HR, 08-09-2009, nr. 08/00229 A

Verdachte is, na verwijzing van de zaak door de Hoge Raad op 19 juni 2007, door het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba bij vonnis van 20 december 2007 wegens ‘afpersing’ en ‘poging tot doodslag’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van elf jaren en elf maanden.

Namens de verdachte heeft mr. Spong, advocaat te Amsterdam, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt over de verwerping van het verweer dat de fotoconfrontatie onrechtmatig is en in strijd met een behoorlijke procesorde.

Het Hof heeft de verwerping van dit verweer, voor zover in cassatie van belang, als volgt gemotiveerd:

Volgens de steller van het middel heeft het Hof niet in aanmerking kunnen nemen dat verdachte in hoger beroep zou hebben verklaard dat het zijn stijl is de lippen zo geopend te houden dat zijn gouden tanden zichtbaar zijn, nu uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep op 11 december 2007 niet blijkt dat verdachte dit heeft verklaard.

De vaststelling door de steller van het middel dat het proces-verbaal van de terechtzitting van 11 december 2007 geen verklaring van verdachte over het open houden van zijn lippen inhoudt is juist.1. In zoverre is het middel terecht voorgesteld. De vraag is of dat tot cassatie moet leiden.

Ik zou die vraag met enige aarzeling bevestigend willen beantwoorden. Weliswaar zou gezegd kunnen worden dat de gewraakte passage weinig bijdraagt aan de overtuigende kracht van 's Hofs oordeel dat de herkenningen betrouwbaar zijn, maar dat geldt ook voor de andere argumenten die het Hof aandraagt. Anders gezegd: 's Hofs overwegingen zijn in hun geheel weinig overtuigend. In dat licht bezien moet worden aangenomen dat het Hof (ook) veel betekenis heeft toegekend aan het feit dat de verdachte gewoon was zijn tanden te laten zien.

Ik merk daarbij op dat het bewijs van verdachtes daderschap bijna uitsluitend berust op de gewraakte herkenningen. Het enige steunbewijs dat het Hof opvoert, verdient die naam nauwelijks. Het bestaat uit het feit dat de verdachte de bewuste dag op het eiland en op vrije voeten was.2. Het Hof erkent dat de confrontaties niet zijn verlopen volgens ‘een in Nederland te dien aanzien genomen besluit’, maar oordeelt dat dit aan de betrouwbaarheid van de herkenningen niet kan afdoen omdat dit besluit ‘hier te lande’ niet geldt. Ik acht dat onbegrijpelijk. De handleiding waarop de verdediging zich in het bijzonder beriep, vormt immers de neerslag van wetenschappelijke inzichten met betrekking tot (enkelvoudige en meervoudige) confrontaties.3. Die wetenschappelijke inzichten hebben — anders dan het Hof lijkt te menen — ook op de Nederlandse Antillen gelding. Met mijn ambtgenoot Machielse in zijn conclusie voorafgaande aan het arrest dat de Hoge Raad eerder in deze zaak wees, zou ik dan ook menen dat de bedoelde handleiding als ‘referentiekader’ gelding heeft.4.

Het Hof lijkt te onderkennen dat aan de gehouden confrontaties niet meer waarde mag worden toegekend dan aan een enkelvoudige fotoconfrontatie. Om het feit dat de diagnostische waarde van dergelijke confrontaties uiterst gering is, lijkt het Hof zich evenwel niet te bekommeren.5. Het Hof lijkt er vanuit te gaan dat dergelijke confrontaties in beginsel betrouwbaar bewijs opleveren zolang het tegendeel door de verdediging niet is aangetoond. Ik meen evenwel dat het in gevallen als de onderhavige — waarin het bewijsmateriaal notoir onbetrouwbaar is — aan de rechter is om te beargumenteren waarom het desondanks verantwoord is om op dat bewijsmateriaal een veroordeling te baseren.6. Het sterkste argument van het Hof is dat in casu sprake is van twee herkenningen na confrontaties die apart van elkaar zijn gehouden. Nog daargelaten de vraag of de kans op vergissingen bij een dergelijke dubbele herkenning aanvaardbaar klein is geworden als de enkelvoudige confrontaties zorgvuldig zijn uitgevoerd, moet geconstateerd worden dat het Hof niets vaststelt over de vereiste zorgvuldigheid, waarbij in het bijzonder valt te denken aan de instructies die aan de getuigen zijn gegeven en aan waarborgen tegen wederzijdse beïnvloeding. Het beroep dat het Hof doet op de tweede herkenning door de aangever bij de RC onderstreept daarbij slechts dat het Hof eenvoudig meende voorbij te mogen gaan aan de wetenschappelijke inzichten die inmiddels op het stuk van het herkennen van getuigen zijn ontwikkeld.

Ik meen kortom dat zich in casu niet het geval voordoet dat het motiveringsgebrek waarover het middel klaagt geen afbreuk doet aan de begrijpelijkheid van de motivering in haar geheel beschouwd.

Het eerste middel is dus terecht voorgesteld. Voor het geval de Hoge Raad daarover anders mocht oordelen, bespreek ik de overige middelen en wijs ik ambtshalve op een grond voor cassatie in verband met de redelijke termijn.

Het tweede middel bevat de klacht dat de onder 2 bewezen verklaarde poging tot doodslag niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Met name zou de enkele omstandigheid dat het slachtoffer verdachte het vuurwapen waarmee is geschoten heeft zien laden ontoereikend zijn voor het bewezen verklaren van het afvuren van meerdere kogels door verdachte.

Dit middel berust op een onjuiste lezing van het arrest. Het Hof heeft immers het schieten door verdachte niet uitsluitend afgeleid uit de omstandigheid dat het slachtoffer verdachte een vuurwapen heeft zien laden, maar ook uit de verklaring van het slachtoffer dat verdachte begon te rennen en vervolgens op hem richtte en schoten op hem afvuurde (bewijsmiddelen 2 en 3) en de getuigenverklaring dat de verdachte tijdens het wegrennen aan het schieten was (bewijsmiddel 4). Hieruit heeft Hof kunnen afleiden dat verdachte de poging tot doodslag heeft begaan.

Het tweede middel faalt derhalve.

Het derde middel klaagt dat het Hof met betrekking tot de onder 2 tenlastegelegde poging tot doodslag het verweer dat opzet niet bewijsbaar is, ook niet in de vorm van voorwaardelijke opzet, heeft verworpen op gronden die de verwerping niet kunnen dragen. De steller van het middel voert hiertoe aan dat gericht op een persoon schieten niet zonder meer opzet of voorwaardelijk opzet oplevert, zeker niet wanneer de beschotene niet is geraakt.7.

Het Hof heeft met betrekking tot het in het middel bedoelde verweer in zijn vonnis het volgende overwogen:

's Hof verwerping van het verweer berust op de vaststelling dat verdachte een vuurwapen heeft geladen, op het slachtoffer heeft gericht en heeft afgevuurd. Het Hof heeft geoordeeld dat verdachte met dit gerichte schieten heeft getracht het slachtoffer van het leven te beroven. Aldus heeft het Hof uit de gedragingen van verdachte afgeleid dat zijn opzet was gericht op de dood van het slachtoffer. Dit oordeel geeft geen blijk van onjuiste rechtsopvatting en is, gelet op de bewijsvoering, evenmin onbegrijpelijk.8.

Derhalve faalt ook het derde middel.

Het eerste middel slaagt. Het tweede en het derde middel falen en kunnen door de Hoge Raad worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Ambtshalve wijs ik op het volgende. Verdachte, die gedetineerd is, heeft op 20 december 2007 beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad doet uitspraak nadat sindsdien meer dan zestien maanden zijn verstreken. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 lid 1 EVRM is overschreden. Dat moet leiden tot strafvermindering als de Hoge Raad van oordeel zou zijn dat ook het eerste middel niet tot cassatie kan leiden.

Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden vonnis en tot terugwijzing van de zaak naar het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG