HR, 09-03-2010, nr. 08/02254

De verdachte is door het Gerechtshof te Arnhem wegens ‘Medeplegen van overtreding van een voorschrift gesteld bij en krachtens artikel 8.1 eerste lid van de Wet milieubeheer, terwijl het feit opzettelijk wordt begaan’ veroordeeld tot een voorwaardelijke geldboete van € 1000,00 met een proeftijd van 2 jaar.

Namens de verdachte hebben mr. Noorduyn en mr. Kelder, beiden advocaat te Den Haag, drie middelen van cassatie voorgesteld. Deze middelen richten zich alle tegen de bewezenverklaring.

Ten aanzien van de verdachte is bewezenverklaard dat:

Het Hof heeft hiertoe de volgende bewijsmiddelen gebezigd.

Het eerste middel bevat de klacht dat het Hof de verklaring van [betrokkene 4] zoals afgelegd bij de politie heeft gebezigd voor het bewijs.

In de toelichting op het middel wordt door de stellers van het middel opgemerkt dat [betrokkene 4] ter zitting bij de politierechter deze verklaring heeft ingetrokken en aldaar op essentiële punten anders, en ontlastend voor de verdachte heeft verklaard. Met een beroep op HR 1 februari 1994, NJ 1994, 427 m. nt. C. menen de stellers van het middel dat het Hof ertoe gehouden was [betrokkene 4] ambtshalve op te roepen aangezien enkel uit de verklaring van [betrokkene 4] bij de politie afgelegd de betrokkenheid van verdachte kan blijken. Zij menen dat het Hof, nu hij tot deze oproeping niet is overgegaan de verklaring van [betrokkene 4] niet voor het bewijs had mogen bezigen. Subsidiair stellen de stellers van het middel, als ik het goed begrijp, dat het Hof, gezien de beginselen van een goede procesorde gehouden waren deze [betrokkene 4] op te roepen nu de verdachte een lezing van de feiten heeft gegeven die niet strijdig is met de bewijsmiddelen behalve met de verklaring van [betrokkene 4]. Nu het Hof dit niet heeft gedaan, had het Hof de verklaring van [betrokkene 4] niet voor het bewijs mogen bezigen.

In aanmerking genomen dat de verklaring van [betrokkene 4] bepaald niet het enige bewijsmiddel is waaruit verdachtes betrokkenheid bij het bewezenverklaarde feit blijkt, moet de conclusie zijn dat het middel faalt. Dit behoeft geen nadere motivering nu noch het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling, noch enig ander belang meebrengt dat nader wordt uiteengezet waarom het middel niet tot cassatie kan leiden.

Het tweede middel bevat de klacht dat uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat de gedraging ‘zonder daartoe verleende vergunning’ heeft plaats gevonden. De toelichting op dit middel bevat voorts nog de klacht dat uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen het opzet op het niet hebben van een vergunning niet kan blijken.

Tijdens de terechtzittingen bij het Hof is blijkens de processen-verbaal door de verdachte of diens raadsman niet aangevoerd dat verdachte een vergunning had ten behoeve van de hennepkwekerij.1. Daarbij komt dat het hoogst ongebruikelijk is dat voor een hennepkwekerij als de onderhavige een milieuvergunning wordt aangevraagd.2. Weinig waarschijnlijke mogelijkheden waarop door de verdediging geen beroep is gedaan, hoeven niet aan de hand van wettige bewijsmiddelen te worden uitgesloten.3. Ik meen daarom dat deze klacht faalt.

Voor wat betreft de klacht dat het opzet op het niet hebben van een vergunning in de zin van de Wet Milieubeheer niet uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen kan blijken, geldt in grote lijnen hetzelfde. Niet aangevoerd is dat de verdachte meende dat hij in het bezit was van de vereiste vergunning, terwijl ook de verdachte moet hebben geweten dat voor een hennepkwekerij als de onderhavige geen vergunning pleegt te worden afgegeven. Tot nadere motivering van zijn oordeel op dit punt was het Hof derhalve niet gehouden.

Het derde middel bevat de klacht dat uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat sprake is van een inrichting in de zin van art. 8.1 Wet milieubeheer en evenmin dat de verdachte een inrichting ‘heeft opgericht en de werking ervan veranderd’.

Artikel 8.1 Wet milieubeheer (Wm) luidt, voor zover relevant voor onderhavige zaak, als volgt.

Onder inrichting moet, blijkens art. 1.1 lid 1 van de Wm, worden verstaan:

Lid 3 en 4 van art. 1.1 Wm luiden voorts als volgt.

De AmvB waarover in lid 3 wordt gesproken, betreft het Inrichtingen- en vergunningenbesluit.

Om te kunnen spreken van een inrichting in de zin van de Wet milieubeheer, moet derhalve sprake zijn van een inrichting in de zin van art. 1.1 lid 1 Wm en moet die inrichting tevens onder een categorie-omschrijving van het Inrichtingen en vergunningenbesluit vallen.4.

Ik begin met de eerste klacht van het middel. Die klacht ziet op de definitiebepaling van ‘inrichting’ in art. 1.1 Wm. In de toelichting op het middel wordt door de stellers van het middel aangevoerd dat uit de bewijsmiddelen niet blijkt van een bedrijvigheid die als bedrijfsmatig of in een omvang alsof deze bedrijfsmatig was, kan worden gekwalificeerd. Voorts blijkt volgens de stellers van het middel uit de gebezigde bewijsmiddelen niet van ‘bedrijvigheid die pleegt te worden verricht’ aangezien niet kan blijken dat sprake is van een activiteit ‘gedurende een zekere periode’.

Zoals bij de bespreking van de tweede klacht van het middel moge blijken, is de vraag hoe de bewezenverklaring moet worden gelezen. Ik ga er bij de bespreking van de eerste klacht met de stellers van het middel vanuit dat in de bewezenverklaring met de inrichting die de verdachte omstreeks 4 april 2004 zou hebben opgericht, wordt gedoeld op de kwekerij die in de slaapkamer werd ingericht.

Ik stel voorop dat ter zitting bij het Hof door de aldaar aanwezige raadsman niets is aangevoerd ten betoge dat van een inrichting in de zin van art. 1.1 Wet milieubeheer geen sprake was. Ik merk voorts op dat de voor het eerst in cassatie naar voren gebrachte verweren lijken te zijn gebaseerd op de opvatting dat van een inrichting alleen sprake is als de desbetreffende inrichting al enige tijd ‘draait’. Ik meen dat deze opvatting onjuist is. In art. 8.1 Wm wordt het ‘oprichten’ van een inrichting uitdrukkelijk onderscheiden van het ‘in werking hebben’ daarvan. Dat oprichten wordt als zodanig verboden, hetgeen weinig zin zou hebben als van een inrichting pas sprake is wanneer die inrichting geruime tijd als zodanig heeft gefunctioneerd. De consequentie van de opvatting van de stellers van het middel zou dan ook zijn dat het aanvragen van een vergunning ten behoeve van een inrichting niet eerder nodig is dan nadat de inrichting al enige tijd draait. Dat kan niet de bedoeling van de wetgever zijn. Bij het verbod zonder daartoe verleende vergunning een inrichting ‘op te richten’, gaat het om de activiteiten die de ‘oprichters’ daarmee kennelijk op het oog hebben. De beoogde bedrijvigheid is anders gezegd maatgevend voor de vraag of datgene wat wordt opgericht, een inrichting is.

Bij de vraag of sprake is van bedrijfsmatig handelen is winstoogmerk een belangrijke indicator. Uiteindelijk gaat het erom of de omvang het normale particulier gebruik zodanig te boven gaat dat het bedrijfsmatig lijkt.5. Van algemene bekendheid mag heten dat (illegale) hennepkwekerijen doorgaans dienen om daarmee grof geld te verdienen en dat met het kweken van hennep geruime tijd is gemoeid (de planten moeten nu eenmaal eerst groeien vóór er geoogst kan worden). Gelet voorts op de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen (waaruit bijvoorbeeld blijkt van armaturen, trafo's, irrigatiesystemen, tempex, flexibele slangen voor luchtfilter, pvc buizen, steenwol, metalen ringen, kroonstenen, dompelpomp, kunststof bakken, houten latten, landbouwplastic, stroomkabels en flexibele buis voor irrigatie) heeft het Hof kunnen oordelen dat de kwekerij in oprichting zodanig professioneel van opzet was dat daarmee geen eenmalige of kortstondige activiteit werd beoogd, maar integendeel een bedrijvigheid die alle kenmerken van bedrijfsmatig handelen in zich verenigt. Tot nadere motivering was het Hof daarbij niet gehouden. Het middel faalt in zoverre.

Dan nu de klacht dat uit de bewijsmiddelen niet kan volgen dat verdachte de inrichting ‘heeft opgericht en de werking ervan heeft veranderd’.

Voor zover de klacht betrekking heeft op het ‘oprichten’ van de inrichting, lijkt die te berusten op de opvatting dat van ‘oprichten’ pas sprake is als de oprichting is voltooid. Die opvatting komt mij niet juist voor. Van ‘oprichten’ is reeds sprake zodra met die activiteit is begonnen. Dat de verdachte, zoals is bewezenverklaard, de inrichting ‘heeft opgericht’ zal door het Hof in dat licht zijn verstaan. Taalkundig bezien dwingt de bewezenverklaring dus niet tot de lezing dat de oprichting in de tenlastegelegde periode geheel was voltooid.6. Deze klacht faalt reeds hierom.

De klacht dat uit de bewijsmiddelen niet kan volgen dat de verdachte de desbetreffende inrichting omstreeks 4 april 2004 heeft veranderd, lijkt op het eerste gezicht gegrond. Niet goed valt immers in te zien hoe een inrichting die omstreeks 4 april 2004 werd opgericht (en waarvan de oprichting nog niet was voltooid) in diezelfde tijdspanne kan zijn veranderd. Het veranderen van een inrichting veronderstelt immers een reeds aanwezige inrichting.

Het is mijns inziens van tweeën één. Of het Hof heeft geoordeeld dat de verdachte de reeds aanwezige hennepkwekerij op zolder op 4 april 2004 heeft veranderd door die inrichting uit te breiden met of te verplaatsen naar de slaapkamer. In dat geval is van het oprichten van een hennepkwekerij geen sprake. Of — andere mogelijkheid — het Hof heeft geoordeeld dat de hennepkwekerij die in de slaapkamer in wording was, een aparte inrichting was die niets te maken had met de kwekerij op zolder. In dat geval kan niet bewezen worden dat de verdachte de al bestaande inrichting op zolder omstreeks 4 april 2004 heeft veranderd.

Het Hof heeft de uitslag van het onderzoek naar de kennelijk op zolder aangetroffen hennepplanten redengevend geacht voor het bewijs (bewijsmiddel 4). Dat wijst erop dat het Hof geen onderscheid heeft gemaakt en de beide kwekerijen als onderdelen van één geheel heeft beschouwd. Gelet op art. 1.1 lid 4, tweede volzin Wm (zie hiervoor, onder punt 12) komt mij voor dat uit de bewijsmiddelen inderdaad de conclusie kan worden getrokken dat de hennepkwekerij op zolder en de hennepkwekerij in de slaapkamer samen één inrichting vormden. De beide kwekerijen waren niet alleen in elkaars onmiddellijke nabijheid gelegen, er was ook een gemeenschappelijke, illegale, stroomvoorziening (vanaf de zolder liepen bundels met stroomdraden naar de onderliggende kamers). Daaruit kan worden afgeleid dat sprake was van twee nauw verbonden ‘installaties’ die tot dezelfde ‘onderneming of instelling’ behoorden.

Ik meen daarom dat het ervoor gehouden kan worden dat het Hof heeft geoordeeld dat sprake was van een en dezelfde inrichting. Dat betekent dat van het ‘oprichten’ van een inrichting geen sprake kan zijn geweest. De bewezenverklaring bevat in zoverre een kennelijke misslag, die zich leent voor verbeterde lezing. De verdachte wordt daardoor niet in enig rechtens te respecteren belang geschaad. De aard en de ernst van het bewezenverklaarde veranderen door de verbeterde lezing niet. Ik neem daarbij in aanmerking dat het Hof blijkens de kwalificatie en de aanhaling van wetsartikelen het bewezenverklaarde als één misdrijf heeft aangemerkt en dus geen meerdaadse samenloop heeft aangenomen.

De verbeterde lezing brengt mee dat aan het eerste onderdeel van het middel de feitelijke grondslag is komen te ontvallen.

Ambtshalve merk ik nog op dat aan de begrijpelijkheid van 's Hofs oordeel mijns inziens niet afdoet dat voor de bestaande inrichting die werd veranderd, geen vergunning was verleend. De opvatting dat van verandering van een inrichting slechts sprake kan zijn indien de activiteit als zodanig reeds was vergund, deel ik niet.7. De tekst noch het stelsel van de wet dwingen tot die opvatting. Van het zonder vergunning veranderen van een inrichting is sprake als de desbetreffende verandering niet door een vergunning wordt gedekt.8. Dat is ook het geval als in het geheel geen vergunning is afgegeven. Een andere opvatting zou meebrengen dat in gevallen als de onderhavige, waarin onbekend is wie de bestaande inrichting heeft opgericht, niet tegen verandering van de inrichting kan worden opgetreden.9.

Het middel faalt.

Alle middelen falen en kunnen, behoudens wellicht die onderdelen van het derde middel die de uitleg van art. 8.1 Wm raken, afgedaan worden met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve merk ik op dat sinds het instellen van cassatie in de onderhavige zaak thans bijna 24 maanden zijn verstreken. Naar het zich laat aanzien zal, bij het wijzen van het arrest de redelijke termijn zijn overschreden. Dit behoeft, nu het Hof een geheel voorwaardelijke geldboete heeft opgelegd, niet te leiden tot strafvermindering. De Hoge Raad kan ermee volstaan te constateren dat de redelijke termijn is overschreden.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Gezien het bovenstaande strekt deze conclusie ertoe dat de Hoge Raad (1) zal oordelen dat de overschrijding van de redelijke termijn in de cassatiefase voldoende is gecompenseerd met de vaststelling dat van zodanige overschrijding sprake is en (2) het beroep zal verwerpen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG