Hof Amsterdam, 18-05-2016, nr. K15/0034

Beoordelingskader

In zaken als deze heeft het hof te beoordelen of de strafrechter die over deze zaak zou moeten oordelen - al dan niet na nader onderzoek - zou kunnen komen tot een bewezenverklaring van enig strafbaar feit. Tevens dient het hof te beoordelen of het alsnog instellen van een strafrechtelijke vervolging, gelet op alle omstandigheden, opportuun is. Indien het antwoord op beide vragen bevestigend luidt, zal een bevel tot vervolging worden gegeven.

Ten aanzien van beklaagden onder b., e., en f.

Noch in de aangifte, noch in deze procedure heeft klager met betrekking tot beklaagde onder b. iets meer gesteld dan dat deze “naar verluidt” ghost-writer dan wel medeauteur van het boek zou zijn.

Ten aanzien van beklaagde e. heeft klager niet meer gesteld dan dat beklaagden onder c. en d. aldaar gevestigd en kantoorhoudende zijn.

Met betrekking tot beklaagde f. is door klager niets gesteld waaruit zou kunnen worden afgeleid dat deze een verantwoordelijkheid zou hebben voor de onder klachtonderdeel C. beschreven feiten, zulks ondanks de afwijzing in zowel vonnis als arrest van de vordering jegens beklaagde onder f. omdat deze elke verantwoordelijkheid van de hand had gewezen, welk verweer door klager onvoldoende was weersproken.

Aldus bevat het klaagschrift ten aanzien van de beklaagden onder b., e. en f. niets dat tot een verdenking van strafbare feiten zou kunnen leiden.

Zonder zodanige verdenking is strafrechtelijke vervolging niet mogelijk.

Ten aanzien van de beklaagden onder c. en d.

Het hof stelt voorop dat niet te verwachten valt dat de strafrechter slechts op basis van de enkele door klager overgelegde afdruk van een e-mail van een Amerikaanse uitgever, tot een veroordeling van deze gedaagden zou kunnen komen: daarvoor zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. Voor zodanig onderzoek ziet het hof echter geen aanleiding, in verband met het volgende.

Het strafrecht is een uiterste middel ter handhaving van de rechtsorde en dient slechts ingezet te worden indien het algemeen belang dat vereist.

Uit het klaagschrift blijkt dat productie 32 is ingebracht in het kader van een civielrechtelijke procedure op tegenspraak, en dat klager bovendien beroep heeft ingesteld tegen het in die procedure gewezen vonnis. Aldus had klager, die in dit verband ook nog melding maakt van een tuchtklacht, ampel mogelijkheden om zijn vermoedens van de valsheid van die productie naar voren te brengen en aan een rechterlijk oordeel te onderwerpen. Tegen die achtergrond is er onvoldoende algemeen belang bij een strafrechtelijke vervolging ter zake.

Ten aanzien van beklaagde onder a.

Juridisch kader

Het beklag raakt aan het in artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) gegarandeerde recht op vrijheid van meningsuiting. Bij de vraag waar de grens van die vrijheid ligt, dient het toetsingskader gevonden te worden in het Nederlandse recht, waarbij de uitleg van de relevante bepalingen mede gezien moet worden in het licht van de rechtspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM). Een voorwaarde voor inperking van het recht op vrijheid van meningsuiting is blijkens vaste rechtspraak van het EHRM dat de inperking noodzakelijk is in een democratische samenleving. Eveneens volgens vaste rechtspraak van het EHRM kan die noodzaak niet snel worden aangenomen indien de uitingen in de media worden gedaan en als bijdrage aan het publieke debat kunnen worden beschouwd. Voorts geldt dat er in een democratie in beginsel ook ruimte moet zijn voor uitlatingen die kwetsen, choqueren of verontrusten, en dat in een democratie uit het kwetsende karakter van bepaalde uitlatingen niet te snel een rechtvaardiging voor een beperking van het recht op vrijheid van meningsuiting mag worden afgeleid. Dit geldt – nog steeds naar vaste rechtspraak van het EHRM – te meer indien de uitingen publieke personen betreffen.

Met betrekking tot de toepassing van voormelde algemene uitgangspunten op beledigende uitlatingen in een roman, heeft het EHRM in zijn uitspraak van 22 oktober 2007, NJ 2008, 443 (Lindon c.s. tegen Frankrijk) onder meer overwogen dat deze vallen onder de reikwijdte van artikel 10 EVRM. Het EHRM overwoog voorts dat, bij de beoordeling of een inperking noodzakelijk is in een democratische samenleving, in acht moet worden genomen dat het lezersbereik van romans doorgaans kleiner is dan dat van de pers.

Het boek waarover het EHRM in die zaak oordeelde, stelde nadrukkelijk de verantwoordelijkheid van Jean-Marie Le Pen aan de orde voor een racistische moord, gepleegd door een van zijn aanhangers. Aan het boek lagen waargebeurde feiten ten grondslag, maar deze waren vermengd met fictie. Het EHRM oordeelde dat van een roman met herkenbare personen en gebeurtenissen kan worden verlangd dat de gewraakte passages een voldoende feitelijke basis hebben. Hoewel het overwoog – kort samengevat - dat de schrijver zich mocht bedienen van overdrijving of zelfs van provocatie, en dat van Le Pen een groot incasseringsvermogen gevergd kon worden, kon de veroordeling door de Franse rechter (tot een geldboete) de toets van het EHRM doorstaan:

“to liken an individual, though he be a politician, to the ‘chief of a gang of killers’, to assert that a murder, even one committed by a fictional character, was ‘advocated’ by him, and to describe him as a ‘vampire who thrives on the bitterness of his electorate, but sometimes also on their blood’, ‘oversteps the permissible limits in such matters.”

Beoordeling van de onderhavige zaak

Haalbaarheid van een veroordeling

Het personage met klagers naam figureert in het boek blijkens de aangifte onder meer als escortbaas en als opdrachtgever tot een huurmoord die in scène gezet zou zijn door beklaagde onder b. Daarnaast wordt het personage, aldus de aangifte, neergezet als: seriemoordenaar van prostituees en concurrenten, cop killer, een perverse, vieze man met psychische stoornissen (waaronder coprofagie), met smerige zaakjes, die fooien betaalt als salaris, en opdrachtgever tot moord op een officier van justitie.

Dit zijn op zichzelf aantijgingen die in een strafrechtelijke procedure tot bewezenverklaring van smaad, laster en belediging zouden kunnen leiden.

Gelet op de hiervoor aangehaalde rechtspraak van het EHRM is weliswaar niet ondenkbaar dat de strafrechter een veroordeling van beklaagde onder a. een noodzakelijke inperking zou oordelen van diens recht op vrije meningsuiting; zeker is dat echter allerminst. Immers, van klager zal, gegeven zijn verleden in de escortbranche en zijn onherroepelijke veroordeling voor de voorbereiding van moord op een concurrent, een flink incasseringsvermogen gevergd kunnen worden.

Opportuniteit

Zoals hiervoor reeds is overwogen, is het strafrecht een uiterste middel ter handhaving van de rechtsorde dat slechts moet worden ingezet indien het algemeen belang dat vereist. Dat geldt te meer waar het gaat om inperkingen van de vrijheid van meningsuiting, nu strafrechtelijke vervolging - ook indien deze niet zou leiden tot een veroordeling - een chilling effect kan hebben op de vrijheid van meningsuiting van beklaagde onder a.

Bij de weging van het belang van strafvervolging speelt een rol dat het boek naar aanleiding van klachten van klager onmiddellijk na publicatie door de uitgever uit de handel is genomen, hetgeen een stevige contra-indicatie vormt voor de noodzakelijkheid van toepassing van het strafrecht.

Gelet op hetgeen hiervoor reeds is overwogen met betrekking tot het van klager te verwachten incasseringsvermogen enerzijds, en de geringe mate van verspreiding van het boek anderzijds, ziet het hof voor toepassing van het strafrecht in dit geval te weinig plaats.

Ten aanzien van beklaagde onder g.

Aangezien klager reeds voor de civiele rechter procedeert tegen beklaagde onder g. over hetgeen hij haar ook in strafrechtelijke zin verwijt, acht het hof ook in dit opzicht aanwending van het strafrecht niet aangewezen.

Conclusie

Al het voorgaande brengt het hof tot de slotsom dat ook voor onderzoekshandelingen door de rechter-commissaris onvoldoende aanleiding bestaat, en dat het beklag ongegrond is.