HR, 06-02-2018, nr. 16/02880

3. Het middel

3.1. Het middel klaagt over de door het hof bewezenverklaarde schuldheling als bedoeld in art. 417bis lid 1 aanhef onder b Sr. In het bijzonder blijkt uit de toelichting dat ten eerste wordt geklaagd dat het bestanddeel “uit winstbejag” niet uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid, althans onvoldoende naar de eis der wet met redenen is omkleed en ten tweede dat het oordeel van het hof dat “verdachte redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het door misdrijf verkregen goederen betrof” ontoereikend is gemotiveerd.

3.2. Bij inleidende dagvaarding, zoals gewijzigd in hoger beroep, is aan de verdachte tenlastegelegd dat:

“Feit 1 primair

hij op of omstreeks 25 februari 2015 te Ursum, gemeente Koggenland met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening in/uit een bedrijfsbus (merk: Opel Movano, kleur wit, kenteken [CC-00-DD] ) heeft weggenomen

- een compressor (foto 1 ) en/of

- een rode haspel (behorend bij een compressor) (foto 2) en/of

- een Multizaag (merk Fein) en (bijbehorende)gereedschapskoffer (foto 3 en 5) en/of

- een compressor (foto 4) en/of

- een schiethamer (merk Paslode, serienummer [001]) en bijbehorende koffer (foto 6,7 en 8) en/of

- een (accu)nageltacker (voorzien van initiaal R) (foto 9) en/of

- een tas met daarin:

* een klopboormachine en/of

* een slijptol (merk Bosch) en/of

* een (speciale) voegenbeitel en/of

* een cirkelzaag (foto 10) en/of

- een koffer (kleur grijs) bevattende een asfaltnageltacker en/of

- een koffer (kleur grijs) bevattende een decoupeerzaag en een boorhamer (foto 11 ) en/of

- een/twee schiethamer(s) (foto 12) en/of

- een accubóormachine (foto 14) en/of

- een accucirkelzaagmachine (voorzien van initialen RB) (foto 16) en/of

- een of meerdere boormachine(s) (foto 17),

in elk geval enig goed, geheel of ten dele toebehorende aan [betrokkene 2], in elk geval aan een ander of anderen dan aan verdachte, waarbij verdachte zich de toegang tot de plaats des misdrijfs heeft

verschaft en/of de/het weg te nemen goed(eren) onder zijn bereik heeft gebracht door middel van braak en/of verbreking;

Feit 1 subsidiair

hij op of omstreeks 25 februari 2015 te Spierdijk, gemeente Koggenland, althans in Nederland, uit winstbejag (een) door misdrijf verkregen hoeveelheid gereedschappen, te weten:

- een compressor (foto 1) en/of

- een rode haspel (behorend bij een compressor) (foto 2) en/of

- een Multizaag (merk Fein) en (bijbehorende)gereedschapskoffer (foto 3 en 5) en/of

- een compressor (foto 4) en/of

- een schiethamer (merk Paslode, serienummer [001]) en bijbehorende koffer (foto 6,7 en 8) en/of

- een (accu)nageltacker (voorzien van initiaal R) (foto 9) en/of

- een tas met daarin:

* een klopboormachine en/of

* een slijptol1 (merk Bosch) en/of

* een (speciale) voegenbeitel en/of

* een cirkelzaag (foto 10) en/of

- een koffer (kleur grijs) bevattende een asfaltnageltacker en/of

- een koffer (kleur grijs) bevattende een decoupeerzaag en een boorhamer (foto 11) en/of

- een/twee schiethamer(s) (foto 12) en/of

- een accuboormachine (foto 14) en/of

- een accucirkelzaagmachine (voorzien van initialen RB) (foto 16) en/of

- een of meerdere boormachine(s) (foto 17),

voorhanden heeft gehad of heeft overgedragen, terwijl hij redelijkerwijs wist of had moeten vermoeden dat het (een) door misdrijf verkregen goed(eren) betrof.”

3.3. Het hof heeft ten laste van de verdachte het volgende bewezenverklaard:

“Feit 1 subsidiair

Hij op of omstreeks 25 februari te Spierdijk, gemeente Koggenland, uit winstbejag gereedschappen,

- een compressor en

- een rode haspel en

- een Multizaag (merk Fein) en (bijbehorende) gereedschapskoffer en

- een compressor en

- een schiethamer (merk Paslode, serienummer [001]) en bijbehorende koffer en

- een (accu)nageltacker en

- een tas met daarin:

* een klopboormachine en

* een slijptol (merk Bosch) en

* een: voegenbeitel en

* een cirkelzaag en

- een koffer (kleur grijs) bevattende een asfaltnageltacker en

- een koffer (kleur grijs) bevattende een decoupeerzaag en een boorhamer en

- een schiethamer en

- een accuboormachine en

- een accucirkelzaagmachine en

- meerdere boormachines,

voorhanden heeft gehad, terwijl hij redelijkerwijs moet vermoeden dat het door misdrijf verkregen goederen betrof.”

3.4. Blijkens de aanvulling verkort arrest steunt de bewezenverklaring op de volgende bewijsmiddelen:

“1. Een geschrift, te weten een kopie van een proces-verbaal van bevindingen met nummer PL 1100- 2015049171-1, van 25 februari 2015, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2], doorgenummerde pagina’s 9-10.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van de verbalisanten (of één of meer van hen):

Op 25 februari 2015 te 4.10 uur reden wij over de Nood-Spierdijkerweg te Spierdijk. Wij zagen dat een witte Peugeot Partner ons in tegengestelde richting kruiste. Via het politiesysteem zagen wij dat de [betreffende] bestelauto, voorzien van het kenteken [AA-00-BB], op naam stond van [verdachte].

Wij konden de bestelauto staandehouden op 25 februari 2015 te 04.13 uur ter hoogte van Noord-Spierdijkerweg 215. Wij zagen dat [verdachte] onmiddellijk uitstapte.

In het hierboven genoemde voertuig zat nog een tweede persoon. Ik zag dat hij mij zijn identiteitskaart overhandigde. Ik zag dat het ging om [betrokkene 1], geboren op [geboortedatum] 1995.

Wij vroeg aan [verdachte] of wij in zijn bestelauto mochten kijken. Wij hebben de beide achterdeuren geopend. Wij zager dat er diverse gereedschappen achterin lagen.

Ik, verbalisant [verbalisant 2], heb zoveel mogelijk gereedschappen op de foto vastgelegd, met indien mogelijk serienummers van de gereedschappen.

2. Een geschrift, te weten een kopie van een proces-verbaal van bevindingen met nummer PLI 100- 2015058870-16, van 1 april 2015, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 3], doorgenummerde pagina’s 6-8.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van de verbalisant:

Op 25 februari 2015 te 04.10 uur zagen verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] een witte Peugeot Partner, voorzien van het kenteken [AA-00-BB] rijden over de Noord-Spierdijkerweg in Spierdijk. Het voertuig is staande gehouden en de bestuurder was [verdachte] en naast hem zat [betrokkene 1].

3. De verklaring van de verdachte, op 4 mei 2016 afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep, voor zover inhoudende:

Toen ik werd staandegehouden wist ik dat de gereedschappen achterin mijn bus lagen.

4. Een geschrift, te weten een niet ondertekend proces-verbaal aangifte, met nummer PLI 100- 2015051246-1, van 27 februari 2015, opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 4], doorgenummerde pagina’s 30-31.

Dit (niet ondertekende) proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van de verbalisant:

Feit: diefstal uit/vanaf personenauto

Plaats delict: [a-straat 1] te Ursum, binnen de gemeente Koggenland.

Van dit strafbare feit is via internet aangifte gedaan bij de politie. Op 27 februari 2015 is door mij de middels internet gedane aangifte verwerkt tot een proces-verbaal.

De aangever gaf op te zijn:

[betrokkene 2].

Hij deed aangifte en verklaarde het volgende over het in de aanhef vermelde incident, dat plaatsvond op de locatie genoemd bij de plaats delict, tussen 24 februari 2015 te 17.00 uur en 25 februari 2015 te 5.45 uur:

“Bedrijfsbus is vakkundig leeggehaald. Hierbij werden de goederen, zoals genoemd op de bijlage goederen weggenomen. Aan niemand werd het recht of de toestemming gegeven tot het plegen van het feit.”

5. Een geschrift, te weten een kopie van een proces-verbaal van bevindingen met nummer PLI 100- 2015051246-5 van 1 april 2015, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 3], doorgenummerde pagina’s 37-38.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van de verbalisant:

Op 6 maart 2015 las ik een mutatie in het politiesysteem waar[in stond vermeld dat] [verdachte] en [betrokkene 1] gecontroleerd waren. Ik zag dat op woensdag 25 februari 2015 te 04.13 uur [verdachte] en [betrokkene 1] gecontroleerd waren in een Peugeot Partner voorzien van het kenteken [AA-00-BB].

Tijdens de controle is gereedschap aangetroffen in het voertuig waar [verdachte] en [betrokkene 1] in reden. Van dit gereedschap zijn foto’s gemaakt door de collega’s.

Ik zag dat op een aantal foto’s van dit gereedschap de intialen ‘R’ en ‘RB’ geschreven stond. Ik zag dat er in de nacht van dinsdag 24 februari op woensdag 25 februari (het hof begrijpt: 2015) een inbraak was geweest in een bedrijfsbus.

6. Een geschrift, te weten een kopie van een proces-verbaal van verhoor aangever met nummer PL1100-2015051246-2 van 6 maart 2015, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 3], doorgenummerde pagina’s 39-41.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 6 maart 2015 tegenover de verbalisant afgelegde verklaring van de aangever [betrokkene 2]:

V ([hof: betreft] vraag verbalisant/opmerking verbalisant A [hof: betreft] antwoord aangever

V: Hoe is het gereedschap weggenomen uit de bedrijfsbus?

A: Er is schade tussen beide achterdeuren. Ik vermoed dat er iets van een breekijzer tussen de deur is gezet. Een van de deuren gaat ook wat moeilijker dicht nu. Er zit nu wat ruimte tussen beide deuren.

V: Zijn er nog specifieke kenmerken waaraan ik uw gereedschap zou kunnen herkennen?

A: Op een aantal goederen had ik de letter R gezet. Zowel op de koffer als het gereedschap zelf. Ook op een aantal accu’s had ik mijn initialen RB gezet.

V: Ik toon u een aantal foto ’s die de collega ’s gemaakt hebben van het gereedschap. Herkent u foto 1 ?

A: Dat is het plaatje op mijn compressor die gestolen is. Ik herken deze dus als mijn compressor.

V: Herkent u foto 2?

A: Dat is mijn rode haspel voor de compressor.

V: Herkent u foto 3?

A: Dat is de koffer van mijn Fein Multizaag.

V: Herkent u foto 4?

A: Dat is dezelfde als het typeplaatje van foto 1. Dit is mijn compressor. De aan en uit-knop is hiervan af.

V: Herkent u foto 5?

A: Dat is de multizaag die in de koffer van foto 3 zit.

V: Herkent u foto 6?

A: Dat is de koffer van mijn Paslode. Ik heb hier het serienummer ook van en heb dat op een briefje geschreven.

V: De aangever overhandigt mij een briefte met hierop het serienummer [001].

Dit komt precies overeen met het serienummer op de foto die gemaakt zijn door de collega ’s.

V: Herkent u foto 7?

A: Dat is nogmaals het serienummer van de Paslode.

V: Herkent u foto 8?

A: Dat is de Paslode die in de koffer van foto 7 en 8 zit.

V: Herkent u foto 9?

A: Dit is mijn accu nageltacker. Ik zie hier ook mijn initiaal R op staan.

V: Herkent u foto 10?

A: Deze tas stond leeg in mijn bus. Ik zie dat er spullen in die tas zijn gedaan. Ik zie in de tas mijn klopboormachine met daarop een speciale voegenbeitel. Verder zie ik nog mijn Bosch slijptol. Ik zie mijn cirkelzaag.

V: Herkent u foto 11?

A: Ik zie een grijze koffer met daarin een asfaltnageltacker. In de andere grijze koffer zit mijn decoupeerzaag. Ik zie ook nog een boorhamer.

V: Herkent u foto 12?

A: Ik zie hier mijn twee schiethamers.

V: Herkent u foto 14?

A: Dit is ook een van mijn accuboormachines.

V: Herkent u foto 16?

A: Dat is een accucirkelzaagmachine. Op de accu staan ook mijn initialen RB.

V: Herkent u foto 17?

A: Dat zijn ook een aantal boormachines.

7. Een geschrift, zijnde een ‘Bijlage goederen’, behorende bij het als bewijsmiddel 3 opgenomen proces-verbaal, doorgenummerde pagina’s 32-36.

Dit geschrift houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven:

Object: Schiethamer

Merk/type: Paslode Im90”

3.5. Voorts heeft het hof in zijn arrest de volgende (nadere) bewijsoverweging opgenomen:

“Bewijsoverwegingen

Inleiding

Uit de stukken uit het dossier is duidelijk geworden dat ambtenaren van politie op 25 februari 2014 om ongeveer 04.10 uur de verdachte en bijrijder [betrokkene 1] (hierna: [betrokkene 1]), die waren gezeten in de bestelbus van de verdachte, staande hebben gehouden. Naar achteraf is komen vast te staan, was de grote partij gereedschap die de verdachte op dat moment in zijn bestelbus vervoerde, niet langer dan ongeveer 11 uren vóór de aanhouding gestolen uit de bestelauto van de aangever [betrokkene 2].

(…)

Ten aanzien van de feiten

Het hof is van oordeel dat geen bewijsmateriaal aanwezig is op grond waarvan zonder omhaal kan worden geconcludeerd dat de verdachte de gereedschappen zelf uit de bestelauto van [betrokkene 2] heeft gestolen en overigens heeft het hof, anders dan de advocaat-generaal, in onvoldoende mate de overtuiging bekomen dat de verdachte deze diefstal heeft begaan. Daarom moet de worden vrijgesproken van het onder 1 primair tenlastegelegde.

Met betrekking het onder 2 tenlastegelegde overweegt het hof als volgt.

De verdachte heeft ter zitting in hoger beroep verklaard dat hij die avond [het hof begrijpt: 24 februari 2014] is gebeld door een kennis die hem de partij gereedschap te koop aanbood. Hij is vervolgens tussen 18.00 en 21.00 uur samen vanaf zijn huis met [betrokkene 1] naar die kennis getogen en heeft daar aan de kennis gevraagd of de gereedschappen niet gestolen waren. Hij stelde deze vraag, naar zijn zeggen, omdat er in die tijd in de omgeving vaker gereedschap werd gestolen. De kennis heeft de vraag ontkennend beantwoord. Vervolgens heeft de verdachte met die kennis kenmerken van een aantal van de gereedschappen ingevoerd op de website www.stopheling.nl, maar de gereedschappen kwamen op die website niet voor als gestolen voorwerpen. Na de aankoop is de verdachte met de gereedschappen in zijn bestelbus naar een verjaardag in Amsterdam gereden. Op de terugweg is hij door de politie staande gehouden, aldus de verdachte.

Het hof acht de door de verdachte gepresenteerde lezing niet aannemelijk. Daartoe is redengevend dat de verdachte eerst op de terechtzitting in hoger beroep met zijn verklaring is gekomen, zodat ampel gelegenheid heeft bestaan om deze af te stemmen op de inhoud van het dossier. Verder heeft hij niet willen zeggen wie de kennis is bij wie hij de gereedschappen zou hebben gekocht, zodat zijn verklaring hoegenaamd niet verifieerbaar is. Het enige wat wel verifieerbaar is, is of [betrokkene 1] inderdaad tussen 18.00 en 21.00 uur vanaf het huis van de verdachte is meegereden naar de kennis waar het gereedschap zou worden gekocht. [betrokkene 1] heeft op 26 mei 2015 echter verklaard dat hij niets wist van het gereedschap uit de bus van de verdachte en dat de verdachte hem rond 01.00 uur [naar het hof begrijpt op 25 februari 2014] heeft opgehaald, zodat gezegd moet worden dat de verklaring van de verdachte niet te rijmen is met die van [betrokkene 1].

De opvallende omstandigheid dat de verdachte niet langer dan ongeveer 11 uren na de diefstal van de grote en - naar gevoeglijk mag worden aangenomen - kostbare partij gereedschap daarover kon beschikken en deze in het holst van de nacht in zijn bestelbus vervoerde acht het hof redengevend voor het bewijs van het onder 1 subsidiair ten laste gelegde feit, in die zin dat daaruit afgeleid wordt dat de verdachte de partij gereedschap heeft gekregen onder omstandigheden waarin hij - minst genomen - moest vermoeden dat deze partij van diefstal afkomstig was. Nu de verdachte - zoals al bleek - geen redelijke, verifieerbare, die redengevendheid ontzenuwende, verklaring heeft gegeven, kan het onder 1 subsidiaire ten laste gelegde wettig en overtuigend worden bewezen als na te melden.

Het door de raadsvrouw ten aanzien van de ten laste gelegde heling gevoerde verweer wordt verworpen, omdat, daarin wordt uitgegaan van de lezing van de verdachte die het hof niet aannemelijk acht.”

3.6. Uit het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting blijkt dat de verdachte aldaar het volgende heeft verklaard:

“De verdachte, door de voorzitter met inachtneming van het bepaalde in de desbetreffende artikelen van het Wetboek van Strafvordering ondervraagd, verklaart:

Toen ik werd staande gehouden wist ik dat de gereedschappen achterin mijn bus lagen. Ik ben de avond daarvóór naar een jongen gereden die zei dat hij handel had. Hij belde mij na het avondeten. Ik durf niet te zeggen hoe laat dat precies was, ergens tussen 18.00 en 20.00 of 21.00 uur. Hij zei dat hij gereedschappen had, waarop ik zei dat ik wel even kwam kijken. Ik koop wel eens vaker bij hem. Ik heb wel eens crossmotors en andere spullen bij hem gekocht. Met de auto is het ongeveer tien minuten rijden van mijn huis naar zijn woning.

Ik koop zoveel handel in. Soms koop ik wel tien keer per dag iets bij verschillende mensen.

Ik heb die jongen gevraagd of het gereedschap van diefstal afkomstig was. Hij zei dat dat niet zo was en dat we op www.stopheling.nl konden kijken. Toen hebben wij samen op die website gekeken met behulp van mijn telefoon. We hebben er een paar spullen uitgekozen, waarvan we de gegevens op die website invoerden. Ik vroeg de jongen of de spullen gestolen waren, omdat er in die periode veel gereedschap werd gestolen in de buurt. Die website is er om te kijken of iets gestolen is. Ik weet niet meer wat ik voor de gereedschappen heb betaald, maar het waren geen junkprijzen. Het was een knappe prijs. Het was een leuke prijs voor de handel. Hij kon erop verdienen en ik kon erop verdienen. Ik ben een venter. Ik ga langs de deuren, langs bedrijven. Nadat ik de spullen gekocht had, ben ik naar een verjaardag in Amsterdam gegaan. De man die bij mij in mijn auto zat woont bij mij in de buurt. Hij was al ingestapt toen ik van huis vertrok.

Bij de politie wilde ik niets verklaren, omdat ik boos was.

Bij mijn staandehouding vroeg de politie of zij foto’s mochten maken. Ik zei dat ze dat best mochten doen.

Ik had de zaak alweer uit mijn hoofd gezet. Pas sinds een paar dagen weet ik dat dit hoger beroep speelt.

Ik wil niet zeggen van wie ik de spullen heb gekocht. Dat is niet van belang. Er is al eens iets in de fik gestoken en ik ben bang voor wat er gaat gebeuren als ik hem verraad. Ik ben teruggegaan naar die jongen en toen ben ik heel boos op hem geworden. Hij zei dat hij de spullen ook maar had gekocht. Als ik word veroordeeld heeft hij ook een probleem. Ik leg u niet uit wat voor problemen dat zijn. Ik hoef toch niet uit te leggen wat zo’n partij gereedschappen kost? Ik weet ook niet meer welke spullen er in de auto lagen.

De jongste raadsheer houdt mij voor dat het hof mij vragen stelt om mijn verhaal te kunnen nagaan, en dat het in mijn belang kan zijn om die vragen te beantwoorden.

Ik begrijp wat u bedoelt.

Ik hem niet gevraagd waar de verkoper de gereedschappen vandaan had. Ik ken hem redelijk goed: Ik weet niet of hij ooit met de politie te maken heeft gehad. Ik vertrouw erop dat het klopt, als hij zegt dat de spullen niet van diefstal afkomstig zijn en als ik dat ook op www.stopheling.nl heb gecontroleerd.

Op vragen van de advocaat-generaal antwoord ik als volgt.

Ik ben niet bang voor de jongen die mij de gereedschappen heeft verkocht, maar ik heb een grote familie. Als ik zijn naam noem, is dat verraad. Hij heeft hier misschien ook wel niets mee te maken. De auto van mijn ouders is al eens in de fik gestoken. Toen ik op zondag werd vrijgelaten ben ik meteen naar hem toegereden. Bij dat gesprek was ik grof in de mond. Ik heb hem duidelijk gemaakt dat ik hier niet blij mee was. Er is tijdens dat gesprek ook gedreigd. Als u mij veroordeelt betaalt hij per dag dat ik moet gaan zitten 1.000 euro. Ik heb het er met hem toen niet over gehad waar hij de gereedschappen vandaan had. Ik denk dat hij het ook weer van iemand heeft.

U vraagt mij naar de website www.stopheIing.nl. Er staat een balkje op de website waar je een nummer kunt invoeren. De website vermeldt dan of een goed gesignaleerd is en bij welk politiebureau.

De vriend die jarig was heet [betrokkene 3]. Wij waren in de Bubbels, tot drie uur ’s nachts, daarna ben ik naar huis gegaan. Toen ik werd staande gehouden heb ik nog aan de agent op Facebook laten zien dat [betrokkene 3] jarig was. De man die bij mij in de auto zat, was niet de man van wie ik de spullen heb gekocht.”

Voorts heeft de raadsvrouw van verdachte blijkens de bij het proces-verbaal van terechtzitting gehechte pleitnotities het volgende aangevoerd:

“Heling

31. Met betrekking tot de tenlastegelegde heling ziet de verdediging niet in waarom cliënt op 25 februari moest vermoeden dat het gereedschap van diefstal afkomstig was. Op die datum is het gereedschap door de politie gecheckt en bleek er juist geen melding van gestolen goederen naar voren te komen. Client heeft verklaard dat hij juist geen ‘junkenprijs’ voor het gereedschap heeft betaald, omdat het om een partij ging heeft hij zelf wel even op stopheling.nl gekeken. Daaruit kwam geen melding van diefstal naar voren. Er was voor hem gewoon geen aanleiding om te denken dat dit gereedschap gestolen was en meer onderzoek hoefde hij gelet op omstandigheden niet te doen.2.Ook hier verzoek u dus om cliënt vrij te spreken.”

3.7. Bij de beoordeling van de eerste deelklacht, die opkomt tegen de bewezenverklaring van het bestanddeel ‘uit winstbejag’ als bedoeld in art. 417bis lid 1 aanhef onder b Sr, kan het volgende worden vooropgesteld. Art. 417bis Sr is laatstelijk gewijzigd bij Wet van 9 oktober 1991, houdende aanvulling van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering met voorzieningen ten behoeve van de bestrijding van heling.3.Met die wijziging werd blijkens de memorie van toelichting het bestanddeel ‘uit winstbejag’ voor wat betreft de begunstigingsdelicten grotendeels geschrapt, met uitzondering van de strafbaarstellingen als bedoeld in art. 416 lid 1 onder b en 417bis lid 1 onder b Sr:

“3.1.2. Het bestanddeel «uit winstbejag»

Volgens de artikelen 416 en 417bis (opzet– respectievelijk schuldheling) is bij overdrachtshandelingen, zoals verkopen en verhuren, en bij de typische begunstigingshandelingen, zoals bewaren en verbergen, voorwaarde voor strafbaarheid dat degene die zich aan deze handelingen schuldig maakt, handelt «uit winstbejag». Beide adviezen van de RAC strekken ertoe dit bestanddeel uit de delictsomschrijvingen te schrappen. Daarvoor pleit dat het begunstigen van vermogenscriminaliteit de nadruk moet krijgen: het gaat niet zozeer om het profijt van de heler, als wel om het wegwerken van het uit misdrijf «verkregen» goed. Het winstbejag van de heler is uit dit gezichtspunt niet meer relevant.

Verder is van belang dat het bestanddeel «uit winstbejag» in de praktijk bewijsmoeilijkheden oplevert. In het bijzonder levert dit bij het bewijs van de typische begunstigingshandelingen zoals vervoeren, bewaren of verbergen, problemen op. Veelal blijkt de van heling verdachte persoon, aan wie een van deze handelingen ten laste wordt gelegd, zich er met succes op te kunnen beroepen dat hij een vriendendienst verrichtte en niet uit winstbejag handelde.

Wel acht ik het nodig in de delictsomschrijvingen van heling (artikelen 416, eerste lid, 417, eerste lid, bis Sr) uitdrukkelijk op te nemen dat betrokkene ten tijde van het verwerven of voorhanden krijgen van het goed wist of redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het goed van misdrijf afkomstig is. Anders zou degene die ten tijde van het verwerven of het voorhanden krijgen van het goed te goedertrouw was, doch er na verloop van tijd op enigerlei wijze achter komt dat het goed door misdrijf verkregen is, zich vanaf dat moment aan heling schuldig maken, zolang hij het goed voorhanden heeft of zodra hij het goed overdraagt. Dit zou de strafbaarstelling van heling te ver oprekken. Men bedenke dat in veel gevallen de rechtmatige eigenaar niet meer te vinden is, zodat de koper te goeder trouw het goed helemaal niet aan hem terug kan geven, noch

op grond van artikel 120, tweede lid, Boek 3, nieuw BW vergoeding kan vorderen. Ook kan het voorkomen dat er in het geheel geen rechtmatige eigenaar is, bij voorbeeld in het geval dat in een kluis van een bank geld

ligt dat door drugshandel is verkregen. De bankier die erachter komt dat het geld door misdrijf is verkregen, kan het onmogelijk aan rechtmatige eigenaars teruggeven.

Volgens het voorgestelde eerste lid, onderdeel b, van de artikelen 416 en 417bis zal echter degene die ten tijde van het verwerven of voorhanden krijgen van een goed te goeder trouw was, maar er na verloop van tijd achter komt dat het goed door misdrijf verkregen is, zich wel schuldig maken aan heling, als hij het goed uit winstbejag voorhanden houdt of overdraagt.

De bepalingen beogen dus niet het voor de verkrijger te goeder trouw, die naderhand met de criminele herkomst van het goed bekend raakt, onmogelijk te maken dit goed straffeloos van de hand te doen. Slechts wanneer hij aldus handelt «uit winstbejag» is hij strafbaar. In de voorgestelde delictsomschrijving is zo de reikwijdte van het bestanddeel «uit winstbejag» in belangrijke mate teruggedrongen. De consequentie hiervan is dat de delictsomschrijving van heling wordt verruimd in die zin dat het verwerven, voorhanden hebben en overdragen van een goed, terwijl betrokkene ten tijde van de verwerving of het voorhanden krijgen wist of had behoren te vermoeden dat het van misdrijf afkomstig was, ongeacht de vraag of hij handelde uit winstbejag, als heling strafbaar wordt gesteld. De bewijslast van deze delicten wordt aldus tevens verlicht.”

3.8. Fokkens, in Noyon/Langemeijer/Remmelink, omschrijft ‘uit winstbejag’ als een gedraging waarbij ‘men handelt ter verwerving van economisch voordeel, waaronder tevens kan vallen het goedmaken van zijn kosten zonder enige winst.’4.Het is niet noodzakelijk dat het voordeel al verwezenlijkt is.5.

3.9. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat het hof heeft vastgesteld dat de verdachte – samengevat – in zijn bestelbus ‘s nachts is aangetroffen met een grote hoeveelheid gereedschappen, vrij kort nadat de diefstal van die gereedschappen had plaatsgevonden. Uit de bewijsoverweging van het hof, zoals hierboven is weergegeven onder 3.5 blijkt dat naar het oordeel van het hof de verdachte ten tijde van het verkrijgen van de goederen redelijkerwijze had moeten vermoeden dat deze van misdrijf afkomstig waren. Die bewijsredenering lijkt “te zijn toegesneden op de (schuld) helingsvariant zoals die is omschreven in art. 417bis lid 1 onder a Sr. Het hof heeft echter – conform het subsidiair tenlastegelegde – de schuldheling als bedoeld in art. 417bis lid 1 aanhef onder b Sr bewezenverklaard. Zoals uit hetgeen hiervoor onder 3.5 is vooropgesteld, dient voor de bewezenverklaring van dat feit het, ten tijde van het voorhanden hebben, bestaan van het bestanddeel ‘uit winstbejag’ uit de bewijsvoering van het hof te kunnen volgen. Echter, uit de door het hof in de bewijsmiddelen vastgestelde feiten en omstandigheden, noch uit de (nadere) bewijsoverweging kan worden afgeleid dat de verdachte heeft gehandeld ter verkrijging van enig economisch voordeel.6.Derhalve is de bewezenverklaring van het hof niet toereikend met redenen omkleed. De eerste deelklacht slaagt.

3.10. Bij beoordeling van de tweede deelklacht, die opkomt tegen het door het hof bewezenverklaarde dat de verdachte “redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het een door misdrijf verkregen goed betrof”, moet het volgende worden vooropgesteld. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 11 april 2017 een voorafgaande beschouwing gewijd aan het bewijs en de kwalificatie van verschillende vermogensdelicten, waaronder (schuld)heling. Deze beschouwing, voor zover voor de bespreking van dit middel relevant, houdt in:

“2.1.

Bij een vermogensdelict als diefstal kan de rechter door de in de tenlastelegging aangebrachte keuzes voor de vraag worden gesteld of de verdachte zelf dat vermogensdelict heeft gepleegd dan wel of hij nadien daarbij (ook) op een strafbare wijze betrokken is geweest. Die vraag rijst in het bijzonder in die gevallen waarin de bewijsmiddelen vooral duiden op het voorhanden hebben van een voorwerp (kort) nadat met betrekking tot dit voorwerp een vermogensdelict is gepleegd.

(…)

2.3.1.

In geval van betrokkenheid van de verdachte na het vermogensdelict kan heling in beeld komen. Daarbij geldt wel dat krachtens het begrip van heling - een begunstigingsmisdrijf - moet worden aangenomen dat de omstandigheid dat iemand een helingshandeling als genoemd in art. 416 of art. 417bis Sr verricht ten aanzien van een voorwerp dat hij zelf als pleger of als medepleger door enig misdrijf heeft verkregen, aan de kwalificatie heling in de weg staat. Indien dit laatste met voldoende concretisering ten verwere is aangevoerd en uit het onderzoek ter terechtzitting aannemelijk wordt, is kwalificatie als heling uitgesloten.

Kwalificatie als heling is tevens uitgesloten indien de in de bestreden uitspraak gebezigde bewijsvoering dwingt tot de gevolgtrekking dat het de verdachte zelf is geweest die als pleger of als medepleger het desbetreffende voorwerp door misdrijf heeft verkregen. Indien zij niet dwingt tot die gevolgtrekking - ook al laat zij die mogelijkheid wel open -, heeft de rechter de mogelijkheid dat het de verdachte zelf is geweest die als pleger of als medepleger het desbetreffende voorwerp door misdrijf heeft verkregen, kennelijk niet aannemelijk geoordeeld. Dat is een feitelijk oordeel dat in cassatie niet snel onbegrijpelijk zal worden geoordeeld. In dat verband kan van belang zijn of door of namens de verdachte in feitelijke aanleg op die - aan een veroordeling ter zake van heling in de weg staande - omstandigheid een voldoende geconcretiseerd beroep is gedaan (vgl. bijvoorbeeld HR 1 november 2005, ECLI:NL:HR: 2005:AT8800, NJ 2006/424).

Van belang is ook dat voor een bewezenverklaring van opzet- of schuldheling dient te worden vastgesteld dat de verdachte “ten tijde van” bijvoorbeeld het voorhanden “krijgen” wist dan wel redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het een “door misdrijf verkregen goed” betrof. Daarbij kan onder omstandigheden een rol spelen of de verdachte een aannemelijke verklaring heeft gegeven met betrekking tot het voorhanden hebben van het voorwerp.”7.

3.11. Gelet op de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen heeft het hof voor de bewezenverklaring onder meer redengevend geacht dat de verdachte vrij kort na de diefstal, in het holst van de nacht een grote partij nadien gestolen blijkende gereedschappen onder zich had. Uit ‘s hofs (nadere) bewijsoverweging blijkt tevens dat het de afgelegde verklaring van verdachte als onaannemelijk terzijde heeft geschoven. Dat oordeel is niet ontoereikend gemotiveerd. Immers, uit de door het hof vastgestelde feiten en omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, kan worden afgeleid dat de verdachte bij verkrijging van deze goederen minstens redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het om misdrijf verkregen goederen betrof. Daarbij speelt een rol dat de verdachte geen helderheid heeft willen verschaffen over de prijs, de identiteit van de kennis en het tijdstip waarop hij het gereedschap zou hebben gekocht en zijn verklaring op onderdelen niet valt te verenigen met de verklaring van de ‘bijrijder’ van de bestelauto.8.Ten overvloede zij vermeld dat in dergelijke gevallen, waarin de verdachte vlak na een diefstal met de gestolen goederen in zijn bezit wordt aangetroffen, waarvoor geen aannemelijke verklaring wordt verschaft tevens andere vermogensdelicten dan schuldheling ten laste kunnen worden gelegd en bewezenverklaard.9.De tweede deelklacht faalt.

4. De tweede deelklacht faalt en kan naar mijn oordeel met de aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering worden verworpen. De eerste deelklacht van het middel slaagt.

5. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

6. Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, voorzover dat aan het oordeel van de Hoge Raad is onderworpen, en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Amsterdam, opdat de zaak in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG