HR, 02-10-2015, nr. 14/06080

Schending van het recht, in het bijzonder van artikel 52a van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR), dan wel verzuim van vormen doordat het Hof in de onderdelen 4.6 tot en met 4.12 heeft geoordeeld dat en op grond waarvan de inspecteur ook in de bezwaarfase nog de bevoegdheid heeft om een informatiebeschikking te geven, zulks ten onrechte zoals hierna wordt uiteengezet.

Ingevolge art. 52a, lid 1, van de AWR kan de inspecteur een informatiebeschikking afgeven ‘met betrekking tot een op te leggen aanslag, navorderingsaanslag of naheffingsaanslag of een te nemen beschikking’.

In casu betrof het een informatiebeschikking in het kader van het bezwaar tegen de (navorderings-)aanslag. De vraag is dus of de te nemen beslissing op het bezwaar als een ‘beschikking’ in de zin van art. 52a, lid 1, van de AWR kan worden beschouwd.

Deze vraag dient ontkennend te worden beantwoord.

Onder ‘beschikking’ als bedoeld in art. 52a AWR dient uitsluitend te worden begrepen een ‘primaire’ beschikking en niet een uitspraak op bezwaar. In de AWR wordt een beslissing op bezwaar immers steevast aangeduid als ‘uitspraak’ en wordt de term ‘beschikking’ voorts uitsluitend gebezigd in de woordcombinatie ‘voor bezwaar vatbare beschikking’. Zie ook Rechtbank Noord-Holland, 1 september 2014, ECLI:NL:RBNHO:2014:8908.

De inspecteur was in casu dus niet bevoegd een informatiebeschikking te nemen met het oog op de beslissing op het bezwaar.

Schending van het recht, in het bijzonder van artikel 52a van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR), dan wel verzuim van vormen doordat het Hof in de onderdelen 4.6 tot en met 4.12 heeft geoordeeld dat en op grond waarvan de inspecteur ook in de bezwaarfase nog de bevoegdheid heeft om een informatiebeschikking te geven ook al heeft hij voorafgaand aan de aanslagoplegging de bevoegdheden van art. 47 AWR aangewend zonder dat dit toen is gevolgd door het geven van een informatiebeschikking, zulks ten onrechte zoals hierna wordt uiteengezet.

De inspecteur heeft zijn rechten verspeeld om in de bezwaarfase nog een informatiebeschikking te kunnen geven. Hij heeft namelijk voorafgaand aan de aanslagoplegging al de betreffende vragen gesteld, toen de mogelijkheid gehad om een informatiebeschikking te geven en hier toen van afgezien. Daarmee heeft hij de mogelijkheid verspeeld om later in de bezwaarfase alsnog ter zake van dezelfde vragen wel een informatiebeschikking te geven, nu ook niet is gebleken van nieuwe feiten en omstandigheden.

Het is de uitdrukkelijke bedoeling van de wetgever geweest om in het kader van de rechtsbescherming en als waarborg tegen een ongebreidelde stroom informatieverzoeken, een inspecteur geen ‘herkansing’ te geven indien hij eenmaal heeft besloten om geen informatiebeschikking te nemen. Het ging de initiatiefnemers van het wetsvoorstel (en uiteindelijk ook de Staatssecretaris van Financiën) niet alleen om de mogelijkheid informatieverzoeken ‘vooraf’ aan de rechter ter toetsing te kunnen voorleggen, maar zeker ook om het ‘zelfreinigend effect’ wat van de informatiebeschikking zou uitgaan. Indien een inspecteur om inlichtingen heeft verzocht en daarop geen voor hem bevredigend antwoord heeft gekregen, dient hij zich af te vragen of hij die inlichtingen daadwerkelijk nodig heeft. Beantwoordt hij die vraag bevestigend, dan dient hij een informatiebeschikking te nemen. Beantwoordt hij die vraag ontkennend, dan is daarmee de zaak ook voor de belastingplichtige ‘af’ en kan de inspecteur in een latere fase geen informatiebeschikking meer nemen.

Het Hof heeft het bovenstaande miskend. Volgens het Hof (onderdeel 4.11) zou het een breuk betekenen met het verleden, waarvoor ‘voldoende autoriteit’ vereist zou zijn, die zou ontbreken in wettekst en wetsgeschiedenis. Het Hof miskent hiermee echter de wetsgeschiedenis. Uit de wetsgeschiedenis blijkt immers het tegendeel. Van de wetsgeschiedenis is dan vooral van belang hetgeen dateert van na wijzing van het wetsvoorstel.

Verwezen wordt naar de onderstaande passages uit de parlementaire behandeling van het initiatiefwetsvoorstel nr. 30 645.

Handelingen Tweede Kamer (vergadernummer 100, pag. 8075 en 8076):

Handelingen Eerste Kamer (nummer 24, item 6, pag. 22):

Handelingen Eerste Kamer (nummer 24, item 6, pag. 23 lk):

Handelingen Eerste Kamer (nummer 24, item 6, pag. 23 rk):

Handelingen Eerste Kamer (nummer 24, item 6, pag. 24):

Uit de voorgaande passages blijkt dat de initiatiefnemers maar ook de Staatssecretaris van Financiën van mening waren dat in het kader van een ‘goede balans’ en ‘checks-and-balances’ de inspecteur zijn rechten tot het geven van een informatiebeschikking verspeelt door te handelen zoals hij in de onderhavige situatie heeft gedaan.

Schending van het recht, in het bijzonder van artikel 52a van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR), dan wel verzuim van vormen doordat het Hof in de onderdelen 4.6 tot en met 4.14 heeft geoordeeld dat en op grond waarvan de inspecteur ook in de bezwaarfase nog de bevoegdheid had om een informatiebeschikking te geven zonder dat enig beginsel van behoorlijk bestuur zich hiertegen verzet, zulks ten onrechte zoals hierna wordt uiteengezet.

Indien en voor zover zou moeten worden aangenomen dat het de inspecteur ingevolge art. 52a AWR in beginsel wel zou zijn toegestaan om in de bezwaarfase een informatiebeschikking te geven, heeft de inspecteur in casu gehandeld in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, in het bijzonder het vertrouwensbeginsel en het verbod tot willekeur, en is de informatiebeschikking onrechtmatig.

Immers, de inspecteur had voorafgaand aan het opleggen van de aanslagen en in verband met zijn verzoek tot het verstrekken van inlichtingen, de vrijheid om wel of niet een informatiebeschikking te geven; het was immers geen gebonden beschikking. De inspecteur heeft besloten om af te zien van het geven van een informatiebeschikking terwijl dat wel mogelijk was en hij heeft de (navorderings-)aanslagen opgelegd. Het kan niet anders dan dat hij wist van de consequenties van zijn besluit; er was daarmee sprake van een welbewuste standpuntbepaling. Belanghebbende mocht daarom ook redelijkerwijs aannemen en heeft dat ook gedaan, dat de inspecteur bewust het standpunt innam dat een informatiebeschikking voor hem niet nodig was. Indien dan, zoals in casu, bij de behandeling van het bezwaar niet blijkt van nieuwe feiten en omstandigheden, komt de inspecteur op grond van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (in het bijzonder het vertrouwensbeginsel dan wel het verbod op willekeur) niet meer de bevoegdheid toe om toch nog een informatiebeschikking te geven in verband met hetzelfde verzoek tot het verstrekken van de inlichtingen als voorafgaand aan het opleggen van de aanslagen.

Hetgeen het Hof in de onderdelen 4.13 en 4.14 oordeelt, is dan ook onjuist, althans onbegrijpelijk. Op basis van de door het Hof vastgestelde feiten en hetgeen blijkt uit de procestukken, valt er niet in te zien wat er nog meer nodig zou zijn voor een geslaagd beroep op de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en in het bijzonder het vertrouwensbeginsel en het verbod op willekeur. Het Hof motiveert het oordeel ook niet, althans niet voldoende. Immers, de inspecteur heeft bij de aanslagregeling om inlichtingen verzocht, vervolgens besloten om geen informatiebeschikking te geven terwijl dat wel mogelijk was, hetgeen tot gevolg heeft dat hij tijdens de bezwaarfase niet meer het recht heeft ter zake van hetzelfde verzoek en bij afwezigheid van nieuwe feiten en omstandigheden, alsnog een informatiebeschikking te nemen. Van de aanwezigheid van nieuwe feiten en omstandigheden is niet gebleken. Sterker nog, de inspecteur stelt zelf in zijn hoger beroepschrift (blz. 7): ‘Het is eveneens een feit dat de bezwaarfase geen ander licht op de feiten en omstandigheden werpt, zoals die bekend waren in de fase daarvoor.’. Het Hof heeft dit feit ten onrechte ook niet in de beschouwing betrokken, althans dat blijkt niet.

Schending van het recht, dan wel verzuim van vormen, doordat het Hof in de onderdelen 4.18 tot en met 4.20 heeft geoordeeld dat de inspecteur aannemelijk heeft gemaakt dat belanghebbende terecht is geïdentificeerd als rekeninghouder, dat belanghebbende de aan hem gestelde vragen niet naar waarheid heeft beantwoord en niet heeft voldaan aan de op hem rustende verplichtingen ingevolge artikel 47 AWR, zulks ten onrechte zoals hierna wordt uiteengezet.

Het Hof oordeelt in onderdeel 4.18 ten onrechte: ‘De Inspecteur heeft in dit verband gesteld dat gedurende het project is gebleken dat in geval van gehuwden bij vermelding van twee namen op de fiche, de eerste naam steeds de naam van de man was. Mede gelet hierop acht het Hof de kans dat belanghebbende niet juist is geïdentificeerd verwaarloosbaar klein.’. Deze stelling van de inspecteur is van belang omdat, zoals de inspecteur ook heeft gesteld, een unieke identificatie niet mogelijk was omdat er twee combinaties naar voren waren gekomen. Belanghebbende heeft de genoemde stelling van de inspecteur steeds betwist omdat hiervan niets zou blijken (onderdeel 28 van het beroepschrift in eerste aanleg, de pleitnota van 15 oktober 2013, onderdeel 5 van het verweerschrift in hoger beroep, de pleitnota van 28 mei 2014 en blz. 2 van het proces-verbaal van de zitting van 28 mei 2014). De bewijslast van de stelling rust op de inspecteur; indien de stelling van de inspecteur juist zou zijn, had hij dit bewijs toch wel kunnen leveren aan de hand van de inhoud van de fiche en het resultaat van zijn onderzoek naar de identificatie? Maar hij heeft niets ter bewijs van de stelling aangedragen. Het Hof heeft de stelling kennelijk en zonder motivering als juist aanvaard. Maar gelet op de betwisting door belanghebbende, had het Hof de stelling niet als juist mogen aanvaarden, althans niet zonder een nadere motivering (die ontbreekt).

Het Hof oordeelt in onderdeel 4.18 ten onrechte: ‘Belanghebbende heeft nog gesteld dat de letters ‘VD’ op het fiche wellicht niet zouden staan voor ‘Van der’, maar initialen zouden vormen, maar het Hof acht dat niet aannemelijk.’ Het Hof heeft niet gemotiveerd aangegeven waarom de stelling niet aannemelijk zou zijn. De inspecteur heeft de stelling van belanghebbende niet betwist. In ieder geval had het Hof moeten oordelen dat het op de weg van de inspecteur lag, nu belanghebbende dat betwist had, om te bewijzen dat ‘VD’ zou staan voor ‘Van der’. Indien die stelling juist zou zijn, had de inspecteur dit bewijs toch wel kunnen leveren aan de hand van de inhoud van de fiche en het resultaat van zijn onderzoek naar de identificatie? Het Hof had dus zonder nader bewijs van de inspecteur of nadere motivering, die ontbreken, niet de stelling van belanghebbende niet aannemelijk mogen achten.

Het Hof oordeelt in onderdeel 4.18 ten onrechte: ‘Belanghebbende heeft voorts gesteld dat de na(a)m(en) op het fiche wellicht een rechtspersoon zou(den) betreffen, maar de Inspecteur heeft dat gemotiveerd en geloofwaardig weersproken. Indien de rekeninghouder een rechtspersoon was, stond dat altijd op het fiche vermeld, aldus de Inspecteur.’ Belanghebbende heeft de stelling al in zijn beroepschrift betrokken. De inspecteur heeft enkel gesteld dat indien de rekeninghouder een rechtspersoon was, dat altijd op het fiche stond vermeld. Hij heeft hiervoor geen enkel bewijs aangedragen, terwijl op hem toch de bewijslast rustte, nu hij de beschikking had over alle fiches en belanghebbende niet. Dit enkel stellen van de inspecteur had het Hof redelijkerwijs niet als ‘gemotiveerd en geloofwaardig weersproken’ mogen beschouwen nu belanghebbende dat betwistte, althans niet zonder verdere motivering.

Het Hof beoordeelt in onderdeel 4.19 ten onrechte de stelling van belanghebbende over de brief aan de bank en het antwoord hierop, als ‘ongeloofwaardig’. De inspecteur heeft de stelling van belanghebbende over het verzenden van de brief, het uitblijven van antwoord en dat dit wijst op het niet aanhouden van een bankrekening, niet betwist. Het is daarom onbegrijpelijk waarom het Hof, althans zonder een nadere motivering, tot ‘ongeloofwaardig’ oordeelde.

Het Hof heeft ten onrechte niet de stelling van belanghebbende behandeld dat de naam op de fiche mogelijk ziet op een persoon die niet in Nederland woont/woonde of niet de Nederlandse nationaliteit bezat. Belanghebbende heeft deze stelling al ingenomen in het beroepschrift in eerste aanleg (onderdeel 28). Het lag op de weg van de inspecteur om te bewijzen dat de stelling van belanghebbende niet juist zou zijn. Immers, de inspecteur beschikt over de namen op de lijsten van de banken en heeft de lijsten onderzocht. Het Hof is hieraan ten onrechte geheel voorbijgegaan.

Op grond van het bovenstaande had het Hof redelijkerwijs niet tot de in onderdelen 4.18 tot en met 4.20 opgenomen oordelen kunnen komen.

Schending van het recht, dan wel verzuim van vormen, doordat het Hof in onderdeel 4.22 ten onrechte heeft geoordeeld dat ‘De vraag of de Inspecteur met voldoende voortvarendheid heeft gehandeld, is niet een vraag die de rechtmatigheid van de informatiebeschikkingen raakt; deze vraag dient te worden beantwoord door de rechter die over de hoofdzaken moet beslissen.’, zulks ten onrechte zoals hierna wordt uiteengezet.

Belanghebbende heeft gesteld dat de inspecteur geen belang meer had voor zijn verzoek tot inlichtingen voor zover dat zag op (de navorderingsaanslagen voor) de jaren waarop nog slechts navordering mogelijk was met gebruikmaking van de verlengde navorderingstermijn (art. 16, lid 4, van de AWR); voor die jaren was het recht tot navordering vervallen. In dat geval kunnen de gevraagde gegevens voor die jaren niet meer van belang zijn en kan belanghebbende niet geacht worden niet te hebben voldaan aan de verplichtingen ingevolge art. 47 AWR. Dat betekent dan ook dat de informatiebeschikkingen voor die jaren onrechtmatig zijn.

Anders dan het Hof heeft geoordeeld, is de vraag of de inspecteur in casu met voldoende voortvarendheid heeft gehandeld, wel een vraag die de rechtmatigheid van de informatiebeschikkingen raakt en had het Hof hierover wel dienen te beslissen.