HR, 24-01-2012, nr. S 11/02824 W

De rechtbank te 's‑Gravenhage heeft bij uitspraak van 30 mei 2011 verlof verleend tot tenuitvoerlegging in Nederland van het vonnis van 11 juni 2010 van het Landgericht Karlsruhe (Bondsrepubliek Duitsland), waarbij de veroordeelde door de Duitse rechter een gevangenisstraf voor de duur van zes jaren was opgelegd. De rechtbank heeft in de bestreden uitspraak een gevangenisstraf opgelegd voor de duur van vier jaren en zes maanden, met aftrek van de vrijheidsbeneming sedert 18 november 2009.

Namens de veroordeelde is beroep in cassatie ingesteld. Mr. B.P. de Boer, advocaat te Amsterdam, heeft een schriftuur ingezonden, houdende een middel van cassatie.

Het middel is gericht tegen de strafmotivering. Op bladzijde 6 van de bestreden uitspraak heeft de rechtbank overwogen:

De steller van het middel voert aan dat het aan de orde zijnde verweer in hoge mate vergelijkbaar is met een beroep op artikel 6 EVRM, en dat de rechtbank op de voet van HR 17 juni 2008, NJ 2008/358, r.o. 3.7 en 3.24 tot uitdrukking had moeten brengen in welke mate de te trage teruglevering aan Nederland in de strafmaat is verwerkt. Het verzuim om de strafkorting te specificeren zou tot cassatie moeten leiden.

De steller van het middel snijdt een punt aan dat het waard is om iets langer bij stil te staan. Is de kwestie van de onwenselijk lange duur van de teruglevering, dat wil zeggen de tijdspanne die is gelegen tussen het onherroepelijk worden van het veroordelend vonnis van het Landgericht Karslruhe en het moment van de daadwerkelijke overbrenging van Duitsland naar Nederland, vergelijkbaar met een overschrijding van de redelijke termijn waartegen artikel 6, eerste lid EVRM bescherming biedt? Een positief antwoord op deze vraag ligt als veronderstelling besloten in het beroep dat de steller van het middel doet op het reeds genoemde arrest van 17 juni 2008, waarin Uw Raad richtsnoeren gaf voor de beoordeling van redelijke-termijnkwesties. Ik meen echter dat de periode van de teruglevering in Wots-procedures de in het middel voorgestane vergelijking met de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn van artikel 6, eerste lid EVRM niet kan doorstaan. Daardoor faalt het middel. Ik zal dat onderbouwen.

Ofschoon de steller van het middel slechts indirect een beroep doet op artikel 6 EVRM, roept dit standpunt bij mij de vraag op of dat verdragsartikel binnen het bestek van zogeheten Wots-procedures wel van toepassing is. Het gaat bij de overdracht van de tenuitvoerlegging van een buitenlandse sanctie immers niet, althans niet op het eerste gezicht, om het bepalen van de gegrondheid van een strafvervolging, noch om een vaststelling van burgerlijke rechten en verplichtingen. In de regel worden procedures over de tenuitvoerlegging van een straf die is opgelegd door een daartoe bevoegde rechter, niet begrepen onder het toepassingsgebied van artikel 6, eerste lid EVRM.

Niettemin heeft de Hoge Raad bij uitspraak van 18 april 20001. de toets van artikel 6 EVRM die de politierechter te Assen in een Wots-procedure had aangelegd geaccordeerd in zodanige bewoordingen dat hieruit moet worden afgeleid dat de Wots-procedure naar het oordeel van de Hoge Raad rechtstreeks dient te beantwoorden aan de maatstaven van artikel 6, eerste lid EVRM. In die zaak had de politierechter geoordeeld dat de redelijke termijn was overschreden wegens de duur van de periode die was aangevangen met de betekening van de vordering tot het verlenen van verlof tot tenuitvoerlegging (van een Deens vonnis) als voorzien in artikel 18, eerste lid Wots. Opmerking verdient dat de verdediging in die zaak had bepleit dat in dit verband de gehele periode vanaf het plegen van het strafbare feit, alsook de periode van teruglevering (‘de Deense periode’) in aanmerking moest worden genomen. Van dat standpunt week de politierechter dus af, met instemming van de Hoge Raad.

Deze uitspraak staat niet alleen. Op 26 januari 20102. heeft de Hoge Raad geoordeeld dat een te late inzending van de stukken van de Wots-procedure een overschrijding meebracht van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM. Kortom, ook hier paste de Hoge Raad onverkort de rechtspraak inzake de redelijke termijn van artikel 6 EVRM toe op Wots-procedures.

Over deze kwestie is vermoedelijk het laatste woord nog niet gezegd. Het oordeel van de Hoge Raad over de toepasselijkheid van artikel 6 EVRM in Wots-procedures is verdedigbaar indien in ogenschouw wordt genomen dat in de exequaturprocedure van artikel 18 e.v. Wots de rechter een straf bepaalt die moet beantwoorden aan de Nederlandse maatstaven, zulks ter vervanging van de in het buitenland opgelegde sanctie. Als gevolg hiervan is deze gerechtelijke procedure niet slechts een executiekwestie.

Hierover kan echter ook anders worden gedacht. Bij mij rijst namelijk de vraag in hoeverre de hier besproken jurisprudentie van 's lands hoogste rechter zich verhoudt tot uitspraken van het EHRM waarin is geoordeeld dat artikel 6, eerste lid EVRM in beginsel niet van toepassing is op procedures met betrekking tot de overdracht van de tenuitvoerlegging van een straf op grond van het Verdrag inzake de overbrenging van gevonniste personen van 21 maart 1983, Trb. 1983, 74 (VOGP), dat ook in de thans voorliggende zaak de grondslag vormt voor de overdracht van executie. Ik verwijs hiertoe naar de uitspraken in de zaken Smith vs. Duitsland3. en Buijen vs. Duitsland4. waarin het EHRM onder meer overwoog:

Voor de goede orde zij opgemerkt dat in deze zaken het EHRM artikel 6 EVRM juist wel geschonden achtte doordat de Duitse justitie in de loop van een Wots-procedure (althans het ‘Duitse deel’ daarvan) terugkwam op een toezegging die tijdens de daaraan voorafgaande strafprocedure in Duitsland was gedaan. Dit neemt niet weg dat het EHRM het oordeel is toegedaan dat procedures inzake de overdracht van executie in beginsel buiten het toepassingsbereik van artikel 6, eerste lid vallen. Ik zou me daarbij in principe willen aansluiten. Ik wil hiermee niet betogen dat de Wots-procedure niet wordt begrensd door de beginselen van een goede procesorde. Ook zonder de waarborg van artikel 6 EVRM zal een Wots-procedure voortvarend ter hand moeten worden genomen, en dit langs de lijnen van een ‘eerlijke’ procesvoering.

Waar het mij om gaat is het volgende. Indien de Wots-procedure buiten het bereik valt van artikel 6, eerste lid EVRM, is de in het middel verdedigde toepassing van rechtspraak van de Hoge Raad aanzienlijk meer problematisch. Het uitgangspunt van de steller van het middel is aldus bezien bepaald kwestieus. Daarmee kalft de steun af voor de opvatting dat in een Nederlandse Wots-procedure ook de termijn die is gelegen tussen de veroordeling in het buitenland en de overbrenging naar Nederland, zoals gezegd: de periode van teruglevering, dient te worden beoordeeld op zijn redelijkheid.

Wellicht is dit argument niet doorslaggevend. De steller van het middel stond immers van meet af aan slechts een ‘analoge’ toepassing van de jurisprudentie van de Hoge Raad voor ogen, zodat het hem niet deert op welke basis de richtsnoeren van de Hoge Raad worden nageleefd.

Ik zie evenwel nog een belangrijk punt. Uit de uitspraken van de Hoge Raad die ik hierboven heb aangehaald vloeit m.i. voort dat artikel 6, eerste lid EVRM voor wat betreft Nederland hooguit de procedure die aanvangt met de indiening van de vordering tot tenuitvoerlegging normeert. In de aangehaalde zaken werd immers expliciet alleen het Nederlandse deel van de Wots-procedure aan een onderzoek onderworpen. Dat ligt m.i. ook voor de hand, aangezien voor de periode voorafgaande aan de overbrenging niet de Nederlandse vervolgende autoriteiten, maar de buitenlandse autoriteiten verantwoordelijk zijn. In beginsel kan de duur van die tijdspanne (vrijwel) niet door de Nederlandse justitie worden beïnvloed. Het gaat dan ook niet aan om het eventuele talmen van buitenlandse autoriteiten toe te rekenen aan de Nederlandse autoriteiten.

Hierop moet het middel m.i. afstuiten. Onjuist is de veronderstelling die in het middel besloten ligt, namelijk dat het verweer dat de teruglevering onwenselijk lang heeft geduurd vergelijkbaar is met een beroep op de overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM. Het betreft hier te onderscheiden kwesties. De steller van het middel verlangt ten onrechte dat de Nederlandse rechter op een mogelijke verdragsschending door buitenlandse autoriteiten op gelijke wijze reageert als bij de compensatie voor een verdragsschending (overschrijding van de redelijke termijn) door de Nederlandse autoriteiten.

Kortom, de welwillendheid waarmee de rechtbank de veroordeelde tegemoet is getreden door (onverplicht) rekening te houden met de lange duur van de periode van teruglevering in Duitsland behoeft m.i. niet ook nog eens afzonderlijk tot uitdrukking te worden gebracht in de systematiek die de Hoge Raad heeft voorzien met strafkortingen ter compensatie van een schending van de redelijke termijn.

In strafprocedures pleegt de strafrechter bij het bepalen van de straf rekening te houden met uiteenlopende persoonlijke omstandigheden. Het zou te ver voeren om op straffe van cassatie te eisen dat de rechter preciseert in welke mate hij al die omstandigheden heeft verdisconteerd in de strafmodaliteit en de strafmaat. Die eis stelt de Hoge Raad dan ook niet. Het komt mij voor dat de onwenselijk lange duur van de teruglevering in het buitenland aanzienlijk meer overeenkomsten vertoont met een de veroordeelde persoonlijk betreffende omstandigheid, waarmee de Wots-rechter in casu rekening heeft gehouden, dan met een in een strafzaak geconstateerde schending van de redelijke termijn.

Het voorgestelde middel faalt en kan met de aan art. 81 RO te ontlenen korte motivering worden afgedaan.

Gronden waarop het bestreden uitspraak ambtshalve zou behoren te worden vernietigd, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden