7.2.7.2 De bewijswaardering van een deskundigenadvies

Het deskundigenadvies wordt naar Frans recht gezien als een maatregel ter instructie van de zaak. Een deskundigenadvies dient ter voorlichting van de rechter, maar het resultaat van een deskundigenonderzoek is voor (een) partij(en) meestal (ook) een bewijsmiddel. De rechter is bij de bewijswaardering niet gebonden aan de bevindingen en conclusies van de deskundige:

Dit betekent dat hij vrij is in de waardering van deskundigenbewijs:

Héron & Le Bars wijzen erop dat in art. 246 CPC tot uitdrukking komt dat de opdracht van de rechter aan de deskundige er niet toe kan leiden dat de rechter bevoegdheden aan de deskundige delegeert. De deskundige heeft slechts tot taak de rechter te helpen bij het begrip en de beoordeling van bepaalde feiten.2 Ook als een deskundigenadvies gebreken vertoont, bijvoorbeeld doordat het ten onrechte een juridisch oordeel bevat of doordat de deskundige buiten de grenzen van de opdracht is getreden,3 is de rechter vrij om het deskundigenadvies in zijn oordeel te betrekken.4

De vrijheid van de rechter in de bewijswaardering duidt er op dat een deskundigenadvies geen authentieke akte is.5 Als de deskundige bijvoorbeeld in een deskundigenadvies vermeldt dat hij een bepaald feit zelf heeft waargenomen, hoeft de rechter het feit op grond van die vermelding niet als vaststaand aan te nemen.6

In het Franse civiele recht zijn te bewijzen feiten bewezen als de rechter overtuigd is geraakt van de waarheid van die feiten. Het gaat erom dat het te bewijzen feiten-complex overtuigend wordt gereconstrueerd met het oog op de vaststelling van burgerlijke rechten en plichten.7 Jeuland heeft erop gewezen dat het woord `preuve' in Frankrijk van oorsprong pleegt te worden gebruikt voor het bewijs van de waarheid, terwijl het Engelse woord `evidence' geen indicatie geeft van de hardheidsgraad van het bewijs, maar centraal stelt dat het erom gaat wat is gezien door een persoon die in het kader van de bewijslevering een verklaring aflegt.8

Of een rechter een deskundigenadvies overtuigend vindt, hangt in belangrijke mate af van de motivering ervan. De deskundige moet in het rapport verslag doen van zijn onderzoeksactiviteiten, de toegepaste onderzoeksmethoden, zijn bevindingen en conclusies. Ook zijn twijfels moet hij vermelden.9 Uit het rapport moet blijken dat de deskundige de toepasselijke procesrechtelijke voorschriften in acht heeft genomen. Alle informatie die kan bijdragen aan de opheldering van de vragen waarop het onderzoek was gericht, moet in het deskundigenadvies worden vermeld (art. 244 lid 1 CPC). Informatie waarvan de deskundige tijdens het onderzoek kennis heeft gekregen, maar die niet rechtmatig is verkregen of niet relevant is voor het deskundigenadvies, mag de deskundige niet openbaren (art. 244 lid 2 CPC).10 Is in het deskundigenonderzoek een deskundige op een ander vakgebied geraadpleegd, dan moet aan het deskundigenadvies het advies worden gehecht van de deskundige op het andere vakgebied (art. 282 CPC). In het deskundigenadvies moeten ook de namen en hoedanigheden worden vermeld van personen door wie de deskundige zich heeft laten bijstaan (art. 282 CPC).

In een deskundigenadvies waarin de onderzochte feiten worden beschreven, worden de door de rechter vast te stellen feiten als het ware vóórgeconstrueerd, hetgeen wel de Préqualification des faits' door de deskundige wordt genoemd.11 De deskundige geeft zijn perceptie van de werkelijkheid door aan de rechter. Hij laat weg wat hij niet relevant acht of niet als relevant herkent.12 De deskundige volgt een gedachtegang die hem tot zijn constructie van de relevante feiten op zijn vakgebied brengt. De motivering van een deskundigenadvies moet partijen en de rechter in staat stellen om de gedachtegang van de deskundige te volgen en te controleren. De vragen moeten begrijpelijk en — binnen de grenzen van de opdracht met voldoende oog voor het geschil zijn beantwoord:

Lorieux meent dat een deskundige de inzet van het geding moet begrijpen om te verhinderen dat hij in het deskundigenadvies langs de essentie van het geschil gaat.14

Een rechterlijke uitspraak dient gemotiveerd te zijn (art. 455 CPC). Als een partij de juistheid of volledigheid van een deskundigenadvies gemotiveerd heeft betwist, dient de rechter die het deskundigenadvies volgt, de aangevoerde bezwaren gemotiveerd te verwerpen.15 Wijkt de rechter in de uitspraak af van een deskundigen-advies, dan dient hij zijn oordeel toereikend te motiveren.16 De rechter kan een deskundigenadvies bijvoorbeeld terzijde stellen als hij zich anderszins voldoende voorgelicht acht, of als hij het deskundigenadvies onvoldoende geloofwaardig acht.17 In de uitleg die de rechter in de uitspraak aan het deskundigenadvies geeft, mag het deskundigenadvies niet worden gedenatureerd.18

De griffier dient de deskundige een kopie van de uitspraak te zenden (art. 284 lid 4 CPC). De deskundige krijgt in Frankrijk dus automatisch te zien wat er in de uitspraak met zijn deskundigenadvies is gedaan.19