19.2.4 Tekortkomingen definities pot- of poolovereenkomsten in de literatuur

Kennelijk gaan de definities in de literatuur alle uit van overeenkomsten waarbij contanten (verliezen daaronder begrepen) worden gedeeld. Mogelijk is dit ingegeven door de (spaarzame) jurisprudentie over pot- of poolovereenkomsten.1 Door het uitgangspunt te hanteren dat het bij pot- en poolovereenkomsten gaat om het delen van contanten, dekken de in de literatuur gehanteerde definities mijns inziens de lading van poolovereenkomsten niet volledig. De definities zijn op de eerste twee onderdelen (inbreng in contanten en verdeling van het ingebrachte) mijns inziens te beperkt.

Op de eerste plaats komen in de praktijk poolovereenkomsten voor op basis waarvan andere vermogensbestanddelen dan contanten (goederen, het genot van goederen of arbeid) worden bijeengebracht.2

Op de tweede plaats komen in de praktijk pot- of poolovereenkomsten voor op basis waarvan weliswaar geld bijeen wordt gebracht, maar niet uitsluitend met het oog op de latere verdeling ervan. In het merendeel van de definities wordt het oogmerk van latere verdeling centraal gesteld. Het bijeenbrengen van contanten geschiedt evenwel bijvoorbeeld ook om liquiditeitsproblemen te ondervangen of om schaalvoordelen te behalen (zie hierna, paragraaf 19.4.3.6 en 19.3.4.7 over cash pooling). Het bijeenbrengen van andere vermogensbestanddelen (goederen, het genot van goederen of arbeid) hoeft niet enkel met het oog op de latere (her)verdeling te geschieden, maar kan heel wel met het oog op het delen in het gebruik van deze vermogensbestanddelen plaatsvinden. Ik acht het element van het oogmerk van latere verdeling daarom niet essentieel, al zal normaliter op enig moment verdeling van de pool wel plaatsvinden.

Uit het voorgaande blijkt op de eerste plaats dat het onderscheid tussen pot- en poolovereenkomsten niet altijd duidelijk wordt gemaakt. Voor dit onderzoek, dat zich richt op de heffing van btw, acht ik een onderscheid tussen potovereenkomsten enerzijds en poolovereenkomsten anderzijds niet relevant. Zoals aangegeven, is de essentie dat er vermogensbestanddelen bijeen worden gebracht met het oog op latere verdeling of met het oog op wederzijds gebruik van het bijeengebrachte. De term “poolovereenkomst” dekt deze essentie. In het navolgende hanteer ik daarom uitsluitend de term “poolovereenkomst”.

Op de tweede plaats volgt uit het voorgaande dat er uit de literatuur geen bruikbare, sluitende definitie van poolovereenkomsten te destilleren valt. De literatuur biedt mijns inziens echter wel voldoende aanwijzingen om de reikwijdte van poolovereenkomsten te bepalen.