Proceskostenveroordeling en toegang tot de rechter in IE-zaken (BPP nr. XIX) 2017/173b:173b De positieve invloed van tarieven op de effecten van de English rule

Proceskostenveroordeling en toegang tot de rechter in IE-zaken (BPP nr. XIX) 2017/173b

173b De positieve invloed van tarieven op de effecten van de English rule

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Volgens de theorie is de voorspelbaarheid één van de belangrijkste voordelen van proceskostenveroordeling op basis van tarieven ten opzichte van de English rule.1 Zoals hiervoor aan de orde is gekomen, is proceskostenveroordeling op basis van de English rule zeer onvoorspelbaar, omdat een partij geen zicht heeft op de uitgaven van de wederpartij en de rechter doorgaans een grote beoordelingsvrijheid heeft bij de proceskostenbeslissing. In dat verband is geconstateerd dat de onvoorspelbaarheid een zelfstandige en negatieve invloed kan hebben op het procedeer- en schikkingsgedrag van partijen. Deze negatieve effecten zullen dus worden weggenomen indien de English rule wordt vervangen door een stelsel waarbij de voor vergoeding in aanmerking komende (advocaat)kosten beperkt en standaard berekend worden aan de hand van tarieven. Onder een dergelijk systeem kunnen partijen de risico’s vooraf nauwkeuriger inschatten (althans kunnen advocaten hun cliënten beter adviseren), terwijl de kosten van rechtsbijstand beter en tegen lagere premies verzekerbaar zijn.2

Tariefstelsels zijn niet per definitie geschikt om de negatieve effecten van de onvoorspelbaarheid van de English rule weg te kunnen nemen. Hodges, Vogenauer & Tulibacka constateren op basis van rechtsvergelijkend onderzoek dat voorspel baarheid van de kosten van de wederpartij alleen dan kan worden bereikt indien ‘straightforward’ tarieven van toepassing zijn, die losstaan van de werkelijke uren en kosten.3 De tarieven dienen bovendien strikt te worden toegepast, met slechts een beperkt aantal helder geformuleerde (en dus voorspelbare) uitzonderingen.4 Ook Sluijter toont aan dat duidelijke (maximum)tarieven – die de rechter weinig beoordelingsruimte bieden en waarbij scherpe criteria gelden op basis waarvan afgeweken kan worden – vanuit het oogpunt van rechtszekerheid en voorspelbaarheid de voorkeur genieten.5

De toepassing van de Indicatietarieven in IE-zaken tot 1 april 2017 voldoet in dit opzicht niet (zie ook Sluijter 2011, p. 275 en 289). Zoals eerder aan de orde is gekomen, maken de tarieven onderscheid tussen procedures in kort geding en bodemprocedures. De hoogte van de tarieven is gekoppeld aan de complexiteit van de procedure, waarbij gezichtspunten worden genoemd als de omvang van het feitenonderzoek, de omvang van het verweer, de grondslagen van de vorderingen, het aantal producties en de noodzaak tot het optreden van meer dan één advocaat, maar ook de senioriteit en de eventuele specialisatie van de advoca(a)t(en). Afwijken is steeds mogelijk en komt ook vaak voor, mits de afwijking door de eiser ‘goed’ gemotiveerd wordt. Niet- betwiste kosten worden doorgaans integraal toegewezen. Hoe de beslissing over de proceskosten uit zal vallen hangt dus af van verschillende factoren, terwijl de beoordeling van de complexiteit op basis van de gezichtspunten tamelijk subjectief is. Hetzelfde geldt voor de beoordeling van de deugdelijkheid van de onderbouwing van de vordering c.q. de motivering van het eventuele verweer. Of de Indicatietarieven van toepassing zijn (en zo ja, welk tarief) was dus steeds onzeker.

‘(…) Ondanks de indicatietarieven is het onmogelijk vooraf aan te geven wat een procedure in worst-case scenario voor de cliënt gaat kosten (tenzij er een kostenafspraak wordt gemaakt). Rechters gaan verschillend om met de tarieven. Zelfs in vonnissen zie je verschillende motiveringen voor verschillende bedragen. Bij winst in een procedure is er natuurlijk niets aan de hand, maar je weet vooraf niet zeker of je gaat winnen.’ (Soft IP, 9 jaar ervaring)

Volgens de theorie kunnen tarieven de prikkels om hoge(re) procesuitgaven te doen in belangrijke mate wegnemen. Er bestaan geen prikkels voor advocaten om meer werk te verrichten of meer uren in rekening te brengen in de veronderstelling dat de wederpartij deze zal dragen, indien de proceskostenvergoeding gefixeerd is.6 Tegelijkertijd wordt aan tarieven ook wel het positieve effect toegeschreven, dat zij als benchmark fungeren en als zodanig een dempende werking op de eigen procesuitgaven kunnen hebben.7 Voorwaarde voor een dergelijke positieve uitwerking van tarieven is wederom, dat de tarieven strikt worden gehanteerd en afwijken slechts in uitzonderlijke gevallen mogelijk is.

Volgens sommige respondenten hebben de Indicatietarieven een dempend effect op de uitgaven.

‘Advocaten moeten thans in feite verantwoording afleggen over hun kosten. Dat heeft - in ieder geval bij sommige advocaten - het effect gehad dat men kritischer naar de eigen kosten kijkt. De cliënt zal dat nu ook vaker doen omdat de kosten van zijn advocaat in een perspectief worden geplaatst (denk aan indicatietarieven). Omdat het mijn ervaring is dat de indicatietarieven ‘laag’ staan afgesteld heeft dit naar mijn mening dus eerder een prijsverlagend dan -verhogend effect.’ (Soft IP, 11 jaar) ‘In mijn praktijk heeft [art. 1019h Rv] weinig tot geen invloed op de kosten. Ik probeer wel enigszins rekening te houden met de indicatietarieven. In die zin staat de rem er misschien toch wel op.’ (Soft IP, 3 jaar)

‘Advocaten schrijven vaker eerder af, door mitigerende werking IE-indicatietarieven.’ (Combinatie, 10+ jaar ervaring)

Ten slotte is theoretisch vastgesteld dat een tariefstelsel de negatieve effecten van de English rule op de totale kosten wegneemt. Het feit dat advocaten geen tijd meer hoeven te besteden aan urenspecificaties en de voorbereiding van de vordering c.q. het verweer of een eventueel debat bespaart tijd en kosten.8 Indien de beoordelingsruimte van de rechter – en daarmee de discussieruimte voor partijen – beperkt is, bestaat ook weinig aanleiding om daaraan tijd en kosten te besteden (die bovendien voor eigen rekening zullen komen).9

Uit de reacties van verschillende respondenten kan worden afgeleid, dat de toepassing van de Indicatietarieven (tot 1 april 2017) de negatieve effecten van de English rule op de totale kosten niet wegneemt. Omdat de tarieven de rechter niet binden en afwijken mogelijk is, zullen partijen onverminderd tijd besteden aan specificaties, het onderbouwen van de vordering c.q. het verweer en het voorbereiden van een eventueel debat over de kosten.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.