4.3.3 Geldlening

Het begrip geldlening komt behalve in art. 10 nog op verschillende plaatsen in de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 voor, zoals in art. 8c, 10a, 10b en 10d.1 Niekel, De Gunst en Van der Linde2 zijn van mening dat het voor de invulling van het begrip geldlening van doorslaggevende betekenis is dat de hoofdsom is uitgedrukt in een bepaalde geldsom. Een terugbetalingsverplichting die bijvoorbeeld luidt in staatsobligaties, zou volgens hen niet onder de aftrekbeperking van art. 10, lid 1 kunnen vallen aangezien er geen sprake is van een geldlening. Volgens Bouwman moet echter worden getwijfeld aan dit standpunt.3 Volgens hem is het niet ondenkbaar, dat de door Niekel, De Gunst en Van der Linde geschetste lening civielrechtelijk wordt ontleed in een geldlening, gevolgd door een aankoop van staatsobligaties waarbij de terug te betalen geldsom wordt verrekend met de bij voorbaat overeengekomen aankoopprijs van de staatsobligaties.

Ik acht het wenselijk dat een rechter in bepaalde (misbruik)situaties door de juridische vormgeving heen kijkt, in het bijzonder in situaties van bijna-geld. Van misbruik zal evenwel zeker niet altijd sprake behoeven te zijn. Leningen waarin een termijncontract zit verwerkt, zijn namelijk niet ongebruikelijk op de beurzen en veelal in het geheel niet fiscaal geïndiceerd. In de Amerikaanse financieringsliteratuur staan dergelijke leningen bekend als ‘commodity linked bonds’. Duffhues geeft enkele voorbeelden van dergelijke leningen.4

Bij commodity linked bonds bestaat de aflossing dus veelal niet uit geld maar uit goederen. Het is daarom de vraag of een commodity linked bond wel kan kwalificeren als een verbruiklening ex art. 7A:1791 BW of een geldlening ex art. 7A:1793 BW. Van een verbruiklening is mijns inziens mogelijk geen sprake, aangezien de debiteur een heel ander goed teruggeeft dan hij in eerste instantie heeft ontvangen van de crediteur (zo geld al kan worden aangemerkt als een goed). Maar van een geldlening is evenmin sprake, aangezien het daarvoor van belang is dat ‘de schuld uit lening van geld voortspruitende’ alleen bestaat in de geldsom die bij de overeenkomst is uitgedrukt. Gelet op het voorgaande, lijkt het mij waarschijnlijk dat commodity linked bonds in beginsel niet onder de aftrekbeperking van art. 10, lid 1, onderdeel d vallen. Bovendien vormen dergelijke contracten bedrijfseconomisch niet zo zeer een lening maar een vooruitbetaling, of anders verwoord een transitorische post.

Het voorgaande brengt mijns inziens niet met zich, dat art. 10, lid 1, onderdeel d zonder meer straffeloos zou kunnen worden omzeild door het overeenkomen van een commodity linked bond. In voorkomende gevallen kan de renteaftrek met een beroep op fraus legis alsnog worden geschrapt. Hierbij valt te denken aan de situatie waarin de inspecteur aannemelijk maakt dat het frustreren van art. 10, lid 1, onderdeel d de enige reden is voor een debiteur om een commodity linked bond uit te geven in plaatst van een ‘normale’ obligatielening.