Rb. Zutphen, 01-02-2010, nr. 06/580306-08, nr. 06/850117-09

De raadsman heeft aangevoerd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk verklaard dient te worden in zijn vervolging, aangezien het openbaar ministerie in strijd met de procesorde en met grove veronachtzaming van de belangen van verdachte heeft gehandeld. Daartoe heeft hij de volgende punten aangevoerd:

De rechtbank is in algemene zin van oordeel dat acteren of reageren op anonieme informatie door de politie toelaatbaar is als de informatie voldoende concreet is. Of bepaalde anonieme informatie voldoende concreet is, zal moeten worden bepaald aan de hand van feiten en omstandigheden van het individuele geval. De stelling dat één anonieme melding volstrekt onvoldoende is voor het ontstaan van een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit vindt in haar algemeenheid geen steun in het recht.1.

In deze strafzaak behelst het proces-verbaal van de CIE van 14 maart 2008 de volgende informatie:

‘[verdachte A] heeft in zijn omgeving verteld dat hij de moord op [slachtoffer ] heeft gepleegd. [verdachte A] zegt dat hij de moord in opdracht van iemand heeft uitgevoerd. Hij zou hiervoor enkele tienduizenden euro's hebben ontvangen’.2. De rechtbank is van oordeel dat deze informatie voldoende concreet is. Voorts zijn processen-verbaal van de CIE gedateerd 22 en 25 april 2008 voorhanden, alsmede een verklaring van verdachte [verdachte A] in een andere strafzaak d.d. 26 september 2006, en verklaringen van [naam C] d.d. 8 januari 2008 en [naam D] d.d. 23 februari 2008 in andere zaken. Daarin komt informatie over de schuldenproblematiek van [verdachte A] en diens vermeende vuurwapenbezit naar voren.3.

De rechtbank is derhalve van oordeel dat er naast de CIE-informatie van 14 maart 2008 voldoende omstandigheden aanwezig waren op grond waarvan een strafrechtelijk onderzoek naar verdachte kon worden ingesteld. Het is de rechtbank niet aannemelijk geworden dat het desbetreffende proces-verbaal van 14 maart 2008 onrechtmatig is. De rechtbank verwerpt het verweer van de raadsman en wijst het verzoek tot niet-ontvankelijk verklaring van het openbaar ministerie af.

Rechercheofficier van justitie Duijts heeft zich bij proces-verbaal van 29 mei 2009 en brief van 24 augustus 2009 uitgelaten over het staken van Crick en de start van Dille. In het proces-verbaal staat vermeld dat binnen Crick geen onderzoek is ingesteld naar [verdachte A] en dat evenmin opsporingsmiddelen zijn ingezet tegen [verdachte A].4.

Bij tussenbeslissing van 26 juni 2009 heeft de rechtbank overwogen dat het verband tussen Crick en Dille onvoldoende is komen vast te staan. De rechtbank heeft aan de officier van justitie opdracht gegeven een aanvullend proces-verbaal te laten opmaken door de rechercheofficier van justitie inhoudende een tijdslijn met factoren die van belang zouden kunnen zijn voor het taxeren van de overgang van Crick naar Dille en/of die het verband tussen beide onderzoeken nader kunnen duiden. Daaraan heeft de rechercheofficier van justitie in de vorm van de brief van 24 augustus 2009 voldaan.

Bij tussenbeslissing van 15 september 2009 heeft de rechtbank overwogen dat de brief van Duijts de door de rechtbank verzochte informatie bevat.

De rechtbank heeft gelet op het voorgaande geen twijfel met betrekking tot de rechtmatigheid van de start van het Dille-onderzoek. Daartoe overweegt de rechtbank in het bijzonder dat [verdachte A] vanaf 14 maart 2008 naar voren is gekomen als betrokkene bij de dodelijke schietpartij en dat het Dille-onderzoek zich (mede) op hem heeft gericht, hetgeen niet het geval is geweest in het Crick-onderzoek. De rechtbank verwerpt het verweer en wijst het verzoek tot niet-ontvankelijk verklaring van het openbaar ministerie af.

In de praktijk is het niet ongebruikelijk dat een opsporingsambtenaar onder een andere identiteit, dus als ‘undercover’ agent, stelselmatig informatie over een verdachte inwint, teneinde relevante feiten of bewijsmateriaal te verzamelen. Een opsporingsambtenaar kan dit doen door stelselmatig in de omgeving van de verdachte te verkeren en aan activiteiten en gesprekken deel te nemen, waaraan ook de verdachte of personen uit de directe omgeving van de verdachte deelnemen.5. De bevoegdheid impliceert het maken van inbreuken op de persoonlijke levenssfeer en wordt bovendien uitgeoefend door misleiding: voor de benaderde persoon is de informant niet als opsporingsambtenaar kenbaar.

De rechtbank stelt in deze zaak vast dat het bevel inzake artikel 126j Sv op 7 augustus 2008 door de officier van justitie is afgegeven en bij bevel van 31 oktober 2008 is verlengd. Er zijn geen andere bevelen ex artikel 126j Sv afgegeven. De rechtbank stelt vast dat aan de wettelijke vereisten voor het inzetten van [informatie-inwinner] op grond van artikel 126j Sv is voldaan.

Ten aanzien van de overige onder dekmantel werkende opsporingsambtenaren en de aard van de misleidingen overweegt de rechtbank het volgende. Uit de verklaring van verdachte [verdachte A] blijkt dat hij voor [informatie-inwinner] meerdere klussen heeft gedaan, waarvoor hij ook meermalen een geldbedrag heeft ontvangen.6. Deze klussen heeft hij in een periode van ongeveer twee maanden verricht. Er zijn —naast [informatie-inwinner]— zeven andere onder dekmantel werkende opsporingsambtenaren ingezet. Zo was [verdachte A] in de veronderstelling dat hij een keer een sporttas met vermoedelijk drugs heeft weggebracht en overhandigd aan een ander, heeft hij geholpen bij het overhandigen van vermeend valse paspoorten en heeft hij op verzoek van [informatie-inwinner] enkele observaties van ‘criminele’ personen uitgevoerd. Ten tijde van de klussen heeft [verdachte A] enkele keren een auto bestuurd, waarbij ook personen zijn vervoerd, terwijl hem de bevoegdheid tot het besturen van motorvoertuigen was ontzegd. Op 11 november 2008 heeft [verdachte A] met [informatie-inwinner] een gesprek gevoerd over wederzijds vertrouwen en de betrouwbaarheid van [verdachte A] bij de uitvoering van de klussen. Na dit gesprek heeft [verdachte A] tegen [informatie-inwinner] gezegd dat hij de moord op [slachtoffer] heeft gepleegd. [verdachte A] heeft dit tegen [informatie-inwinner] gezegd om het vertrouwen van [informatie-inwinner] te winnen, teneinde deel uit te kunnen maken van de ‘criminele organisatie’ waarvan [informatie-inwinner] zei, dan wel suggereerde, deel uit te maken.

[informatie-inwinner] heeft zich voorgedaan als persoon die deel uitmaakte van een criminele organisatie, hetgeen is ondersteund door de inzet van overige opsporingsambtenaren. Die overige (‘undercover’) opsporingsambtenaren hebben ook contact gehad met [verdachte A], als gevolg waarvan het idee bij [verdachte A] van het bestaan van een criminele organisatie is versterkt.

Tevens is [verdachte A] ertoe aangezet strafbare (verkeers-)feiten te plegen, zonder dat rechterlijke controle heeft plaatsgevonden. De rechtbank overweegt in dat verband dat het niet om iets onbenulligs gaat, maar om het misdrijf van het autorijden tijdens een rechterlijke ontzegging, waarop de oriëntatiepunten van het LOVS (ook voor first offenders) twee weken gevangenisstraf stellen.

Op grond van het bovenstaande is de rechtbank van oordeel dat de misleiding in onderhavige zaak te ver is gegaan en dat buiten het kader van het afgegeven bevel ex artikel 126j Sv is getreden. De wetgever heeft immers gekozen voor een gesloten systeem, waarin de toegelaten dwangmiddelen nauwkeurig zijn omschreven en limitatief zijn opgesomd.7. De rechtbank concludeert dat de inzet van de overige opsporingsambtenaren buitenwettelijk is geweest en deelt op dit punt het standpunt van de raadsman. Het standpunt van de officier van justitie dat de overige onder dekmantel werkende personen zijn ingezet op grond van hetzelfde bevel ex artikel 126j Sv om de ‘cover’ van [informatie-inwinner] te versterken en de omstandigheid dat [verdachte A] niet tegenover hen heeft verklaard over zijn betrokkenheid bij de moord doet aan het oordeel niet af.

Tevens vindt de rechtbank dat het plegen van het misdrijf van rijden tijdens een ontzegging ten onrechte een nadere rechterlijke toets ontbeert.

Met betrekking tot de vraag welke sanctie op de hier bedoelde vormverzuimen moet volgen, overweegt de rechtbank in lijn met artikel 359a Sv het volgende. Strafvermindering acht de rechtbank niet passend bij de aard en ernst van de vormverzuimen.

Niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn vervolging komt de rechtbank evenmin passend voor. Het uitgangspunt in de jurisprudentie is dat die sanctie slechts in uitzonderlijke gevallen op vormverzuimen staat.8. Zo'n uitzonderlijk geval doet zich in deze strafzaak niet voor. Dat betekent dat de rechtbank aan deze vormverzuimen niet zo verstrekkende gevolgen zal verbinden als door de raadsman is bepleit.

Bewijsuitsluiting, de derde in de wet vermelde sanctie, waarvoor als criterium geldt dat door de onrechtmatige bewijsgaring een belangrijk (strafvorderlijk) voorschrift of rechtsbeginsel in aanzienlijke mate is geschonden, komt vaker in aanmerking.9. Ook in dit geval acht de rechtbank bewijsuitsluiting de geëigende sanctie. Daarbij is acht geslagen op het belang van het geschonden voorschrift, de ernst van de verzuimen en het daardoor veroorzaakte nadeel.10. Het openbaar ministerie heeft kennelijk de grenzen van informatie-inwinning opgezocht en hierbij naar het oordeel van de rechtbank ontoelaatbaar buitenwettelijk gehandeld.

Het voorgaande afwegend, zal de rechtbank alle resultaten van het traject van de stelselmatige informatie-inwinning, derhalve betrekking hebbend op alle verrichtingen van [informatie-inwinner] en de overige onder dekmantel werkende opsporingsambtenaren, uitsluiten van het bewijs.

De Hoge Raad heeft uitgemaakt dat het dossier in eerste instantie wordt samengesteld door de officier van justitie. Deze voegt de stukken met de resultaten van het opsporingsonderzoek toe aan het dossier.11. De raadsman dient op basis van de ontvangen stukken te beoordelen of hij meent dat er bepaalde stukken ontbreken die naar zijn idee tot de processtukken behoren. Indien hij meent dat stukken ontbreken, dan kan hij ter terechtzitting aan de rechter vragen bepaalde stukken aan het dossier toe te voegen. Een dergelijk verzoek zal zo specifiek en stellig mogelijk moeten worden geformuleerd. Een in algemene termen geformuleerd en niet nader onderbouwd verzoek om bepaalde documenten aan het dossier toe te voegen, omdat deze misschien wel materiaal bevatten dat voor de verdachte ontlastend is, kan volgens de Hoge Raad zonder meer worden afgewezen.12.

In onderhavige zaak heeft de raadsman gevraagd het Crick-dossier aan het Dille-dossier toe te voegen. De raadsman heeft dit verzoek ten tijde van eerdere behandelingen ter terechtzitting reeds ongemotiveerd c.q. onvoldoende gemotiveerd gedaan. De rechtbank is van oordeel dat de raadsman niet (gespecificeerd) heeft aangegeven op welke onderdelen het Crick-dossier mogelijk ontlastend bewijs zou kunnen bevatten ten aanzien van [verdachte A]. Voorts is aannemelijk geworden dat [verdachte A], [medeverdachte B] en [medeverdachte C] niet voorkomen in het Crick-onderzoek. Het onderlinge verband tussen de onderzoeken Crick en Dille staat naar het oordeel van de rechtbank niet vast. De rechtbank verwerpt het verweer en wijst het verzoek tot niet-ontvankelijk verklaring van het openbaar ministerie af.

De rechtbank stelt op basis van het procesdossier13. vast dat —hoewel soms te laat proces-verbaal is opgemaakt— zowel de papieren als de digitale versies van de geheimhoudergesprekken zijn vernietigd. De rechtbank deelt het standpunt van de raadsman dat niet geheel conform de Instructie vernietiging geïntercepteerde gesprekken met geheimhouders is gehandeld. In haar tussenbeslissing van 15 september 2009 heeft de rechtbank in gelijke zin naar aanleiding van een verzoek van de verdediging geoordeeld. De formaliteiten die niet geheel zijn nageleefd, zijn evenwel in een later stadium hersteld en de verdediging is op geen enkel moment in zijn belangen geschaad (geweest), te meer omdat op geen enkele wijze aannemelijk is geworden dat niet op een gangbare wijze geheimhoudergesprekken zijn vernietigd.

De rechtbank verwerpt het verweer en wijst het verzoek tot niet-ontvankelijk verklaring van het openbaar ministerie af.

Samengevat komt de rechtbank tot het oordeel dat het openbaar ministerie ontvankelijk is in de vervolging van verdachte. Ten aanzien van de resultaten van het traject van de stelselmatige informatie-inwinning komt de rechtbank tot de conclusie dat sprake is van vormverzuimen die moeten leiden tot uitsluiting van de bedoelde resultaten voor het bewijs.

Gegeven de bovenstaande overwegingen en beslissingen van de rechtbank behoeven de (meer) subsidiair gedane verzoeken van de raadsman inhoudende het (nader) horen van getuigen en het toevoegen aan het procesdossier van stukken uit onderzoek Crick geen nadere bespreking.

Op donderdag 21 juni 2007 rond 8.30 uur is bij de Centrale Meldkamer van de politie te Apeldoorn een melding binnen gekomen dat een man op [adres in plaats], ter hoogte van [naam basisschool], zou zijn neergeschoten. De vermoedelijke dader zou op een bromfiets of scooter zijn gevlucht. Door de politie is ter plaatse een onderzoek ingesteld. Vastgesteld is dat het slachtoffer [slachtoffer], geboren op [1960], is.

[slachtoffer ] heeft zijn zoontje die ochtend naar school gebracht en is in zijn auto gestapt. Bij zijn auto is [slachtoffer] benaderd door een persoon op een scooter. De bestuurder droeg een helm, handschoenen en een TNT-jas.15. De bestuurder stopte naast het voorportier van de auto. De schutter heeft vijf keer op [slachtoffer] geschoten. Daarbij is het slachtoffer drie keer in de borst geraakt. De verwondingen hebben geleid tot verbloeding en tot de dood van [slachtoffer].16.

Ter plaatse zijn bij de auto van [slachtoffer] vijf hulzen aangetroffen van het kaliber 7.65 mm die met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid met hetzelfde vuurwapen zijn verschoten.17. In de auto zijn kogels aangetroffen.18.

Naar aanleiding van de gewelddadige dood van [slachtoffer] is het Team Grootschalig Optreden Crick opgericht. Vanaf mei-juni 2008 is het onderzoek voortgezet door het Regionaal Onderzoeksteam Dille.

De officier van justitie heeft geconcludeerd tot bewezenverklaring van het onder 1, 2, 3 en 4 ten laste gelegde.

De raadsman heeft vrijspraak bepleit nu diverse bewijsmiddelen, waaronder de verklaring van verdachte afgelegd ten overstaan van de politie, onrechtmatig zijn verkregen en derhalve dienen te worden uitgesloten van het bewijs. De redenen die de raadsman daartoe heeft aangevoerd staan hiervoor vermeld onder het kopje Ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

Op 29 mei 2007 is er ingebroken in de [naam shoarmazaak in plaats].

De officier van justitie heeft tot bewezenverklaring van het ten laste gelegde geconcludeerd.

De raadsman heeft over dit ten laste gelegde feit geen opmerkingen gemaakt. Verdachte heeft ter terechtzitting bekend zich tezamen met drie anderen schuldig te hebben gemaakt aan de inbraak.

De rechtbank is van oordeel dat verdachte het ten laste gelegde heeft begaan en baseert zich op:

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het ten laste gelegde heeft begaan.

Naar het oordeel van de rechtbank is, op grond van de gebezigde bewijsmiddelen en hetgeen verder ter terechtzitting met betrekking tot de vordering is gebleken, komen vast te staan dat de benadeelde partij als gevolg van het onder 1 bewezen verklaarde handelen schade heeft geleden tot een bedrag van € 28.680,32, waarvoor verdachte naar burgerlijk recht aansprakelijk is.

De vordering is terzake van uitvaartkosten tot € 25.000,00 toewijsbaar. Daarbij heeft de rechtbank acht geslagen op de omstandigheden van de overledene, als bedoeld in artikel 108, tweede lid, van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek alsmede op de aard en omstandigheden aangaande de uitvaart voortvloeiend uit het bewezenverklaarde feit.

De vordering is terzake van kosten reizen en vervoer tot € 540,00, terzake van kosten telefoon en porto tot € 250,00 en terzake van de kosten van notariskantoor Wille tot € 390,32 toewijsbaar. De onderliggende vordering plus onderbouwing komt de rechtbank niet onredelijk voor.

De factuur ten bedrage van € 2.310,97 met betrekking tot ‘[Naam] advertenties personeel’ komt gezien haar aard voor rekening van het personeel van de onderneming(en) van de overledene. De vordering wordt in zoverre afgewezen.

De schade voortvloeiend uit de advertenties en flyers terzake van het uitloven van een beloning (€ 11.253,76 resp. € 3.240,97 resp. € 1.231,06) is niet rechtstreeks toegebracht door het bewezenverklaarde feit.

Aangezien geen objectieve gegevens in deze zaak beschikbaar zijn, schat de rechtbank de kosten van rechtsbijstand naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid op € 2.500,00. In zoverre is de vordering op dit punt toewijsbaar.

Ten aanzien van de gevorderde shockschade en de kosten voor rouwbegeleiding ([naam] resp. [naam]), overweegt de rechtbank dat tot onrechtmatigheid jegens nabestaanden kan worden geconcludeerd, ingeval door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen van een dodelijke gebeurtenis, een hevige emotionele schok wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voortvloeit. Dat zal zich met name kunnen voordoen —kort gezegd— bij nabestaanden die in een nauwe affectieve relatie staan tot de overledene. Aan de mate van rechtstreeksheid van de confrontatie met de dodelijke gebeurtenis dienen evenwel minder strenge eisen te worden gesteld naarmate de normschending ernstiger is. Onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 22 februari 2002 (LJN AD5356) en het vonnis van de rechtbank Arnhem d.d. 21 mei 2008 (LJN BD2057), zou in het onderhavige geval, mede gelet op de ernst van de schietpartij, in beginsel kunnen worden geconcludeerd tot onrechtmatig handelen door de verdachte jegens de weduwe en haar toen zesjarige zoon. Nu echter niet is gebleken van een door een psychiater vastgesteld ziektebeeld (de brief van psycholoog Van Lieverloo d.d. 6 januari 2010 kan niet als zodanig gelden), is de vordering te complex van aard om te kunnen worden afgedaan in dit strafproces. De benadeelde partij kan haar vordering voor dat deel slechts aanbrengen bij de burgerlijke rechter.

Gelet op het bovenstaande, dient de vordering tot het genoemde bedrag van € 28.680,32 te worden toegewezen.

Tot een bedrag van € 2.310,97 (met betrekking tot ‘[Naam] advertenties personeel’) wordt de vordering afgewezen.

De rechtbank zal de benadeelde partij voor het overige niet-ontvankelijk verklaren.

Verdachte is hoofdelijk aansprakelijk voor de schade ontstaan als gevolg van het onder 1 bewezen verklaarde.