6.1 Inleiding

Hiervoor hebben we gezien dat de waarschijnlijkheid een belangrijke plaats inneemt bij fiscale rechtsvindingsvraagstukken. In een moeilijk geval van fiscale rechtsvinding zijn er meerdere mogelijke rechtsgevolgen. Elk van die mogelijke rechtsgevolgen heeft een bepaalde waarschijnlijkheid. Dat is de waarschijnlijkheid dat die betreffende rechtsgevolgen uiteindelijk de uitkomst zullen zijn van het betreffende rechtsvindingsvraagstuk. Een definitief rechtsgevolg is in dit geval het rechtsgevolg zoals dat uiteindelijk in de aanslag tot uitdrukking komt, of indien de belastingplichtige bezwaar en beroep heeft aangetekend, in de uitspraak van de rechter die in laatste instantie uitspraak doet.

Dit roept de vraag op wat precies ‘waarschijnlijkheid’ is en of we de waarschijnlijkheid van de mogelijke rechtsgevolgen exact vast kunnen stellen. Laten we beginnen met de vraag wat we bedoelen met ‘waarschijnlijkheid’. In Nederland kennen we de termen ‘kans’ en ‘waarschijnlijkheid’; in het Engels worden de termen ‘probability’, ‘chance’, ‘credence’ en ‘likelihood’ gebruikt. De betekenis van deze termen is vaak afhankelijk van de context waarin ze worden gebruikt. In het dagelijks leven worden de termen bovendien zonder al te veel moeite door elkaar gebruikt. Ik gebruik in mijn betoog voornamelijk de term ‘waarschijnlijkheid’, maar hier en daar ook de term ‘kans’. Daarbij maak ik geen onderscheid tussen beide termen.

Voor een goed begrip van de waarschijnlijkheid van de mogelijke uitkomsten van een fiscaal rechtsvindingsvraagstuk zullen we het begrip ‘waarschijnlijkheid’ nader moeten definiëren. Het lastige daarbij is dat als we de literatuur erop naslaan, het begrip ‘waarschijnlijkheid’ in verschillende betekenissen voorkomt. Niet elk van die betekenissen is even bruikbaar als we een analyse willen maken van de waarschijnlijkheid van de mogelijke uitkomsten van een onzeker rechtsvindingsvraagstuk.

Welke betekenis kunnen we geven aan het begrip ‘waarschijnlijkheid’, zodanig dat deze toepasbaar is bij de analyse van de waarschijnlijkheid van de uitkomsten van onzekere fiscale rechtsvindingsvraagstukken? We begeven ons hiermee meer op het terrein van het filosofische grondslagenonderzoek van de waarschijnlijkheidsleer. We lijken hiermee op het eerste gezicht weliswaar ver af te dwalen van de onzekerheid in fiscale rechtsvinding, maar het lijkt mij belangrijk om hier een goede analyse van te maken omdat het helpt om een antwoord te geven op de vraag waar we het precies over hebben wanneer we spreken over de ‘waarschijnlijkheid’ van de mogelijke uitkomsten van een fiscaal rechtsvindingsvraagstuk. Bovendien geeft het meer inzicht in de vraag in hoeverre we daadwerkelijk de waarschijnlijkheid van de mogelijke uitkomsten van een fiscaal rechtsvindingsvraagstuk vast kunnen stellen.