiteiten van Juresta Card als volgt:

Hieruit moet worden afgeleid dat Juresta Card zich niet bezig houdt met het verlenen van rechtsbijstand of meer in het algemeen met juridische advisering, maar met bemiddeling (art. 7:425 BW) tussen enerzijds de aangesloten bedrijven en anderzijds de aangesloten advocatenkantoren. De activiteiten van Juresta Card (de bemiddelingswerkzaamheden) worden niet door of onder de feitelijke leiding van een advocaat verricht.

Voor zover het middel de opvatting ingang wenst te doen vinden dat, om gerechtigd te zijn tot het voeren van de titel "advocaat" in de naam van de vennootschap, reeds voldoende is dat de diensten, die door haar bemiddeling tot stand komen, worden geleverd door of onder de feitelijke leiding van advocaten, acht ik de klacht ongegrond. De norm van art. 6:194 onder i BW ziet op de identiteit, hoedanigheden, bekwaamheid of bevoegdheid en degene door wie, onder wiens leiding of toezicht of met wiens medewerking de diensten worden verricht. Van een aanduiding als bijv. "Bemiddelingsbureau voor het vinden van een advocaat" gaat niet de pretentie uit dat de vennootschap zélf werkzaamheden verricht die des advocaats zijn. Van een aanduiding als "Juresta Advocaten" gaat die pretentie wel uit. De in het middel bepleite ruime uitleg schept m.i. het risico van een vervaging van de grens tussen geoorloofd en niet geoorloofd, welke normvervaging gevolgen kan hebben waartegen de regel consumenten en concurrenten nu juist beoogt te beschermen. In dit verband kan worden gewezen op de discussie die in feitelijke aanleg tussen partijen is gevoerd over de vraag of klanten die naar het centrale telefoonnummer van Juresta bellen worden doorverbonden met een echte advocaat, met wie Juresta Card een samenwerkingsovereenkomst heeft gesloten, dan wel met een jurist niet zijnde advocaat, verbonden aan een van de incasso- en adviesbureaus van de Juresta-groep9.. Rov. 5.5 doelt op deze discussie. Om deze redenen acht ik middel III ongegrond.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,