HR, 14-06-2011, nr. 10/00392

De verdachte is door het Gerechtshof te 's‑Gravenhage bij arrest van 13 januari 2010 wegens ‘Bedreiging met zware mishandeling’ veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes weken en de maatregel tot plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders voor de duur van twee jaren, voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaren en een bijzondere voorwaarde.

Mr. M.T. Wernsen, advocaat te 's‑Gravenhage, heeft cassatie ingesteld. Namens de verdachte heeft mr. A.P. Visser, advocaat te 's‑Gravenhage, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld.

Het middel behelst de klacht dat het Hof ten onrechte heeft bewezenverklaard dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan bedreiging met zware mishandeling.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

Het Hof heeft daartoe de volgende bewijsmiddelen gebezigd:

De bestreden uitspraak houdt voorts het volgende in:

Voor een veroordeling ter zake van bedreiging met zware mishandeling is vereist dat de bedreiging van dien aard is en onder zodanige omstandigheden is geschied dat bij de bedreigde in redelijkheid de vrees kon ontstaan dat hij zwaar lichamelijk letsel zou kunnen oplopen.1. Een dergelijke bedreiging kan worden gedaan met gedragingen of bewoordingen, dan wel een combinatie van beide, die zodanig zijn dat direct daardoor een dergelijke vrees redelijkerwijs kan ontstaan. Ook bewoordingen die niet zodanig zijn dat zij op zich al een redelijke vrees voor zware mishandeling kunnen doen ontstaan, kunnen echter onder omstandigheden een strafbare bedreiging met zware mishandeling opleveren. Van de aanwezigheid van dergelijke omstandigheden moet dan uit de bewijsmiddelen blijken.2.

Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt het volgende. De verdachte is, nadat [betrokkene 2] door medewerkers van de Albert Heijn werd tegen- en vastgehouden wegens verdenking van winkeldiefstal, heel dicht (minder dan een halve meter) voor één van die medewerkers gaan staan. Daarbij heeft hij gezegd: ‘Los laten’. Getuige [betrokkene 1] verklaart dat de verdachte op dat moment zijn hand had opgeheven, zijn hand tot een vuist balde en een beweging maakte alsof hij wilde stompen. Getuige [betrokkene 3] heeft verklaard dat de verdachte zijn arm ophief, zijn hand tot een vuist had gebald en met zijn houding dreigde om zijn collega mogelijk te gaan slaan. De verdachte zelf houdt het er op dat hij vanuit zijn middel een beweging met zijn armen maakte. Ik merk op deze plaats vast op dat, in het licht van deze verklaringen, de overweging van het Hof dat, wanneer de verdachte zijn bedreiging daadwerkelijk in handelen zou hebben omgezet door na het opheffen van zijn vuist te slaan of stompen, dit zeer wel mogelijk tot zwaar lichamelijk letsel zou hebben geleid omdat het slaan of stompen in de richting van het gezicht of het hoofd, een zeer kwetsbare plek, verstrekkende verwondingen teweeg kan brengen, wat vreemd aan doet. Uit de gebezigde bewijsmiddelen kan immers niet worden afgeleid dat de verdachte tegen het hoofd of in het gezicht wilde slaan.

Op zichzelf kan het heel dicht voor iemand gaan staan, daarbij een arm heffen, de hand tot een vuist ballen en uitspreken van de woorden ‘Los laten’ intimiderend en dreigend overkomen. Het is echter de vraag of het bedreiging met zware mishandeling oplevert.

De zaak die leidde tot HR 14 september 2004, NJ 2005, 61 m.nt. Buruma handelde over een man die zwaaiend met gebalde vuisten op een fietsend slachtoffer afrende, schreeuwend dat zij moest opdonderen, welke woorden hij kracht bijzette door toen hij haar dicht genaderd was, slaande bewegingen naar haar hoofd te maken. Het Hof oordeelde dat sprake was bedreiging met zware mishandeling. De Hoge Raad oordeelde, daarmee afwijkend van de conclusie van de toentertijd plaatsvervangend Procureur-Generaal Fokkens, dat het oordeel van het Hof geen blijk gaf van een onjuiste rechtsopvatting en ook niet onbegrijpelijk was. De Hoge Raad nam daarbij in aanmerking dat de verdachte met zijn vuisten zwaaide tot op korte afstand van het hoofd van het fietsende slachtoffer en dat het uitoefenen van uitwendig geweld op het hoofd in een dergelijk geval ernstige gevolgen kan hebben. Buruma schreef in zijn noot dat hij dit rechtspolitiek en maatschappelijk een onverstandig arrest vindt.

De onderhavige casus is naar mening (nog) minder ernstig dan de hiervoor besprokene. De verdachte staat dichtbij het slachtoffer, zegt ‘Los laten’, heft zijn arm en balt zijn vuist. Uit de bewijsmiddelen is niet af te leiden dat hij op korte afstand van het hoofd van [betrokkene 1] met zijn vuist zwaaide. Ook blijkt niet van ‘gevaarlijke’ omstandigheden. Ik kan mij voorstellen dat de Hoge Raad in zijn arrest van 14 september 2004 heeft meegewogen dat de gevolgen van het ten uitvoer leggen van de bedreiging in dat geval mogelijk ernstig zouden kunnen zijn omdat het slachtoffer naast de klappen die zij in dat geval zou moeten incasseren ook nog eens van haar fiets zou vallen, met alle gevolgen van dien.

Wat betreft de onderhavige zaak geldt naar mijn mening dat de bewezenverklaarde bedreiging de ondergrens van bedreiging met zware mishandeling niet haalt.3. Als het Hof heeft geoordeeld dat de bewezenverklaarde uitlatingen en/of gedragingen van de verdachte op zichzelf van dien aard waren dat zij bij het slachtoffer de redelijke vrees hebben kunnen doen ontstaan dat hij zwaar lichamelijk letsel zou kunnen oplopen, is dat oordeel, gelet op de inhoud van die uitlatingen en de uiterlijke verschijningsvorm van die gedragingen, niet zonder meer begrijpelijk. Als het Hof die uitlatingen en/of gedragingen niet op zichzelf heeft beschouwd, maar heeft geoordeeld dat de omstandigheden waaronder deze uitlatingen zijn gedaan of waaronder deze gedragingen zijn verricht meebrengen dat van bedreiging met zware mishandeling sprake is, is dat oordeel ontoereikend gemotiveerd, nu de gebezigde bewijsmiddelen omtrent zodanige omstandigheden onvoldoende inhouden.

Het middel is terecht voorgesteld.

Hoewel ik op grond van het voorgaande reeds tot vernietiging zal concluderen, merk ik ambtshalve toch het volgende op. Het Hof heeft de verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes weken en een voorwaardelijke ISD-maatregel. Noch art. 38m Sr noch enig ander voorschrift van de derde afdeling van Titel IIA van Boek I van het Wetboek van Strafrecht houdt in dat de ISD-maatregel kan worden gecombineerd met straffen, zodat moet worden aangenomen dat de strafrechter niet tegelijkertijd een ISD-maatregel en een straf kan opleggen.4. Dat de ISD-maatregel in de onderhavige zaak in voorwaardelijke vorm is opgelegd, maakt dat niet anders.5. De strafoplegging zal ook om die reden niet in stand kunnen blijven.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar Hof 's‑Gravenhage teneinde de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw te berechten en af te doen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden