HR, 05-04-2011, nr. 10/00868

‘Uit het strafdossier blijkt dat de verdachte ten tijde van het ten laste gelegde reeds langdurig gokverslaafd was. Diverse personen uit de directe familie- of kennissenkring van de verdachte hebben verklaringen afgelegd met als inhoud en/of strekking dat het gokgedrag van verdachte problematisch was, in die zin dat er sprake was van casinoverboden en/of financiële problemen. Voorts hebben diverse personen uit de directe familie- of kennissenkring van de verdachte verklaard dat [slachtoffer 1], de vrouw van de verdachte, op de hoogte was van het gokgedrag van de verdachte in het verleden en dat zij dat gokgedrag ten strengste had afgekeurd en niet had toegestaan.

Enkele personen uit de directe familie- of kennissenkring van de verdachte hebben tenslotte verklaard dat [slachtoffer 1] tegen hen heeft gezegd dat zij zou gaan scheiden van de verdachte wanneer zij er achter zou komen dat hij weer gokte en dat [slachtoffer 1] niet wist dat de verdachte in 1996 weer het casino bezocht.

Op 11 december 1996 is er aan het einde van de middag een onverwachte, toevallige ontmoeting geweest tussen de verdachte en [slachtoffer 1], in de parkeergarage van het casino in Groningen, waarna beiden, ieder in hun eigen auto, naar hun woning in Hoogezand zijn gegaan.

Door [getuige 5], een vriendin van [slachtoffer 1] die bij deze ontmoeting aanwezig was, is op 14 december 1996 verklaard dat verdachte bij die ontmoeting ander gedrag vertoonde dan normaliter, en dat zij uit de reactie van [slachtoffer 1] kon opmaken dat [slachtoffer 1] duidelijk teleurgesteld was de verdachte daar toen tegen te komen.

Op 11 december 1996, omstreeks 19.45 à 20.00 uur heeft [betrokkene 4], een medewerkster van de kapsalon van [slachtoffer 1] in Assen, gebeld naar de huistelefoon van de verdachte en heeft hem, in een volgens haar rustig verlopen en kort gesprek, verteld over een (hevige) woordenwisseling die zij die middag op het werk had gehad met [betrokkene 5], de bedrijfsleider van de kapsalon. De verdachte heeft hierop tegen [betrokkene 4] gezegd dat hij de volgende dag op deze kwestie terug zou komen. Vervolgens heeft, zo verklaart hij, de verdachte besloten om [betrokkene 5] die avond nog te bezoeken en is naar diens woning in [plaats] gereden.

Het is voor het hof een groot vraagteken waarom het telefoongesprek tussen de verdachte en [betrokkene 4] voor de verdachte aanleiding is geweest om nog dezelfde avond de autorit naar [plaats] te maken, nu dat telefoongesprek op zich geen dringende aanleiding lijkt te hebben kunnen vormen voor deze actie van de verdachte.

Ook blijft het gissen waarom de verdachte, alvorens van huis te vertrekken, in verband met de geruime afstand die hij naar de woning van [betrokkene 5] moest afleggen, geen telefonisch contact heeft opgenomen met hem teneinde na te gaan of hij thuis zou zijn en om hem van zijn voorgenomen komst op de hoogte te brengen.

Opmerkelijk is voorts dat de verdachte, die als rayonvertegenwoordiger in kappersartikelen veelvuldig in de noordelijke provincies op pad was, heeft verklaard dat hij niet goed wist hoe hij naar [plaats] moest rijden en dat hij aanvankelijk verkeerd gereden is, waardoor zijn autorit naar [plaats] geruime tijd in beslag heeft genomen. Opvallend acht het hof ook dat, waar de verdachte zegt de weg te zijn kwijtgeraakt, hij niet op dat moment vanuit zijn auto telefonisch contact opneemt met [betrokkene 5], maar in plaats daarvan de weg gaat vragen in een cafetaria. Opmerkelijk is ook nog dat de verdachte heeft verklaard dat hij, toen hij [betrokkene 5] niet thuis aantrof in [plaats], daar ruim anderhalf uur voor de woning heeft gewacht, dan wel heeft rondgereden in de buurt, in afwachting van de thuiskomst van [betrokkene 5].

Een en ander kan — gelet op het onder 1 en 2 ten laste gelegde — voeding geven aan de gedachte dat de verdachte zich hiermee een alibi voor de avond van 11 december 1996 heeft willen verschaffen en daartoe tijdsverloop heeft gecreëerd.

Vervolgens is de verdachte op een gegeven moment onverrichterzake teruggereden naar zijn woning in Hoogezand. Bij zijn woning aangekomen, heeft de verdachte volgens zijn eigen verklaring de auto de oprit opgereden en is hij uit zijn auto gestapt, waarna hij rook uit de woning zag komen. Hierop heeft de verdachte volgens zijn eigen verklaring zijn auto met draaiende motor en ontstoken verlichting laten staan en heeft hij zijn sleutelbos, met daaraan de sleutel van de voordeur van de woning, in het contactslot laten zitten en is hij met zijn mobiele telefoon het toenmalige alarmnummer 06-11 gaan bellen. De verdachte is daarbij gedurende enige tijd bij zijn woning vandaan gelopen, naar zijn zeggen omdat hij om hulp wilde vragen. De verdachte heeft vervolgens een juist passerende bus laten stoppen, zonder contact te maken met de chauffeur en hem om hulp te vragen. Toen de verdachte — staande bij de bus — contact kreeg met een medewerker van de alarmcentrale, heeft de verdachte volgens die medewerker verteld dat er drie mensen in de woning aanwezig waren en dat hij de woning niet binnen kon omdat de voordeur helemaal in brand stond.

Ook dit gedrag van de verdachte roept naar het oordeel van het hof vraagtekens op. Waarom heeft de verdachte de motor van zijn auto laten draaien en de verlichting van zijn auto laten branden toen hij de oprit was opgereden en uitgestapt? Waarom heeft de verdachte zijn sleutelbos, met daaraan de sleutel van de voordeur van de woning, in het contactslot van zijn auto laten zitten? Op grond waarvan heeft de verdachte verondersteld dat zijn vrouw en twee kinderen nog in de woning aanwezig waren en wellicht al niet de woning hadden verlaten? En waarom heeft de verdachte in het eerste geval niet onmiddellijk geprobeerd de woning in te gaan, om te proberen zijn vrouw en twee kinderen uit de woning te halen? Waarom heeft de verdachte, op het moment dat hij de buschauffeur tot stoppen had gebracht, die buschauffeur in het geheel niet om hulp gevraagd? Waarom heeft de verdachte niet om hulp geroepen, om buurtbewoners te alarmeren teneinde hulp te mobiliseren? Waarom heeft de verdachte aan de alarmcentrale gemeld dat hij de woning niet binnen kon omdat de voordeur helemaal in brand stond op het moment waarop de verdachte dat volgens zijn eigen verklaring nog helemaal niet geconstateerd had?

Een en ander kan — gelet op het onder 1 en 2 ten laste gelegde — voeding geven aan de gedachte dat verdachte hiermee heeft geprobeerd de indruk te wekken dat hij eerst aankwam bij zijn woning nadat de brand in zijn woning reeds was gesticht en dat hij tijdsverloop heeft gecreëerd, ten einde die brand voldoende tot ontwikkeling te laten komen.

Vervolgens is de verdachte zijn woning in gegaan, terwijl er op de begane grond brand was. De verdachte heeft verklaard dat is dat op dat moment de voordeur van de woning deels openstond.

Het is de verdachte gelukt zijn kinderen in veiligheid te brengen.

Het is opmerkelijk dat de verdachte hierbij — volgens zijn eigen verklaring — de beide kinderen een voor een in veiligheid heeft gebracht, in plaats van beide kinderen tegelijk, en dat hij daarbij ook nog eens eerst het kind dat zich het dichtst in de buurt van de door de verdachte gebruikte uitgang bevond in veiligheid heeft gebracht en daarna het kind dat zich het verst van die uitgang bevond en dat hij pas daarna voor het eerst om hulp heeft geroepen.

Ook hier rijst de gedachte dat de verdachte hiermee heeft geprobeerd tijdsverloop te creëren, teneinde de brand verder tot ontwikkeling te laten komen voordat anderen ter plaatse zouden komen.

Het is — gelet op de omstandigheid dat zijn woning in brand stond, zijn vrouw nog in de woning moest zijn en niet te vinden was — eveneens opmerkelijk dat de verdachte zowel op zijn buurman, als op de commandant van de brandweer, die beiden kort na de melding van de brand aan de alarmcentrale ter plaatse waren, een rustige indruk maakte.

Bij een in de nacht van 11 op 12 december 1996 ingesteld nader onderzoek door de brandweer en de politie in de woning van de verdachte is na enige tijd het stoffelijk overschot van [slachtoffer 1] aangetroffen. Het stoffelijk overschot bevond zich — zo is uit later onderzoek gebleken — onder de restanten van een metalen stellingkast, op de vloer van het kantoorgedeelte in de woning. Dit kantoor bevond zich — gezien vanaf de buitenzijde van de voordeur van de woning — schuin links van de voordeur van de woning.

In dat kantoorgedeelte was tevens een kluis, waarvan de kluisdeur openstond, met de sleutels van de kluis in het slot. In die kluis — waarin zich volgens de verdachte een geldbedrag van Fl. 340.000,- tot Fl. 360.000,- heeft bevonden — werden geen restanten van enige kluisinhoud aangetroffen.

Uit een op 12 december 1996 ingesteld technisch onderzoek naar de oorzaak van de brand en naar het brandbeeld in de woning van de verdachte is gebleken dat de brand zich heeft beperkt tot de hal achter de voordeur en het links van de hal gelegen kantoorgedeelte en dat een technisch verklaarbare oorzaak van het ontstaan van de brand kan worden uitgesloten.

Uit onderzoek van enkele in het kantoorgedeelte genomen brandmonsters is gebleken van de aanwezigheid van een brandversnellend middel, te weten motorbenzine. Onder meer op de restanten van de kleding waarin het stoffelijk overschot van [slachtoffer 1] was gekleed, is eveneens motorbenzine aangetroffen.

Uit het op 26 februari 1997 opgemaakte verslag van de sectie op het stoffelijk overschot van [slachtoffer 1] blijkt dat er sprake is van een breuklijn rechts in de schedel en van een bloeding aan de voorkant onder het harde hersenvlies. Deze letsels zijn het gevolg van inwerking van uitwendig mechanisch botsend geweld op het hoofd, zoals het slaan met een hard voorwerp. Daarnaast blijkt uit dat verslag van een scherprandige klieving van de rechter halsslagader, met een rafelige klieving van het strottenhoofd. Deze verwondingen laten zich aanzien als letsels die kunnen worden veroorzaakt door het snijden met een scherp voorwerp.

De beschreven letsels zouden zonder meer tot de dood hebben geleid.

Voorts blijkt uit dat verslag dat er weliswaar aanwijzingen zijn dat [slachtoffer 1] niet meer leefde op het moment dat de brand uitbrak, maar dat niet met zekerheid uitgesloten kan worden dat de verbranding bij leven heeft plaatsgehad en dat de dood daarna is ingetreden door de brandletsels en de daarmee gepaard gaande traumatische shock.

Uit het strafdossier, zoals dat in de loop der jaren is ontstaan, blijkt dat de verdachte niet consistent heeft verklaard over zijn eigen lezing van de gebeurtenissen op de avond van 11 december 1996, ook niet in de periode vlak na de onder 1 en 2 ten laste gelegde feiten.

Voorts stelt het hof vast dat uit de verhoren blijkt dat de verdachte gaandeweg steeds meer zijn medewerking aan het onderzoek door de politie heeft geweigerd. Deze houding valt niet goed te begrijpen, tegen de achtergrond van het door de verdachte ingenomen standpunt dat hij onschuldig is.

In die houding van de verdachte lijkt wel te passen het gegeven dat hij meerdere keren een ander of anderen aanwijst als degene of degenen die (mogelijk) verantwoordelijk is/zijn voor de dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting. Nader onderzoek door de politie naar de mogelijke betrokkenheid van een ander of anderen heeft echter telkens geen concrete resultaten opgeleverd, in die zin dat niet aannemelijk is geworden dat een ander of anderen dan de verdachte verantwoordelijk is/zijn voor de dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting.

Tijdens de behandeling van de strafzaak in hoger beroep heeft de verdachte op 30 juni 2009 zich op het standpunt gesteld dat andere personen, te weten [betrokkene 6] en een of twee anderen, onder wie mogelijk [betrokkene 7] en/of [betrokkene 8], verantwoordelijk zijn voor de dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting. Het hof heeft deze stellingname van de verdachte (nader) laten onderzoeken. Mede uit dit nadere onderzoek komt het volgende naar voren.

Na op 10 juni 2008 door de rechtbank te Groningen te zijn veroordeeld, bij welke gelegenheid de gevangenneming van de verdachte is bevolen, was de verdachte in de periode van 12 juni 2008 tot 12 september 2008 ingesloten in de penitentiaire inrichting Ter Apel.

In deze periode, te weten op 17 juli 2008, heeft de verdachte telefonisch contact gehad met mr. D.C. Keuning, advocaat te Groningen en kantoorgenoot van de beide raadslieden van de verdachte.

Naar aanleiding van de telefoongesprekken heeft mr. D.C. Keuning de verdachte op 21 juli 2008 bezocht in de penitentiaire inrichting in Ter Apel. De verdachte heeft toen aan mr. D.C. Keuning vertelt dat hij in de penitentiaire inrichting een medegedetineerde had ontmoet die heel veel wist te vertellen over de werkelijke toedracht van de dood van [slachtoffer 1].

De verdachte heeft daarbij de naam [betrokkene 6] genoemd. Mr. D.C. Keuning heeft daarop besloten de zaak te laten rusten totdat de raadsman van verdachte, mr. E.J. de Mare terug zou zijn van vakantie.

[Betrokkene 6] heeft op 7 augustus 2008 telefonisch contact opgenomen met de hem bekende verbalisant [verbalisant 3] en heeft [verbalisant 3] verteld dat hij belastende informatie had over een medegedetineerde, te weten de verdachte [verdachte].

Op 14 augustus 2008 heeft [betrokkene 6] vervolgens een verkennend gesprek met de verbalisanten [verbalisant 3] en [verbalisant 4] gevoerd. De inhoud van dat gesprek is neergelegd in het verslag. Naar aanleiding hiervan heeft de politie [betrokkene 6] op 20 augustus 2008 verhoord, van welk verhoor een videoregistratie is vervaardigd.

Tijdens dat verhoor heeft [betrokkene 6] verklaard dat hij tijdens zijn detentie door [verdachte] is benaderd met het verzoek om tegen een forse financiële beloning een scenario met betrekking tot de gewelddadige dood van [slachtoffer 1] naar buiten te brengen. [Betrokkene 6] en [verdachte] hebben daarop samen het scenario ontwikkeld dat inhield dat een inmiddels overleden junk/inbreker, genaamd [betrokkene 9], samen met [betrokkene 6] de woning van [verdachte] was binnengedrongen en [slachtoffer 1] had gedwongen de kluis te openen, waarna het geld uit de kluis was gehaald en [slachtoffer 1] door [betrokkene 9] was vermoord, waarna [betrokkene 9] brand had gesticht om sporen te wissen. Dat verhaal zou volgens [betrokkene 6] door hem aan de raadsman van [verdachte] moeten worden verteld. [Betrokkene 6] zou voor zijn rol binnenkort reeds een voorschot van € 3500,- ontvangen via een broer van [verdachte].

[betrokkene 6] heeft voorts verklaard door [verdachte] zijn benaderd en aanvankelijk meegegaan te zijn in dit voorstel, waarna beiden een gedetailleerd scenario hebben uitgewerkt, gebaseerd op informatie uit het strafdossier dat in het bezit was van [verdachte].

[Betrokkene 6] zei op een gegeven moment echter in gewetensnood te zijn gekomen en daarom de politie hebben benaderd.

Op 10 september 2008 heeft [betrokkene 6] vervolgens — conform zijn volgens hem met [verdachte] besproken plan — een verklaring afgelegd ten overstaan van de verdediging. Deze verklaring van [betrokkene 6] is vastgelegd op het briefpapier van het kantoor van de verdediging en is door [betrokkene 6] ondertekend.

In een proces-verbaal van bevindingen van 19 november 2008 heeft verbalisant [verbalisant 4] uiteengezet wat achtergrond van laatstgenoemde handelwijze van [betrokkene 6] zou zijn geweest. Kort gezegd zou [betrokkene 6] zijn dubbelrol hebben volgehouden totdat hij was overgeplaatst en daarmee veilig was voor mogelijke wraakacties van [verdachte] jegens hem. [Betrokkene 6] heeft dit nadien bevestigd.

Op 30 september 2008 heeft verbalisant [verbalisant 4] via een redactiemedewerker van het TV-programma Peter R. de Vries, misdaadverslaggever, vernomen dat [betrokkene 6] hen had benaderd met informatie over het plan van [verdachte]. In een gesprek op 1 oktober 2008 heeft Peter R. de Vries aan verbalisant [verbalisant 4] meegedeeld dat [betrokkene 6] hem had verteld over de inhoud van het plan van een [verdachte] en dat [betrokkene 6] had gezegd dat hij zijn moeder had opgedragen een aan hem beloofd voorschot van € 2500,- op te halen bij een broer van [verdachte].

Verificatie van dit laatste gegeven bij de ex-vriendin van [betrokkene 6] en de ouders van [betrokkene 6] heeft uitgewezen dat op 5 september 2008 een broer van [verdachte], [betrokkene 2], € 2500,- aan de ex-vriendin van [betrokkene 6] heeft overgedragen.

De verdachte heeft ontkend dat hij op eigen initiatief [betrokkene 6] heeft benaderd en voorgesteld een scenario op te stellen met als doel de indruk te wekken dat een ander of anderen verantwoordelijk is/zijn voor de dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting. De broer van de verdachte heeft ontkend geld te hebben overgedragen.

Nader onderzoek door de politie naar de mogelijke betrokkenheid van [betrokkene 6] en een ander of anderen, onder wie [betrokkene 7] heeft geen concreet resultaat opgeleverd, in die zin dat niet aannemelijk is geworden dat een ander of anderen dan de verdachte verantwoordelijk is/zijn voor de dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting.

Ter terechtzitting van het hof op 3 december 2009 heeft de verdachte naar aanleiding van het nadere onderzoek verklaard dat [betrokkene 6] en een of twee anderen in zijn woning zijn geweest, maar hij niet met zekerheid kan zeggen wie. Volgens de verdachte hebben [betrokkene 6] en [betrokkene 7] er achter gezeten.

Gelet op al het bovenstaande — in onderling verband en onderlinge samenhang bezien — zijn er sterke aanwijzingen aanwezig dat de verdachte verantwoordelijk is voor de gewelddadige dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting. Het hof stelt voorts vast dat de verdachte tijd en gelegenheid heeft gehad om die beide delicten begaan. Niet ondenkbaar is dat er in de avond van 11 december 1996 in de woning van de verdachte sprake is geweest van een escalerende ruzie tussen de verdachte en [slachtoffer 1], wellicht over het gokgedrag van de verdachte. Eén en ander kan er, zonder nader bewijs, echter niet toe leiden het wettig en overtuigend bewijs van het onder 1 en 2 ten laste gelegde aanwezig te achten.

Door de ontwikkelingen in de strafzaak in de fase van het hoger beroep en de daaruit voortvloeiende (nadere) onderzoeksresultaten wordt dit echter anders.

Het betreft dan de rol van [betrokkene 6] zoals hij in het onderzoek naar voren komt vanaf juni 2009. De verdediging heeft — kort samengevat — omstandig betoogd dat de verklaringen van [betrokkene 6] niet betrouwbaar zijn en daarom niet voor het bewijs kunnen worden gebezigd.

Het hof verwerpt het verweer om na volgende redenen.

Het hof acht de verklaringen van [betrokkene 6], waar hij heeft verklaard dat hij tijdens zijn detentie door de verdachte is benaderd met het verzoek om tegen een forse financiële beloning een scenario betreffende de gewelddadige dood van [slachtoffer 1] naar buiten te brengen en dat hij op dat verzoek is ingegaan, wel geloofwaardig. Het hof stelt voorts vast dat in dit verband een aan [betrokkene 6] beloofd voorschot van € 2500,- is opgehaald bij een broer van [verdachte] in diens winkel te Winschoten. Verificatie van dit laatste gegeven door de politie heeft een zodanige bevestiging, bestaande in gedetailleerde informatie omtrent die geldoverdracht, opgeleverd dat er geen twijfel over bestaat dat die geldoverdracht daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Het hof stelt voorts vast dat uit de verklaringen van [betrokkene 6] blijkt dat de verdachte tegenover [betrokkene 6] heeft bekend verantwoordelijk te zijn voor de gewelddadige dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting. Het gedetailleerde scenario betreffende de toedracht daarvan, dat door de verdachte en [betrokkene 6] gezamenlijk is uitgewerkt en dat door [betrokkene 6] naar buiten moest worden gebracht en dat ook daadwerkelijk door [betrokkene 6] naar buiten is gebracht, te weten zowel bij de verdediging van verdachte als naar de politie, is dan ook naar het oordeel van het hof (mede) gebaseerd op de daderkennis van de verdachte. Het hof acht daarbij met name het volgende van belang:

Gelet op al het bovenstaande — in onderling verband en onderlinge samenhang bezien- acht het hof bewezen dat de verdachte verantwoordelijk is voor de gewelddadige dood van [slachtoffer 1] en de brandstichting.’