Rb. 's-Hertogenbosch, 20-06-2012, nr. 232198 / HA ZA 11-1079

De heer S.W. [x] (hierna: [x]) is bestuurder en enig aandeelhouder van de in juli 2005 opgerichte vennootschap [x] Holding B.V. (hierna: [x] Holding).

[x] Holding heeft een bedrijf opgericht onder de naam Innovent, welk bedrijf montagewerkzaamheden uitvoert in het kader van luchtbehandeling. Innovent richtte zich op het uitvoeren van werkzaamheden in het zuiden van het land. Voor uitbreiding van de werkzaamheden in het westen van het land heeft [x] Holding besloten een nieuwe vennootschap op te richten, te weten Innovent Luchttechniek West B.V.

Op 7 februari 2008 heeft [x] Holding een bedrag van € 18.000,- overgemaakt op de rekening van Innovent Luchttechniek West BV i.o. onder vermelding van “kapitaalstorting”. Op 11 februari 2008 is dit bedrag teruggestort op de rekening van [x] Holding onder vermelding van “conform uw opdracht”.

Op 3 maart 2008 is de nieuwe vennootschap Innovent Luchttechniek West BV opgericht met [x] Holding als bestuurder en enig aandeelhouder.

Op 13 maart 2009 zijn alle aandelen van Innovent Luchttechniek West BV overgedragen aan Innovent Holding BV (hierna: Innovent Holding). [x] Holding is bestuurder gebleven van de nieuwe vennootschap.

Innovent Holding heeft als enig bestuurder [x] Holding en als enig aandeelhouder de Stichting Administratiekantoor Innovent Holding.

Op 1 oktober 2010 heeft voor Innovent Luchttechniek West BV een statutenwijziging plaatsgevonden en is de naam ervan gewijzigd in Nieuwerkerk Install BV.

Op 3 januari 2011 heeft Nieuwerkerk Install BV de jaarrekeningen over de boekjaren 2008 en 2009 gedeponeerd.

Op 4 januari 2011 is op eigen aangifte van Nieuwerkerk Install B.V. (hierna: de failliet) het faillissement uitgesproken van deze vennootschap en is mr. R. van den Berg Jeths benoemd tot curator in dit faillissement.

Op 23 maart 2011 heeft de curator toestemming van de rechter-commissaris verkregen om gedaagden in rechte te betrekken.

In deze zaak is sprake van drie gedaagden waarvan één in het geding is verschenen. Aan de twee niet verschenen gedaagden is verstek verleend.

Ingevolge artikel 140 lid 2 Rv wordt in zo’n geval één vonnis gewezen, dat als een vonnis op tegenspraak wordt beschouwd. De ratio van dit artikel is dat tegenstrijdige vonnissen ten aanzien van een zelfde rechtsbetrekking worden voorkomen. Dit betekent niet dat een door de verschenen gedaagde gevoerd (en door de rechter aanvaard) verweer mede ten gunste moet strekken van de niet verschenen gedaagden. Dit is alleen het geval indien sprake is van een zogenoemde processueel ondeelbare rechtsbetrekking, waarbij het noodzakelijk is dat de beslissing ten opzichte van alle gedaagden gelijk luidt. Zie in dit verband het arrest van de Hoge Raad van 28 mei 1999 (NJ 2000,290).

In het onderhavige geval is naar het oordeel van de rechtbank van een processueel ondeelbare rechtsbetrekking geen sprake. Afwijzing van de vordering tegen de ene gedaagde en toewijzing van de vordering tegen de andere levert in dit geval geen tegenstrijdige vonnissen op ten aanzien van een zelfde rechtsbetrekking. De rechtbank zal de vorderingen van de curator jegens de niet verschenen partijen daarom beoordelen aan de hand van de toetsingsmaatstaf zoals die geldt voor verstekzaken en kan daarbij geen rekening houden met hetgeen door de wel verschenen partij [x] als verweer is aangevoerd.

Vordering sub 1

De curator vordert van Innovent Holding en [x] Holding een bedrag van € 18.000,- ten titel van volstorting van de aandelen van de failliet.

Voor wat betreft enig aandeelhouder Innovent Holding baseert de curator deze vordering op artikel 2:193 BW en voor wat betreft voormalig enig aandeelhouder [x] Holding op de artikelen 2:193 juncto 2:199 BW. Volgens de curator is niet voldaan aan de stortingsplicht ex artikel 2:178 lid 2 BW. Hij stelt daartoe dat sprake is geweest van een ongeoorloofd kasrondje, waarbij een bedrag van € 18.000,- ten titel van volstorting van de aandelen is gestort door de toenmalige aandeelhouder [x] Holding, waarna dit zelfde bedrag vervolgens binnen enkele dagen is teruggestort op de rekening van [x] Holding, zodat de failliet het gestorte bedrag niet daadwerkelijk tot haar beschikking heeft gehad. De curator doet een beroep op de arresten van de Hoge Raad van 24 maart 2000 (NJ 2000/354) en 11 juli 2003 (NJ 2003/630).

Innovent Holding en [x] Holding zijn niet verschenen en hebben (dus) geen verweer gevoerd tegen deze vordering.

De rechtbank stelt vast dat het gestorte kapitaalbedrag vrijwel direct na storting weer is teruggestort op de rekening van de aandeelhouder en dat niet duidelijk is waarom dit bedrag is teruggestort en in hoeverre de vennootschap in oprichting nog aanspraak kon maken op dit bedrag. Daarom staat niet vast dat het gestorte kapitaal daadwerkelijk aan de vennootschap in oprichting ter beschikking is gesteld, zoals volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad wel is vereist. De vordering sub 1 komt de rechtbank dan ook niet onrechtmatig of ongegrond voor en zal worden toegewezen als hierna weergegeven bij de beslissing.

Vordering sub 2

De curator vraagt om hoofdelijke veroordeling van [x] Holding en [x] tot betaling van een bedrag ter hoogte van het tekort in het faillissement.

In de dagvaarding stelt de curator dat het zou gaan om een bedrag van € 49.802,54. In zijn akte van 7 december 2011 stelt de curator dat het boedeltekort € 123.877,72 bedraagt. Na vermindering van dit bedrag met vorderingen van De Lage Landen BV en de Rabobank vordert de curator na vermeerdering van eis een bedrag van € 121.050,91.

Volgens de curator is [x] Holding als bestuurder van de failliet hoofdelijk aansprakelijk jegens de boedel voor de schulden van de failliet. Op grond van artikel 2:180 lid 2 sub b BW wegens schending van de stortingsverplichting, maar ook op grond van artikel 2:248 BW wegens schending van de artikelen 2:394 en 2:10 BW. De curator stelt dat niet is voldaan aan de deponeringsplicht van artikel 2:394 BW nu de jaarrekening over het boekjaar 2008 pas op 3 januari 2011 is gedeponeerd. Volgens de curator is ook niet voldaan aan de boekhoudplicht van artikel 2:10 BW. Doordat de namen van de verschillende groepsmaatschappijen erg op elkaar lijken, is het volgens hem niet eenvoudig om de concernverhoudingen vast te stellen en om te bepalen welke rechten en verplichtingen de failliet heeft. De curator sluit niet uit dat andere (werk)maatschappijen de activiteiten van de failliet voortzetten en onderhanden werk van de failliet afmaken. Verder meent de curator dat de failliet in haar jaarrekening een onjuist beeld geeft van haar vermogenssituatie, nu het gestorte kapitaal ad € 18.000,- daarin wel staat vermeld terwijl het feitelijk niet beschikbaar is gesteld. Deze schendingen leveren volgens de curator een onweerlegbaar vermoeden op dat het bestuur zijn taak onbehoorlijk heeft vervuld en deze onbehoorlijke taakvervulling wordt volgens hem vermoed een belangrijke oorzaak te zijn geweest van het faillissement.

Volgens de curator is [x] - als de natuurlijke persoon achter de rechtspersoon [x] Holding - op grond van artikel 2:11 BW naast [x] Holding op de hiervoor jegens [x] Holding ingeroepen gronden aansprakelijk voor het boedeltekort.

[x] Holding is niet verschenen en heeft (dus) geen verweer gevoerd tegen deze vordering.

[x] heeft wel verweer gevoerd.

De rechtbank oordeelt als volgt.

[x] Holding

Bij akte van 7 december 2011 heeft de curator aangegeven vordering sub 2 te willen wijzigen in die zin dat hij een (veel) groter bedrag vordert. Gesteld noch gebleken is dat de curator deze eiswijziging tijdig bij exploot aan de niet verschenen partij [x] Holding kenbaar heeft gemaakt overeenkomstig het bepaalde in artikel 130 lid 3 Wetboek van burgerlijke rechtsvordering (Rv). Deze eiswijziging tegen [x] Holding kan om deze reden niet worden toegestaan.

Vaststaat dat de jaarrekening van de failliet over het boekjaar 2008 pas op 3 januari 2011 openbaar is gemaakt door deponering bij het handelsregister. De termijn voor openbaarmaking voorgeschreven in artikel 2:394 lid 3 BW is derhalve met bijna een jaar overschreden. Deze termijnoverschrijding kan hier niet worden aangemerkt als een onbelangrijk verzuim in de taakvervulling van [x] Holding als bestuurder. Rechtens staat dan ook vast dat [x] Holding haar taak als bestuurder onbehoorlijk heeft vervuld. Deze onbehoorlijke taakvervulling wordt ingevolge artikel 6:248 lid 2 BW vermoed een belangrijke oorzaak te zijn van het faillissement. Tot weerlegging van dit vermoeden is niets aangevoerd nu [x] Holding niet in de procedure is verschenen. [x] Holding is daarom op grond van het bepaalde in artikel 2:248 lid 1 juncto 2:394 BW aansprakelijk voor het tekort in het faillissement. De overige aangevoerde grondslagen voor aansprakelijkheid behoeven dan ook geen beoordeling.

De vordering sub 2 jegens [x] Holding tot het in de dagvaarding gevorderde bedrag van € 49.802,54 komt de rechtbank gelet op het voorgaande niet onrechtmatig of ongegrond voor en zal daarom worden toegewezen als hierna weergegeven bij de beslissing.

[x]

De eiswijziging van de curator kan voor wat betreft [x] wel worden toegestaan. De eiswijziging houdt verband met het feit dat het tekort in het faillissement volgens de curator een veel groter bedrag beloopt dan eerder (per abuis) is gevorderd. De curator baseert zich hierbij op de reeds bij dagvaarding als productie 5 overgelegde crediteurenlijst. Deze lijst bevat een overzicht van erkende preferente schuldvorderingen (totaal € 51.425,95), van erkende concurrente schuldvorderingen (totaal € 65.817,53), en van boedelvorderingen (totaal € 6.634,24), welke vorderingen bij elkaar opgeteld een bedrag belopen van € 123.877,72. De eiswijziging is weliswaar substantieel te noemen in die zin dat een aanmerkelijk hoger bedrag wordt gevorderd, maar de juridische en feitelijke grondslag van de vordering is niet gewijzigd en niet gezegd kan worden dat de eiswijziging [x] belemmert in zijn verdediging of leidt tot een ongewenste vertraging van de procedure. Van strijd met de goede procesorde, zoals door [x] is bepleit, is naar het oordeel van de rechtbank dan ook geen sprake.

[x] erkent dat voor zover er aansprakelijkheid rust op [x] Holding als bestuurder van de failliet, die aansprakelijkheid ingevolge artikel 2:11 BW tevens hoofdelijk op hem rust, nu hij immers bestuurder is van [x] Holding. Het verweer van [x] houdt dan ook in dat van aansprakelijkheid van [x] Holding geen sprake is.

Bij de beoordeling van de vordering van de curator jegens [x] Holding heeft de rechtbank de aansprakelijkheid van laatstgenoemde vastgesteld. Dit betekent niet dat bij de beoordeling van de vordering van de curator jegens [x] die aansprakelijkheid van [x] Holding ook reeds vaststaat. Zoals ook aan de orde is geweest onder 4.2 en 4.3 van dit vonnis is in dit geval geen sprake van een processueel ondeelbare rechtsbetrekking en kan het dus zo zijn dat ten aanzien van [x] Holding en [x] verschillende beslissingen worden genomen voor wat betreft de aansprakelijkheid van [x] Holding, wanneer het verweer van [x] daartoe aanleiding geeft.

De rechtbank begrijpt dat [x] in zijn conclusie van antwoord het verweer heeft willen voeren dat [x] Holding niet de bestuurder was en/of is van de failliet. De rechtbank neemt echter aan dat [x] dit verweer niet langer handhaaft, nu hij in zijn akte van 21 december 2011 niet terugkomt op de eerder door hem aangevoerde argumenten maar hij daarentegen aanvoert dat hij heeft willen betogen dat niet Van Vught Holding BV bestuurder is van de failliet maar [x] Holding BV (zonder de letter ‘h’). De rechtbank neemt dan ook als vaststaand aan dat [x] Holding bestuurder was en is van de failliet.

Artikel 2:180 lid 2 sub b BW

De vordering van de curator is onder meer gebaseerd op artikel 2:180 lid 2 sub b BW. Ingevolge dit artikel zijn bestuurders van een vennootschap, indien niet aan de stortingsplicht is voldaan, naast de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor rechtshandelingen van de vennootschap.

[x] voert als verweer aan dat wel is voldaan aan de stortingsplicht en beroept zich hierbij op het zogenaamde Biggles-arrest van de Hoge Raad van 18 november 1988 (NJ 1989/699) en op een uitspraak van rechtbank Almelo van 8 juni 2011 (LJN: BR1493). [x] stelt dat door de failliet destijds op zakelijke gronden een lening is verstrekt aan [x] Holding voor een bedrag van € 18.000,-. Door de terugboeking van € 18.000,- is volgens hem een vordering ontstaan op [x] Holding, die beide vennootschappen als rekening-courantverhouding ook in de boeken hebben verantwoord. [x] stelt dat deze rekening-courantverhouding met [x] Holding niet meer op de balans van de failliet over het boekjaar 2009 staat vermeld, omdat [x] Holding zijn schuld aan de failliet uit deze rekening-courantverhouding in 2011 heeft verrekend met Innovent Holding, waardoor de failliet een vordering heeft gekregen op Innovent Holding in plaats van op [x] Holding.

De rechtbank stelt vast dat het gestorte bedrag nog vóór de oprichtingsdatum van de vennootschap volledig is teruggestort op de rekening van de enig aandeelhouder die het bedrag eerst enkele dagen daarvoor had gestort. Niet duidelijk is in hoeverre de op te richten vennootschap na de terugstorting nog over het geld kon beschikken. Uit de terugboeking “conform opdracht” blijkt niet dat het ging om een lening. Uit de door [x] overgelegde jaarstukken van de verschillende vennootschappen blijkt ook niet dat de terugboeking van het stortingsbedrag is gedaan ten titel van een op zakelijke voorwaarden overeengekomen lening. Wat die zakelijk voorwaarden inhielden is door [x] ook niet gesteld. Zo is niet bekend of renteafspraken zijn gemaakt en of rentebetalingen ook hebben plaatsgevonden. De rechtbank is gelet op dit alles van oordeel dat niet is voldaan aan de stortingsplicht en dat [x] Holding daarom als bestuurder naast de failliet hoofdelijk aansprakelijk is ex artikel 2:180 lid 2 sub b BW.

Het is juist, zoals door [x] naar voren is gebracht, dat de aansprakelijkheid van artikel 2:180 lid 2 sub b BW niet ziet op het tekort in het faillissement, maar alleen op verbintenissen die door rechtshandelingen in het leven zijn geroepen. De aansprakelijkheid ziet dus niet tevens op verplichtingen die voortvloeien uit de wet, ook niet als die wettelijke verplichting op haar beurt het gevolg is van een rechtshandeling. De rechtbank verwijst in dit verband naar het arrest van de Hoge Raad van 4 oktober 1996 (LJN: ZC2160). [x] Holding is daarom als bestuurder op grond van artikel 2:180 lid 2 sub b BW niet hoofdelijk aansprakelijk voor de preferente schuldvorderingen tot een bedrag van € 51.425,95.

Artikel 2:248 lid 2 BW

De vordering van de curator is tevens gebaseerd op artikel 2:248 lid 2 BW.

De rechtbank kan op basis van wat de curator daartoe aanvoert niet komen tot het oordeel dat niet is voldaan aan de boekhoudplicht van artikel 2:10 BW. Dat de administratie niet eenvoudig te doorgronden is omdat de namen van de groepsmaatschappijen op elkaar lijken, en dat het misschien wel zo is dat andere (werk)maatschappijen de activiteiten van de failliet voortzetten, is daarvoor onvoldoende. Dat niet duidelijk is onder welke voorwaarden het stortingsbedrag van € 18.000,- is terugbetaald aan [x] Holding betekent nog niet dat de jaarrekening van de failliet een onjuist beeld geeft van haar vermogenssituatie.

Wel staat vast dat de failliet de openbaarmakingstermijn van artikel 2:394 lid 3 BW heeft overschreden door haar jaarrekeningen over de boekjaren 2008 en 2009 pas daags voor het faillissement, te weten op 3 januari 2011, te deponeren bij het handelsregister. Voor wat betreft het boekjaar 2008 betekent dat een overschrijding van de voorgeschreven termijn van bijna een jaar. Een dergelijke termijnoverschrijding kan volgens vaste jurisprudentie niet worden aangemerkt als een onbelangrijk verzuim. Rechtens staat dan ook vast dat [x] Holding haar taak als bestuurder onbehoorlijk heeft vervuld. Deze onbehoorlijke taakvervulling wordt ingevolge artikel 6:248 lid 2 BW vermoed een belangrijke oorzaak te zijn van het faillissement. Voor het weerleggen van het in artikel 2:248 lid 2 BW neergelegde vermoeden dient [x] aannemelijk te maken dat andere feiten of omstandigheden dan de onbehoorlijke taakvervulling door [x] Holding een belangrijke oorzaak van het faillissement zijn geweest. In dit verband is door [x] aangevoerd dat het tot een faillissement is gekomen door het ontbreken van voldoende opdrachten (door de economische omstandigheden) en door het vertrek van een aantal medewerkers die de kar moesten trekken. In de conclusie van antwoord heeft [x] aangeboden deze stellingen terzake de omstandigheden die tot het faillissement hebben geleid te bewijzen. Omdat [x] zijn stellingen op dit punt op geen enkele wijze heeft onderbouwd, ook niet in zijn akte van 21 december 2011, zal de rechtbank het bewijsaanbod van [x] passeren. Dit betekent dat de rechtbank het er voor houdt dat het onbehoorlijk bestuur van [x] Holding een belangrijke oorzaak is geweest van het faillissement. [x] Holding is daarom aansprakelijk voor het tekort in het faillissement.

Aansprakelijkheid van [x]

Gezien het voorgaande luidt de conclusie dat [x] als bestuurder van [x] Holding hoofdelijk aansprakelijk is voor het boedeltekort ingevolge artikel 2:11 BW, in samenhang met de artikelen 2:248 en 2:394 BW. Voor een deel van het boedeltekort, te weten dat deel dat bestaat uit verplichtingen uit verrichte handelingen, is [x] tevens hoofdelijk aansprakelijk ingevolge artikel 2:11 BW en artikel 2:180 lid 2 sub b BW.

Hoogte van het boedeltekort

De curator vordert een bedrag van € 121.050,91, te weten het totaal van de schuldvorderingen zoals vermeld in het door de curator als productie 5 overgelegde overzicht (€ 123.877,72) minus de daarop vermelde vorderingen van De Lage Landen BV (€ 2.783,00) en de Rabobank (€ 43,81) omdat deze reeds werden voldaan.

[x] voert verweer tegen de hoogte van dit bedrag. Hij voert aan dat de vorderingen uit hoofde van lease niet toewijsbaar zijn omdat de leasemaatschappijen ook op de holding kunnen vorderen en omdat [x] middels één van zijn vennootschappen de lopende lease heeft voortgezet. Hij voert verder aan een verrekenbare vordering te hebben op de oud verhuurder wegens ongerechtvaardigde verrijking ter hoogte van gedane investeringen in het huurpand.

De rechtbank overweegt dat voor zover er vorderingen op de failliet zijn die door de crediteuren van die vorderingen ook op de holding kunnen worden verhaald, dit nog niet betekent dat die vorderingen geen deel uitmaken van het boedeltekort en dat [x] daarvoor niet aansprakelijk zou zijn. Voor het overige acht de rechtbank de stellingen van [x] te vaag en te weinig onderbouwd om te kunnen dienen als gemotiveerde betwisting van het door de curator berekende boedeltekort.

[x] voert ook als verweer aan dat BTW geen schade vormt en dus in mindering op de vordering moet worden gebracht. Dit verweer slaagt niet want de aansprakelijkheid van artikel 2:248 BW ziet niet op door het faillissement veroorzaakte schade, maar op het bedrag van de schulden voor zover deze niet door vereffening van de overige baten kunnen worden voldaan. De bestuurders zijn dus aansprakelijk voor het bedrag dat nodig is om de in het faillissement opgekomen schuldeisers integraal te voldoen, ongeacht de aard van de schulden.

Matiging

De rechtbank ziet in de omstandigheden van het onderhavige geval geen aanleiding om gebruik te maken van de haar in artikel 2:248 lid 4 BW gegeven bevoegdheid tot matiging van het bedrag waarvoor [x] Holding - en dus ook [x] - aansprakelijk is, waar door [x] om is verzocht.

Conclusie

vordering sub 1

Innovent Holding en [x] Holding zullen als aandeelhouders van de failliet hoofdelijk worden veroordeeld tot betaling van € 18.000,- ten titel van volstorting van de aandelen van de failliet.

Vordering sub 2

Van Vught Holding zal, als bestuurder van de failliet, worden veroordeeld tot betaling aan de curator van het boedeltekort tot het in de dagvaarding gevorderde bedrag van € 49.802,54. [x] zal, als bestuurder van Van Vught Holding, worden veroordeeld tot betaling aan de curator van het boedeltekort tot het na eisvermeerdering gevorderde bedrag van € 121.050,91. Tot het bedrag van € 49.802,54 betreft het hier een hoofdelijke verbondenheid voor een zelfde schuld.

Proceskosten

Gedaagden zullen, als de in het ongelijk gestelde partijen, in de proceskosten worden veroordeeld.

De totale kosten aan de zijde van de curator worden tot op heden begroot op:

Nu twee van de drie gedaagden niet in de procedure zijn verschenen zal de rechtbank de kosten splitsen naar de verschillende gedaagden, en bij de verdeling van de kosten over de gedaagden ook rekening houden met de hoogte van de toegewezen bedragen. De rechtbank komt dan naar redelijkheid tot een volgende verdeling:

veroordeelt Innovent Holding en [x] Holding hoofdelijk om aan de curator te betalen een bedrag van € 18.000,- (achttienduizend euro),

veroordeelt [x] Holding en [x] hoofdelijk om aan de curator te betalen een bedrag van € 49.802,54 (negenenveertigduizend achthonderdtwee euro en vierenvijftig cent),

veroordeelt [x] om aan de curator te betalen een bedrag van € 71.248,37 (eenenzeventigduizend tweehonderdachtenveertig euro en zevenendertig cent),

veroordeelt Innovent Holding om aan de curator te betalen een bedrag van € 830,00 ter zake van de proceskosten,

veroordeelt [x] Holding om aan de curator te betalen een bedrag van € 1.180,00 ter zake van proceskosten,

veroordeelt [x] om aan de curator te betalen een bedrag van € 3.030,81 ter zake van de proceskosten,

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit vonnis is gewezen door mr. E.G.J.M. Bogaerts en in het openbaar uitgesproken op 20 juni 2012.