HR, 22-06-2010, nr. 09/01607

Het gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft de verdachte op 24 september 2008 ter zake van 1. ‘de voortgezette handeling van diefstal, voorafgegaan en vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om die diefstal voor te bereiden en gemakkelijk te maken, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen’ en ‘afpersing, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen’, 2. ‘handelen in strijd met artikel 26, eerste lid van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie III’ en ‘handelen in strijd met artikel 26, eerste lid van de Wet wapens en munitie’ en 3. ‘diefstal, voorafgegaan en vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om die diefstal voor te bereiden en gemakkelijk te maken, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 9 jaren. Voorts heeft het hof de vorderingen tot schadevergoeding van de benadeelde partijen toegewezen en daarbij aan de verdachte betalingsverplichtingen opgelegd, een en ander zoals in het arrest vermeld.

Namens de verdachte heeft mr. J. Verbeeke, advocaat te Rotterdam, beroep in cassatie ingesteld. Mr. H.E. Borgman, eveneens advocaat te Rotterdam, heeft een schriftuur ingezonden, houdende drie middelen van cassatie. Daarnaast is namens de benadeelde partij [benadeelde partij] door mr. B.A. Fijma, advocaat te Zwijndrecht, een schriftuur ingezonden houdende twee middelen.

Ik bespreek eerst de namens de verdachte voorgestelde cassatiemiddelen. Het eerste middel klaagt over schending van het recht van de verdachte op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid EVRM in de fase van het hoger beroep.

Blijkens de pleitnota die is gehecht aan het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof van 10 september 2008, alsmede de pleitnota van 9 januari 2008 waarnaar wordt verwezen, heeft de raadsman van de verdachte in hoger beroep verscheidene opmerkingen gemaakt over het tijdsverloop dat gemoeid is geweest met de beslissing van het hof op de verzoeken tot het horen van getuigen respectievelijk het verrichten van nadere onderzoekshandelingen die in de appelschriftuur zijn opgenomen. De raadsman heeft deze opmerkingen echter nadrukkelijk in de sleutel gezet van een beroep op schending van het recht van de verdachte op een eerlijk proces. Een beroep op schending van de redelijke termijn als zodanig is door de raadsman niet gedaan. Nu in cassatie niet met vrucht kan worden geklaagd over de overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep wanneer de zaak bij het hof in tegenwoordigheid van de verdachte en/of diens raadsman is behandeld en ter terechtzitting een daarop betrekking hebbend verweer niet is gevoerd1., faalt het eerste middel.

Bij het voorgaande past een kanttekening. Het recht van de verdachte op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn beoogt primair te waarborgen dat een verdachte niet langer dan redelijk is gebukt gaat onder de dreiging van een (verdere) strafvervolging. Het genoemde recht kan echter ook andere gerechtvaardigde belangen van de verdachte dienen, zoals het belang dat verbonden is met de ongunstige invloed van tijdsverloop op de vaststelling van feiten als gevolg van de verbleking van de herinnering van getuigen.2. Voor zover het eerste middel moet worden geacht vanuit dit perspectief te klagen over 's hofs (gedeeltelijke) afwijzing van de bij appelschriftuur gedane verzoeken tot het horen van getuigen respectievelijk het verrichten van nadere onderzoekshandelingen, wordt daarop teruggekomen bij de bespreking van het tweede en het derde middel.

Het tweede en het derde middel komen op tegen de (gedeeltelijke) afwijzing door het hof van de zojuist genoemde bij appelschriftuur gedane verzoeken tot het horen van getuigen en tot het verrichten van nadere onderzoekshandelingen. De middelen lenen zich — vanwege de aard van 's hofs motivering van de (gedeeltelijke) afwijzing van de betreffende verzoeken — voor een gezamenlijke bespreking.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan:

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van 9 januari 2008 en de daaraan gehechte pleitnota heeft de raadsman bij die gelegenheid gepersisteerd bij zijn verzoeken van 20 juli 2006, behalve voor zover daarbij is verzocht [getuige 3] als getuige horen, en voorts een verzoek gedaan tot het horen van twee nadere getuigen, te weten [getuige 7] en [getuige 8]. Ter onderbouwing van de betreffende verzoeken heeft de raadsman het volgende aangevoerd (blz. 2–6 van de pleitnota):

Met betrekking tot de genoemde verzoeken heeft de advocaat-generaal ter terechtzitting van 9 januari 2008 desgevraagd het volgende standpunt ingenomen (zie blz. 4 van het proces-verbaal):

Wat betreft de beslissing van het hof op de verzoeken houdt het proces-verbaal van de terechtzitting van 9 januari 2008 het volgende in:

Voor de beoordeling van de middelen is allereerst van belang dat de daarin vervatte klacht over 's hofs afwijzing van het verzoek van de raadsman tot het horen van getuigen met name ziet op het bij appelschriftuur van 20 juli 2006 gedane verzoek, zoals dat ter terechtzitting van 9 januari 2008 nader is toegelicht. Met andere woorden: er wordt geklaagd over de afwijzing van het verzoek tot het horen van de aangevers [benadeelde partij], [getuige 4], [getuige 5] en [getuige 6].3. Op de beslissing van het hof op het betreffende verzoek is op grond van art. 418, eerste lid, Sv in verbinding met art. 288, eerste lid, aanhef en onder c, Sv het criterium van het verdedigingsbelang van toepassing. Opmerkelijk is dat de raadsman zijn verzoek tot het horen van de aangevers als getuige in hoger beroep niet of nauwelijks heeft onderbouwd. Het hof heeft het betreffende verzoek kennelijk zo opgevat, dat de raadsman daarmee de mogelijkheid wilde verkrijgen om de aangevers te vragen of met (één van) hen op enig moment een foto en/of spiegelconfrontatie is uitgevoerd. Gelet op hetgeen de raadsman in dat verband heeft aangevoerd is dit niet onbegrijpelijk. Evenmin acht ik onbegrijpelijk dat het hof vervolgens heeft geoordeeld dat op dit punt voldoende duidelijkheid kan worden verschaft middels een door de politie op te maken aanvullend proces-verbaal waarin op de genoemde vraag wordt ingegaan. Van toepassing van een onjuist criterium blijkt mijns inziens dan ook niet.

Als ik het goed zie komt het derde middel in het bijzonder nog op tegen 's hofs afwijzing van het ter zitting van 10 september 2008 gedane verzoek om alsnog de aangevers te horen. Het hof heeft bij die gelegenheid geoordeeld dat de noodzaak tot toewijzing niet is gebleken4.. Over de door het hof toegepaste maatstaf voor de beoordeling van dit verzoek wordt terecht niet geklaagd. 's Hofs beslissing is volgens de steller van het middel in strijd met beginselen van een behoorlijke procesorde.

De toelichting op het middel laat ons raden welk beginsel van een goede procesorde de steller van het middel hierbij in gedachten had. Evenmin verschaft de pleitnota voor de zitting van 10 september 2008 enige helderheid omtrent de onderbouwing van het verzoek (zie pagina 3). De raadsman heeft op die zitting enkel betoogd dat het aanvullende proces-verbaal geen antwoord zou hebben gegeven op de vraag om welke reden de aangevers niet zijn geconfronteerd met de verdachte, in persoon (achter een spiegel) of door middel van een foto.

Door de verdediging is echter niet meegedeeld welke vragen dan aan die getuigen zouden moeten worden gesteld, en meer in het algemeen waarin het belang om deze getuigen te horen is gelegen. Indien dit gebrek kan worden geheeld doordat in de ogen van de raadsman de gronden herleven die eerder (nl. bij appelschriftuur) aan de basis van deze verzoeken zijn gelegd, dan mag ik ook een motivering van 's hofs niet onbegrijpelijke oordeel dat het verzoek (wederom) moet worden afgewezen leven inblazen. Het antwoord op de vraag of deze getuigen zijn geconfronteerd met de verdachte in persoon c.q. met een van hem vervaardigde (politie)foto was immers al ontkennend beantwoord (bij bedoeld aanvullend proces-verbaal), en de vraag waarom deze getuigen niet langs deze weg met de verdachte zijn geconfronteerd kan door die getuigen niet worden beantwoord.

Resteert nog de klacht tegen 's hofs afwijzing van het verzoek tot het verrichten van nadere opsporingshandelingen (confrontaties van aangevers met de verdachte5.), ‘voorzover het hof die verzoeken heeft afgewezen omdat toewijzing van die verzoeken door tijdsverloop niet meer zinvol zou zijn.’

's Hofs oordeel acht ik alleszins begrijpelijk. Het tijdsverloop sedert eind 2005, maakt dat aan een confrontatie met (een beeltenis van) de verdachte geen betrouwbare informatie kan worden ontleend, ongeacht wat de getuigen naar aanleiding van een dergelijke confrontatie te berde zouden brengen. Van een vooruitlopen op de inhoud van een getuigenverklaring is dan ook geen sprake. Het tijdsverloop laat zich ten dele wel verklaren door de tijd die is verstreken tussen het indienen van de appelschriftuur en de behandeling in hoger beroep, maar ik vermag zonder toelichting (die ontbreekt) niet in te zien dat zulks zou moeten leiden tot vernietiging van het bestreden arrest wegens ‘ernstige schending van beginselen van een goede procesorde waarbij met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte tekort is gedaan het recht van (de) verdachte op een eerlijk proces.’

Het tweede en derde middel van de verdachte delen het lot van het eerste en zij falen dus.

Dan nu de namens de benadeelde partij [benadeelde partij] voorgestelde middelen. Het eerste middel klaagt erover dat het hof — evenals de rechtbank in eerste aanleg — de vordering van de benadeelde partij heeft toegewezen tot een bedrag van EUR 1.740,--, terwijl de in eerste aanleg door haar gevorderde schadevergoeding EUR 1.970,-- bedraagt. Het hof zou er bij de bepaling van de hoogte van de toe te wijzen schadevergoeding in strijd met de werkelijkheid van zijn uitgegaan dat de benadeelde partij een gedeelte van het door hem opgegeven schadebedrag reeds via een andere weg vergoed heeft gekregen. Deze omstandigheid kan echter niet worden aangemerkt als een rechtspunt in de zin van art. 437, derde lid, Sv. Daar komt bij dat uit de stukken van het geding niet blijkt dat de benadeelde partij zich in hoger beroep op de voet van art. 421, derde lid, SV opnieuw heeft gevoegd, zodat het hof in zijn arrest enkel heeft kunnen beslissen over de vordering tot schadevergoeding voor zover deze in eerste aanleg is toegewezen (i.e. EUR 1.740,--). Het eerste middel faalt derhalve.

Het tweede middel bevat de klacht dat het hof ten onrechte de door de benadeelde partij in verband met haar vordering gemaakte kosten heeft begroot op nihil. Aangezien de stukken van het geding voor het overige niets inhouden omtrent door de benadeelde partij gemaakte kosten, is het bepaalde in HR 20 maart 2001, LJN ZD2140 van toepassing. Kosten gemaakt in eerste aanleg en in hoger beroep kunnen niet voor het eerst in cassatie worden gevorderd. Ook het tweede middel faalt daarom.

Alle door de benadeelde partij voorgestelde middelen falen.

Ambtshalve gronden die tot vernietiging van de bestreden uitspraak behoren te leiden, heb ik niet aangetroffen.

Ik concludeer tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden