HR, 12-07-2022, nr. 20/04134

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Nummer 20/04134

Zitting 31 mei 2022

CONCLUSIE

E.J. Hofstee

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1993,

hierna: de verdachte.

I. Inleiding

1. Bij arrest van 3 december 2020 heeft het gerechtshof Den Haag de verdachte wegens 1. primair “poging tot zware mishandeling, begaan tegen zijn echtgenoot” veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twaalf weken, waarvan zes weken voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren, met aftrek van het voorarrest. Voorts heeft het hof de door de rechtbank opgelegde straf voor het onder 2 bewezenverklaarde1.bepaald op een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van twee weken met een proeftijd van twee jaren. Daarnaast heeft het hof aan de verdachte de vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd voor de duur van twee jaren, inhoudende dat de verdachte wordt bevolen i) zich niet op te houden in de [a-straat] te [plaats] , te weten het adres van de aangeefster, de [b-straat] te [plaats] , te weten het adres van de ouders van de aangeefster en de [c-straat] te [plaats] , te weten het adres van de werkgever van de aangeefster en ii) zich te onthouden van – direct of indirect – contact met [aangeefster] , geboren op [geboortedatum] 1991 (subsidiair vervangende hechtenis zoals in het arrest omschreven). Het hof heeft de dadelijke uitvoerbaarheid van deze maatregel bevolen. Verder heeft het hof beslist op de vordering van de benadeelde partij en aan de verdachte een schadevergoedingsmaatregel als bedoeld in art. 36f Sr opgelegd, een en ander zoals in het arrest bepaald.

2. Namens de verdachte hebben mr. R.J. Baumgardt, mr. P. van Dongen en mr. S. van den Akker, allen advocaat te Rotterdam, twee middelen van cassatie voorgesteld.

II. Het eerste middel en de bespreking daarvan

3. Het eerste middel keert zich met een drietal motiveringsklachten tegen het bevel tot dadelijke uitvoerbaarheid van de opgelegde vrijheidsbenemende maatregel.

4. Het hof heeft ten laste van de verdachte bewezenverklaard dat:

“1 primair

hij op 10 maart 2019 te [plaats] ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om aan zijn echtgenote, [aangeefster] opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toe te brengen

- haar heeft geslagen tegen het gezicht en het lichaam

- haar heeft geduwd tegen de muur, waardoor zij ten val is gekomen en vervolgens

- haar heeft geschopt tegen het gezicht en lichaam en

- haar naar de gang heeft getrokken en

- een badjas tegen haar gezicht heeft geduwd, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid.”

5. Het bestreden arrest houdt onder het hoofd ‘Strafmotivering’ het volgende in:

“Het hof heeft de op te leggen straf en maatregel bepaald op grond van de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder dit is begaan en op grond van de persoon en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte, zoals daarvan is gebleken uit het onderzoek ter terechtzitting.

Daarbij heeft het hof in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

De verdachte heeft zich schuldig gemaakt aan een poging tot zware mishandeling van zijn toenmalige echtgenote. Daarbij heeft de verdachte haar onder meer tegen haar hoofd en lichaam geslagen, geschopt en haar tegen de muur geduwd. De verdachte heeft daarmee op grove wijze inbreuk gemaakt op de lichamelijke integriteit van het slachtoffer en haar veel pijn en letsel bezorgd. Bovendien heeft de mishandeling plaatsgevonden in de woning waar de verdachte en het slachtoffer samenwoonden; een omgeving waar het slachtoffer zich bij uitstek veilig had moeten kunnen voelen. Voorts leert de algemene ervaring dat slachtoffers van huiselijk geweld doorgaans geruime tijd worden geconfronteerd met de psychische gevolgen van wat hen is aangedaan, hetgeen in dit geval ook is gebleken uit de voorgedragen slachtofferverklaring ter terechtzitting in hoger beroep.

Het hof heeft acht geslagen op een de verdachte betreffend uittreksel Justitiële Documentatie d.d. 6 november 2020, waaruit blijkt dat de verdachte zich op 23 november 2018 ook al schuldig heeft gemaakt aan mishandeling van hetzelfde slachtoffer (de inmiddels onherroepelijke, bewezenverklaring onder feit 2 in het vonnis van de politierechter te Rotterdam van 17 februari 2020).

Ten aanzien van de persoon van de verdachte heeft het hof acht geslagen op een voortgangsverslag van Reclassering Nederland d.d. 27 januari 2020. Hieruit volgt onder meer dat de verdachte een intakegesprek bij de Forensische Polikliniek De Waag heeft gehad. Wegens het ontbreken van een zorgvraag voor ambulante therapie bij de verdachte is er geen behandeling opgestart. Voorts volgt uit dit verslag dat de verdachte heeft meegewerkt aan de bijzondere voorwaarden en zich heeft geconformeerd aan de gemaakte afspraken, doelen en aanwijzingen. Ook heeft de verdachte zich opengesteld voor de aangereikte handvatten en toonde hij zich bereid om deze toe te passen in verschillende praktijksituaties. Het recidiverisico wordt op dit moment door de reclassering als laag/gemiddeld ingeschat. Recidiverisico acht de reclassering vooral relevant binnen een eventuele nieuwe intieme relatie die de verdachte zou kunnen aangaan op termijn. Nu de verdachte tot op heden geen nieuwe relatie is aangegaan, is binnen het toezicht met name gefocust op de patronen en interacties die bestonden binnen de relatie tussen de verdachte en het slachtoffer.

Het hof is - alles afwegende - van oordeel dat een deels voorwaardelijke gevangenisstraf van na te melden duur een passende en geboden reactie vormt. Het voorwaardelijk deel van de straf is mede ingegeven door het feit dat de verdachte na het gebruik van geweld jegens zijn voormalige echtgenote nog geen nieuwe relatie is aangegaan en het hof derhalve beperkt zicht heeft op het recidiverisico, welk risico zoveel mogelijk moet worden beperkt voor het geval de verdachte opnieuw een relatie aangaat.

Daarnaast acht het hof het passend en geboden om aan de verdachte, ter voorkoming van strafbare feiten jegens zijn voormalige echtgenote, een maatregel strekkende tot beperking van de vrijheid, zoals bedoeld in artikel 38v van het Wetboek van Strafrecht, op te leggen voor de duur van 2 jaren, inhoudende een contactverbod en een gebiedsverbod op straffe van vervangende hechtenis zoals geformuleerd in het dictum van dit arrest.2.Voorts zal het Hof bevelen dat voormelde maatregel dadelijk uitvoerbaar is, nu er gelet op de aard van het bewezenverklaarde misdrijf en de geweldsrecidive jegens het slachtoffer, ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit zal plegen of zich belastend zal gedragen jegens aangeefster. Het hof neemt daarbij in aanmerking dat het contact met aangeefster - hangende de strafzaak en mede dankzij het door de rechtbank opgelegde en dadelijk uitvoerbaar verklaarde contactverbod - weliswaar is uitgebleven. Het hof is echter van oordeel dat dit gegeven, gelet op de omstandigheid dat momenteel een echtscheidingsprocedure met de nodige conflicten aanhangig is, onvoldoende zekerheid biedt dat de verdachte zich - zonder een dergelijke stok achter de deur - zal onthouden van het opnemen van contact en het toepassen van geweld.”

6. Blijkens het proces-verbaal ter terechtzitting in hoger beroep van 19 november 2020 heeft de verdachte onder meer het volgende verklaard (blad 5-6):

“Ik heb geen contact opgenomen met aangeefster. Ook niet via social media. Ik wil ook geen contact met haar. Er is een contactverbod opgelegd en daar houd ik mij ook aan. U houdt mij voor dat twistpunten in de echtscheiding mij misschien in de verleiding kunnen brengen om toch contact op te nemen met aangeefster. Nee die verleiding heb ik nooit gehad. […] Ik wil helemaal geen contact meer met haar. […] Ik heb ook geen contact met haar familie. U vraagt mij of het contact- en locatieverbod problemen opleveren. Nee absoluut niet.”

7. De vrijheidsbeperkende maatregel die aan de verdachte is opgelegd, is in de kern geregeld in art. 38v Sr. De eerste drie leden handelen achtereenvolgens over de gevallen waarin de oplegging van deze maatregel mogelijk is, wat de maatregel zoal kan inhouden en de maximale periode waarvoor zij kan worden opgelegd (vijf jaren). Het vierde lid gaat over de dadelijke uitvoerbaarheid en luidt als volgt:

“De rechter kan bij zijn uitspraak, ambtshalve of op vordering van de officier van justitie, bevelen dat de maatregel dadelijk uitvoerbaar is indien er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit pleegt of zich belastend gedraagt jegens een bepaalde persoon of bepaalde personen.”

8. In ons strafrechtelijk stelsel geldt de hoofdregel dat een rechterlijke uitspraak pas ten uitvoer kan (mag) worden gelegd nadat zij onherroepelijk is geworden. Enigszins anders geformuleerd is dit uitgangspunt per 1 januari 2020 verankerd in art. 6:1:16, eerste lid, Sv.3.Het Wetboek van Strafrecht bevat echter uitzonderingen op deze hoofdregel door in bepaalde gevallen te voorzien in de dadelijke uitvoerbaarheid van een (voorwaardelijke) straf of maatregel. Een voorbeeld van zo een uitzondering is, zo blijkt al uit het voorgaande, te vinden in art. 38v, vierde lid, Sr, dat dadelijke uitvoerbaarheid van de vrijheidsbeperkende maatregel mogelijk maakt. Uit deze bepaling blijkt ook dat de rechter ook weer niet zonder meer bevoegd is de dadelijke uitvoerbaarheid te bevelen. Hij is daarbij gebonden aan de voorwaarde dat er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit pleegt of zich belastend gedraagt ten aanzien van een bepaalde persoon of bepaalde personen. Dat zo een voorwaarde in de wettekst wordt gesteld is begrijpelijk en laat zich verklaren uit het besef dat de vrijheidsbeperkende maatregel een strafrechtelijke sanctie is waarvan de tenuitvoerlegging ook (en vooral) in overeenstemming moet zijn met het onschuldbeginsel zoals onder meer is geëxpliciteerd in art. 6, tweede lid, EVRM.4.

9. Met betrekking tot de voorwaardelijke veroordeling en art. 14e Sr – waarin de rechter onder voorwaarden de bevoegdheid is gegeven bij zijn uitspraak te bevelen dat de op grond van art. 14c Sr gestelde voorwaarden en het daarop uit te oefenen toezicht dadelijk uitvoerbaar zijn – heeft de Hoge Raad gewezen op de verstrekkende gevolgen van de dadelijke uitvoerbaarheid voor de (nog niet onherroepelijk) veroordeelde en heeft hij overwogen dat in de motivering van het bevel tot dadelijke uitvoerbaarheid tot uiting moet worden gebracht dat de rechter zich ervan heeft vergewist dat aan de desbetreffende voorwaarde(n) is voldaan. Zo zal in geval van bewezenverklaring van een misdrijf dat is gericht tegen of gevaar heeft veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam van een of meer personen de rechter in zijn uitspraak tot uitdrukking dienen te brengen dat en waarom ernstig rekening ermee moet worden gehouden dat de verdachte wederom zo een misdrijf zal begaan.5.Dit motiverings- of toepassingskader is als gezegd toegesneden op de voorwaardelijke veroordeling tot gevangenisstraf en de dadelijke uitvoerbaarheid van de gestelde voorwaarden en het toezicht daarop. Wat betreft de vrijheidsbeperkende maatregel als bedoeld in art. 38v Sr heb ik niet een daarmee vergelijkbare uitspraak van de Hoge Raad kunnen achterhalen. Mede tegen de achtergrond van het hiervoor genoemde onschuldbeginsel ga ik er vanuit dat een specifieke motiveringsplicht evenzeer geldt wanneer de rechter bij zijn uitspraak beveelt dat de vrijheidsbeperkende maatregel dadelijk uitvoerbaar is ,6.ook al noopt het criterium van belastend gedrag er niet toe de lat in dat opzicht hoog te leggen.

10. De wetgever heeft de lijnen daarvoor in de wettekst uitgezet: zoals eerder opgemerkt dient er ernstig rekening mee te moeten worden gehouden dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit pleegt of zich belastend gedraagt jegens een bepaalde persoon of bepaalde personen. Is aan dit criterium voldaan, dan rechtvaardigt de bescherming van de veiligheid in individuele gevallen dat wordt afgeweken van het uitgangspunt dat tenuitvoerlegging pas kan aanvangen na het onherroepelijk worden van de veroordeling, aldus de memorie van toelichting bij (kort gezegd) het wetsvoorstel Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering in verband met de invoering van een rechterlijke vrijheidsbeperkende maatregel (rechterlijk gebieds- of contactverbod).7.Blijkens diezelfde memorie van toelichting wordt van de rechter verwacht dat hij daarbij met inachtneming van het proportionaliteitsvereiste “het belang van de onmiddellijke bescherming van de omgeving of het slachtoffer en de ernst van het strafbare feit dat de verdachte zou kunnen begaan, dan wel het belastend gedrag dat hij jegens personen zou kunnen laten zien” afweegt “tegen het belang van de veroordeelde om zich in de periode tot aan de onherroepelijkheid van het vonnis vrijelijk in een bepaalde straat of wijk te begeven of contact te hebben met bepaalde personen”.8.Bij het antwoord op de vraag waarom naar zijn oordeel het gevaar voor recidive of belastend gedrag noopt tot dadelijke uitvoerbaarheid, zal die belangenafweging in de motivering te herkennen moeten zijn.

11. In weerwil van de eerste deelklacht meen ik dat het hof in het onderhavige geval aan de motiveringseis (zoals door mij verstaan) heeft voldaan. Het hof heeft bij het bevel tot dadelijke uitvoerbaarheid van de vrijheidsbeperkende maatregel immers de relevante belangen tegen elkaar afgewogen en in die belangenafweging in het bijzonder acht geslagen op:

(i) de aard van het bewezenverklaarde misdrijf (slaan en schoppen tegen het hoofd en het lichaam van de aangeefster, waardoor zij veel pijn leed en letsel opliep);

(ii) de plaats waar dit geweldsincident heeft plaatsgevonden (hun woning, een omgeving waar de aangeefster zich bij uitstek veilig had moeten kunnen voelen);

(iii) de eerdere mishandeling van het slachtoffer door de verdachte (op 23 november 2018), waardoor sprake is van geweldsrecidive jegens het slachtoffer; en

(iv) de omstandigheid dat ten tijde van de strafprocedure in de onderhavige zaak “een echtscheidingsprocedure met de nodige conflicten aanhangig is”.

12. Welnu, het zijn deze feiten en omstandigheden waarop het oordeel van het hof berust dat er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit zal plegen of zich belastend zal gedragen jegens de aangeefster en dat door de nodige conflicten waarmee de echtscheidingsprocedure aanhangig is er onvoldoende zekerheid is dat de verdachte zich zonder een stok achter de deur zal onthouden van het opnemen van contact en het toepassen van geweld. Anders dan de stellers van het middel acht ik dat oordeel niet onbegrijpelijk en, ook (ik citeer de schriftuur) “in het licht van hetgeen de verdachte heeft aangevoerd”, toereikend gemotiveerd. Daarbij heb ik in aanmerking genomen dat het hof in ogenschouw heeft genomen dat het contact met de aangeefster hangende de strafzaak is uitgebleven, maar het hof daaraan onmiddellijk toevoegt dat het uitblijven van contact met de aangeefster mede te danken is aan het eerder door de rechtbank opgelegde en dadelijk uitvoerbaar verklaarde contactverbod. Op deze vaststelling stuit de (andere) deelklacht af dat het bestreden oordeel van het hof onvoldoende met redenen zou zijn omkleed omdat, in de woorden van de stellers van het middel, de verdachte al geruime tijd geen contact heeft opgenomen met de aangeefster en de reclassering het recidiverisico laag tot gemiddeld heeft ingeschat.

13. Tot slot de deelklacht dat “de strafoplegging niet zonder meer begrijpelijk, althans onvoldoende met redenen [is] omkleed”, omdat “het hof door de oplegging van het (directe en indirecte) contactverbod het de verdachte onmogelijk [heeft] gemaakt om zich als volwaardige partij te gedragen in de […] echtscheidingsprocedure, nu het juist onmogelijk is om geen indirect contact op te nemen c.q. te onderhouden middels de beide (civiele) raadslieden van de verdachte en aangeefster”. Deze deelklacht is in de schriftuur niet met feiten gestaafd en speculatief. Uit het verhandelde ter ’s hofs ter terechtzitting, zoals neergelegd in het zittingsverbaal, blijkt niet dat dit punt toen en aldaar door de verdediging aan de orde is gesteld of anderszins is gebleken. Zou de oplegging van het contactverbod voor de verdachte problematisch zijn geweest met het oog op de echtscheidingsprocedure, dan had het op de weg van de verdachte en/of zijn raadsvrouw gelegen deze kwestie aan het hof voor te leggen. Door de rechtbank was immers al de dadelijke uitvoerbaarheid van de door haar opgelegde gedragsbeperkende maatregel bevolen en uit het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg van 17 februari 2020 (blad 3) kan worden afgeleid dat de echtscheidingsprocedure toen al liep. Daaruit leid ik af dat de verdachte de reeds door de rechtbank opgelegde maatregel (het contact- en gebiedsverbod) en de dadelijke uitvoerbaarheid daarvan niet als een onnodige beperking in zijn vrijheid heeft ervaren, ook niet in relatie tot de echtscheidingsprocedure.9.

14. Het eerste middel faalt.

III. Het tweede middel en de bespreking daarvan

15. Het tweede middel klaagt dat in de cassatiefase de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden, nu de stukken te laat door het hof zijn ingezonden.

16. Namens de verdachte is op 11 december 2020 beroep in cassatie ingesteld. De stukken van het geding zijn echter op 27 augustus 2021 bij de griffie van de Hoge Raad binnengekomen. Daarmee is de inzendtermijn van acht maanden overschreden met ruim twee weken. Het middel klaagt daarover terecht. Dit dient te leiden tot strafvermindering van de door het hof opgelegde gevangenisstraf.

17. Het tweede middel is gegrond.

Slotsom

18. Het eerste middel faalt. Het tweede middel slaagt.

19. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

20. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, maar uitsluitend ten aanzien van de duur van de opgelegde gevangenisstraf, tot vermindering daarvan aan de hand van de vaste maatstaf, en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG