3.1 Preventieve werking

De dwangsomveroordeling verbindt het vooruitzicht van vermogensverlies aan het niet naleven van de hoofdveroordeling; op deze wijze gaat van de dwangsomveroordeling preventieve werking uit. Teneinde een optimale preventieve werking te waarborgen is het potentiële vermogensverlies in het concrete geval steeds op de specifieke partijen en de omstandigheden van het geval afgestemd.

De met de dwangsom beoogde preventie speelt op twee niveaus. In de eerste plaats wordt met de dwangsom in het individuele geval getracht om ongehoorzaamheid aan de hoofdveroordeling te voorkomen. In de tweede plaats kent de dwangsom een algemeen preventief doel: het bevorderen van het naleven van rechterlijke veroordelingen in het algemeen. In de Gemeenschappelijke Memorie van Toelichting bij de Beneluxregeling komt dit algemeen preventief doel uitdrukkelijk tot uiting: blijkens die toelichting1 pleit niet alleen het belang van de schuldeiser voor invoering van de dwangsomregeling, maar evenzo het belang van de maatschappij bij naleving van een door de rechter gegeven gebod of verbod.2 Wanneer de veroordeelde de veroordeling in de wind slaat, moet dit niet alleen worden gezien als een veronachtzaming van het recht op naleving van zijn wederpartij, maar ook als ontkenning van het gezag van de rechterlijke beslissing, hetgeen uit algemeen maatschappelijk oogpunt ongewenst is.3 In de jurisprudentie wordt aan het algemeen preventief doel uitdrukkelijk afzonderlijke betekenis toegekend, zowel in de fase waarin de dwangsomveroordeling wordt uitgesproken,4 als in de fase van verbeurte en tenuitvoerlegging.5

Wat de aanvang van de preventieve werking betreft, geldt dat dwangsommen krachtens art. 611a lid 3 Rv eerst vanaf het moment van betekening van de uitspraak kunnen worden verbeurd,6 maar dat van de veroordeling mogelijk al in een eerder stadium dwingende werking uitgaat. Een condemnatoire uitspraak werkt direct, zodat eventuele voorbereidingshandelingen om na betekening tijdig aan de hoofdveroordeling te kunnen voldoen, in beginsel al vóór betekening moeten worden verricht om verbeurte van dwangsommen na betekening te voorkomen.7