Rb. Amsterdam, 23-07-2010, nr. 13/846008-08

De rechtbank heeft beraadslaagd naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen van 23 en 26 juni 2008, 2 en 4 juli 2008, 2 en 10 april 2009, 23 maart 2010 (regiezittingen) en de terechtzittingen van 1, 2, 8, 16, 21 en 23 juni 2010,

1, 2 en 9 juli 2010 (inhoudelijke behandeling).

Op de terechtzitting van 26 juni 2008 heeft Protein Kissee s.a. te Abidjan, Ivoorkust zich gevoegd als benadeelde partij met betrekking tot de door haar, ten gevolge van het aan de Gemeente Amsterdam (hierna: Gemeente) tenlastegelegde, geleden schade en wel tot een bedrag van € 5.504.421,00.

De rechtbank heeft op dezelfde terechtzitting overwogen dat zonder nader onderzoek reeds toen kon worden vastgesteld dat Protein Kissee s.a niet rechtstreeks schade is toegebracht door hetgeen aan de Gemeente is ten laste gelegd (artikel 333 Sv) en beslist dat zij kennelijk niet-ontvankelijk is in haar vordering.

Het OM werd vertegenwoordigd door mrs. L.W. Boogert, H.P. Dankmeijer,

M.J. Dontje en R.S. Mackor. De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officieren van justitie.

De rechtbank heeft acht geslagen op hetgeen door [vertegenwoordiger gemeente], vertegenwoordiger van de Gemeente en door de raadslieden van de Gemeente, mrs. R.A. Fibbe en P.M.L. Schmelzer, advocaten te Rotterdam, naar voren is gebracht.

De in dit vonnis voorkomende afkortingen hebben betrekking op het volgende:

Op 26 juni 2008 heeft de verdediging bij wijze van preliminair verweer aangevoerd dat het OM niet-ontvankelijk is in de vervolging van de Gemeente omdat haar strafrechtelijke immuniteit toekomt. Daartoe heeft de verdediging kort gezegd betoogd dat de Gemeente een openbaar lichaam is en dat de ten laste gelegde gedragingen handelingen betreffen die alleen een openbaar lichaam kan verrichten.

Op 2 juli 2008 heeft de rechtbank beslist op het verweer. De rechtbank heeft met betrekking tot het primair tenlastegelegde beslist dat het verweer ontijdig is en met betrekking tot het subsidiair tenlastegelegde (toen nog uitlokking) dat het OM niet-ontvankelijk is in zijn vervolging (LJN BD6034).

Het OM heeft op 11 juli 2008 hoger beroep ingesteld tegen deze beslissing.

Op 19 december 2008 heeft het Hof Amsterdam beslist op het hoger beroep. Het Hof heeft in zijn arrest het OM niet-ontvankelijk verklaard in het hoger beroep tegen de beslissing van de rechtbank van 2 juli 2008 en overwogen dat de rechtbank de zaak weer in volle omvang moet beoordelen (LJN BG8037).

De verdediging van de Gemeente heeft diezelfde dag op haar beurt cassatie ingesteld tegen het arrest van het Hof.

Op 10 april 2009 heeft de rechtbank — na een door haar ingelaste terechtzitting op 2 april 2009 om de stand van zaken te bespreken en te bezien hoe verder te gaan — de behandeling van de strafzaak aangehouden totdat op het hoger beroep onherroepelijk zou zijn beslist (LJN BK1688).

De Hoge Raad heeft op 9 maart 2010 het arrest van het Hof en het vonnis van de rechtbank van 2 juli 2008 voor zover daarin het OM niet-ontvankelijk is verklaard in de vervolging met betrekking tot het subsidiair tenlastegelegde vernietigd en de zaak teruggewezen naar de rechtbank opdat de zaak door haar op de bestaande dagvaarding, zowel wat betreft het primair als het subsidiair tenlastegelegde, opnieuw wordt berecht en afgedaan (LJN BK9265).

Aan de Gemeente is — nadat ter terechtzitting van 1 juni 2010 de tenlastelegging is gewijzigd — ten laste gelegd dat

zij op of omstreeks 5 juli 2006 te Amsterdam tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, al dan niet opzettelijk, zich door afgifte aan Trafigura Beheer B.V. en/of (de kapitein van) het schip Probo Koala, in elk geval aan een ander, heeft ontdaan van met het schip Main VII ingezamelde gevaarlijke afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen;

Amsterdam Port Services B.V. op of omstreeks 5 juli 2006 te Amsterdam al dan niet opzettelijk, zich door afgifte aan Trafigura Beheer B.V. en/of (de kapitein van) het schip Probo Koala, in elk geval aan een ander, heeft ontdaan van met het schip Main VII ingezamelde gevaarlijke afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen, bij het plegen van welk misdrijf zij, verdachte, op of omstreeks 3 en/of 4 juli 2006 te Amsterdam opzettelijk behulpzaam is geweest, althans tot het plegen van welk misdrijf zij, verdachte, op of omstreeks 3 en/of 4 juli 2006 te Amsterdam opzettelijk gelegenheid, middelen en/of inlichtingen heeft verschaft door toen en daar Amsterdam Port Services B.V. toestemming te verlenen tot het afgeven van die gevaarlijke afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen aan het schip Probo Koala.

Bij pleidooi, en herhaald bij dupliek, heeft de verdediging van de Gemeente allereerst in een even spitsvondig als ondoorgrondelijk betoog bepleit dat het primair tenlastegelegde partieel nietig dient te worden verklaard. De verdediging heeft daarbij het oog op de zinsneden uit dat primaire gedeelte die als volgt luiden:

Als de rechtbank de verdediging goed heeft begrepen, komt haar stelling erop neer dat de tenlastelegging in het door haar genoemd opzicht niet voldoet aan de eisen van artikel 261 Sv omdat onduidelijk is welke feitelijke handelingen de Gemeente nu worden verweten als het gaat om het medeplegen, zodat de tenlastelegging in dat opzicht niet een duidelijke opgave van de verweten gedraging bevat. Die onduidelijkheid vindt haar versterking in het feit dat in de processtukken geen verduidelijking van het verwijt kan worden gevonden en dat evenmin het bewijsoverzicht als overgelegd door het OM helderheid verschaft.

Naar de verdediging stelt, heeft het OM ter terechtzitting van 26 juni 2008 verklaard dat het medeplegen kan bestaan uit meer handelingen dan het verlenen van toestemming, waaronder kan worden begrepen het voeren van overleg en het versturen van e-mails. Van dat laatste nu is in het dossier niets terug te vinden, anders dan stukken die betrekking zouden kunnen hebben op het door de Gemeente geven van toestemming tot terugpompen, aldus de verdediging.

De rechtbank overweegt als volgt.

Op grond van artikel 261 Sv behelst de dagvaarding een opgave van het feit dat wordt ten laste gelegd met vermelding omstreeks welke tijd en waar ter plaatse het begaan zou zijn. Het tweede lid voegt daaraan toe dat de dagvaarding tevens de vermelding behelst van de omstandigheden waaronder het feit zou zijn begaan.

Bij de uitleg van deze bepaling moet voortdurend in het oog worden gehouden dat centraal staat of de verdachte zich op basis van de tenlastelegging goed kan verdedigen. Ook voor de rechter moet de tenlastelegging duidelijk zijn. De eis ‘opgave van het feit’ wordt in de rechtspraak zo uitgelegd dat het geheel in de eerste plaats duidelijk en begrijpelijk moet zijn, in de tweede plaats niet innerlijk tegenstrijdig en in de derde plaats voldoende feitelijk.

Omtrent plaats en tijd bestaat er bij de verdediging geen verwarring. Over innerlijke tegenstrijdigheid is ook niet geklaagd. Het lijkt de verdediging dan te gaan om de vraag of het medeplegen in de tenlastelegging voldoende feitelijk is omschreven.

Naar het oordeel van de rechtbank is op grond van het onderzoek ter terechtzitting voor de verdediging voldoende duidelijk geworden dat het OM aan het begrip medeplegen een ruime betekenis heeft willen toekennen. Dat niet al die betekenissen feitelijk zijn uitgewerkt in de tenlastelegging is (ook) niet noodzakelijk nu het niet gaat om bijzonderheden waarvan vermelding op straffe van nietigheid noodzakelijk is. Wat onder medeplegen moet worden verstaan, kan van zaak tot zaak verschillen. Het hangt nadrukkelijk samen met de feiten zoals die ter terechtzitting aan de orde zijn gekomen. Dat laatste nu is naar het oordeel van de rechtbank in voldoende mate gebeurd, waarbij de verdediging van haar kant ook niet heeft verzocht om nadere onderzoekshandelingen om in dezen het begrip medeplegen verder uit te diepen of te verduidelijken. Het verweer wordt verworpen. De dagvaarding is in haar geheel geldig.

De verdediging heeft voorts geconcludeerd tot niet-ontvankelijkheid van het OM omdat het de beginselen van een behoorlijke procesorde op zeer ernstige wijze heeft geschonden en de Gemeente door die schending zeer aanzienlijk in het voeren van haar verdediging is geschaad.

Inhoudelijk borduurt dit voort op het verweer dat de verdediging voerde strekkende tot partiële nietigheid van de dagvaarding. De verdediging meent dat het OM ernstig inconsistent en doelbewust een misleidende verklaring heeft afgelegd ter terechtzitting van 26 juni 2008 als het gaat om de vraag hoe het begrip medeplegen moet worden uitgelegd. Als gevolg daarvan heeft de Gemeente ernstig nadeel ondervonden omdat er een door het OM geëntameerd hoger beroep en cassatieprocedure zijn gevolgd na de door de rechtbank gegeven beslissing en het OM — gegeven het arrest van de Hoge Raad — een kans heeft gekregen aan de rechtbank opnieuw de vraag voor te leggen of er sprake is van strafrechtelijke immuniteit ten aanzien van het subsidiair tenlastegelegde.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft het OM op geen enkele wijze in dit proces welbewust en opzettelijk een misleidende verklaring afgelegd waarvan het de gevolgen kon voorzien en waarvan het wist dat de Gemeente daardoor in haar verdedigingsbelangen in zeer ernstige mate zou worden geschaad.

Tussen de verdediging en het OM is in een vroeg stadium, namelijk op de eerste regiezitting, naar aanleiding van een verweer van de zijde van de verdediging een debat gevoerd over de vraag hoe het onderdeel medeplegen zou kunnen worden beschouwd.

Nadien is het opsporingsonderzoek voortgezet en is in een gelijktijdig lopend gerechtelijk vooronderzoek een groot aantal getuigen gehoord, onder wie een aantal die zijn bevraagd over de rol van de Gemeente en haar handelen in de ten laste gelegde periode. De verdediging heeft in die verhoren ook een rol gespeeld en heeft alle door haar noodzakelijk geachte vragen kunnen stellen. De verdediging is volstrekt in gebreke gebleven het verwijt dat zij het OM maakt — en dat door de rechtbank als zeer ernstig wordt beschouwd — met kracht van argumenten te onderbouwen. De in haar pleitnota opgenomen argumenten kunnen in elk geval naar het oordeel van de rechtbank het verwijt niet dragen. Het verweer wordt verworpen.

Verklaart het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk in de vervolging van de Gemeente Amsterdam ten aanzien van zowel het primair als het subsidiair tenlastegelegde.

Dit vonnis is gewezen door mr. F.G. Bauduin, voorzitter,

mrs. G.H. Marcus en W.M. de Vries, rechters,

in tegenwoordigheid van mrs. M. Cordia en N.C. van Geel, griffiers,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 23 juli 2010.