HR, 09-08-2013, nr. 12/05108

In artikel 8.55, lid 4, eerste volzin, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna, Awb) is bepaald, dat, indien de uitspraak waartegen verzet is gedaan, is gedaan door een meervoudige kamer, wordt uitspraak op het verzet gedaan door een meervoudige kamer. De bestreden uitspraak van de rechtbank waartegen verzet is gedaan, is gedaan door een enkelvoudige kamer zodat het verzet ook had moet worden behandeld door een enkelvoudige kamer.

Volgens de grondgedachte van artikel 6, lid 1, Wro, neemt de enkelvoudige kamer van de rechtbank in eerste aanleg kennis over zaken, tenzij de zaak op basis van het gewicht, de aard en ingewikkeldheid daarvan in aanmerking komt voor behandeling door een meervoudige kamer. Dat betekent dat de rechtbank, gelet op artikel 3.2 Awb, bij de voorbereiding van zijn uitspraak (eerst) de nodige kennis moet vergaren omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen. Gelet op de uitzonderingsbepaling van artikel 1.1, lid 2, onderdeel a. Awb kan de wetgevende macht niet als bestuursorgaan worden aangemerkt.

Volgens artikel 8.73, lid 1, Awb kan de rechtbank, bij gegrondverklaring van het beroep, indien daarvoor gronden zijn. op verzoek van een partij een bestuursorgaan veroordelen tot vergoeding van de schade die die partij lijdt. Belanghebbende heeft in het principaal beroep verzocht om toepassing van artikel 8.73, lid 1, Awb. De rechtbank is in zijn uitspraak van 31 oktober 2011 is daarop volledig niet ingegaan. Het verzet houdt tevens een beroep en/of toepassing van artikel 13 van de Wet algemene bepalingen.

Het bepaalde in artikel 8.73, lid 2, Awb geeft de rechtbank zelfs nog de mogelijkheid om over de omvang van de schadevergoeding een nadere uitspraak te doen en wordt het onderzoek daarover heropend. Belanghebbende heeft in zijn beroep niet verzocht om vaststelling van de hoogte van de dwangsom, maar juist verzocht om bij gegrondverklaring van het beroep de omvang van de schadevergoeding vast te stellen. Het verzet is gedaan, onder verwijzing naar artikel 13 van de Wet algemene bepalingen, tegen de weigering van de rechtbank om uitspraak te doen op het verzoek om schadevergoeding ex artikel 8.73 Awb.

Aangezien de rechtbank in zijn uitspraak het toepassingsmiddel voor het doen van een nadere uitspraak terzake van de schadevergoeding niet heeft gebruikt en/of ongebruikt heeft gelaten, leidt de gegrondverklaring van het verzet impliciet tot volledige erkenning van de schadevergoeding.

Maar ook de uitspraak van het voortgezette beroep is bedreigd met nietigheid wegens vormverzuimen onder meer fout in de datum van de uitspraak e.a.

Belanghebbende heeft zich laten vertegenwoordigen door een onafhankelijk rechtspersoon te weten Stichting [F], waarin belanghebbende toen tesamen met [A] het bestuur vormde. De Stichting is een derde, die beroepsmatig rechtsbijstand heeft verleend aan belanghebbende, en derhalve kan belanghebbende aanspraak maken op proceskostenvergoeding ex artikel 8.75 Awb te meer in de vergoedingsregeling volgens het Besluit proceskosten bestuursrecht een onderscheid wordt gemaakt tussen een rechtsbijstandverlener krachtens de Wet op de rechtsbijstand en een rechtsbijstandverlener/gemachtigde zonder toevoeging. Dit onderscheid leidt tot ongeoorloofde discriminatie in de rechtsbijstandverlening, waarbij de dienstverlening echter gelijkwaardig zijn maar in de vergoeding de toegevoegde dienstverlener krachtens de Wet op de rechtsbijstand mogelijk volledig gecompenseerd wordt en de dienstverlener zonder toevoeging echter beperkingen ondervindt in de aanspraak op proceskostenvergoeding. In een vergelijkbare zaak, die eveneens bij uw college is geregistreerd onder nummer F 12/05027 heeft de rechtbank aan [A] eveneens bestuurder van de Stichting, wel een proceskostenvergoeding toegekend. Op grond van vaste jurisprudentie en het beginsel van gelijkheid in procesvertegenwoordiging, mede in verband met de vrijheid van meningsuiting, is een ieder vrij om een keus te kunnen maken over de vertegenwoordiging van zijn/haar belangen, mede in het licht van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM, en ook te meer dat Onze Stichting het algemeen belang dient, waarbij de vergoeding als gift van belanghebbende wordt aangemerkt. Hoewel de gift juridisch niet afdwingbaar is, vindt met de proceskostenvergoeding wel degelijk betaling plaats aan de Stichting voor de door haar in het kader van algemeen belang verleende diensten. Wanneer er geen proceskostenvergoeding plaatsvindt, dan betekent dat er een schenking in natura heeft plaatsgevonden aan de Stichting en kan de Stichting de waarde hiervan juridisch wel afdwingen.

In het belastingrecht geldt er geen verplichte procesvertegenwoordiging in tegenstelling tot de civiele praktijk, en reeds hierom dient er een proceskostenvergoeding plaats te vinden aangezien belanghebbende nu een onafhankelijke derde heeft aangewezen om hem te vertegenwoordigen. Dat belanghebbende ook de vertegenwoordiger is van die derde kan geen grond zijn voor het niet toekennen van een proceskostenvergoeding. Het bepaalde in artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM geldt namelijk ook voor rechtspersonen en wanneer bij het verlenen van de proceskostenvergoeding geen onderscheid wordt gemaakt tussen belanghebbende en de Stichting, dan wordt daarmee tevens inbreuk gemaakt op een eigendomsrecht van een rechtspersoon. Een bestuurder van een Stichting is niet gerechtigd tot het vermogen van de Stichting en evenmin mag hij (winst)uitkeringen ontvangen.

Enkel al hierdoor dient een onderscheid te worden gemaakt tussen belanghebbende en de Stichting. Belanghebbende treedt niet direct maar ook niet indirect als beroepsmatig rechtsbijstandverlener in zijn zaken, nu de begrippen direct of indirect feitelijk betrekking heeft op een uiteindelijk gerechtigde of aandeelhouder van een vennootschap, die wel tot het vermogen van zijn vennootschap is gerechtigd. Belanghebbende schenkt zijn kennis aan de Stichting waarmee de Stichting baten kan verwerven voor de verwezenlijking van haar doelstelling. De Stichting heeft volgens haar statuten geen winstoogmerk en laat zich begiften middels de proceskostenvergoeding van haar potentiële schenkers. De vergoeding is, om verdere discussies over de waarde van de schenking in natura te vermijden, tevens bepalend voor de eventuele giftenaftrek van belanghebbende.

Ook artikel 8.75, lid 1, derde volzin, Awb geeft belanghebbende aanleiding om zich te laten vertegenwoordigen door een derde via een onafhankelijk rechtspersoon. Naar ons oordeel is de tekst van de derde volzin van genoemd artikel ‘wettelijk helder’. Daarin is bepaald dat uitsluitend een natuurlijk persoon kan worden veroordeeld in de kosten bij kennelijk onredelijk gebruik van het procesrecht, die zich kennelijk niet laat vertegenwoordigen door een derde of gemachtigde, hetgeen naar analogie betekent dat bij procesvertegenwoordiging te allen tijde proceskostenvergoeding dient plaats te vinden, waarbij de wetgever de vergoedingsregeling in het Besluit proceskosten bestuursrecht beperkt heeft gehouden.

En, als de wetgevende macht daar anders over denkt, dan is de rechterlijke macht buiten zijn bevoegdheid getreden om het recht niet volgens de wet te spreken. En, indien belanghebbende alleen in aanmerking kan komen voor een proceskostenvergoeding wanneer hij een rechtsbijstandverlener inschakelt, dan dwingt de wet hem tot het maken van hogere kosten voor het kunnen aanwenden van een rechtsmiddel teneinde in aanmerking te kunnen komen voor de beperkte proceskostenvergoeding, Dit is een belemmering in het recht op ongestoord genot van een eigendomsrecht in het licht van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM, terwijl de vergoeding die daartegenover staat veel lager is dan de gemaakte kosten van de rechtsbijstandverlener. Hiermee wordt aan de burger het zwijgen opgelegd om niet te gaan ‘zeuren’ of ‘procederen’, terwijl bij toevoeging krachtens de Wet op de rechtsbijstand de Nederlandse Staat de kosten voor zijn rekening neemt, waarvan de toegevoegde rechtsbijstandverleners lid zijn van een branche-vereniging. Kennelijk verleent de Nederlandse Staat in verkapte vorm staatssteun aan de rechtsbijstandverleners krachtens de Wet op de rechtsbijstand.

Maar een Stichting, die een algemeen belang dient, mag niet met de proceskostenvergoeding worden begiftigd door haar schenker, bestuurder of belanghebbende. Dit terwijl de Nederlandse Staat wel aan de branche-vereniging schenkt via de Wet op de rechtsbijstand. Hier is sprake van gelijke gevallen die niet gelijk worden behandeld.