152 Ervaringen in de praktijk

Inherent aan de civiele procedure is de onzekerheid over de uitkomst van het geschil. Dat is in het Duitse recht niet anders. De kosten van de Duitse civiele procedure zijn in verband met de zware regulering wel voorspelbaar. Regulering van de vergoeding voor de advocaat wordt beschouwd als de hoeksteen van het goed functionerende Duitse rechtstelsel. Enerzijds houdt het de kosten van de civiele procedure binnen de perken. Er bestaat geen aanleiding voor advocaten de declarabele uren op te voeren, omdat deze (toch) niet vergoed worden. Gelet op de mogelijkheid van een proportionele proceskostenveroordeling zou men ook niet snel geneigd zijn ‘teveel’ te vorderen in de procedure; de kosten voor het afgewezen deel van de vordering kunnen immers voor eigen rekening komen in geval van compensatie of een partiële proceskostenveroordeling. Partijen zouden dan ook gestimuleerd worden hun juridische positie zorgvuldig te wegen en enkel de vorderingen of argumenten opwerpen die kans van slagen hebben.1 Anderzijds stelt de voorspelbaarheid van de kosten rechtzoekenden in staat het kostenrisico eenvoudig en tegen lage kosten te verzekeren of de procedure op een andere wijze te laten financieren.2 Het is kortom de voorspelbaarheid van de kosten waardoor Duitsland erin lijkt te slagen de toegankelijkheid van rechtsbedeling daadwerkelijk te waarborgen voor iedereen.3

De zware regulering heeft ook nadelen. Door de hoge mate van voorspelbaarheid van de kosten zou de schikkingsbereidheid gering zijn. Doorprocederen heeft immers geen invloed op de hoogte van de eventuele proceskostenveroordeling en de risico’s van verlies zijn bekend.4 Het vooruitzicht van de eventuele vergoeding van de Einigungsgebühr zou dat maar tot zekere hoogte compenseren. Een ander nadeel is dat de gefixeerde vergoedingen advocaten te weinig stimulans zouden bieden een tandje bij te zetten. Reeds bij aanvang staat vast hoe hoog de vergoeding zal zijn. Daar komt hooguit nog de Einigungsgebühr bij indien de zaak wordt geschikt. Daarbuiten lonen extra inspanningen van de advocaat niet direct de moeite.5 Over het algemeen is men daarom positief over het feit dat de wetgever afwijkende afspraken in de advocaat-cliënt relatie toestaat, terwijl de tarieven bij de proceskostenveroordeling strikt worden toegepast.6 Het gevaar ligt evenwel op de loer, dat met name in complexe, sophisticated geschillen steeds minder advocaten bereid zullen zijn de zaak tegen het gefixeerde tarief te behandelen.7 Rechtzoekenden die zijn aangewezen op advocaten die uitsluitend op basis van uurtarieven willen declareren zullen dus flink in de buidel moeten tasten, ook indien zij in het gelijk worden gesteld. Dat zou partijen ervan kunnen weerhouden om te procederen.

Andere nadelen van het Duitse kostenstelsel zijn de beweerdelijke toename van zaken met een gering zaaksbelang en kansloze zaken.8 Het feit dat vele procedures met een rechtsbijstandsverzekering worden gevoerd zou ertoe leiden dat meer risico’s worden genomen. Voor partijen die op eigen kosten procederen zou daarentegen gelden dat zij hun positie juist nauwkeurig beoordelen en minder geneigd zijn zaken met een geringe kans van slagen aan de rechter voor te leggen. Zij draaien immers persoonlijk op voor de – gefixeerde – kosten indien zij verliezen.9