HR, 18-04-2023, nr. 21/04247

De rechtbank Rotterdam heeft bij beschikking van 9 september 2021 het op grond van art. 552a Sv ingediende klaagschrift strekkende tot opheffing van het beslag en teruggave aan de klaagster van de onder haar in beslag genomen hond, ongegrond verklaard.

Er bestaat samenhang met de zaak 21/04875. In deze zaak zal ik vandaag ook concluderen.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de klaagster. J. Biemond, advocaat te Den Haag, heeft één middel van cassatie voorgesteld dat zich richt tegen de ongegrondverklaring van het klaagschrift.

Op 13 juni 2021 werd een zesjarig jongetje door een hond, genaamd [naam] , een Amerikaanse Staffordshire Bullterriër, in zijn achterhoofd gebeten. Deze hond behoort toe aan de klaagster, maar was ten tijde van het bijtincident op stap met [betrokkene 1] , de dochter van de klaagster. De hond is naar aanleiding van dit incident onder de klaagster in beslag genomen op grond van art. 94 Sv. De dochter van de klaagster is als verdachte gehoord wegens verdenking van overtreding van art. 425 aanhef en onder 2º Sr (onvoldoende zorgdragen voor het onschadelijk houden van een onder haar hoede staand gevaarlijk dier).

Namens de klaagster is op 16 juni 2021 een op art. 552a Sv gebaseerd klaagschrift ingediend, strekkende tot opheffing van het beslag en teruggave van de hond aan de klaagster.

Op 27 juli 2021 is bij de rechtbank binnengekomen een op 21 juli 2021 gedateerde vordering van de officier van justitie strekkende tot onttrekking aan het verkeer van de in beslag genomen hond. In de op art. 552f Sv gebaseerde vordering is te lezen:1.

“(…)

Overwegende dat in de onder het bovenvermelde proces-verbaalnummer, welk in eerste aanleg zal worden vervolgd/had kunnen worden vervolgd voor de arrondissementsrechtbank te Rotterdam,

is in beslag genomen op 13 juni 2021 in Dordrecht

hond [naam] , een Staffordshore Bullterrier reu, ongecastreerd die die dag in het achterhoofd en het oor had gebeten van een klein kind, waarna [het kind] naar het ziekenhuis moest voor een operatieve behandeling

Overwegende dat (…) het inbeslaggenomene toebehoort aan: [klaagster] ;

Overwegende dat het inbeslaggenomene vatbaar is voor onttrekking aan het verkeer omdat: (…) met betrekking tot het inbeslaggenomene het strafbare feit is begaan of voorbereid;

Overwegende dat het inbeslaggenomene van zodanige aard is, dat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met de wet of het algemeen belang;

Gelet op (…) het rapport van de risicoanalyse, waaruit blijkt dat het een gevaarlijk dier betreft en er een zeer hoog risico is op herhaling bij (met name) kleine kinderen en de toelichting op de vordering beschreven in de reactie ovj op klaagschrift ex artikel 552a WvSv, tevens het verzoek van ovj tot onttrekking aan het verkeer/euthanasie opdracht mbt hond [naam] . (…)”

De risicoanalyse waar in de vordering naar wordt verwezen betreft een rapport van 15 juli 2021, opgemaakt door het Riskassessmentteam van de Universiteit van Utrecht. In dit rapport is een inschatting gemaakt van het risico van het gedrag van de in beslag genomen hond voor mens of dier indien deze zonder maatregelen wordt teruggeplaatst in de samenleving. Op verzoek van de verdediging heeft gedragsbioloog D.J.U. Planta op 29 augustus 2021 op basis van haar deskundigheid haar zienswijze gegeven op deze risicoanalyse.

Op 8 september 2021 heeft het openbaar ministerie [betrokkene 1] medegedeeld dat zij niet verder zal worden vervolgd.2.

Het klaagschrift en de vordering zijn op 9 september 2021 in openbare raadkamer behandeld. De raadkamer van de rechtbank heeft het klaagschrift op diezelfde dag ongegrond verklaard en de behandeling van de vordering aangehouden tot 14 oktober 2021 om het Riskassessmentteam een aanvullend rapport te laten opstellen waarin wordt ingegaan op (1) de door de partijdeskundige Planta opgeworpen vraagpunten en haar afwijkende beoordeling en (2) de door de raadsman opgemerkte onjuistheid in de aan de risicoanalyse ten grondslag gelegde feiten, te weten dat de klaagster jonge kinderen heeft, nu zij naar eigen zeggen enkel jong volwassen kinderen heeft.

De behandeling van de vordering is op 14 oktober 2021 in openbare raadkamer voortgezet, waarna de raadkamer van de rechtbank nog diezelfde dag de vordering heeft afgewezen en de teruggave heeft gelast van de hond aan de klaagster onder de voorwaarden dat de hond buitenshuis zal worden gemuilkorfd en aangelijnd.

Tegen de beschikking tot ongegrondverklaring van het bezwaarschrift is namens de klaagster op 10 september 2021 cassatie ingesteld. Daarop heeft de onderhavige zaak betrekking.

Tegen de beschikking tot afwijzing van de vordering tot onttrekking aan het verkeer en tot teruggave onder voorwaarden is namens de klaagster op 9 november 2021 cassatie ingesteld. Dat betreft de samenhangende zaak 21/04875.

De bestreden beschikking houdt het volgende in:3.

“Standpunt klaagsterHet klaagschrift strekt primair tot opheffing van het beslag en teruggave van de hond aan de klaagster. Subsidiair wordt verzocht om teruggave van de hond onder voorwaarden. Daartoe is - kort gezegd - aangevoerd dat sprake is van onrechtmatig beslag en dat het bijtincident op zichzelf staat. Gelet op de aard en het gedrag van de hond en het ontbreken van eerdere incidenten wordt het hoogst onwaarschijnlijk geacht dat de hond zal worden verbeurd verklaard.

Standpunt officier van justitie Door de officier van justitie is geconcludeerd tot ongegrondverklaring. Zij stelt zich op het standpunt dat het beslag rechtmatig is gelegd, nu er sprake was van een verdenking op heterdaad jegens beslagene op grond van artikel. 425 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht (Sr). Gedurende het beslag is de hond onderw[o]rpen aan een risicoanalyse en na de uitslag daarvan is besloten dat de hond dient te worden onttrokken aan het verkeer. Daartoe is een afzonderlijke vordering ingediend. De officier van justitie stelt zich gelet op het bijtincident en de inhoud van de risicoanalyse op het standpunt dat het aannemelijk is dat de hond zal worden onttrokken aan het verkeer.

Beoordeling Vooropgesteld wordt dat het onderzoek in raadkamer naar aanleiding van een klaagschrift als bedoeld in artikel 552a Sv een summier karakter draagt. Dat betekent dat van de rechter niet kan worden gevergd ten gronde in de mogelijke uitkomst van een nog te voeren hoofdzaak te treden. De rechtbank is gelet op voornoemd karakter van de procedure van oordeel dat in de onderhavige zaak geen ruimte is voor nader onderzoek door danwel het horen van (partij)deskundigen.

In geval van een beklag van de klaagster tegen een op de voet van artikel 94 Sv gelegd beslag dient de rechter te beoordelen of het belang van strafvordering het voortduren van het beslag vordert. Dat is bijvoorbeeld het geval indien het niet hoogst onwaarschijnlijk is dat de rechter, later oordelend, de onttrekking aan het verkeer van het voorwerp zal bevelen.

Uit het proces-verbaal in het raadkamerdossier volgt dat de verdenking was dat de beslagene niet voldoende heeft zorggedragen voor het onschadelijk houden van een onder haar hoede staand gevaarlijk dier, strafbaar gesteld in artikel 425 lid 2 Sr. Deze verdenking kan worden opgemaakt uit het dossier waaronder de aangifte van de moeder van het slachtoffer en de ter zake opgemaakte processen-verbaal en de naar aanleiding van dit incident uitgevoerde risicoanalyse van de hond. In de rapportage betreffende die risicoanalyse gedateerd 15 juli 2021 staat onder meer dat de kans op een bijtincident naar mensen, kinderen en honden zeer hoog is en dat er weinig effect valt te verwachten van gedragstherapie of hertraining. Het advies is euthanaseren met het oog op zowel het welzijn van de hond als de veiligheid van de maatschappij.

Anders dan klaagster is de rechtbank van oordeel dat gelet op de vastgestelde feiten en omstandigheden sprake was van een rechtmatig gelegd beslag. Voorts wordt vastgesteld dat het beslag thans voortduurt met het oog op de door de officier van justitie gevorderde onttrekking aan het verkeer. De rechtbank heeft in die zaak geoordeeld dat naar aanleiding van het schrijven van de partijdeskundige drs. D.J.U. Planta een aanvullende rapportage van het Riskassessmentteam van de Universiteit van Utrecht nodig is. Dit maakt, gelet op de ernst van het bijtincident en de inhoud van de risicoanalyse evenwel niet dat sprake is van een situatie dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de rechter, later oordelend, de onttrekking aan het verkeer van het voorwerp zal bevelen. Om die reden wordt geconcludeerd dat het belang van strafvordering het voortduren van het beslag vordert. Het beklag zal daarom ongegrond worden verklaard.”

In het middel wordt geklaagd dat het oordeel van de rechtbank dat het belang van strafvordering als bedoeld in art. 94 Sv het voortduren van het beslag vordert onjuist, onvoldoende dan wel onbegrijpelijk is gemotiveerd.

Vooropgesteld moet worden dat het onderzoek in raadkamer naar aanleiding van een klaagschrift als bedoeld in art. 552a Sv een summier karakter draagt. Daaraan ligt ten grondslag dat de beklagrechter niet ten gronde in de mogelijke uitkomst van een nog te voeren hoofdzaak dient te treden of daarop vooruit dient te lopen.4.

De rechtbank heeft vastgesteld dat de hond onder de klaagster in beslag is genomen op de voet van art. 94 Sv. Dat betekent dat zich het geval voordoet dat de beslagene zich bij de rechter beklaagt over de voortduring van het beslag. In een dergelijk geval dient de rechter a) te beoordelen of het belang van strafvordering het voortduren van het beslag vordert en, zo neen, b) de teruggave van het inbeslaggenomen voorwerp te gelasten aan de klaagster (zijnde de beslagene), tenzij een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van dat voorwerp moet worden beschouwd. In dit laatste geval moet het klaagschrift van de klaagster ongegrond worden verklaard.5.Het belang van strafvordering verzet zich tegen teruggave indien het veiligstellen van de belangen waarvoor art. 94 Sv de inbeslagneming toelaat, het voortduren van het beslag nodig maakt. Dat is bijvoorbeeld het geval indien niet hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, de onttrekking aan het verkeer van het voorwerp zal bevelen, al dan niet naar aanleiding van een afzonderlijke vordering daartoe als bedoeld in art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr in verbinding met art. 552f Sv.6.

De rechtbank heeft dit toetsingskader toegepast en geoordeeld dat het beslag moet voortduren omdat gelet op de ernst van het bijtincident en de inhoud van de risicoanalyse niet kan worden gezegd dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de rechter de aanhangige afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer zal toewijzen.

Bij de beoordeling van het middel zijn verder de volgende wettelijke bepalingen van belang:

Art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr:

“1. Onttrekking aan het verkeer van in beslag genomen voorwerpen kan worden opgelegd:

(...)

4°. bij een afzonderlijke rechterlijke beschikking op vordering van het openbaar ministerie;

(...)”

Art. 36c Sr:

“Vatbaar voor onttrekking aan het verkeer zijn alle voorwerpen:

1° die geheel of grotendeels door middel van of uit de baten van het feit zijn verkregen;

2° met betrekking tot welke het feit is begaan;

3° met behulp van welke het feit is begaan of voorbereid;

4° met behulp van welke de opsporing van het feit is belemmerd;

5° die tot het begaan van het feit zijn vervaardigd of bestemd;

een en ander voor zover zij van zodanige aard zijn, dat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met de wet of met het algemeen belang.”

Art. 36d Sr:

“Vatbaar voor onttrekking aan het verkeer zijn bovendien de aan de dader of verdachte toebehorende voorwerpen van zodanige aard dat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met de wet of met het algemeen belang, welke bij gelegenheid van het onderzoek naar het door hem begane feit, dan wel het feit waarvan hij wordt verdacht, zijn aangetroffen, doch alleen indien de voorwerpen kunnen dienen tot het begaan of de voorbereiding van soortgelijke feiten, dan wel tot de belemmering van de opsporing daarvan.”

Art. 552f Sv:

“1. Bevoegd tot het geven van beschikkingen als bedoeld in artikel 36b, eerste lid, onder 4°, van het Wetboek van Strafrecht is het gerecht waarvoor de zaak in eerste aanleg zal worden vervolgd, is vervolgd of had kunnen worden vervolgd. (…)”

Op grond van art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr bestaat de mogelijkheid om voorwerpen op vordering van het openbaar ministerie bij afzonderlijke rechterlijke beschikking aan het verkeer te onttrekken. Ingevolge art. 552f lid 1 Sv is daartoe bevoegd het gerecht waarvoor de zaak in eerste aanleg “is vervolgd of had kunnen worden vervolgd”. Deze procedure is dus niet mogelijk tijdens de vervolging, maar bedoeld voor gevallen waarin vast staat dat de zaak niet (verder) zal worden vervolgd.7.De rechter die een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer ontvangt zal daarom moeten onderzoeken of de verdachte wordt vervolgd dan wel of het openbaar ministerie het voornemen heeft om de verdachte te gaan vervolgen. De officier van justitie die tot vervolging is overgegaan of die voornemens is te vervolgen, is niet-ontvankelijk in de vordering als bedoeld in art. 552f lid 2 Sv.8.

Voor toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer wordt in de tekst van art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr – anders dan in de onderdelen 1º, 2º en 3º van dit artikellid – niet met zoveel woorden verlangd dat vast moet staan dat een strafbaar feit is begaan. Uit jurisprudentie van de Hoge Raad volgt echter dat ook voor de toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer een relatie tot een begaan strafbaar feit is vereist.9.De beschikking tot onttrekking aan het verkeer moet vermelden om welk strafbaar feit het gaat. Ontbreekt die vermelding dan is de beschikking onvoldoende gemotiveerd.10.Het enkele vermoeden van een strafbaar feit is onvoldoende reden voor een onttrekking.11.

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het openbaar ministerie [betrokkene 1] , de dochter van de klaagster, heeft laten weten dat zij niet verder zal worden vervolgd voor overtreding van art. 425 Sr. Primair wordt in dat verband betoogd dat – nu er geen strafzaak komt – de rechtbank heeft verzuimd vast te stellen dat er om die reden ook geen onttrekking aan het verkeer kon volgen “en er dus geen strafvorderlijk belang meer was”. Ik kan de steller van het middel hierin niet volgen. Hij lijkt te miskennen dat de afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer juist is bedoeld voor situaties waarin vast staat dat er geen vervolging (meer) plaatsvindt. De primaire klacht faalt.

Subsidiair is aangevoerd dat de rechtbank heeft verzuimd onderzoek te doen naar de vraag of er sprake was van een strafbaar feit en daarover een oordeel te geven. Ook hierin volg ik de steller van het middel niet. Het enkele feit dat de dochter van de klaagster niet verder wordt vervolgd wil niet zeggen dat er geen sprake kan zijn van een strafbaar feit en er geen onttrekking aan het verkeer kan plaatsvinden. Het arrest van de Hoge Raad van 15 oktober 2013 ECLI:NL:HR:2013:944,12.waar in de toelichting ter onderbouwing van de klacht naar wordt verwezen, betreft een onttrekking aan het verkeer bij rechterlijke uitspraak op grond van art. 36b lid 1 aanhef en onder 3º. In die zaak was de verdachte door het hof vrijgesproken van – kort gezegd – het mishandelen van een paard13.en “niettegenstaande die vrijspraak” had het hof de onttrekking aan het verkeer bevolen van onder de verdachte in beslag genomen zwepen, die bij de mishandeling van het paard zouden zijn gebruikt. Volgens het hof waren de zwepen “niet meer in hun normale toestand (…), maar zodanig (…) aangepast dat het ongecontroleerde bezit ervan de gezondheid van dieren kan bedreigen”. Aangezien het hof na een waardering van het beschikbare bewijsmateriaal oordeelde dat niet kon worden bewezen dat het paard met een zweep was geslagen en vervolgens had verzuimd iets vast te stellen over enig ander strafbaar feit dat in aanmerking zou kunnen komen als voldoende basis voor een onttrekking aan het verkeer van de inbeslaggenomen zwepen, heeft de Hoge Raad in die zaak de bestreden uitspraak met betrekking tot de onttrekking aan het verkeer vernietigd en om doelmatigheidsredenen de teruggave van de zwepen gelast. Dit arrest is volgens de toelichting op het middel analoog van toepassing op de onderhavige zaak waarin het niet gaat om een vrijspraak maar om een bewijssepot. Hoewel op deze opvatting materieel wel een en ander is af te dingen – zie daarvoor mijn conclusie in de samenhangende zaak onder randnr. 4.8 e.v. – miskent de steller van het middel hiermee bovendien dat het volstrekt verschillende procedures betreft. Aan de zaak die heeft geleid tot het arrest van de Hoge Raad uit 2013 was een volwaardige strafzaak vooraf gegaan. In de onderhavige zaak gaat het ‘slechts’ om de behandeling van een op grond van art. 552a Sv ingediend beklag over een inbeslagname. De behandeling van een dergelijk beklag heeft, anders dan de behandeling van een reguliere strafzaak, een summier karakter. Bij dat summiere karakter past het meer marginale beoordelingskader waarin de beklagrechter het klaagschrift alleen dan zal honoreren wanneer hij een onttrekking aan het verkeer hoogst onwaarschijnlijk acht. Het gaat het beoordelingskader van de beklagrechter te buiten wanneer hij naar aanleiding van het klaagschrift verregaand onderzoek zou moeten doen naar de vraag of een specifieke sepotbeslissing aan de toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer in de weg staat. Dat onderzoek hoort thuis in de raadkamerprocedure die wordt gestart naar aanleiding van een door de officier van justitie ingediende vordering tot onttrekking aan het verkeer.

Ook de subsidiaire klacht faalt

Ik heb me nog afgevraagd welk belang de klaagster bij deze klacht heeft nu de vordering onttrekking aan het verkeer inmiddels is afgewezen en de teruggave van de hond is gelast. Dat belang is neem ik aan gelegen in de voorwaarden die aan de afwijzing van de vordering zijn verbonden.14.Dit betreft de samenhangende zaak 21/04875.

Het middel faalt.

Het middel faalt en kan met een aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering worden afgedaan.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG