6.3.2.2 Het begrip Gesetz (wet)

291. Het Duitse recht hanteert een ruim wetsbegrip. Zie § 2 Einfürungsgezetz BGB:

Onder het begrip ‘wet’ in § 134 BGB vallen wetten in formele zin (Gesetze im formellen Sinne).1 Maar ook gewoonterecht (Gewohnheitsrecht) rekent men tot wet in de zin van § 2 EGBGB. Dit betekent dat gewoonterecht dus binnen het wetsbegrip van § 134 BGB valt.2 Misschien minder voor de hand liggend is dat algemeen verbindend verklaarde CAO-bepalingen (Tarifverträge) tot het wetsbegrip in de zin van § 134 BGB worden gerekend.3 Op publiekrechtelijke overeenkomsten die niet gelden als wet (Gesetz), is § 134 BGB via § 59 lid 1 Verwaltungsverfahrensgesetz van overeenkomstige toepassing.4

292. In beginsel vallen alleen binnenlandse verbodsnormen binnen de reikwijdte van § 134 BGB. Als een rechtshandeling inbreuk maakt op een buitenlandse wet, is in beginsel niet § 134 BGB, maar § 138 BGB van toepassing.5 Met betrekking tot het supranationale Unierecht dat directe (verticale) werking heeft, geldt dat § 134 BGB hierop wel van toepassing is.6§ 134 BGB is niet van toepassing op artikel 101 VWEU omdat dit artikel zelf al een sanctie geeft en dus een lex perfecta is. Artikel 102 VWEU valt wel binnen de reikwijdte van § 134 BGB. Ook de standstill-verplichting in de laatste zin van artikel 108 lid 3 VWEU is een verbod in de zin van § 134 BGB.7 Discussie bestaat over de vraag of algemene rechtsbeginselen gelden als wet.8 In sommige gevallen heeft het BVerwG de grondvrijheden van het VWEU toegepast als wet in de zin van § 134 BGB.9