HR, 22-03-2011, nr. 09/04776 W

Na terugwijzing van de zaak bij arrest van de Hoge Raad van 6 november 2007 heeft de Rechtbank te Alkmaar op 14 september 2009 verlof verleend tot tenuitvoerlegging van een door het United States District Court te Vermont aan veroordeelde op 17 april 2006 opgelegde gevangenisstraf van 100 maanden en een gevangenisstraf en een gevangenisstraf opgelegd voor de duur van 54 maanden.

Tegen deze uitspraak is namens betrokkene cassatieberoep ingesteld.

Namens betrokkene heeft mr. B. Th. Nooitgedagt, advocaat te Amsterdam, vijf middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat de Rechtbank niet heeft gerespondeerd op een door de verdediging gevoerd strafmaatverweer en/of dat de stukken die in het kader van dit strafmaatverweer zijn overgelegd, zich niet onder de stukken bevinden.

Mr. Nooitgedacht heeft bij schrijven van 27 september 2010 een verzoek gericht aan de griffie van de Hoge Raad om ontbrekende stukken toe te zenden, welk verzoek bij schrijven van 11 oktober 2010 is herhaald. De stukken waarom is verzocht zijn op 11 november 2010 aan mr. Nooitgedagt verzonden, met uitzondering van het stuk dat ter terechtzitting van 31 augustus 2009 zou zijn overgelegd. Abusievelijk is aan mr. Nooitgedagt laten weten dat het stuk zich niet onder de aan de Hoge Raad toegezonden stukken bevond. Op 7 december 2010 is het stuk alsnog aan mr. Nooitgedagt gezonden, waarbij een nadere termijn voor het aanpassen van de schriftuur is verleend. Van deze nadere termijn heeft mr. Nooitgedagt geen gebruik gemaakt.

Voorzover het middel klaagt over het ontbreken van het stuk dat ter terechtzitting van 31 augustus 2009 is overgelegd, faalt het wegens het ontbreken van feitelijke grondslag.

Voorzover in het middel de klacht gelezen moet worden dat niet is gerespondeerd op een gevoerd strafmaatverweer, geldt het volgende.

Het proces-verbaal van de terechtzitting van 31 augustus 2009 houdt het volgende in:

In de toelichting wordt gesteld dat het voorgaande onmiskenbaar is bedoeld als strafmaatverweer, waarbij de wijze waarop de plea agreement tot stand is gekomen van dien aard is dat deze tot strafvermindering dient te leiden.

De uitspraak van de Rechtbank houdt onder meer in:

Anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld, heeft de Rechtbank wel degelijk gereageerd op het gevoerde verweer, waarbij de Rechtbank zelfs heeft gesteld dat bij de beoordeling van het verweer uitgegaan zal worden van de juistheid van het gestelde hieromtrent. Ook in zoverre faalt het middel wegens het ontbreken van feitelijke grondslag.

Het middel faalt op beide onderdelen.

Het tweede middel klaagt dat de Rechtbank bij de strafbepaling feiten heeft betrokken die niet uit het Amerikaanse vonnis blijken.

De uitspraak van de Rechtbank houdt, voor zover hier van belang, in:

Volgens de steller van het middel — die zich in het bijzonder beroept op art. 28, derde lid, WOTS — mocht de Rechtbank zich niet baseren op de informatie uit de ‘U.S. case summary’ omdat deze niet afkomstig is van de Amerikaanse strafrechter en geen onderdeel uitmaakt van het vonnis. Daarbij sluit aan de klacht dat de Rechtbank met haar overweging dat ‘het feit dat — naar moet worden aangenomen — [veroordeelde] bij het plegen van de feiten slechts zijn eigen gewin voor ogen heeft gehad’ is afgeweken van de vaststelling van de feiten die de Amerikaanse rechter kennelijk aan zijn beslissing ten grondslag heeft gelegd.

Deze klachten zien eraan voorbij gezien dat de gebondenheid ingevolge art. 28, derde lid, WOTS van de exequaturrechter aan de vaststelling van de feiten door de buitenlandse rechter niet raakt aan de bevoegdheid van de exequaturrechter om met het oog op de bepaling van de soort en de hoogte van de op te leggen straf zelfstandig feiten te onderzoeken.1. De klachten, die berusten op de onjuiste opvatting dat de exequaturrechter bij de strafoplegging enkel feiten mag betrekken die uit het vonnis van de buitenlandse rechter blijken, falen daarom.2.

Min of meer ten overvloede merk ik nog het volgende op. Onder de stukken afkomstig van het U.S. Department of Justice gericht aan het Ministerie van Justitie bevinden zich een kopie van het gewaarmerkte vonnis en een case summary met addendum. Het vonnis — dat tot stand kwam na een plea agreement — is wat de feiten betreft uiterst summier. De case summary bestaat uit personal data, sentence data summary en social data. Onder de sentence data summary is onder het kopje description of current offense de informatie opgenomen die de Rechtbank onder 3.2 heeft weergegeven. Uit het document valt wellicht op te maken dat het is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de gevangenisdirecteur3. J.P. Young, die het stuk mede heeft ondertekend. Bij de aanvulling op dit stuk (certified case summary addendum) is gebruik gemaakt van het briefpapier van de International Prisoner Transfer Unit van de U.S. Department of Justice. Uit dit stuk lijkt te kunnen worden opgemaakt dat deze afdeling de juistheid van case summary heeft gecontroleerd aan de hand van het strafdossier. Een en ander maakt het aannemelijk dat de door de Rechtbank gebruikte informatie is gebaseerd op het strafdossier, zoals het kopje Sentence data summary al doet vermoeden. Het is dan ook niet onbegrijpelijk dat de Rechtbank deze informatie heeft betrokken bij de beoordeling. Overigens heeft betrokkene op geen enkel moment te kennen gegeven dat deze informatie niet zou kloppen en is het juist zo dat betrokkenes raadsman zich enkele keren op deze informatie heeft gebaseerd.4.

Het middel bevat ook nog de klacht dat de gebezigde informatie strijdig is met het Amerikaanse vonnis. Uit het Amerikaanse vonnis zou blijken dat het strafbare feit is beëindigd voor wat betreft feit 1 (conspiracy to import) op 10/1999 en voor wat betreft feit 2 (conspiracy to distribute) op 07/1999, terwijl het in de case summary opgesomde, door de Rechtbank gebezigde, feitencomplex doorloopt tot 15 februari 2000.

Dat sprake zou zijn van strijd met het Amerikaanse vonnis kan ik niet onderschrijven. Weliswaar wordt in het vonnis aangegeven dat conspiracy to import geëindigd is op 10/1999 en conspiracy to distribute op 07/1999, maar daarmee is niet in strijd dat — zoals de Rechtbank kennelijk heeft geoordeeld — de Amerikaanse rechter bij de bestraffing van die feiten het in 2000 gepleegde drugsdelict heeft betrokken.

Voor het geval het middel ook nog bedoelt te klagen over de begrijpelijkheid van dit feitelijke oordeel, merk ik nog het volgende op. Namens betrokkene is steeds aangevoerd, onder verwijzing naar de case summary, dat het Amerikaanse vonnis ook ziet op de verscheping van ecstasy naar Florida in motoren van auto's, welke motorblokken 22.000 gram ecstasy bevatten.5. Het arrest van het Gerechtshof Amsterdam van 21 maart 2007 waarop de Rechtbank kennelijk doelt, houdt in dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk is verklaard in zijn strafvervolging terzake van de verscheping naar Florida van motorblokken met daarin 22.000 gram ecstasy tussen 5 februari 2000 en 15 februari 2000 omdat betrokkene daarvoor reeds zou zijn veroordeeld bij vonnis van 17 april 2006 van de United States District Court, District of Vermont. Een en ander maakt dat het op de case summary gebaseerde oordeel van de Rechtbank ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk is.

Het middel faalt.

Het derde middel keert zich tegen de overweging van de Rechtbank waarin de stelling wordt verworpen dat voor de Amerikaanse opvattingen omtrent de strafwaardigheid gekeken zou moeten worden naar het in een eerder stadium gedane, en door betrokkene niet aanvaarde, aanbod van de officier van justitie (plea offer) voor de duur van 46 maanden.

De Rechtbank heeft deze stelling verworpen en daartoe als volgt overwogen:

Met de aangevallen overweging heeft de Rechtbank kennelijk tot uitdrukking willen brengen dat in het kader van de omzetting van de buitenlandse straf rekening moet worden gehouden met de internationale gevoeligheden en dat daarbij uitgangspunt dient te zijn dat de door de Amerikaanse rechter opgelegde straf indicatief is voor het antwoord op de vraag wat naar Amerikaanse opvattingen een passende straf genoemd mag worden. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk. De kennelijk aan het middel ten grondslag liggende gedachte dat aan de mening van (een vertegenwoordiger van) de regering meer gewicht toekomt dan aan het oordeel van de onafhankelijke rechter, komt mij in haar algemeenheid bedenkelijk voor. De internationale gevoeligheden vereisen juist dat niet lichtvaardig aan het door de rechter gegeven oordeel wordt voorbijgegaan. Ik vermag dan ook niet in te zien waarom een in een vroeg stadium van het geding gedaan (en verworpen) plea offer in het algemeen een zuiverder graadmeter zou vormen voor de Amerikaanse opvattingen dan het uiteindelijke oordeel van de onafhankelijke rechter. Bijzondere omstandigheden waarom dat in dit geval anders zou zijn, zijn niet aangevoerd.

Geheel ten overvloede merk ik nog het volgende op. Uit de door de raadsman ter terechtzitting van 15 januari 2007 overgelegde informatie d.d. 18 oktober 2005 over een aanbod tot het aangaan van een plea agreement blijkt dat het aanbod zag op het bekennen van schuld wegens conspiring to import ecstasy, waarbij de overige charges zouden wegvallen. Het vonnis echter bevat naast dit delict ook nog conspiracy to distribute MDMA, zodat het ervoor gehouden kan worden dat de uiteindelijk door betrokkene aanvaarde plea agreement, waarvan zich geen kopie in het dossier bevindt, meer feiten bevatte dan de eerdere plea agreement. Ik merk voorts op dat die eerdere plea agreement voorzag in ‘a three-level reduction for acceptance of responsibility’. Het is maar de vraag of betrokkene nog voor die reductie in aanmerking kwam toen hij in een laat stadium alsnog een (ander) plea offer aanvaardde. Ten slotte meen ik dat getwijfeld kan worden aan de juistheid van de stelling dat het geweigerde plea offer voorzag in een strafeis van 46 maanden. Bedoeld aanbod hield in dat ‘the government would stipulate in the plea agreement to level 28 drug quantity’ en ‘would agree to recommend that [veroordeelde] be sentenced at the low end of the applicable guideline range provided the final guideline range is level 23 or above’. 6. Het aanbod ging er dus vanuit dat de uiteindelijke (door de rechter vast te stellen) guideline range hoger zou kunnen uitvallen dan 23. Het aanbod hield in om met de eis aan de onderkant te gaan zitten van de toepasselijke range, waarbij het aanbod niet gold als die range lager dan 23 zou blijken te zijn. Het is dus nog maar de vraag hoever de opgelegde straf afzit van de eis opgenomen in de aanvaarde plea agreement (en daarmee van de opvattingen van de regering waarop het middel zich beroept).

Het middel faalt.

Het vierde middel komt op tegen de afwijzingen van de (herhaalde) verzoeken tot het horen van getuigen.

Bij schrijven van 26 maart 2008 heeft de raadsman van betrokkene aan de officier van justitie verzocht om een viertal getuigen op te roepen. Betrokkene wenste de Minister van Justitie vragen te stellen over ‘de uitleveringsprocedure, het daaraan ten grondslag liggende beleid en de daaraan ten grondslag liggende correspondentie met de autoriteiten van de Verenigde Staten van Amerika’. Voorts wilde betrokkene het Hoofd van de Afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken vragen te stellen over de correspondentie aangaande de verleende rechtshulp. Aan de officier van justitie, mr. Dekkers, zouden vragen worden gesteld over het verstrekken van het dossier van de strafzaak die destijds in Nederland aanhangig was. Tot slot zou de Consul for Consular Affairs, T. Berkhout, worden gevraagd over de detentieomstandigheden waarin betrokkene tijdens zijn detentie in de VS verkeerde.

De tussenbeslissing van de Rechtbank van 14 april 2008 houdt in:

Ter terechtzitting van 31 augustus 2009 heeft de raadsman van betrokkene het verzoek om de getuigen op te roepen herhaald en heeft hieraan het verzoek om oud-minister van Buitenlandse Zaken B. Bot op te roepen toegevoegd. In de pleitnota, overeenkomstig welke ter terechtzitting van 31 augustus 2009 is gepleit, is benadrukt dat het horen van de getuigen expliciet niet strekt tot betwisting van de feiten, maar verband houdt met strafmaatverweren.

De beslissing van 14 september 2009 bevat gemotiveerde afwijzingen van de (herhaalde) verzoeken getuigen op te roepen:

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat de Rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat verzoeken die betrekking hebben op het uitleveringsverdrag met de VS of de uitleveringsprocedure niet ter zake doende zouden zijn in het kader van de strafmaat. Immers kunnen schendingen van fundamentele rechten wel degelijk nopen tot compensatie in de strafmaat.

Art. 26 WOTS en art. 28, leden 3, 4, 5 en 6 WOTS luiden als volgt:

In art. 26, tweede lid, WOTS zou gelezen kunnen worden dat de OvJ alleen dan door de veroordeelde opgegeven getuigen mag weigeren op te roepen als deze getuigen zijn opgegeven teneinde feiten als bedoeld in art. 28, derde lid, WOTS te betwisten. Een dergelijke lezing zou geen recht doen aan de bedoeling van de wetgever. Uit art. 28, vijfde lid, WOTS kan juist worden afgeleid dat voor het horen van getuigen in de exequaturprocedure maar zeer beperkt plaats is. Dat vindt bevestiging in de MvT, waarin wordt gesteld:7.

De wetgever zag, afgezien van het bijzondere geval dat in de MvT wordt genoemd, alleen een rol weggelegd voor getuigen die inlichtingen kunnen verschaffen over de persoonlijkheid van de verdachte. Hier kan in het midden blijven of de grenzen niet iets ruimer zouden moeten worden getrokken. Betoogd wil slechts zijn dat art. 26, tweede lid, WOTS niet a contrario moet worden uitgelegd.8. De OvJ zal bijvoorbeeld ook een verzoek om een getuige te horen die iets over de buitenlandse detentieomstandigheden zou kunnen melden, kunnen afwijzen als het horen van die getuige naar zijn oordeel niet noodzakelijk is voor de door de rechter te nemen beslissing.

In HR 1 juli 2008, LJN BC9545 stelde de Hoge Raad voorop dat de exequaturrechter ‘dient uit te gaan van de juistheid van de veroordeling door de buitenlandse rechter, zowel wat betreft haar inhoud als haar wijze van totstandkoming’.9. Dat de exequaturrechter ook wat de wijze van totstandkoming betreft, moet uitgaan van de juistheid van de veroordeling betekent mijns inziens dat de wijze van totstandkoming ook geen rol kan spelen bij de strafoplegging. De aan de veroordeling voorafgaande uitleveringsprocedure maakt deel uit van haar wijze van totstandkoming.

Een en ander maakt dat het oordeel van de Rechtbank dat de initiële, aan de OvJ gedane verzoeken om drie getuigen te horen ‘in de kern [zien] op een betwisting van de feiten die de buitenlandse rechter aan zijn beslissing ten grondslag heeft gelegd’ en daarom door de OvJ konden worden afgewezen, niet getuigt van een onjuiste rechtsopvatting en evenmin onbegrijpelijk is.

Op de herhaalde verzoeken om de bedoelde drie getuigen te horen, is — gezien het in art. 28, vierde lid, WOTS van overeenkomstige toepassing verklaarde art. 315 Sv — het noodzaakcriterium van toepassing. In het oordeel van de Rechtbank dat de verzoeken niet terzake doen, ligt mijns inziens besloten dat de Rechtbank dit noodzaakcriterium heeft gehanteerd. Daarover klaagt het middel dan ook niet. Voor het overige geldt weer dat het oordeel van de Rechtbank niet getuigt van een onjuiste rechtsopvatting en evenmin onbegrijpelijk is.

Ook bij de afwijzing van het (herhaalde), door de Rechtbank als ‘irrelevant’ aangemerkte verzoek om getuige Berkhout te horen omtrent de detentieomstandigheden in de VS, heeft de Rechtbank kennelijk het noodzaakcriterium gehanteerd. Onbegrijpelijk is het oordeel van de Rechtbank, alleen al gezien de beperkte ruimte die er in de exequaturprocedure is voor het horen van getuigen, niet. Meer zou ik er niet over willen zeggen.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt over de verwerping van het strafmaatverweer met betrekking tot de detentieomstandigheden.

De overweging van de Rechtbank luidt als volgt:

In de toelichting op het middel worden tegen deze overweging vier klachten geformuleerd. De eerste klacht stelt dat miskend wordt dat betrokkene is uitgeleverd terzake van feiten die, voor wat betreft de hem verweten gedragingen, hebben plaatsgevonden op Nederlands grondgebied. Ten tweede wordt geklaagd dat in de beslissing van de Rechtbank niet is opgenomen wat door betrokkene is aangevoerd zodat niet controleerbaar is waarom het aangevoerde onvoldoende is. De derde klacht betoogt dat het proces-verbaal van de terechtzitting van 31 augustus 2009 niet zou zijn ondertekend door de griffier en een samenvatting van één regel bevat van het uitvoerige relaas van betrokkene over de detentieomstandigheden. De laatste klacht heeft betrekking op — zo vat ik het op — de begrijpelijkheid van de verwerping van het verweer.

Waar de steller precies op doelt met de eerste klacht is mij niet helemaal duidelijk. De feiten waarvoor betrokkene is veroordeeld, wijzen er zonder meer op dat de feiten (ook) op Amerikaans grondgebied hebben plaatsgevonden. Dat betrokkene zijn aandeel in de conspiracy wellicht op Nederlands grondgebied heeft verricht, hetgeen in cassatie overigens niet vaststaat, doet daaraan niet af.

Over de tweede klacht kan ik kort zijn. Geen rechtsregel verplicht de rechter een gevoerd verweer als zodanig in de beslissing op te nemen.

De derde klacht hangt samen met de tweede klacht voor zover deze ziet op de weergave van het gevoerde betoog. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van 31 augustus 2009 zijn de verweren, zoals verwoord in de pleitnotities gedateerd 15 januari 2007 als herhaald en ingelast beschouwd. Hiermee maakt het betoog, opgenomen in de pleitnotities, over de omstandigheden waaronder betrokkene in de Verenigde Staten gedetineerd was onderdeel uit van het proces-verbaal van de terechtzitting van 31 augustus 2009. De klacht mist dus in zoverre feitelijke grondslag. Dat het proces-verbaal er melding van maakt dat het proces-verbaal bij ontstentenis van de griffier uitsluitend door de voorzitter is ondertekend, is een situatie waarin art. 327 Sv voorziet en dus geen enkele consequentie met zich brengt.

De beslissing bevat een niet onbegrijpelijke verwerping van het verweer, zodat ook de vierde klacht faalt.

De middelen falen en kunnen, met uitzondering van het vierde middel, worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG