HvJ EU, 25-03-2021, nr. C-501/18

Artikel 204, lid 1, van het APK (DV nr. 30 van 11 april 2006) bepaalt:

Met zijn derde vraag, onder a), die eerst moet worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 7, lid 6, van richtlijn 94/19 aldus moet worden uitgelegd dat het daarbij aan deposanten toegekende recht op schadeloosstelling enkel betrekking heeft op de terugbetaling, via het depositogarantiestelsel, van de niet-beschikbare deposito's van de betrokken deposant tot het beloop van het in artikel 7, lid 1 bis, van die richtlijn vastgestelde bedrag, dan wel dat bij artikel 7, lid 6, van die richtlijn aan deze deposant tevens het recht wordt toegekend om de schade vergoed te krijgen die is veroorzaakt door de te late terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van al zijn deposito's of door het feit dat de bevoegde nationale autoriteiten op gebrekkige wijze toezicht hebben uitgeoefend op de kredietinstelling waarvan de deposito's niet-beschikbaar zijn geworden.

Om te beginnen dient te worden vastgesteld dat de vraag van de verwijzende rechter niet enkel op basis van de bewoordingen van artikel 7, lid 6, van richtlijn 94/19 — waarin bepaald is dat de lidstaten er zorg moeten voor dragen dat ‘deposanten hun recht op schadeloosstelling’ kunnen doen gelden middels een vordering tegen het depositogarantiestelsel — kan worden beantwoord, zodat ook rekening moet worden gehouden met de context van deze bepaling en met de doelstellingen van die richtlijn.

Richtlijn 94/19 heeft tot doel binnen de Unie voor de bescherming van deposanten te zorgen wanneer de deposito's bij een kredietinstelling die deel uitmaakt van een depositogarantiestelsel, niet-beschikbaar worden (arrest van 12 oktober 2004, Paul e.a., C-222/02, EU:C:2004:606, punt 26). Tegelijkertijd strekt zij ertoe om de stabiliteit van het bankwezen te waarborgen door te voorkomen dat deposito's, niet alleen bij een in moeilijkheden verkerende instelling maar ook bij gezonde instellingen, ten gevolge van een verlies van het vertrouwen van het publiek in de soliditeit van het bankwezen, massaal worden opgenomen (arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punt 56 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Richtlijn 94/19 brengt evenwel slechts een minimumharmonisatie tot stand op het gebied van de depositogarantie, zoals met name blijkt uit de achtste overweging van deze richtlijn (zie in die zin arrest van 21 december 2016, Vervloet e.a., C-76/15, EU:C:2016:975, punt 82).

In dit verband moeten de lidstaten er krachtens artikel 3 van richtlijn 94/19 op toezien dat op hun grondgebied een of meer depositogarantiestelsels worden ingevoerd en officieel worden erkend, en moeten de bevoegde autoriteiten die de vergunning aan de kredietinstellingen hebben verleend er in samenwerking met het depositogarantiestelsel in kwestie op toezien dat deze kredietinstellingen hun verplichtingen als leden van dit stelsel nakomen. Zij dienen de deposanten te garanderen dat de kredietinstelling waarbij zij hun deposito's plaatsen, deel uitmaakt van een depositogarantiestelsel, zodat hun recht op schadeloosstelling indien deze deposito's niet-beschikbaar worden, overeenkomstig de met name in artikel 7 van richtlijn 94/19 neergelegde voorschriften wordt gewaarborgd (zie in die zin arrest van 12 oktober 2004, Paul e.a., C-222/02, EU:C:2004:606, punten 27---8211---29).

In een dergelijk geval moeten de depositogarantiestelsels krachtens artikel 7, lid 1 bis, van richtlijn 94/19 voor iedere deposant een minimumdekkingsniveau van 100 000 EUR waarborgen voor zover de deposito's in kwestie niet op grond van artikel 2 van deze richtlijn uitgesloten zijn van de garantie, en voor zover de betrokken lidstaat niet overeenkomstig artikel 7, lid 2, van die richtlijn heeft bepaald dat voor die deposito's geen garantie dan wel een lager garantiebedrag geldt.

Voorts moeten de depositogarantiestelsels volgens artikel 10, lid 1, van richtlijn 94/19 in staat zijn om terdege getoetste aanspraken van deposanten op uitkeringen in verband met niet-beschikbare deposito's te honoreren binnen een termijn van twintig werkdagen te rekenen vanaf de datum waarop de bevoegde autoriteiten zijn overgegaan tot de in artikel 1, punt 3, van die richtlijn bedoelde vaststelling van niet-beschikbaarheid.

Uit de doelstellingen van richtlijn 94/19 en uit de context waarvan artikel 7, lid 6, van deze richtlijn deel uitmaakt, blijkt dus dat het bij deze bepaling toegekende ‘recht op schadeloosstelling’ — waarvan het bedrag is vastgesteld in artikel 7, lid 1 bis, en de nadere regels zijn gepreciseerd in artikel 10, lid 1, van deze richtlijn — uitsluitend betrekking heeft op de terugbetaling, via het depositogarantiestelsel, van terdege getoetste aanspraken van deposanten, wanneer de bevoegde autoriteiten overeenkomstig artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 hebben vastgesteld dat de door de kredietinstelling in kwestie beheerde deposito's niet-beschikbaar zijn.

Deze restrictieve uitlegging van artikel 7, lid 6, van richtlijn 94/19 wordt bevestigd door de vierentwintigste overweging van deze richtlijn, waarin wordt gepreciseerd dat deze richtlijn niet kan leiden tot aansprakelijkheid van de lidstaten of van hun bevoegde autoriteiten jegens de deposanten, voor zover zij zorg hebben gedragen voor de instelling of de officiële erkenning van een of meer garantiestelsels voor deposito's of voor kredietinstellingen zelf, die de schadeloosstelling of de bescherming van de deposanten onder de in die richtlijn vastgestelde voorwaarden garanderen.

In zoverre heeft het Hof in zijn arrest van 12 oktober 2004, Paul e.a. (C-222/02, EU:C:2004:606, punten 50 en 51), reeds gepreciseerd dat wanneer de in richtlijn 94/19 bedoelde schadeloosstelling van de deposanten van wie de deposito's niet-beschikbaar zijn, is gewaarborgd, deze richtlijn de deposanten geen rechten toekent op grond waarvan de overheid krachtens het Unierecht aansprakelijk kan worden gesteld wanneer hun deposito's niet-beschikbaar zijn doordat de bevoegde nationale autoriteiten op gebrekkige wijze toezicht hebben uitgeoefend.

De door verzoekster in het hoofdgeding aangevoerde omstandigheid dat de kredietinstelling die aan de orde was in de zaak die heeft geleid tot het in het vorige punt aangehaalde arrest — anders dan de kredietinstelling die in de onderhavige zaak aan de orde is — niet deelnam aan het depositogarantiestelsel, kan geen andere beoordeling rechtvaardigen.

Voorts kan, zoals het Hof reeds heeft opgemerkt, niet worden uitgesloten dat aan de praktische doeltreffendheid van de bij richtlijn 94/19 opgelegde depositogarantie wordt afgedaan indien de nationale depositogarantiestelsels risico's dragen die niet rechtstreeks in verband staan met het doel van het betreffende stelsel, zoals die welke verband houden met het feit dat de bevoegde autoriteiten op gebrekkige wijze toezicht uitoefenen op de kredietinstellingen. Hoe groter de te garanderen risico's zijn, des te meer de depositogarantie verwaterd raakt en des te minder het depositogarantiestelsel, bij ongewijzigd blijvende middelen, kan bijdragen tot de verwezenlijking van de in punt 51 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte dubbele doelstelling die met die richtlijn wordt nagestreefd (zie in die zin arrest van 21 december 2016, Vervloet e.a., C-76/15, EU:C:2016:975, punt 84).

Gelet op een en ander dient op de derde prejudiciële vraag, onder a), te worden geantwoord dat artikel 7, lid 6, van richtlijn 94/19 aldus moet worden uitgelegd dat het daarbij aan deposanten toegekende recht op schadeloosstelling enkel betrekking heeft op de terugbetaling, via het depositogarantiestelsel, van de niet-beschikbare deposito's van de betrokken deposant tot het beloop van het in artikel 7, lid 1 bis, van die richtlijn vastgestelde bedrag nadat de bevoegde nationale autoriteit overeenkomstig artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 heeft vastgesteld dat de door de kredietinstelling in kwestie beheerde deposito's niet-beschikbaar zijn, zodat die deposant aan artikel 7, lid 6, van deze richtlijn geen recht ontleent om schade vergoed te krijgen die is veroorzaakt door een te late terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van al zijn deposito's of door het feit dat de bevoegde nationale autoriteiten op gebrekkige wijze toezicht hebben uitgeoefend op de kredietinstelling waarvan de deposito's niet-beschikbaar zijn geworden.

Met zijn vierde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 1, punt 3, onder i), junctis artikel 7, lid 6, en artikel 10, lid 1, van richtlijn 94/19 aldus moet worden uitgelegd dat het in de weg staat aan een nationale regeling of een contractueel beding op grond waarvan een deposito bij een kredietinstelling waarvan de betalingen zijn opgeschort, pas opeisbaar wordt nadat de bevoegde autoriteit de aan deze instelling verleende bankvergunning heeft ingetrokken en op voorwaarde dat de deposant uitdrukkelijk heeft verzocht om terugbetaling van dat deposito. Indien deze vraag bevestigend wordt beantwoord, wenst de verwijzende rechter te vernemen of die bepalingen dan wel andere Unierechtelijke bepalingen hem verplichten om die nationale regeling of dat contractuele beding buiten toepassing te laten wanneer hij uitspraak doet op een beroep tot vergoeding van de schade die zou zijn veroorzaakt doordat de terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van het betreffende deposito plaatsvond na het verstrijken van de bij die richtlijn gestelde termijn.

In de eerste plaats zij eraan herinnerd dat volgens artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 het begrip ‘niet-beschikbaar deposito’ in de zin van deze richtlijn ziet op ‘een deposito dat verschuldigd en betaalbaar is maar door een kredietinstelling niet onder de toepasselijke wettelijke en contractuele voorwaarden betaald is’, wanneer de bevoegde autoriteiten uiterlijk vijf werkdagen nadat zij voor het eerst hebben geconstateerd dat deze kredietinstelling heeft nagelaten een verschuldigd en betaalbaar deposito terug te betalen, vaststellen dat die kredietinstelling om redenen die rechtstreeks verband houden met haar financiële positie ‘niet in staat lijkt te zijn de deposito's terug te betalen en daartoe ook op afzienbare termijn niet in staat lijkt te zullen zijn’.

Zoals uitdrukkelijk blijkt uit de bewoordingen van artikel 1, punt 3, onder i), eerste alinea, van richtlijn 94/19, is het voor de vaststelling dat een verschuldigd en betaalbaar deposito niet-beschikbaar is, een noodzakelijke en voldoende voorwaarde dat een kredietinstelling, om redenen die rechtstreeks verband houden met haar financiële positie, volgens de bevoegde autoriteit momenteel niet in staat lijkt te zijn om de deposito's terug te betalen en daartoe ook op afzienbare termijn niet in staat lijkt te zullen zijn (arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punt 49). Voorts is de maximumtermijn van vijf dagen waarbinnen de bevoegde autoriteit moet voldoen aan de onvoorwaardelijke en voldoende nauwkeurige verplichting om tot die vaststelling over te gaan, volgens de bewoordingen van artikel 1, punt 3, onder i), tweede alinea, van richtlijn 94/19 een dwingende termijn, zonder dat enige andere bepaling van deze richtlijn voorziet in een uitzondering op die termijn (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 60 en 100). Uit de bewoordingen van artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 volgt dan ook dat deze bepaling een onvoorwaardelijke en voldoende nauwkeurige verplichting in het leven roept waaraan particulieren rechten ontlenen, zodat zij voorziet in een regel die rechtstreekse werking heeft (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 98---8211---104).

In de tweede plaats is volgens het systeem van richtlijn 94/19 de vaststelling dat de deposito's van een kredietinstelling niet-beschikbaar zijn, die resulteert in de aanvang van de procedure die leidt tot de tussenkomst van de nationale depositogarantiestelsels, bepalend voor de terugbetaling van het gewaarborgde bedrag van die deposito's door de betrokken garantiestelsels overeenkomstig artikel 7 van die richtlijn. Voorts is voornoemde vaststelling volgens artikel 10, lid 1, van die richtlijn het vertrekpunt van de termijn waarbinnen de terugbetaling moet gebeuren, namelijk twintig werkdagen (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punt 72).

Aangezien vorenbedoelde vaststelling verband houdt met de objectieve financiële situatie van de kredietinstelling en op algemene wijze betrekking heeft op alle door deze instelling gehouden deposito's — in plaats van op elk van de door haar beheerde deposito's afzonderlijk — volstaat de vaststelling dat die kredietinstelling bepaalde deposito's niet heeft terugbetaald en dat aan de in artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 genoemde voorwaarden is voldaan, opdat wordt overgegaan tot de vaststelling van de niet-beschikbaarheid van alle door die instelling beheerde deposito's (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punt 82), daaronder begrepen de deposito's die op de datum van deze vaststelling niet verschuldigd en niet betaalbaar waren volgens de toepasselijke wettelijke en contractuele voorwaarden en die dus niet door de betrokken kredietinstelling moesten worden terugbetaald.

Zoals de advocaat-generaal in punt 71 van zijn conclusie heeft opgemerkt, kan de bevoegde autoriteit een deposito dat niet verschuldigd en niet betaalbaar is volgens de toepasselijke wettelijke en contractuele voorwaarden, weliswaar niet in aanmerking nemen om te bepalen of de deposito's niet-beschikbaar zijn in de zin van artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19, maar moet een dergelijk deposito niettemin voor de toepassing van deze bepaling worden aangemerkt als een terug te betalen deposito zodra de bevoegde autoriteit de niet-beschikbaarheid van de door de financiële instelling in kwestie beheerde deposito's heeft vastgesteld.

Deze uitlegging wordt bevestigd door de in punt 51 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte dubbele doelstelling van richtlijn 94/19. Immers, zoals de advocaat-generaal in punt 58 van zijn conclusie heeft opgemerkt, zouden de betrokken deposanten het risico lopen om hun spaargelden te verliezen en zou de stabiliteit van het bankwezen op de proef worden gesteld omdat het publiek geen vertrouwen meer heeft in de garantie van hun deposito's, indien de in die richtlijn bedoelde depositogarantie zich niet uitstrekte tot deposito's die niet verschuldigd en niet betaalbaar zijn op het ogenblik waarop de bevoegde autoriteit overeenkomstig artikel 1, punt 3, onder i), van die richtlijn vaststelt dat bepaalde door een kredietinstelling beheerde deposito's niet-beschikbaar zijn.

Uit het feit dat in het kader van een depositogarantiestelsel aan een deposant bedragen zijn terugbetaald die overeenkomen met deposito's die nog niet verschuldigd en betaalbaar zijn in de zin van artikel 1, punt 3, van richtlijn 94/19, kan dan ook niet worden afgeleid dat aldus is afgeweken van de in artikel 10, lid 1, van die richtlijn neergelegde verplichting.

Hieruit volgt dat artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19, junctis artikel 7, lid 6, en artikel 10, lid 1, van deze richtlijn, aldus moet worden uitgelegd dat de houder van een deposito dat volgens de op hem toepasselijke wettelijke en contractuele voorwaarden verschuldigd noch betaalbaar is, zijn recht op terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van dat deposito kan doen gelden zodra de bevoegde autoriteit heeft vastgesteld dat de door de kredietinstelling in kwestie beheerde deposito's niet-beschikbaar zijn.

In de derde plaats hangt de vaststelling dat de door een kredietinstelling beheerde deposito's niet-beschikbaar zijn, uitsluitend af van de in punt 62 van dit arrest in herinnering gebrachte voorwaarden van artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19, zodat die vaststelling niet kan afhangen van de intrekking van de bankvergunning van de kredietinstelling in kwestie, noch afhankelijk kan worden gesteld van de voorwaarde dat de houder van het betreffende deposito de kredietinstelling in kwestie voordien tevergeefs heeft verzocht om dat deposito te mogen opnemen (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 69 en 87 alsook punten 1 en 3 van het dictum). Bovengenoemde bepalingen van richtlijn 94/19 moeten bijgevolg aldus worden uitgelegd dat zij in de weg staan aan een nationale regeling waarbij dergelijke eisen worden gesteld of waarbij wordt toegestaan dat contractuele bedingen daarin voorzien.

In dit verband zij eraan herinnerd dat particulieren zich volgens vaste rechtspraak van het Hof in alle gevallen waarin de bepalingen van een richtlijn inhoudelijk gezien onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig blijken te zijn, voor de nationale rechter op die bepalingen kunnen beroepen tegenover de overheid wanneer deze de richtlijn niet tijdig of op onjuiste wijze heeft omgezet in nationaal recht. De justitiabelen kunnen zich op onvoorwaardelijke en voldoende nauwkeurige bepalingen van een richtlijn niet alleen beroepen tegenover een lidstaat en al zijn overheidsinstanties, maar ook tegenover instanties of entiteiten die zich onderscheiden van particulieren en moeten worden gelijkgesteld met de overheid omdat zij ofwel publiekrechtelijke rechtspersonen zijn die deel uitmaken van de overheid in ruime zin, ofwel onder het gezag of het toezicht van een overheidsinstantie staan, ofwel door een dergelijke autoriteit zijn belast met een taak van algemeen belang en daartoe verregaande bevoegdheden hebben gekregen (zie in die zin arresten van 10 oktober 2017, Farrell, C-413/15, EU:C:2017:745, punten 32---8211---34, en 22 maart 2018, Anisimovienė e.a., C-688/15 en C-109/16, EU:C:2018:209, punt 109).

Bovendien is iedere nationale rechter die in het kader van zijn bevoegdheid is aangezocht, verplicht om elke nationale bepaling die in strijd is met een bepaling van het Unierecht die rechtstreekse werking heeft, in het bij hem aanhangige geding op eigen gezag buiten toepassing te laten, zonder dat hij hoeft te vragen of af te wachten dat die nationale bepaling eerst door de wetgever of via enige andere constitutionele procedure wordt ingetrokken [zie in die zin arresten van 4 december 2018, Minister for Justice and Equality en Commissioner of An Garda Síochána, C-378/17, EU:C:2018:979, punt 35, en 19 november 2019, A. K. e.a. (Onafhankelijkheid van de tuchtkamer van de Sąd Najwyższy), C-585/18, C-624/18 en C-625/18, EU:C:2019:982, punten 160 en 161 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Aangezien artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 — zoals in punt 63 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht — rechtstreekse werking heeft, moet een nationale rechter bij wie beroep is ingesteld door de houder van een deposito dat niet-beschikbaar is geworden in de zin van die bepaling, met het oog op de vergoeding van de schade die is veroorzaakt door de te late terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van dat deposito, een nationaalrechtelijke bepaling die de terugbetaling van dat bedrag afhankelijk stelt van de in punt 70 van dit arrest genoemde voorwaarden op grond van het beginsel van voorrang van het Unierecht buiten toepassing laten.

In het kader van dat beroep kan de nationale rechter evenmin rekening houden met een contractueel beding dat enkel een met artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 onverenigbare nationaalrechtelijke bepaling weerspiegelt. Zoals de advocaat-generaal in punt 69 van zijn conclusie heeft opgemerkt, brengt het feit dat voornoemd contractueel beding de inhoud van een met het Unierecht onverenigbare nationaalrechtelijke bepaling overneemt, met zich mee dat de nationale rechter alle uit de onverenigbaarheid van die bepaling met het Unierecht voortvloeiende gevolgen tevens moet verbinden aan dat beding.

Gelet op een en ander dient op de vierde prejudiciële vraag te worden geantwoord dat artikel 1, punt 3, onder i), junctis artikel 7, lid 6, en artikel 10, lid 1, van richtlijn 94/19 aldus moet worden uitgelegd dat het in de weg staat aan een nationale regeling of een contractueel beding op grond waarvan een deposito bij een kredietinstelling waarvan de betalingen zijn opgeschort, pas opeisbaar wordt nadat de bevoegde autoriteit de aan deze instelling verleende bankvergunning heeft ingetrokken en op voorwaarde dat de deposant uitdrukkelijk heeft verzocht om terugbetaling van dat deposito. Krachtens het beginsel van voorrang van het Unierecht moet iedere nationale rechter bij wie beroep is ingesteld tot vergoeding van de schade die zou zijn veroorzaakt doordat de terugbetaling van het gegarandeerde bedrag van het betreffende deposito plaatsvond na het verstrijken van de bij artikel 10, lid 1, van die richtlijn gestelde termijn, die nationale regeling of dat contractuele beding buiten toepassing laten wanneer hij uitspraak doet op dat beroep.

Met het eerste onderdeel van zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 17, lid 3, van verordening nr. 1093/2010, gelezen in het licht van overweging 27 van deze verordening, aldus moet worden uitgelegd dat een deposant een op de grondslag van die bepaling aangenomen aanbeveling van de EBA waarbij wordt vastgesteld dat artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 is geschonden — zoals aanbeveling EBA/REC/2014/02 — kan inroepen ter ondersteuning van een beroep tot vergoeding van de schade die voortvloeit uit die schending van het Unierecht, ook al is die aanbeveling niet gericht tot die deposant.

Met het tweede onderdeel van zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter te vernemen of aanbeveling EBA/REC/2014/02 geldig is voor zover daarin wordt vastgesteld dat een Unierechtelijke bepaling is geschonden die volgens die rechter geen duidelijke en onvoorwaardelijke verplichting schept in de zin van overweging 27 van verordening nr. 1093/2010, en voor zover die aanbeveling is gericht tot de BNB, die — nog steeds volgens de verwijzende rechter — niet verbonden is met het nationale depositogarantiestelsel en geen bevoegde autoriteit is in de zin van artikel 4, punt 2, onder iii), van die verordening.

Met zijn derde vraag, onder b), wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 2, zevende streepje, van richtlijn 2001/24, gelezen in het licht van artikel 17, lid 1, en artikel 52, lid 1, van het Handvest, aldus moet worden uitgelegd dat een maatregel tot opschorting van betalingen, als maatregel van toezicht die door een nationale centrale bank wordt toegepast met het oog op de sanering van een kredietinstelling, een ongerechtvaardigde en onevenredige aantasting van het eigendomsrecht van de deposanten van deze kredietinstelling vormt die recht geeft op vergoeding van de schade die deze deposanten hebben geleden ten gevolge van een dergelijke schending van het Unierecht, zelfs indien over de door die maatregel bestreken periode conventionele rente is geheven en de deposito's die het gegarandeerde bedrag overschrijden met rente kunnen worden teruggevorderd in het kader van een algemene faillissementsprocedure naar nationaal recht.

In dit verband zij opgemerkt dat richtlijn 2001/24 — zoals blijkt uit overweging 6 ervan — voorziet in een systeem van wederzijdse erkenning van de maatregelen die elke lidstaat heeft genomen om de kredietinstellingen waaraan hij een vergunning heeft verleend weer levensvatbaar te maken, zonder dat zij ertoe strekt de nationale wettelijke regelingen ter zake te harmoniseren (zie in die zin arresten van 24 oktober 2013, LBI, C-85/12, EU:C:2013:697, punt 22, en 19 juli 2016, Kotnik e.a., C-526/14, EU:C:2016:570, punt 104).

Bovendien kan richtlijn 2001/24 — anders dan de BNB stelt — van toepassing zijn op een zuiver interne situatie van een lidstaat. Zoals blijkt uit de bewoordingen zelf van artikel 1, lid 1, van deze richtlijn, gelezen in het licht van overweging 2 ervan, is die richtlijn immers van toepassing op kredietinstellingen, onder meer wanneer zij bijkantoren hebben in een andere lidstaat dan die van de statutaire zetel, alsmede op die bijkantoren. Voorts wordt met richtlijn 2001/24 weliswaar beoogd om specifiek een situatie te regelen die zich kan voordoen wanneer een kredietinstelling met bijkantoren in andere lidstaten moeilijkheden ondervindt, maar niets wijst erop dat de saneringsmaatregelen waarin zij voorziet uitsluitend van toepassing zijn op een dergelijke grensoverschrijdende situatie.

Overeenkomstig artikel 2, zevende streepje, van richtlijn 2001/24 moeten als saneringsmaatregelen in de zin van deze richtlijn maatregelen worden beschouwd die bestemd zijn om de financiële positie van een kredietinstelling in stand te houden of te herstellen en die de bestaande rechten van derden kunnen aantasten. Als saneringsmaatregelen moeten onder meer worden beschouwd de maatregelen tot opschorting van betalingen, met name op voorwaarde dat zij — zoals blijkt uit overweging 6 en artikel 3, lid 1, van die richtlijn — zijn vastgesteld door een administratieve of rechterlijke instantie (zie in die zin arrest van 19 juli 2016, Kotnik e.a., C-526/14, EU:C:2016:570, punt 110).

Daarbij komt dat dergelijke maatregelen tot opschorting van betalingen in de zin van artikel 2, zevende streepje, van richtlijn 2001/24 moeten worden geacht het Unierecht ten uitvoer te brengen in de zin van artikel 51, lid 1, van het Handvest, zodat zij in overeenstemming moeten zijn met de in dat Handvest neergelegde grondrechten, met name het door artikel 17, lid 1, ervan gewaarborgde eigendomsrecht (zie in die zin arresten van 26 februari 2013, Åkerberg Fransson, C-617/10, EU:C:2013:105, punten 17---8211---19, en 13 juni 2019, Moro, C-646/17, EU:C:2019:489, punten 66 en 67 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het door artikel 17, lid 1, van het Handvest gewaarborgde eigendomsrecht heeft evenwel geen absolute gelding en de uitoefening ervan kan worden onderworpen aan beperkingen mits deze overeenkomstig artikel 52, lid 1, van het Handvest bij wet worden gesteld, de wezenlijke inhoud van dat recht eerbiedigen en, met inachtneming van het evenredigheidsbeginsel, noodzakelijk zijn alsook daadwerkelijk beantwoorden aan door de Unie erkende doelstellingen van algemeen belang of aan de eisen die voortvloeien uit de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen (zie in die zin arrest van 20 september 2016, Ledra Advertising e.a./Commissie en ECB, C-8/15 P-C-10/15 P, EU:C:2016:701, punten 69 en 70 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Aangezien maatregelen tot opschorting van betalingen — zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn — ertoe strekken de financiële positie van een kredietinstelling in stand te houden of te herstellen, moeten zij worden geacht daadwerkelijk te beantwoorden aan een door de Unie erkende doelstelling van algemeen belang. Financiële diensten spelen immers een centrale rol in de economie van de Unie, daar banken en kredietinstellingen een essentiële financieringsbron zijn voor ondernemingen die op de verschillende markten actief zijn. Bovendien zijn banken vaak onderling nauw verweven en ontplooien veel banken hun activiteiten op internationaal niveau. Derhalve bestaat het risico dat de insolventie van een of meerdere banken zich snel tot andere banken uitbreidt in de betrokken lidstaat of in andere lidstaten. Dit dreigt op zijn beurt negatieve overloopeffecten teweeg te brengen in andere sectoren van de economie (zie in die zin arresten van 19 juli 2016, Kotnik e.a., C-526/14, EU:C:2016:570, punt 50, en 20 september 2016, Ledra Advertising e.a./Commissie en ECB, C-8/15 P-C-10/15 P, EU:C:2016:701, punt 72).

Het staat aan de verwijzende rechter om, rekening houdend met alle omstandigheden van het hoofdgeding, na te gaan of de betreffende toezichtmaatregelen een uit het oogpunt van de nagestreefde doelstellingen onevenredige en onduldbare tussenkomst vormen waardoor het eigendomsrecht van verzoekster in het hoofdgeding in zijn kern wordt aangetast, met name wanneer — gelet op het dreigende risico van financiële verliezen waaraan de deposanten van KTB zouden zijn blootgesteld in geval van faillissement van deze instelling — andere, minder belastende maatregelen, zoals de gedeeltelijke opschorting van de betalingen of de gedeeltelijke stopzetting van de activiteiten van KTB, tot hetzelfde resultaat hadden kunnen leiden.

Uit het verzoek om een prejudiciële beslissing blijkt dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde toezichtmaatregelen in de tijd beperkt waren en dat gedurende de betreffende periode overeenkomstig de nationale wettelijke regeling conventionele rente werd geheven over de opgeschorte financiële verplichtingen. Daarbij komt dat, afgezien van het feit dat het gegarandeerde bedrag van de deposito's bij KTB via het FGVB is terugbetaald aan verzoekster in het hoofdgeding, het bedrag van haar deposito's dat het gegarandeerde bedrag overschrijdt nog steeds kan worden teruggevorderd in het kader van de faillissementsprocedure tegen die bank.

Gelet op een en ander dient op de derde prejudiciële vraag, onder b), te worden geantwoord dat artikel 2, zevende streepje, van richtlijn 2001/24, gelezen in het licht van artikel 17, lid 1, en artikel 52, lid 1, van het Handvest, aldus moet worden uitgelegd dat een maatregel tot opschorting van betalingen die door een nationale centrale bank jegens een kredietinstelling wordt toegepast als saneringsmaatregel die tot doel heeft de financiële positie van deze instelling in stand te houden of te herstellen, een ongerechtvaardigde en onevenredige aantasting van het eigendomsrecht van de deposanten van deze instelling vormt indien hij de wezenlijke inhoud van dat recht niet eerbiedigt en indien — gelet op het dreigende risico van financiële verliezen waaraan de deposanten zouden zijn blootgesteld in geval van faillissement van die instelling — andere, minder belastende maatregelen tot hetzelfde resultaat hadden kunnen leiden, wat de verwijzende rechter dient na te gaan.

Met zijn derde vraag, onder c), d) en e), waarvan de genoemde onderdelen gezamenlijk dienen te worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of de door het Hof geformuleerde beginselen inzake de aansprakelijkheid van een lidstaat voor de schade die aan particulieren is toegebracht ten gevolge van een schending van het Unierecht, aldus moeten worden uitgelegd dat zij in de weg staan aan een nationale regeling op grond waarvan het recht van particulieren op vergoeding van de door de betrokken nationale autoriteit veroorzaakte schade afhankelijk wordt gesteld van ten eerste de voorafgaande nietigverklaring van de handeling die of het nalaten dat de schade heeft veroorzaakt, ten tweede het opzettelijke karakter van de schade en ten derde de verplichting van de particulier om het bestaan van daadwerkelijke en vaststaande materiële schade te bewijzen op het tijdstip waarop de vordering tot schadevergoeding wordt ingesteld.

Vooraf zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het beginsel dat de staat aansprakelijk is voor aan particulieren toegebrachte schade ten gevolge van schendingen van het Unierecht die aan die staat kunnen worden toegerekend, inherent is aan het stelsel van de Verdragen waarop de Unie is gebaseerd. Benadeelde particulieren hebben recht op schadevergoeding wanneer voldaan is aan drie voorwaarden, te weten dat het geschonden Unierechtelijke voorschrift ertoe strekt om hun rechten toe te kennen, dat het om een voldoende gekwalificeerde schending van dat voorschrift gaat, en dat er een rechtstreeks causaal verband bestaat tussen deze schending en de door die particulieren geleden schade (arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 92 en 94 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Unierecht staat er weliswaar niet aan in de weg dat een staat naar nationaal recht onder minder beperkende voorwaarden aansprakelijk is wegens schending van dat Unierecht, maar verzet zich er wel tegen dat in het nationale recht voor die aansprakelijkheid aanvullende voorwaarden worden gesteld (arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 120 en 121 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zoals in punt 63 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, is artikel 1, punt 3, onder i), van richtlijn 94/19 een rechtsregel die tot doel heeft rechten toe te kennen aan particulieren en die deposanten de mogelijkheid biedt om een beroep in te stellen tot vergoeding van schade die is veroorzaakt doordat deposito's te laat zijn terugbetaald. Daarbij staat het aan de nationale rechter bij wie een dergelijk beroep is ingesteld om na te gaan of ten eerste het achterwege blijven van de vaststelling van niet-beschikbaarheid van de deposito's binnen de in voornoemde bepaling gestelde termijn van vijf werkdagen, hoewel de duidelijk omschreven voorwaarden van die bepaling waren vervuld, in de betreffende omstandigheden een voldoende gekwalificeerde schending in de zin van het Unierecht oplevert, en of er ten tweede een rechtstreeks causaal verband bestaat tussen die schending en de door de deposant geleden schade (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punt 117).

Tevens moet in herinnering worden gebracht dat het, bij ontstentenis van een Unieregeling ter zake, overeenkomstig het beginsel van procedurele autonomie een aangelegenheid van de interne rechtsorde van elke lidstaat is om de bevoegde rechter aan te wijzen en de procesregels vast te stellen voor beroepen in rechte die ertoe strekken de door de justitiabelen aan het Unierecht ontleende rechten te beschermen. Wanneer voldaan is aan de voorwaarden voor aansprakelijkheid van de overheid — hetgeen de nationale rechter dient na te gaan — is het dan ook aan die overheid om in het kader van het nationale aansprakelijkheidsrecht de gevolgen ongedaan te maken van de aan de betrokken particulier toegebrachte schade die voortvloeit uit de betreffende schending van het Unierecht, met dien verstande dat de in de nationale wettelijke regelingen ter zake van schadevergoeding vastgestelde voorwaarden niet ongunstiger mogen zijn dan die welke voor gelijksoortige nationale vorderingen gelden (gelijkwaardigheidsbeginsel), en dat deze voorwaarden het verkrijgen van schadevergoeding in de praktijk niet onmogelijk of uiterst moeilijk mogen maken (doeltreffendheidsbeginsel) (arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 122 en 123 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Bij het onderzoek of deze twee beginselen in acht zijn genomen, moet rekening worden gehouden met de plaats van de betreffende voorschriften in de procedure als geheel, met het verloop van deze procedure en met de bijzondere kenmerken van die voorschriften voor de verschillende nationale instanties (zie in die zin arrest van 11 september 2019, Călin, C-676/17, EU:C:2019:700, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat meer bepaald het doeltreffendheidsbeginsel betreft, moet telkens wanneer de vraag rijst of een nationaal procedurevoorschrift de uitoefening van de door particulieren aan de rechtsorde van de Unie ontleende rechten onmogelijk of uiterst moeilijk maakt, in voorkomend geval rekening worden gehouden met de beginselen die ten grondslag liggen aan het nationale rechtsstelsel, zoals de bescherming van de rechten van de verdediging, het rechtszekerheidsbeginsel en het goede verloop van de procedure (zie in die zin arresten van 14 december 1995, Peterbroeck, C-312/93, EU:C:1995:437, punt 14; 14 december 1995, Van Schijndel en Van Veen, C-430/93 en C-431/93, EU:C:1995:441, punt 19; 15 maart 2017, Aquino, C-3/16, EU:C:2017:209, punt 53, en 11 september 2019, Călin, C-676/17, EU:C:2019:700, punt 42).

In het licht van deze overwegingen moeten de voorgelegde vragen worden onderzocht.

Met betrekking tot de eerste in het nationale recht vastgestelde procedurele voorwaarde — die inhoudt dat een particulier slechts een beroep tot vergoeding van de beweerdelijk door een schending van het Unierecht teweeggebrachte schade kan instellen indien de handeling die of het nalaten dat aan die schade ten grondslag ligt, voordien nietig is verklaard — preciseert de verwijzende rechter dat in het hoofdgeding niet aan deze voorwaarde kan zijn voldaan, aangezien de door de BNB ten aanzien van KTB genomen toezicht- en saneringsmaatregelen niet gericht waren tot particulieren, met name de deposanten van die kredietinstelling, zodat deze deposanten geen beroep tot nietigverklaring van die maatregelen kunnen instellen.

Die voorwaarde kan het verkrijgen van een vergoeding voor de door de schending van het Unierecht veroorzaakte schade uiterst moeilijk maken wanneer de nietigverklaring van de handeling die of het nalaten dat aan deze schade ten grondslag ligt, in de praktijk uitgesloten of zeer beperkt is en het dus niet redelijk is om de benadeelde persoon die voorwaarde op te leggen (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 143, 146 en 147).

Wat de tweede in het nationale recht vastgestelde voorwaarde betreft, die inhoudt dat de aan de schade ten grondslag liggende gedraging van de overheidsinstantie of het personeelslid opzettelijk was, zij opgemerkt dat het Unierecht in de weg staat aan een nationale regeling die het recht van particulieren op schadevergoeding niet alleen afhankelijk stelt van de voorwaarde dat er sprake is van een voldoende gekwalificeerde schending van het Unierecht, maar ook van de aanvullende voorwaarde dat die gedraging opzettelijk is verricht, zoals de voorwaarde die voortvloeit uit artikel 79, lid 8, ZKI (zie in die zin arrest van 4 oktober 2018, Kantarev, C-571/16, EU:C:2018:807, punten 126---8211---128 en punt 5, tweede streepje, van het dictum).

Wat de derde in het nationale recht vastgestelde voorwaarde betreft — die behelst dat de verzoeker moet aantonen dat hij bij de instelling van het beroep tot schadevergoeding daadwerkelijke en vaststaande schade heeft geleden — zij eraan herinnerd dat de verplichting van benadeelde particulieren om de omvang van de door hen ten gevolge van een schending van het Unierecht geleden schade rechtens genoegzaam te bewijzen in beginsel een voorwaarde vormt voor de aansprakelijkheid van de overheid voor die schade.

Uit het verzoek om een prejudiciële beslissing blijkt dat verzoekster in het hoofdgeding de schade die zij stelt te hebben geleden ten gevolge van de door haar aan de BNB verweten schendingen van het Unierecht, duidelijk heeft becijferd. Zo raamt zij in het kader van haar eerste vordering haar schade uit hoofde van de wettelijke rente over het gegarandeerde bedrag van haar deposito's bij KTB op 8 627,96 BGN (ongeveer 4 400 EUR) wat betreft de periode tussen het tijdstip waarop deze bank insolvent werd en het tijdstip waarop aan verzoekster de gegarandeerde bedragen van haar deposito's werden terugbetaald. In het kader van haar tweede vordering raamt verzoekster in het hoofdgeding haar schade uit hoofde van haar deposito's die het maximum van het gegarandeerde bedrag overschrijden op 44 070,90 BGN (ongeveer 22 500 EUR).

De verwijzende rechter is van oordeel dat de tweede vordering van verzoekster in het hoofdgeding geen betrekking heeft op daadwerkelijke en vaststaande schade, maar op schade die nog niet is opgetreden, aangezien de faillissementsprocedure — in het kader waarvan verzoekster in het hoofdgeding zou kunnen verkrijgen dat haar de bedragen worden terugbetaald die het gegarandeerde bedrag van haar deposito's overschrijden — nog niet is afgesloten. Deze omstandigheid is evenwel niet relevant voor de ontvankelijkheid van het beroep in het hoofdgeding, ook al moet zij in aanmerking worden genomen wanneer dat beroep ten gronde wordt onderzocht.

In dit verband zij eraan herinnerd dat de vergoeding van de aan particulieren toegebrachte schade ten gevolge van schendingen van het Unierecht adequaat dient te zijn ten opzichte van de geleden schade, zodat de doeltreffende bescherming van hun rechten is gewaarborgd (arresten van 5 maart 1996, Brasserie du pêcheur en Factortame, C-46/93 en C-48/93, EU:C:1996:79, punt 82, en 29 juli 2019, Hochtief Solutions Magyarországi Fióktelepe, C-620/17, EU:C:2019:630, punt 46), en dat de nationale rechter erop mag toezien dat de bescherming van de door de rechtsorde van de Unie gewaarborgde rechten niet leidt tot ongerechtvaardigde verrijking van de rechthebbenden (zie in die zin arrest van 13 juli 2006, Manfredi e.a., C-295/04-298/04, EU:C:2006:461, punt 94).

Niettemin is het ook zinvol eraan te herinneren dat een doeltreffende bescherming van het recht op vergoeding van de schade die aan particulieren is toegebracht ten gevolge van schendingen van het Unierecht, vereist dat zij een aansprakelijkheidsvordering kunnen instellen op grond van dreigende en met voldoende zekerheid te verwachten schade, ook al kan de schade nog niet nauwkeurig worden geraamd (zie naar analogie arrest van 2 juni 1976, Kampffmeyer e.a./EEG, 56/74-60/74, EU:C:1976:78, punt 6).

Gelet op een en ander dient op de derde prejudiciële vraag, onder c) tot en met e), te worden geantwoord dat het Unierecht, en met name het beginsel dat de lidstaten aansprakelijk zijn voor schade die aan particulieren is toegebracht ten gevolge van een schending van het Unierecht, alsmede het gelijkwaardigheidsbeginsel en het doeltreffendheidsbeginsel, aldus moet worden uitgelegd dat het: