HR, 11-10-2011, nr. 11/00503 B

De rechtbank te Haarlem heeft het door de officier van Justitie ingestelde hoger beroep tegen de afwijzing van de vordering tot bewaring ongegrond verklaard.

Tegen deze beschikking heeft de officier van Justitie in het arrondissement Rotterdam cassatieberoep ingesteld. De plaatsvervangend officier van Justitie bij het arrondissementsparket te Rotterdam heeft bij schriftuur twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het middel, dat zich tegen de ongegrondverklaring van het beroep keert, bevat twee klachten. In de eerste plaats de klacht dat het hof een onjuiste maatstaf heeft aangelegd ten aanzien van art. 67a, derde lid, Sv; in de tweede plaats de klacht dat de rechtbank art. 31 Vreemdelingenverdrag onjuist heeft toegepast door zich niet zelf in het kader van art. 67a, derde lid, Sv — dus los van de asielprocedure — een (voorlopig) oordeel te vormen over de vraag of aan de verdachte een beroep op art. 31 Vluchtelingenverdrag1. toekomt. Ik bespreek de klachten in omgekeerde volgorde.

In de onderhavige zaak is [verdachte], de verdachte, op Schiphol wegens het bezit van een vals paspoort aangehouden. Hij heeft de Afghaanse nationaliteit en woonde in Iran. Met dat paspoort was hij Nederland binnengekomen.

Bij de stukken van het geding bevindt zich een proces-verbaal van de Koninklijke Marechaussee District Schiphol van 27 december 2010, inhoudende een verklaring die de verdachte tegenover [verbalisant 1], wachtmeester der 1e klasse aflegde. Het proces-verbaal houdt onder meer in dat de verdachte ongeveer twee maanden eerder van huis is vertrokken en na doorreis ongeveer een maand in Griekenland heeft verbleven. Daar heeft hij geen asiel aangevraagd; hij was bezig een reis naar Nederland te regelen en heeft daartoe het valse paspoort bemachtigd. Hij wilde naar een plek waar hij veilig kon zijn en asiel kon aanvragen. Het proces-verbaal houdt voorts het volgende in:

Tegenover de rechter-commissaris legt de verdachte naar aanleiding van de vordering tot inbewaringstelling op 28 december 2010 de volgende verklaring af:

Het handgeschreven proces-verbaal van de behandeling van het hoger beroep van het openbaar ministerie in raadkamer bij de rechtbank houdt als verklaring van de verdachte onder meer het volgende in:

De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

De tweede klacht ziet op de toepassing van art. 31 Vreemdelingenverdrag door de rechtbank. Naar mijn mening is de overweging van de rechtbank ten aanzien van het beroep op art. 31 van het Vluchtelingenverdrag niet zonder meer begrijpelijk. De rechtbank lijkt immers te suggereren dat voor een (mogelijk) geslaagd beroep op de bescherming van art. 31 Vluchtelingenverdrag de uitspraak van de vreemdelingenrechter in de asielprocedure beslissend is. Die in de overweging besloten liggende opvatting is onjuist. De (straf)rechter dient zelf te beoordelen of art. 31 Vluchtelingenverdrag aan de vervolging in de weg staat wanneer een vluchteling wordt vervolgd wegens illegale binnenkomst of verblijf, al dan niet met valse papieren. Een uitspraak van de vreemdelingenrechter is daarbij niet beslissend: de strafrechter dient zelf in het kader van de vraag naar de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging hieromtrent zijn oordeel te vormen (vgl. HR 13 oktober 2009, LJN BI1325, NJ 2009, 531).

Weliswaar is het niet aan de voorlopige hechtenisrechter om ten gronde over die niet-ontvankelijkheid te beslissen, maar deze rechter kan wel de vordering tot bewaring afwijzen op de grond dat het openbaar ministerie geen vervolgingsrecht heeft, dan wel dat er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk zal worden verklaard zodat aan de verdachte geen straf zal kunnen worden opgelegd. De verplichtingen uit het Vluchtelingenverdrag dienen effectief te worden geïmplementeerd en toegepast op nationaal niveau van de lidstaten. Daar hoort een zelfstandige toets door de straf- (en de voorlopige hechtenis)rechter bij indien een beroep op een omstandigheid wordt gedaan die tot uitsluiting van vervolging kan leiden (vgl. HR 16 november 2004, LJN AR3264, NJ 2005, 171).

Mogelijk berust het oordeel van de rechtbank op een beperkte lezing van de desbetreffende verdragsbepaling. Art. 31, eerste lid, Vluchtelingenverdrag luidt als volgt:

De bepaling betreft op het oog alleen ‘refugees’. In het internationale vluchtelingenrecht is dat degene aan wie in het land van toevlucht reeds asiel is verleend.2. Die definitie hanterende, zou de uitspraak van de vreemdelingenrechter ten aanzien van de asielverlening van beslissende waarde zijn op de uitkomst van een beroep op art. 31 Vluchtelingenverdrag.

Het in het internationale vluchtelingenrecht gezaghebbende UNHCR verstaat art. 31 Vluchtelingenverdrag evenwel als betrekking hebbende op de bescherming van zowel ‘refugees’ als ‘asylumseekers’:

In het licht hiervan ziet de bescherming van art. 31 Vluchtelingenverdrag op iedere vluchteling, ongeacht of aan diegene reeds asiel is verleend. Dit komt overeen met de algemene betekenis van ‘refugee’ in het Engelse taalgebruik, te weten vluchteling, en strookt voorts met het met art. 31 Vluchtelingenverdrag beoogd belang: de bescherming van vluchtelingen.4. De relevante criteria uit het Vluchtelingenverdrag dienen bovendien te worden geïnterpreteerd in het licht van het internationale recht en de internationale standaarden, zo werd ook in een Geneefse expertmeeting benadrukt.5. Deze uitleg van art. 31 Vluchtelingenverdrag dient derhalve gevolgd te worden. De rechtbank heeft in haar overweging geen blijk gegeven deze reikwijdte van de verdragsbepaling te erkennen. Voor een (mogelijk) geslaagd beroep op de bescherming van art. 31 Vluchtelingenverdrag heeft de rechtbank immers enkel overwogen dat ‘niet nu al bij voorbaat zonder meer kan worden uitgesloten dat de vreemdelingenrechter, later oordelend in de asielzaak van verdachte, gunstig over het mogelijk al ingediende asielverzoek zal oordelen.’

Dan nu de eerste klacht. In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat de rechtbank gelet op art. 67a, derde lid, Sv een onjuiste maatstaf heeft gehanteerd.

Art. 67a, derde lid, Sv luidt als volgt:

Blijkens haar hiervoor onder 8 weergegeven overwegingen heeft de rechtbank geoordeeld dat er ernstige bezwaren tegen verdachte zijn als bedoeld in artikel 67, vierde lid, Sv, maar dat art. 67a, derde lid, aan het bevel tot bewaring in de weg staat. Daartoe heeft de rechtbank overwogen dat niet geheel kan worden uitgesloten dat de verdachte de bescherming van art. 31 van het Vluchtelingenverdrag toekomt en dat daarom niet bij voorbaat vast staat dat de politierechter hem een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf zal (kunnen) opleggen.

Met deze overweging heeft de rechtbank de lat voor toepassing van art. 67a, derde lid, Sv te laag gelegd. Immers, pas indien — zoals de wet luidt — ‘ernstig rekening moet worden gehouden’ met de mogelijkheid dat aan de verdachte ingevolge art. 31 van het Vluchtelingenverdrag geen onvoorwaardelijke vrijheidsstraf zal worden opgelegd, biedt het derde lid van art. 67a Sv de mogelijkheid om het bevel tot bewaring in de onderhavige zaak achterwege te laten. Dat ‘niet geheel kan worden uitgesloten’ dat verdachte een geslaagd beroep op de bescherming van art. 31 van het Vluchtelingenverdrag toekomt, is dus onvoldoende.

Het middel slaagt ten aanzien van beide klachten.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot verwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam, teneinde de zaak op het bestaande hoger beroep af te doen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G