HR, 19-02-2010, nr. 08/01622

HR, 19-02-2010, nr. 08/01622

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 19‑02‑2010

Inhoudsindicatie

Antillenzaak. Geschil over (niet van waarde verklaarde) conservatoire beslagen op termijnspaardepositorekeningen (81 RO).

19 februari 2010

Eerste Kamer

08/01622

EE/MD

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

1. [Eiser 1],

2. [Eiseres 2],

beiden wonende te [woonplaats],

EISERS tot cassatie, verweerders in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep,

advocaat: mr. P. Garretsen,

t e g e n

de publiekrechtelijke rechtspersoon POSTSPAARBANK VAN DE NEDERLANDSE ANTILLEN,

gevestigd te Curaçao, Nederlandse Antillen,

VERWEERSTER in cassatie, eiseres in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep,

advocaat: mr. R.S. Meijer.

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als [eiser] c.s. en de Postspaarbank.

1. Het geding in feitelijke instanties

Met een op 10 februari 2006 gedateerd verzoekschrift hebben [eiser] c.s. zich gewend tot het gerecht in eerste aanleg van de Nederlandse Antillen, zittingsplaats Curaçao, en verzocht een verklaring voor recht dat de Postspaarbank jegens [eiser] c.s. een onrechtmatige daad heeft gepleegd door conservatoir beslag te leggen op de bankrekeningen van [eiser] c.s. bij de Banco di Caribe en/of de Postspaarbank te veroordelen aan [eiser] c.s. een vergoeding van de geleden en nog te lijden schade van die onrechtmatige daad, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet.

De Postspaarbank heeft de vorderingen bestreden.

Het gerecht heeft, na bij tussenvonnis van 18 september 2006 een comparitie van partijen te hebben gelast, bij eindvonnis van 4 december 2006 voor recht verklaard dat de Postspaarbank jegens [eiser] c.s. een onrechtmatige daad heeft gepleegd door ten laste van [eiser] c.s. conservatoir derdenbeslag bij de Banco di Caribe te leggen en het meer of anders gevorderde afgewezen.

Tegen het eindvonnis van het gerecht hebben [eiser] c.s. hoger beroep ingesteld bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba, hierna: het hof. De Postpaarbank heeft incidenteel hoger beroep ingesteld.

Bij vonnis van 15 januari 2008 heeft het hof het vonnis van het gerecht vernietigd en, opnieuw rechtdoende, de vorderingen van [eiser] c.s. alsnog afgewezen.

Het vonnis van het hof is aan dit arrest gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen het vonnis van het hof hebben [eiser] c.s. beroep in cassatie ingesteld. De Postspaarbank heeft voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep ingesteld. Het cassatierekest en het verweerschrift tevens houdende incidenteel cassatieberoep zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Partijen hebben over en weer geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten en voor de Postspaarbank mede door mr. C.M. Reijnen, advocaat bij de Hoge Raad.

De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Wuisman strekt tot verwerping van het principaal cassatieberoep.

3. Beoordeling van de middelen in het principale beroep

De in de middelen aangevoerde klachten kunnen niet tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

Nu de middelen in het principale beroep falen, komt het voorwaardelijk ingestelde incidentele beroep niet aan de orde.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

verwerpt het principale beroep;

veroordeelt [eiser] c.s. in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van de Postspaarbank begroot op € 374,34 aan verschotten en € 2.200,-- voor salaris.

Dit arrest is gewezen door de raadsheren A. Hammerstein, als voorzitter, F.B. Bakels en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer W.A.M. van Schendel op 19 februari 2010.

Conclusie 18‑12‑2009

Mr. Wuisman

Partij(en)

CONCLUSIE inzake:

1.

[Eiser 1],

2.

[Eiseres 2],

eisers tot cassatie in het principaal cassatieberoep,

verweerders in het incidenteel cassatieberoep,

advocaat: Mr. P. Garretsen;

tegen

Postspaarbank van de Nederlandse Antillen,

verweerster in het principaal cassatieberoep,

eiseres tot cassatie in het incidenteel beroep,

advocaat: Mr. R.S. Meijer.

1. Feiten en procesverloop

1.1

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan1.:

(i)

Eisers tot cassatie in het principaal beroep (hierna: [eisers]) hielden in 1997 ieder bij de Banco di Caribe een rekening aan in verband met een termijnspaardeposito dat liep tot 20 januari 2007 respectievelijk 19 maart 2008.

(ii)

Na daartoe verkregen verlof heeft verweerster in het principaal cassatieberoep (hierna: de Postspaarbank) op beide rekeningen op 7 februari 1997 conservatoir beslag gelegd.2.

(iii)

In het kader van een strafrechtelijk onderzoek heeft ook het Openbaar Ministerie de tegoeden van [eisers] bij de Banco di Caribe geblokkeerd.3.

(iv)

Op 13 februari 1997 is de Postspaarbank een vanwaardeverklaringsprocedure gestart. In die procedure is de Postspaarbank niet overgegaan tot het nemen van een conclusie van repliek.4. Op 14 maart 2003 is de procedure geroyeerd. Van dit royement waren [eisers] en Banco di Caribe op de hoogte.

(v)

Bij brief van 13 januari 2006 aan Banco di Caribe heeft de Postspaarbank de beslagen opgeheven.

1.2

[Eisers] hebben in februari 2006 bij het Gerecht in Eerste Aanleg (GEA) een procedure tegen de Postspaarbank aanhangig gemaakt, waarin zij vorderen

(1)

voor recht te verklaren dat de handelwijze van de Postspaarbank (het leggen en gelegd houden van de conservatoire beslagen die niet van waarde zijn verklaard) een onrechtmatige daad jegens hen vormt en

(2)

de Postspaarbank te veroordelen tot vergoeding van de schade uit het niet kunnen beschikken over de beslagen gelden, welke schade dient te worden opgemaakt bij staat en vereffend volgens de wet.

1.3

Na eerst nog op 30 oktober 2006 op grond van een tussenvonnis d.d. 18 september 2006 een inlichtingencomparitie te hebben gehouden, komt het GEA in zijn eindvonnis d.d. 4 december 2006 tot afwijzing van de schadevordering van [eisers]. Het GEA is wel van oordeel dat de beslagen onrechtmatig zijn gelegd, maar ook dat niet aannemelijk is geworden dat [eisers] ten gevolge van de beslagen schade hebben geleden.

1.4

In het kader van het principaal beroep bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba (GHvJ) bestrijden [eisers] het op de schade betrekking hebbend oordeel van GEA, terwijl de Postspaarbank in het kader van het incidenteel beroep bij het GHvJ opkomt tegen het onrechtmatigheidsoordeel van het GEA.

1.5

In zijn vonnis d.d. 15 januari 2008 oordeelt het GHvJ dat op de beslaglegger een risicoaansprakelijkheid uit onrechtmatige daad rust ook in een geval, waarin de beslaglegger om welke reden dan ook de procedure over de gegrondheid van de vordering, waarvoor beslag is gelegd, niet wenst voort te zetten, en dat derhalve het GEA terecht heeft geoordeeld dat de Postspaarbank jegens [eisers] aansprakelijk is voor de gevolgen van de door haar gelegde beslagen (rov. 3.3). Maar de aan de schade gewijde stellingen van [eisers] acht het GHvJ onvoldoende om aannemelijk te achten dat zij schade hebben geleden door de beslagen op de depositio's. Bovendien staat als door [eisers] onvoldoende betwist vast dat hun tegoeden bij de Banco di Caribe ook door het Openbaar Ministerie waren geblokkeerd. Voor een verwijzing naar de schadestaatprocedure ziet het GHvJ dan ook geen aanleiding. En dat brengt naar het oordeel van GHvJ mee dat bij gebrek aan belang ook de gevorderde verklaring voor recht niet voor toewijzing in aanmerking komt (rov. 3.4 en 3.5).

1.6

[Eisers] stellen tijdig principaal cassatieberoep in, terwijl de Postspaarbank incidenteel in cassatie komt onder de voorwaarde dat het principaal cassatieberoep doel treft. Partijen laten hun standpunt in cassatie door hun advocaten schriftelijk toelichten. Van de advocaat van [eisers] wordt nog een Schriftelijke repliek ontvangen.

2. Bespreking van het principaal cassatieberoep

2.1

In het kader van het principaal cassatieberoep worden twee cassatiemiddelen voorgedragen.

cassatiemiddel I

2.2

Cassatiemiddel I is gericht tegen het achterwege laten door het hof van de verwijzing van de zaak naar de schadestaatprocedure. Dat niet verwijzen naar de schadestaatprocedure stoelt het hof op twee gronden:

(1)

het geleden zijn van schade is onvoldoende aannemelijk gemaakt;

(2)

[eisers] hebben over hun tegoeden bij de Banco di Caribe ook niet kunnen beschikken, omdat deze eveneens door het Openbaar Ministerie waren geblokkeerd.

Indien zij juist zijn, kan ieder van deze twee gronden de eindbeslissing van het hof ten volle dragen.

2.3

In verband met de eerste grond overweegt het GHvJ in rov. 3.4 onder meer: ‘Blijkens rov. 3.3 van het bestreden vonnis hebben zij bij de comparitie van partijen gesteld dat zij niet over de rente van hun deposito's konden beschikken ten einde daarmee te investeren. Het bij memorie van grieven overgelegde memorandum maakt aannemelijk dat [eisers], indien de beslagen niet waren gelegd, vrijelijk hadden kunnen beschikken over de ieder kwartaal op een betaalrekening te boeken rente en tegen betaling van een boete hadden kunnen beschikken over de hoofdsommen van de deposito's. Bij de toelichting op de eerste grief hebben [eisers] gesteld dat zij aan die bedragen hadden kunnen komen om daarmee ‘de kosten en schulden te betalen’. In de pleitnotities hebben zij hieraan toegevoegd dat zij door de beslagen niet hebben kunnen investeren in ‘bijvoorbeeld het opkopen en verkopen van auto's’. Deze enkele stellingen zijn onvoldoende om aannemelijk te achten dat zij schade hebben geleden door de beslagen op de deposito's.’

2.4

De zojuist weergegeven overweging van het GHvJ wordt in cassatiemiddel I onder 7.2 t/m 7.9 bestreden. De kern van de bestrijding is te vinden onder 7.8 en 7.9. Onder 7.8, wordt aangevoerd: ‘Voldoende doch noodzakelijk voor de verwijzing naar de schadestaatprocedure is de aannemelijkheid van (geleden of te lijden) schade (vaste rechtspraak). Het hof heeft niet onderkend dat reeds die hiervoor aangegeven beknotting — (gedoeld wordt op het niet kunnen beschikken over de per kwartaal vrijvallende rente en, tegen betaling van een boete, over het geld op de depositorekening; opmerking A-G) — gedurende deze jaren 1997 tot en met 2006 die of zodanige vorm van (vermogens-)schade met zich brengt of in zich houdt. Het niet kunnen investeren respectievelijk het achterwege laten van investeringen dan wel het niet kunnen betalen van kosten en schulden impliceert aldus en als zodanig (een vorm van) vermogensschade, al hetgeen het hof niet heeft onderkend en derhalve miskend’, en onder 7.9 onder meer: ‘Zonder nadere toelichting — welke evenwel ontbreekt — is aldus niet-begrijpelijk dat en waarom het hof overweegt en oordeelt in deze rov. 3.4: ‘Deze enkele stellingen zijn onvoldoende om aannemelijk te achten dat zij schade hebben geleden door de beslagen op de deposito's, nu toch zijdens Postspaarbank een reactie ter zake is uitgebleven’.’

2.5

De motiveringsklacht komt gegrond voor. Voor verwijzing naar de schadestaatprocedure is nodig maar ook voldoende dat de mogelijkheid van schade aannemelijk is.5. Dit betekent dat geen hoge eisen mogen worden gesteld aan stellingen in de hoofdprocedure omtrent de geleden en/of te lijden schade. Schadeposten hoeven nog niet concreet te worden gesteld. In het licht hiervan maakt het hof niet voldoende duidelijk waarom het hof de stellingen vooral inzake het niet hebben kunnen investeren in opkopen en verkopen van auto's onvoldoende acht om de mogelijkheid van schade aannemelijk te achten. Toereikend daarvoor is in ieder geval niet dat, zoals het hof overweegt, [eisers] weer over de deposito's en de daarover gekweekte rente kunnen beschikken sinds de beslagen zijn opgeheven. De schadevordering ziet op de periode vóór het opheffen van het beslag.

2.6

Naar aanleiding van de tweede grond, die door het hof wordt gebezigd als grond voor het niet verwijzen van de zaak naar de schadestaatprocedure, wordt onder 7.10 van cassatiemiddel I opgemerkt: ‘dat er (ook) beslag is gelegd door het Openbaar Ministerie er hoogstens toe kan leiden dat in plaats van één, er twee (hoofdelijk) aansprakelijke personen zijn uit hoofde van onrechtmatige beslaglegging c.q. hun risico-aansprakelijkheid, die alsdan (ieder voor het geheel) kunnen worden aangesproken.’

2.7

Met de beslissing dat [eisers] ook wegens die beslaglegging van het Openbaar Ministerie niet over hun tegoeden bij Banco di Caribe hebben kunnen beschikken, beoogt het hof aan te geven dat causaal verband ontbreekt tussen het door de Postspaarbank gelegde beslag en de gestelde schade. Met de in 2.6 vermelde klacht wordt hiertegen tevergeefs opgekomen.

2.8

Vooropgesteld dient te worden dat de bestreden beslissing heel algemeen is geformuleerd en, naar het voorkomt, bedoeld is als een zelfstandige grond voor het geheel afwijzen van de schadevorderingen van [eisers]. Uit deze omstandigheden valt, zo schijnt het toe, af te leiden dat het hof bij die beslissing ervan is uitgegaan dat:

(1)

de tegoeden van [eisers] door het Openbaar Ministerie zijn geblokkeerd,

(2)

de tegoeden van beiden gelijktijdig door het Openbaar Ministerie zijn geblokkeerd en

(3)

de tegoeden geblokkeerd zijn gebleven gedurende de tijd dat op de depositorekeningen het beslag van de Postspaarbank lag.

Deze uitgangspunten worden in cassatiemiddel I niet bestreden. Hetgeen in de Schriftelijke repliek sub 5, eerste volzin omtrent het eindigen van een strafrechtelijk beslag wordt opgemerkt, moet als te laat aangevoerd worden beschouwd.

2.9

Het uitgangspunt in de klacht dat de beslaglegging van het Openbaar Ministerie ook onrechtmatig is geweest en er bijgevolg gesproken kan worden van twee hoofdelijk aansprakelijke personen voor de schade, kan niet worden aangehouden. Dit uitgangspunt is niet eerder naar voren gebracht. Dat kan in cassatie niet voor het eerst geschieden. Het blokkeren dient bijgevolg voor rechtmatig te worden gehouden.

2.10

Van het blokkeren van de tegoeden door het Openbaar Ministerie en het beslag van de Postspaarbank op de depositorekeningen kan worden gezegd dat ieder op zichzelf genomen tot de beweerde schade van [eisers] hebben geleid. Het blokkeren door het Openbaar Ministerie van de tegoeden van [eisers] met als gevolg dat zij ook door die maatregel niet meer over de hoofdsom en de rente van de depositorekening konden beschikken, vormt, nu het blokkeren voor rechtmatig dient te worden gehouden, evenwel een door henzelf opgeroepen en daarmee een aan hen toe te rekenen omstandigheid. Voor een dergelijk geval van meervoudige causaliteit wordt aangenomen dat er onvoldoende reden is om af te wijken van de grondregel dat ieder zijn eigen schade draagt. Dit resultaat bereikt men door in dat geval rechtens het er voor te houden dat de aan de gelaedeerde zelf toe te rekenen omstandigheid wel het causaal verband tussen de schade en de handeling van de tot schadevergoeding aangesproken persoon doorbreekt.6. Dit betekent dat het hof terecht geen causaal verband tussen het beslag van de Postspaarbank op de depositorekeningen van [eisers] en de door hen gestelde schade heeft aangenomen.

2.11

Zoals hierboven al opgemerkt, kan de beslissing inzake het geblokkeerd zijn van de tegoeden van [eisers] bij de Banco di Caribe door ook het Openbaar Ministerie eveneens het niet verwijzen van de zaak naar de schadestaatprocedure ten volle dragen. Dit betekent tevens, dat de gegrondheid van de klacht tegen de eerste door het hof gebezigde grond voor het niet verwijzen van de zaak naar de schadestaatprocedure bij gebrek aan belang niet tot vernietiging van het bestreden vonnis van het GHvJ kan leiden.

2.12

Het voorgaande voert tot de slotsom dat cassatiemiddel I geen doel treft.

cassatiemiddel II

2.13

Cassatiemiddel II keert zich tegen de beslissing van het hof in rov. 3.5 om, nu verwijzing naar de schadestaatprocedure achterwege blijft, de gevorderde verklaring voor recht dat het beslag van de Postspaarbank onrechtmatig is, bij gebrek aan belang af te wijzen. Met de vaststelling dat de door de Postspaarbank gelegde beslagen onrechtmatig zijn gelegd, is, zo wordt betoogd, de aansprakelijkheid van de Postbank voor de schade en daarmee het vereiste belang bij de verklaring voor recht gegeven.

2.14

Voor aansprakelijkheid van de Postspaarbank voor door [eisers] geleden schade is niet slechts vereist dat het door de bank gelegde beslag een onrechtmatigheid vormt, maar ook dat er een causaal verband bestaat tussen de gestelde schade en die onrechtmatigheid. Het hof acht dat causaal verband niet aanwezig. De betreffende beslissing wordt, zoals hierboven in 2.8 t/m 2.10 uiteengezet, niet op een doeltreffende wijze bestreden. Ook bij het ontbreken van het zojuist genoemde causaal verband mist een verwijzing van de zaak naar de schadestaatprocedure goede zin en geldt nog steeds dat dan [eisers] bij toewijzing van de gevorderde verklaring voor recht belang missen. Dit laatste gaat te meer op, nu het hof aan het slot van rov. 3.5, in cassatie niet bestreden, vaststelt dat ook voor het overige geen belang bij de verklaring voor recht is gesteld of gebleken.

3. Bespreking van het incidenteel cassatieberoep

Het incidenteel cassatieberoep is ingesteld onder de voorwaarde dat het principaal beroep van [eisers] doel treft. Dat is niet het geval met als gevolg dat het incidenteel beroep voor niet ingesteld moet worden gehouden en derhalve niet voor bespreking in aanmerking komt.

4. Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het principaal cassatieberoep. 7.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.