HR, 07-06-2022, nr. 21/01083

In hetzelfde interview in Opportuun heeft de officier van justitie zich over het veronderstelde motief voor de moord op [slachtoffer] als volgt uitgelaten:

Sweeping statements zijn aan deze officier van justitie wel toevertrouwd. Een uitspraak als deze veronderstelt immers dat het openbaar ministerie een duidelijk beeld heeft van het motief en daarmee van de (veronderstelde kring van) opdrachtgever(s). In het requisitoir dat in eerste aanleg is uitgesproken, is simpelweg gesteld dat [slachtoffer] politiek in de weg stond en daarom moest worden opgeruimd.

Ten tijde van de in eerste aanleg uitgesproken repliek is van die gepretendeerde duidelijkheid over het motief evenwel weinig overgebleven:

Deze passage maakt duidelijk dat het openbaar ministerie slechts kan speculeren over het motief. De officier van justitie kan in een interview wel roepen dat het motief ligt in politieke belangen, macht en geld — maar in de zittingszaal moet hij toegeven dat hij het niet weet. Het openbaar ministerie komt niet verder dan de opsomming van een aantal mogelijke motieven.

Deze opsomming is bovendien niet meer dan een weergave van de vele geruchten die sinds 5 mei 2013 de ronde doen. In de weken, de maanden en de jaren na de moord op [slachtoffer] is door velen gespeculeerd. Over motieven en over opdrachtgevers. Zo lang die speculaties en de daarop gebaseerde beschuldigingen en geruchten voortkomen uit ontreddering, kan daarvoor begrip worden opgebracht. Natuurlijk zullen veel mensen na de moord op [slachtoffer] zich een idee hebben gevormd over een mogelijk motief en over een mogelijke opdrachtgever. Datzelfde begrip wil ik opbrengen voor de getuigen, die meenden een beroep te moeten doen op uitspraken van een medium. Na zijn dood zou [slachtoffer] via dat medium zelfs de samenstelling van de groep hebben geopenbaard die het moordcomplot tegen hem zou hebben beraamd. Ook dat beroep op paranormale gaven zie ik als een illustratie van verwoede pogingen om grip te krijgen op het verdriet, de woede, de teleurstelling die de gewelddadige dood van een geliefd mens en een gerespecteerd politicus oproepen. Emoties laten zich moeilijk kanaliseren. Zij kunnen tot de meest wilde verhalen en fantasieën leiden.

Dat neemt overigens niet weg dat, minst genomen, de indruk bestaat dat enkele getuigen de eerste fase van het strafrechtelijk onderzoek hebben aangegrepen om een aantal politieke of persoonlijke rekeningen te vereffenen. Sommige getuigen hebben in het vooronderzoek verstrekkende beschuldigingen aan het adres van derden geuit en zij hebben die beschuldigingen in verband gebracht met een mogelijk motief voor de moord op [slachtoffer]. Er is van alles en nog wat gesuggereerd over [betrokkene 9] en [betrokkene 11], over [betrokkene 12], over [betrokkene 13] en [betrokkene 14], over [betrokkene 15], over [betrokkene 16], en ga zo maar door. Uit het dossier kan worden opgemaakt dat in elk geval [betrokkene 13] en [betrokkene 41] op enig moment daadwerkelijk als verdachten zijn aangemerkt.

Uw hof en de verdediging weten niet of onderzoek is gedaan naar de verklaringen die zijn afgelegd over mensen als [betrokkene 9], [betrokkene 11], [betrokkene 12], [betrokkene 15] en [betrokkene 16]. Het openbaar ministerie heeft daarover in elk geval geen verantwoording afgelegd. Welke opsporingsactiviteiten zijn verricht in het onderzoek naar [betrokkene 13] en [betrokkene 41] — en naar mogelijk andere verdachten — is evenmin bekend. Ook daarover is in het dossier niets te vinden. Tegen die achtergrond roepen uitspraken van de officier van justitie vragen op. In het requisitoir dat in eerste aanleg is uitgesproken, is bijvoorbeeld gesteld:

En:

In een verhoor van [betrokkene 12] heeft de officier van justitie de bal zelfs bij de verdediging gelegd. Nadat [betrokkene 12] — naar mijn oordeel: terecht — opmerkte dat niet behoort te worden gespeculeerd over scenario's die aan de moord op [slachtoffer] ten grondslag kunnen liggen, heeft de officier van justitie zich aldus uitgesproken:

Met verbazing heb ik van die opmerkingen kennis genomen. In het dossier is immers helemaal niets terug te vinden van een gedegen onderzoek in alle mogelijke richtingen. Uit de stukken kan slechts worden opgemaakt dat het onderzoek naar een motief en naar de vermeende intellectuele daders zich uitsluitend heeft gericht op [verdachte] en op diens broer [betrokkene 10]. Niet alleen is elke vorm van onderzoek uitgebleven naar het scenario dat [betrokkene 4] of [betrokkene 1] op eigen houtje heeft gehandeld — en dat dus, anders dan het openbaar ministerie stelt, de opdracht niet van de zogeheten bovenwereld is gekomen — maar evenmin zijn serieuze pogingen ondernomen om de toch forse aantijgingen in de verklaringen van enkele getuigen aan het adres van derden te onderzoeken. Ik noem maar wat. Is onderzocht of [slachtoffer] een bankrekening had in Miami, die enkele dagen na zijn dood zou zijn geplunderd? Is onderzoek gedaan naar de beschuldiging dat een voormalig minister van justitie een bedrag van 300.000 in onbekende valuta heeft ontvangen voor een brief die hij heeft gestuurd aan de toenmalige minister van buitenlandse zaken in de Verenigde Staten van Amerika? Is onderzocht of politieke tegenstrevers van [slachtoffer] vlak voor de verkiezingen in 2012 een rapport over zijn handel en wandel hebben laten opstellen door een buitenlands bedrijf, met als doel om [slachtoffer] — zoals is verklaard — politiek te vermoorden ? Ik weet het niet — en uw hof kan het evenmin weten. Er is in het dossier namelijk niets over terug te vinden. Misschien kan het openbaar ministerie bij repliek uitleggen hoe die vaststelling zich verhoudt tot de suggestie dat een gedegen onderzoek in alle mogelijke richtingen heeft plaatsgevonden.

Van concrete dreigingen is bovendien niet gebleken, aldus het openbaar ministerie. Die uitspraak is moeilijk serieus te nemen. [slachtoffer] werd al lange tijd door een politieman beveiligd, destijds als enige parlementariër op Curaçao. Zou dat voor niets zijn geweest? Natuurlijk niet. Beveiliging van een politicus veronderstelt een dreigingsanalyse, waarin gevaren in kaart zijn gebracht zodat op maat gesneden beschermingsmaatregelen kunnen worden getroffen. Een dreigingsanalyse die periodiek wordt geactualiseerd. Een aantal mensen is daarnaar gevraagd, maar niet degenen die een dreigingsanalyse opstellen en niet degenen die vervolgens bepalen welke vorm van bescherming moet worden geboden. Waarom niet? Waarom zitten de periodieke dreigingsanalyses niet in het dossier?

Geen concrete dreigingen, beweert het openbaar ministerie dus. Echt? Op 5 mei 2013, op de dag dat hij werd doodgeschoten, ontving [slachtoffer] om 11.48 uur een sms-bericht:

In de Nederlandse taal staat er, naar mij is verteld:

Uw hof zal, net als ik, vergeefs hebben gezocht naar de resultaten van onderzoek naar degene die het sms-bericht heeft verstuurd, naar de vraag of met de genoemde [betrokkene 17] is gedoeld op de opvolger van [verdachte] als minister van financiën en naar de achtergrond van dit dreigende bericht. Evenmin lijkt onderzoek te zijn gedaan naar bedreigingen op Facebook aan het adres van [slachtoffer]. Er zijn daaromtrent in elk geval geen onderzoeksbevindingen beschikbaar, aldus het openbaar ministerie in zijn reactie op de regieverzoeken van de verdediging in hoger beroep.

Ik koester daarom de hoop dat uw hof begrip zal hebben voor mijn verbazing over de opmerkingen van de officier van justitie dat jarenlang gedegen onderzoek is gedaan, dat niet is gebleken van concrete dreigingen en dat van een preoccupatie met [verdachte] (en diens broer) binnen het RST en het openbaar ministerie geen sprake is geweest. Ik begrijp best dat de officier van justitie zichzelf graag op de borst klopt en dat hij zichzelf wil positioneren als de man die leiding heeft gegeven aan een onderzoek waarin een samenzwering van ongekende proporties is of zal worden ontmaskerd. Geen woorden maar daden, zeggen ze dan in Rotterdam. We hebben naar andere scenario's gekeken, aldus de officier van justitie. Ik houd uw hof voor dat het dan kennelijk bij ‘kijken’ is gebleven en dat bovendien niet goed is gekeken. Van onderzoek naar andere scenario's dan die waarin [verdachte] en/of diens broer [betrokkene 10] een mispelen, blijkt niet uit het dossier. We moeten er dus van uitgaan dat dit onderzoek — helaas — achterwege is gebleven.

Bij die stand van zaken is het nogal verwonderlijk dat het openbaar ministerie tracht de bal op de speelhelft van de verdediging te leggen, met de stelling dat zij geen alternatief scenario heeft aangedragen. De verdediging heeft — anders dan het openbaar ministerie — niet de beschikking over een arsenaal aan bevoegdheden om bijvoorbeeld de herkomst en de achtergrond te achterhalen van het dreigende sms-bericht dat [slachtoffer] enkele uren voor zijn dood ontving. De verdediging kan — anders dan het openbaar ministerie — niet de hand leggen op de opeenvolgende dreigingsanalyses, die aan de beveiliging van [slachtoffer] ten grondslag zijn gelegd. Het standpunt van het openbaar ministerie miskent, met andere woorden, de verantwoordelijkheid die het heeft in het stelsel van strafvordering. Onder zijn verantwoordelijkheid — en niet die van de verdediging — behoort een gedegen en volledig opsporingsonderzoek plaats te vinden. Dit strafproces vindt niet plaats in een Angelsaksisch systeem, waarin een deel van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en de volledigheid van het onderzoek in handen van de verdediging is gelegd, met gelijktijdige toekenning van tal van relevante bevoegdheden aan de verdachte en diens raadsman.

Laat ik het iets anders formuleren. Als het openbaar ministerie stelt dat de verdediging geen alternatief scenario aandraagt, dan heeft het groot gelijk. Elk scenario is met dit dossier namelijk gebaseerd op speculatie. Dat geldt niet alleen voor de verschillende scenario's van het openbaar ministerie. Dat zou eveneens gelden voor een door de verdediging te presenteren alternatief scenario. Ik kan natuurlijk gemakzuchtig wijzen op de verklaringen die zijn afgelegd over bijvoorbeeld [betrokkene 9], [betrokkene 11], [betrokkene 12], [betrokkene 15], [betrokkene 13], [betrokkene 16] en [betrokkene 41]. Ik kan in herinnering brengen dat volgens het openbaar ministerie tegen in elk geval twee van deze personen een redelijk vermoeden van schuld bestaat — of: heeft bestaan — dat zij betrokken zijn geweest bij de moord op [slachtoffer]. Ik kan in antwoord op de vraag van de officier van justitie wie, anders dan [verdachte], de contactpersoon van [betrokkene 1] zou zijn in de zogenoemde bovenwereld, de suggestie wekken dat moet worden gekeken naar een van de (voormalige) gezagsdragers die ik zojuist heb genoemd — omdat is vastgesteld dat [betrokkene 1], ook in de maanden voor de moord, regelmatig sms-contact met hem had. Ik kan ter beantwoording van die vraag bovendien met een beschuldigende vinger wijzen naar een andere politicus, die destijds bijna een buurman van [betrokkene 1] was.

Als ik een alternatief scenario zou aandragen, dan zou ik evenwel dezelfde fout maken als die ik het openbaar ministerie verwijt. Ik zou er dan namelijk zonder deugdelijke onderbouwing van uitgaan dat het scenario dat [betrokkene 4] of [betrokkene 1] op eigen initiatief heeft gehandeld op voorhand kan worden afgeschreven en ik zou daarmee miskennen dat wel degelijk de optie bestaat dat de zogeheten bovenwereld helemaal niet betrokken is geweest in een moordcomplot. Ik zou bovendien mensen beschuldigen op basis van geruchten en speculaties. Misschien zijn die geruchten en speculaties juist. Misschien ook niet. Omdat daar geen onderzoek naar is verricht, zullen we dat niet weten. Maar ik kan uw hof niet in gemoede voorhouden dat in deze zaak alleen op basis van de feiten moet worden geoordeeld, als ik me net als het openbaar ministerie schuldig zou maken aan speculatieve beweringen die slechts een grondslag kunnen vinden in verklaringen die nimmer aan de hand van controleerbare gegevens op juistheid zijn onderzocht en die daarom het niveau van roddel en achterklap niet ontstijgen.

In de zoektocht naar houvast, naar een verklaring voor de uiteindelijk onbegrijpelijke moord op [slachtoffer], kwam snel de naam van [betrokkene 10] bovendrijven. ()

()

Ik meen dat het niet nodig is dieper op dit vermeende motief in te gaan en wel om drie met elkaar samenhangende redenen. In de eerste plaats omdat duidelijk is dat de geruchten over dit motief nimmer het niveau van roddel en achterklap zijn ontstegen. Feiten zijn aan deze speculaties nimmer ten grondslag gelegd. In de tweede plaats omdat, zoals ik reeds heb vastgesteld, het openbaar ministerie kenbaar heeft gemaakt dat het in de uitzendingen van 3 en 4 mei 2013 niet meer dan een mogelijk motief ziet — maar daarvoor geen bewijs heeft. En in de derde plaats omdat uw hof in de strafzaak tegen [betrokkene 10] op 20 december 2019 heeft uitgesproken en op 13 januari 2020 op schrift heeft gesteld dat tegen hem geen ernstige bezwaren bestaan. Bij die stand van zaken zal het duidelijk zijn dat in de speculaties over een aan sms2win opgehangen motief geen reden kan worden gevonden om [verdachte], als het ware via een familieband, te beschuldigen van betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer].

Het zal uw hof bij de bestudering van het dossier zijn opgevallen dat [verdachte] in de maanden na de moord op [slachtoffer] helemaal niet in beeld is geweest als mogelijke opdrachtgever. Zijn naam valt in die eerste periode hooguit in de slipstream van die van zijn broer [betrokkene 10]. Vrijwel alle verklaringen die door het openbaar ministerie als belastend voor [verdachte] zijn aangemerkt, zijn pas afgelegd nadat hij op 24 juli 2014 voor de eerste maal in deze strafzaak is aangehouden en die aanhouding breed in de publiciteit is uitgemeten. Die constatering lijkt me een gave illustratie te zijn van het gevaar dat van overvloedige media-aandacht uitgaat voor een oprechte poging de waarheid in het strafproces te vinden. Ineens meldden zich enkele getuigen die zich plotsklaps meenden te kunnen herinneren dat [verdachte] een rol zou hebben gespeeld in de moord op [slachtoffer] — getuigen die zich tot dan toe stil hadden gehouden of die juist heel anders hadden verklaard.

()

Van een heleboel verklaringen die belastend zouden zijn voor [verdachte], was ten tijde van diens aanhouding in 2014 geen sprake. Van onderbouwde onderzoeksresultaten evenmin.

()

Dat het openbaar ministerie van alles roept over een vermeend motief maar zijn uitspraken daarover niet kan onderbouwen, staat niet op zichzelf. Het heeft in feite evenmin een duidelijk idee hoe [verdachte] in het vermeende complot moet worden gepositioneerd. Hij zou degene zijn geweest die [betrokkene 1] heeft ingeschakeld. Hij zou degene zijn geweest die aan [betrokkene 1] geld heeft overhandigd voor de moord. Maar zou [verdachte] dan de enige persoon in de door het openbaar ministerie als bovenwereld aangeduide kringen zijn geweest die in het vermeende complot was betrokken? Zou de moordopdracht dus uitsluitend van hem afkomstig zijn? Of was [verdachte] in de ogen van het openbaar ministerie in feite niet meer dan een doorgeefluik, voor nog hogere machten die het complot zouden hebben opgezet?

Feitelijk kan worden vastgesteld dat [verdachte] de enige persoon is die terecht staat als vermeende opdrachtgever. Op basis van het dossier kan bovendien de alleszins reële verwachting worden uitgesproken dat geen andere personen als zogeheten intellectuele daders zullen worden vervolgd. ()

()

Maar intussen denkt het openbaar ministerie nog steeds dat [verdachte] niet de enige intellectuele dader is. Het heeft [betrokkene 10] in november 2019 immers wederom aangehouden — maar het moest toen opnieuw bakzeil halen. Treffend is bovendien dat [verdachte] in een verhoor van 3 augustus 2014 is voorgehouden dat hij in de ogen van de verbalisanten slechts de schakel is tussen [betrokkene 1] enerzijds en de bedenkers van de moord — de intellectuele daders — anderzijds:

Dat is kennelijk nog steeds het standpunt van het openbaar ministerie. In een vertrouwelijke bespreking naar aanleiding van een door de verdediging ingediend verzoekschrift als bedoeld in artikel 56 SvCur, heeft de rechter-commissaris zich door de officier van justitie laten voorlichten over de voortgang van het onderzoek naar de vermeende opdrachtgevers van de moord op [slachtoffer]. In reactie op het verzoek van mr. Sulvaran om het verslag van die bespreking ter beschikking te stellen, schreef de toenmalige rechter-commissaris in een e-mail van 3 mei 2019 het navolgende:

Is dat het beeld van het openbaar ministerie? [verdachte] als een scha keltje, net als [betrokkene 1] en [betrokkene 4], tussen [betrokkene 2] en [betrokkene 3] enerzijds en de duistere krachten op een hoger niveau dan [verdachte] anderzijds? Wie zijn die duistere krachten op dat hogere niveau dan? Op welke medeverdachten (meervoud) doelt de destijds verantwoordelijke rechter-commissaris op gezag van het openbaar ministerie in haar e-mail van 3 mei 2019? Welk bewijs is er dat deze andere personen, die als verdachten zijn aangemerkt, betrokken zijn geweest bij een complot om [slachtoffer] te vermoorden? Of moeten we [verdachte] toch zien als de enige intellectuele dader, nu alleen hij onder die noemer is vervolgd?

Het lijkt me dat die klemmende vragen een antwoord behoeven. Als de gedachte is dat [verdachte] op eigen houtje een moordopdracht heeft uitgezet, dan moeten onderzoeksresultaten immers op geheel andere wijze worden gewaardeerd dan wanneer de veronderstelling is dat [verdachte] slechts een doorgeefluik voor de opdracht en voor de betaalde vergoeding is geweest.

Die antwoorden van het openbaar ministerie ontbreken. Dat wil niet zeggen dat niet op alle mogelijke manieren is geprobeerd om voor [verdachte] belastende antwoorden te verkrijgen. Met name de officier van justitie die verantwoordelijk was voor het opsporingsonderzoek heeft zich op cruciale momenten in het onderzoek gemanifesteerd op een wijze die serieuze vragen oproept.

Om die stelling te onderbouwen, is een kort uitstapje nodig naar het rapport dat in 2005 door de Amsterdamse advocaat-generaal Posthumus is gepresenteerd over de zaak van de Schiedammer parkmoord. Het verdient bewondering en respect dat het openbaar ministerie in Nederland destijds de opdracht heeft gegeven tot een diepgaand evaluatieonderzoek naar de fouten die in dat onderzoek zijn gemaakt en die hebben geleid tot de onterechte veroordeling van Kees B. De conclusies die Posthumus trok en de aanbevelingen die hij heeft gedaan, hebben tot structurele veranderingen geleid. Zowel de conclusies als de aanbevelingen van Posthumus worden breed gedragen.

Het rapport van Posthumus bevat belangrijke lessen voor degenen die streven naar waarheidsvinding. Alleen al daarom zou het aanbeveling verdienen dat de professionals in de strafrechtspleging periodiek — bijvoorbeeld elk jaar of elke twee jaren — dat rapport herlezen. Dat houdt de rechter, het openbaar ministerie en de verdediging scherp. Het rapport prent de grote verantwoordelijkheid in die rust op degenen die beroepsmatig bij de strafrechtspleging zijn betrokken.

Ik vat de voor de strafzaak tegen [verdachte] relevante bevindingen van Posthumus samen, in het besef dat ik daarmee geen recht doe aan de rijkdom van zijn bevindingen:

()

Ik heb er hiervoor al op gewezen dat uit het dossier niet blijkt dat andere scenario's zijn onderzocht — onderzoeksrichtingen zijn ingeslagen — dan het scenario dat [verdachte] alleen of eventueel in samenwerking met zijn broer [betrokkene 10] de moordopdracht aan [betrokkene 1] zou hebben verstrekt en de aanslag zou hebben gefinancierd. Volgens het openbaar ministerie zijn wel andere onderzoeksrichtingen en scenario's bekeken — en uit het dossier kan worden opgemaakt dat in elk geval twee andere personen als verdachten zijn aangemerkt — maar uw hof en de verdediging tasten in het duister over de aard en de omvang van dat onderzoek en over de daaruit voortgekomen resultaten. Dat heeft mij hiervoor tot de conclusie gebracht dat uitsluitend serieuze aandacht is besteed aan op [verdachte] (en op [betrokkene 10]) gerichte scenario's. Zelfs een voor de hand liggend scenario, waarin [betrokkene 1] het eindstation is van het complot en er geen vertakking is naar de zogeheten bovenwereld, is op geen enkele wijze (kenbaar) in het onderzoek betrokken. Ik houd uw hof daarom de wijze les van Posthumus voor: zij die langere tijd betrokken zijn geweest bij een onderzoek kunnen hun objectieve blik op het onderzoek verliezen, waardoor zij alternatieve scenario's niet onder ogen (willen) zien.

()

Wellicht komt het openbaar ministerie met de tegenwerping dat in zaken als deze alles moet worden gedaan om tot een veroordeling te komen, ook als dat betekent dat een zaaksofficier van justitie zelf met verdachten en getuigen spreekt en ook als dat betekent dat een zaaksofficier van justitie zelf allerlei handreikingen doet aan diezelfde verdachten of getuigen. Want, zoals het bij herhaling heeft betoogd:

()

Het is aantrekkelijk om het probleem van bewijsnood op te lossen door de regels van de strafvordering, die zijn bedoeld om een betrouwbare waarheidsvinding te garanderen, los te laten. Als de gedachte opkomt dat degene die opdracht tot een moord geeft zich zoveel mogelijk op de achtergrond zal willen houden en als daaraan de conclusie wordt verbonden dat het niet gemakkelijk is bewijs tegen een opdrachtgever te verzamelen, bestaat de verleiding om in een gevoelige zaak als deze de standaard voor het bewijs wat lager te stellen. Aan de basis van die verleiding lijkt de notie te liggen dat het niet goed is dat de indruk wordt gewekt dat de strafrechtspleging niet in staat zou zijn een veronderstelde opdrachtgever te vervolgen en te bestraffen.

()

Mij zou kunnen worden tegengeworpen dat ik wel erg veel pijlen op het openbaar ministerie richt, dat ik daarmee misken dat inmiddels een rijtje van rechterlijke uitspraken beschikbaar is en dat die voldoende duidelijkheid hebben gecreëerd over de toedracht van de moord op [slachtoffer] alsmede over de door [verdachte] aan [betrokkene 1] verstrekte opdracht. [betrokkene 2] en [betrokkene 1] zijn immers onherroepelijk veroordeeld en [verdachte] is in eerste aanleg schuldig bevonden.

()

In drie vonnissen is derhalve vastgesteld dat op 5 mei 2013 de opdracht aan [betrokkene 2] is gegeven. In twee vonnissen is daarentegen overwogen dat die opdracht al eerder — voor 28 april 2013 — is verstrekt. Waarom is dat verschil voor de strafzaak tegen [verdachte] belangrijk? Niet primair als illustratie van de constatering dat kennelijk een verschil van inzicht bestaat binnen de rechterlijke macht. Maar vooral omdat de veronderstelling dat al voor 28 april 2013 een eerste bespreking over de moord zou hebben plaatsgevonden vergaande implicaties heeft, indien wordt onderkend dat in het door het openbaar ministerie gekoesterde scenario een bespreking voor 28 april 2013 eo ipso betekent dat voor die datum de vermeende opdracht aan [betrokkene 1] zou moeten zijn gegeven. Dat scenario staat bijvoorbeeld haaks op het scenario waarin de radio-uitzendingen op 3 en 4 mei 2013 het motief vormen voor de moord op [slachtoffer]. De veronderstelling dat in de uitspraken die [slachtoffer] op die dagen deed over UTS en sms2win het motief voor de moord besloten ligt, laat zich onmogelijk verenigen met de gedachte dat al in april 2013 — of zelfs ver daarvoor — een complot is gesmeed. Het kan niet alle twee waar zijn.

()

Maar er is veel meer dat ik niet begrijp. En waarvoor ik geen begrip kan opbrengen.()

()

Ik begrijp niet dat in de vele jaren die zijn uitgetrokken voor het opsporingsonderzoek niemand op de gedachte is gekomen dat het voor deugdelijke waarheidsvinding toch wel belangrijk is dat [getuige 1] en [getuige 2] worden geconfronteerd met eenvoudig te verkrijgen gegevens als hun werktijden of de gegevens van de bankrekeningen van [A]-zoals ik evenmin begrijp dat aan deze getuigen de meest voor de hand liggende vragen niet zijn gesteld. Ik begrijp niet hoe het openbaar ministerie heeft kunnen uitspreken dat van concrete dreigingen aan het adres van [slachtoffer] niet is gebleken, terwijl [slachtoffer] jarenlang werd beveiligd en hem nog op de dag van zijn dood een dreigend sms-bericht is gestuurd. Ik begrijp niet hoe het kan dat opnames van verhoren en van een belangrijk OVC-gesprek verloren kunnen gaan — en waarom niemand ooit heeft bedacht dat het toch wel goed zou zijn om een back up daarvan te maken. Ik begrijp niet dat het openbaar ministerie het evidente verband tussen de door [getuige 5] in 2017 afgelegde verklaringen en het riante schikkingsvoorstel dat hem is gedaan door een woordspelletje probeert te verhullen. ()

Ik begrijp niet waarom niet meteen nadat [verdachte] in beeld kwam, als een man die contacten onderhield met [betrokkene 1], alle telecommunicatiegegevens van [verdachte] uit het al jaren lopende onderzoek Bientu zijn opgevraagd — terwijl die gegevens belangrijke informatie hadden kunnen opleveren over de aard, de inhoud, de frequentie en de tijdstippen van die contacten in de periode voor 1 januari 2013.

Deze voorbeelden volstaan om duidelijk te maken dat ik me serieus afvraag of het streven van het openbaar ministerie wel was en is gericht op waarheidsvinding. Mijn twijfel daarover is versterkt door de wijze waarop het openbaar ministerie de verkregen onderzoeksresultaten heeft gepresenteerd. Dat is in elk geval niet gebeurd op de door Posthumus voorgestane wijze: juist, volledig, objectief en kritisch. Ik kan niet bevatten dat vertegenwoordigers van het openbaar ministerie in de strafzaak tegen [betrokkene 10] een beroep doen op verklaringen die [getuige 3] in 2015 heeft afgelegd en dat in de strafzaak tegen [verdachte] zonder blikken of blozen aan de rechter wordt voorgehouden dat de in 2017 door [getuige 3] afgelegde verklaringen zouden moeten worden gebruikt — terwijl duidelijk is dat [getuige 3] in 2015 een verhaal heeft verteld dat haaks staat op het verhaal dat hij in 2017 heeft verzonnen. Misschien kan het openbaar ministerie bij repliek uitleggen waarom dat geen bedenkelijk staaltje van opportunisme is.()’

Drie weken nadat hij is veroordeeld, is [getuige 3] namelijk als getuige gehoord. Volgens het bericht dat de procureur-generaal afgelopen vrijdag stuurde, was de aanleiding daarvoor dat ‘de ingeschatte mogelijkheid’ bestond dat leden van de NLS betrokken waren bij of kennis droegen van de moord op [slachtoffer]. Die inschatting vloeide voort uit de verdenking tegen [betrokkene 4], die volgens de procureur-generaal lid was van de NLS — net als onder meer [betrokkene 2], [betrokkene 19] en [betrokkene 20]. Dat [getuige 3] in 2015 werd benaderd, was volgens de procureur-generaal omdat [getuige 3] eveneens een bekend lid van de NLS was.

De reactie van de procureur-generaal heeft mij verbaasd. En niet zo'n beetje ook. Misschien kan het openbaar ministerie bij repliek vertellen welke NLS-leden in 2015 zijn benaderd. Als ik het goed zie, zijn mensen die in verband zijn gebracht met de NLS reeds in 2013 en 2014 gehoord of verhoord: niet in 2015 maar al in 2013 en 2014 is contact gelegd met bijvoorbeeld [betrokkene 28], [getuige 4], [betrokkene 22], [betrokkene 2], [betrokkene 30] en [betrokkene 24]. Het lijkt me dat de mededeling in het e-mailbericht van afgelopen vrijdag dan ook feitelijk onjuist is.

Daar komt bij dat de door de procureur-generaal betrokken stelling zich moeilijk verhoudt tot de herhaalde mededeling in het dossier dat [betrokkene 4] en [betrokkene 1] deel uitmaakten van de New York Yankees — en niet van de No Limit Soldiers. Het bericht van de procureur-generaal staat eveneens op gespannen voet met de door herhaalde bewering van het openbaar ministerie dat de NLS boos was op [betrokkene 1] en dat [betrokkene 1] daarom geld aan de NLS moest betalen. De uitleg van de procureur-generaal is voorts in strijd met de verklaring van [getuige 3], dat hij geen lid is (geweest) van de NLS.

Maar belangrijker dan dat, is het volgende. Het is ronduit ongeloofwaardig dat op basis van niet meer dan een ‘ingeschatte mogelijkheid’ niet alleen twee verbalisanten maar ook de zaaksofficier van justitie naar Nederland zijn gereisd, om aldaar [getuige 3] te horen — drie weken nadat [getuige 3] is veroordeeld. Ik heb het zojuist al gezegd: ik hecht aan goede verhoudingen tussen de professionele deelnemers aan het strafproces. Die brengen volgens mij mee dat we elkaar niet bedonderen. Een ieder met een beetje ervaring in het strafproces weet dat de voorstelling van zaken die de procureur-generaal heeft geschetst niet kan kloppen. Een zaaksofficier van justitie en twee verbalisanten maken geen kostbare dienstreis naar Nederland om gedrieën een man te horen die kort daarvoor nog op Curaçao was, zonder dat voordien duidelijk is geweest dat [getuige 3] relevante informatie zou kunnen verschaffen.

Ik betreur de opstelling van het openbaar ministerie. Zij doet afbreuk aan het vertrouwen dat de verdediging zou moeten kunnen hebben in de transparantie van zijn optreden.

Niet alleen op 8 juli 2015, maar ook op 10 juli 2015 is [getuige 3] gehoord. Bij dat verhoor was mr. Rip niet aanwezig.

Op beide dagen heeft [getuige 3] niet alleen verklaard over de rol van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] bij de moord op [slachtoffer]. Relevant zijn vooral zijn opmerkingen over de vermeende opdrachtgevers en financiers. [getuige 3] zou samen met [betrokkene 19] ([betrokkene 19]) vast hebben gezeten en [betrokkene 19] zou hem hebben verteld dat:

Ook [verdachte] komt in dit verhaal van [getuige 3] aan bod (met handhaving van de taalfouten):

Op de vraag of hij van nog andere mensen heeft gehoord over de moord op [slachtoffer], heeft [getuige 3] op 8 juli 2015 ontkennend geantwoord.

Over de rolverdeling tussen [betrokkene 4] en [betrokkene 1] heeft [getuige 3] in 2015 beweerd dat [betrokkene 4] degene was die de beslissingen nam en dat [betrokkene 1] de man was die het geld bewaarde dat door de New York Yankees werd verdiend met onder meer overvallen.

Als wordt afgegaan op de verklaringen die [getuige 3] in 2015 heeft afgelegd, heeft hij dus van [betrokkene 19] tijdens een gezamenlijk verblijf in detentie gehoord dat:

Op 13 juni 2017 is [getuige 3] wederom gehoord als getuige, in een penitentiaire inrichting in Nederland. Ook op 5 juli 2017 en op 10 oktober 2017 is [getuige 3] gehoord. Bij dat laatste verhoor was mr. Rip weer aanwezig.

Het proces-verbaal van het verhoor op 13 juni 2017 begint aldus:

Volgens de e-mail die de procureur-generaal afgelopen vrijdag heeft verstuurd, is naar aanleiding van de verklaring van [getuige 10] in 2017 besloten om NLS-leden te benaderen die informatie konden geven over de overvallen op juwelierszaken, onder meer bij de Renaissance Mali. Daartoe zou [getuige 3] opnieuw zijn gehoord. De verwijzing in het rechtshulpverzoek van 1 juni 2017 naar ‘verhoren van verdachten en getuigen’, op basis waarvan het vermoeden is gerezen dat (onder meer) [getuige 3] over informatie beschikt die van belang kan zijn voor het onderzoek Maximus, moet dus kennelijk worden begrepen als een verwijzing naar de verklaring die [getuige 10] in 2017 heeft afgelegd. Maar waarom moest [getuige 3] dan worden gehoord? Hij was een NLS-lid, schrijft de procureur-generaal. Dat heeft [getuige 3] zelf in 2015 ontkend: ik ben neutraal, ik behoor niet tot de NLS en ik behoor niet tot de New York Yankees, zo heeft hij toen verklaard. En hoezo zou het vermoeden bestaan dat [getuige 3] het een en ander wist over overvallen die in verband zouden kunnen staan met de moord op [slachtoffer]? [getuige 3] heeft in 2015 duidelijk gemaakt dat hij van niemand anders informatie heeft gehad dan van [betrokkene 19] en van [betrokkene 20]. En waarom gaan de eerste vragen tijdens het verhoor van 13 juni 2017 helemaal niet over overvallen, maar over [betrokkene 1] en over [verdachte] en hun veronderstelde betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer]?

De e-mail van afgelopen vrijdag geeft opnieuw niet de openheid van zaken, waarop de verdediging volgens mij in een fatsoenlijk strafproces recht heeft. Dat stelt teleur, dat schaadt het vertrouwen.

De verklaringen die [getuige 3] in 2017 heeft afgelegd, wijken in elk geval op zo'n beetje alle onderdelen af van zijn verklaringen uit 2015. De verklaringen die [getuige 3] in 2017 heeft afgelegd, komen er namelijk op neer dat [betrokkene 4] tijdens een gesprek in diens garage zou hebben gezegd dat [verdachte] en [betrokkene 1] in onderhandeling waren over de moord op [slachtoffer]. Dat gesprek zou hebben plaatsgevonden op een zaterdag in maart 2013, in de periode van vasten voor Pasen. Bij dat gesprek zouden [betrokkene 4], [getuige 3], [betrokkene 1], [betrokkene 21] en twee onbekende mannen aanwezig zijn geweest. [betrokkene 3] zou zich later bij dat gezelschap hebben gevoegd. Volgens [getuige 3] zou bij dat gesprek niet over een concreet geldbedrag zijn gesproken, omdat de onderhandelingen nog niet waren afgerond.

Consistent is [getuige 3] in 2017 overigens niet geweest. Op 13 juni 2017 heeft [getuige 3] bijvoorbeeld beweerd dat hem door [betrokkene 4] is gevraagd een auto te stelen, op 5 juli 2017 heeft [getuige 3] gesteld dat hem is gevraagd twee gestolen auto's te leveren. Op 13 juni 2017 heeft [getuige 3] het gesprek als een ‘feestje’ aangeduid, op 5 juli 2017 heeft [getuige 3] verklaard dat sprake was van een normaal samenzijn en dat zij wel vaker ‘gewoon bij elkaar’ kwamen in de garage van [betrokkene 4]. Op 13 juni 2017 heeft hij gezegd dat [betrokkene 4], [betrokkene 21], [betrokkene 3] en hijzelf bij het gesprek aanwezig waren, op 5 juli 2017 heeft hij verklaard dat [betrokkene 4], [betrokkene 1], [betrokkene 21], twee onbekende mannen en hijzelf — maar niet [betrokkene 3] — aan het gesprek deelnamen.

Bij de rechter-commissaris heeft [getuige 3] op 5 maart 2018 in de strafzaak tegen [betrokkene 1] weer iets anders gezegd: niet alleen [betrokkene 3] maar ook [betrokkene 1] zou pas later zijn gekomen en dus niet aan het gesprek hebben deelgenomen. Ter zitting heeft [getuige 3] verklaard zich niet te herinneren wie bij het gesprek aanwezig zijn geweest.

Tijdens het gesprek zou [betrokkene 4], aldus [getuige 3] in 2017, bovendien hebben verteld dat [verdachte] voor het wapen zou zorgen, waarmee [slachtoffer] zou moeten worden doodgeschoten.

De verklaringen die [getuige 3] in 2017 heeft afgelegd, zijn volstrekt anders dan het verhaal dat hij in 2015 heeft verteld. De verschillen zijn zo frappant, dat die niet weg kunnen worden geredeneerd met een beroep op de werking van het geheugen of door te spreken over het herstel van een vergissing. De gedachte dat beide verhalen waar kunnen zijn, omdat [getuige 3] een beroep heeft gedaan op verschillende bronnen — [betrokkene 19] respectievelijk [betrokkene 4] — stuit af op de vaststelling dat [getuige 3] in 2015 nadrukkelijk heeft verklaard dat hij van niemand anders heeft gehoord over de moord op [slachtoffer].

In 2015 heeft [getuige 3] verteld dat hij zijn wetenschap heeft ontleend aan mededelingen van [betrokkene 19]. In 2017 heeft [getuige 3] daarentegen beweerd dat [betrokkene 4] zijn bron van wetenschap zou zijn: die zou tijdens een gesprek dat plaatsvond in diens garage uit de school zijn geklapt. Parallel met dit verschil loopt de vaststelling dat [getuige 3] verschillende verhalen heeft verteld over de periode waarin en de plaats alwaar hij het een en ander te weten zou zijn gekomen over de moord op [slachtoffer]. Volgens de door [getuige 3] in 2015 afgelegde verklaringen zou hij zijn kennis pas na 5 mei 2013 hebben opgedaan, in een penitentiaire inrichting. In 2017 heeft [getuige 3] gezegd dat hij al ruim voor die datum is geïnformeerd over een plan om [slachtoffer] te vermoorden, in de garage van [betrokkene 4].

Ook inhoudelijk is [getuige 3] radicaal van koers gewijzigd. In 2015 heeft [getuige 3] bijvoorbeeld gezegd dat hij [betrokkene 1] kent, omdat zij allebei wel eens bij een man met de bijnaam [betrokkene 29] over de vloer kwamen. Op 13 juni 2017 heeft hij daarentegen verklaard [betrokkene 1] te hebben leren kennen via [betrokkene 21]. Dat is raar. Het wordt nog merkwaardiger indien wordt onderkend dat [getuige 3] in 2015 beweerde dat hij [betrokkene 4] — en dus niet [betrokkene 1] — via [betrokkene 21] had ontmoet.

Dat [getuige 3] ter zitting heeft verklaard dat hij [betrokkene 1] bij [betrokkene 29] zag maar toen niet met hem heeft gesproken en dat hij [betrokkene 4] via een andere kennis heeft ontmoet, maakt de inconsistenties alleen maar pregnanter.

Maar veel belangrijker is natuurlijk dat de hoofdlijnen van het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld compleet anders zijn dan de hoofdlijnen van diens verhaal uit 2017. In 2015 heeft hij beweerd dat de opdracht tot de moord op [slachtoffer] van [betrokkene 12] en [betrokkene 10] afkomstig was. In 2017 heeft hij daarentegen verklaard dat [verdachte] de opdrachtgever is geweest. In 2015 heeft hij beweerd dat [betrokkene 1] en [betrokkene 4] al twee maanden voor de moord — dus in elk geval in maart 2013 — zijn betaald. In 2017 heeft hij daarentegen gesteld dat [betrokkene 1] en [verdachte] in maart 2013 nog in onderhandeling waren over de beloning.

Tegen deze achtergrond kan het niet verbazen dat het gerecht in de strafzaak tegen [verdachte] de verklaringen van [getuige 3] resoluut terzijde heeft geschoven. Het overwoog:

Ik kan me niet goed voorstellen dat daar in redelijkheid anders over kan worden gedacht. En toch heeft het hof in de strafzaak tegen [betrokkene 1] een beroep gedaan op de verklaringen van [getuige 3]. Op de verklaringen van [getuige 3] in 2017 wel te verstaan — want het hof heeft in dat vonnis met geen woord gerept over diens verklaringen uit 2015. Dat stilzwijgend voorbij is gegaan aan het gapende gat tussen de verklaringen uit 2015 en die uit 2017 — en aan de vraag welke consequenties daaraan moeten worden verbonden voor de waardering van het verhaal dat [getuige 3] in 2017 heeft verteld — is zorgwekkend. Die vaststelling sterkt de overtuiging dat [betrokkene 1] hoe dan ook moest worden veroordeeld en dat voor de bewezenverklaring dus zelfs gebruik moet kunnen worden gemaakt van een verhaal dat een notoir onbetrouwbare getuige heeft verteld.

Het oordeel van het hof in de zaak [betrokkene 1] betekent dat ik niet met het standpunt kan volstaan dat op basis van de door het gerecht aangedragen argumenten reeds voldoende duidelijk moet zijn dat de verklaringen van [getuige 3] als ongeloofwaardig en onbetrouwbaar terzijde behoren te worden geschoven. De verhalen van [getuige 3] zullen daarnaast moeten worden getoetst aan andere onderzoeksgegevens.

[getuige 3] heeft vijf dagen — van 17 maart 2014 tot en met 21 maart 2014 — doorgebracht in een cel die was gelegen naast die van [betrokkene 19]. Dat is het enige onderdeel uit het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld dat aantoonbaar juist is. Volgens [getuige 3] kenden [betrokkene 19] en hij elkaar voor die tijd niet. Zijn verhaal veronderstelt daarom dat [betrokkene 19] bereid zou zijn om binnen een tijdsbestek van vijf dagen aan een hem onbekende medegedetineerde mededelingen over de moord op [slachtoffer] te doen die — zoals iedereen zal begrijpen — bij gebleken juistheid uiterst vervelende consequenties zouden hebben voor [betrokkene 2], [betrokkene 12], [betrokkene 10], [betrokkene 1] en [verdachte]. Die veronderstelling is niet aannemelijk. Er is geen enkele reden te bedenken waarom [betrokkene 19] juist [getuige 3] in vertrouwen zou hebben genomen.

Ter zitting heeft [getuige 3] ineens verklaard dat hij [betrokkene 19] voordien al ongeveer twee jaar kende, van de straat. In het licht van zijn verklaringen uit 2015 is dat evident ongeloofwaardig.

Het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld, veronderstelt bovendien dat [betrokkene 19] beschikte over relevante wetenschap. In de verklaringen die [betrokkene 19] als verdachte heeft afgelegd, is evenwel niet terug te vinden dat hij iets zou weten over de vermeende rol van [betrokkene 12], [betrokkene 10], [betrokkene 1] of [verdachte]. [betrokkene 19] is voorts onherroepelijk vrijgesproken van enige vorm van betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer]. De gedachte dat [betrokkene 19] beschikt over informatie die [betrokkene 12], [betrokkene 10], [betrokkene 1] of [verdachte] zou kunnen belasten, staat bovenal op gespannen voet met de steeds weer door het openbaar ministerie herhaalde boodschap dat de vermeende opdrachtgevers en financiers zich hebben afgeschermd door [betrokkene 1] in te schakelen, die op zijn beurt op de achtergrond zou zijn gebleven door niet met de uitvoerders maar alleen met [betrokkene 4] over de vermeende moordopdracht te spreken. Die boodschap is niet te verenigen met de veronderstelling dat een niet betrokken buitenstaander — zoals [betrokkene 19]-zou weten wie de opdrachtgevers zijn geweest en wie het vuurwapen heeft geleverd. Als al onaannemelijk is dat de uitvoerders — [betrokkene 4], [betrokkene 2], [betrokkene 3] — van de hoed en de rand wisten, dan is de veronderstelling dat een derde als [betrokkene 19] die wetenschap wel had slechts als uiterst onwaarschijnlijk te betitelen.

Het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld, is dan ook door [betrokkene 19] tegengesproken. Bij de rechter-commissaris heeft [betrokkene 19], in de strafzaak tegen [betrokkene 1], op 6 maart 2018 verklaard dat hij niet weet wie de opdrachtgevers van de moord op [slachtoffer] zijn en dat hij tijdens zijn detentie niet met [getuige 3] over die moord heeft gesproken.

De uitspraak van [getuige 3] dat [betrokkene 4] degene is die de beslissingen neemt, staat bovendien haaks op het standpunt van het openbaar ministerie. In het requisitoir in de strafzaak tegen [betrokkene 1] is juist een andere verhouding tussen [betrokkene 4] en [betrokkene 1] geschetst. Dat komt onder meer tot uitdrukking in de volgende passages:

En:

De door [getuige 3] verkondigde opvatting dat [betrokkene 4] degene was die, in relatie tot [betrokkene 1], de beslissingen nam, wordt door niemand gedeeld. Ook niet door het openbaar ministerie. Alle getuigen die over de verhouding [betrokkene 4] — [betrokkene 1] hebben verklaard, zeggen iets anders dan [getuige 3]. Dat maakt diens verhaal opnieuw ongeloofwaardig.

Doorslaggevend voor de waardering van het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld, is zijn opmerking over [verdachte]. Die zou het vuurwapen hebben geleverd, waarmee [slachtoffer] dood is geschoten. Die bewering kan eenvoudig worden ontkracht. Het vuurwapen waarmee [slachtoffer] is doodgeschoten, is namelijk al door [betrokkene 2] gebruikt voor de moord op [betrokkene 23] op 27 januari 2013. Met dat wapen is [betrokkene 2] bovendien afgebeeld op een foto, die op 15 januari 2013 is genomen. [verdachte] heeft het moordwapen niet geleverd. Het verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld, kan naar het rijk der fabelen worden verwezen. Het is gefalsificeerd.

Ik wijs er nog op dat [betrokkene 19] op 7 april 2014 — dus ruim voordat [getuige 3] in beeld kwam als getuige in het onderzoek Maximus — heeft verklaard dat het wapen van [betrokkene 2] zelf was. Dat maakt het onzinnig te denken dat [betrokkene 19] twee weken eerder aan [getuige 3] heeft gezegd dat het wapen door [verdachte] is geleverd.

Die veronderstelde levering van het vuurwapen door [verdachte] komt terug in het verhaal dat [getuige 3] in 2017 heeft opgehangen. Die bewering is namelijk de enige constante factor in de verklaringen van [getuige 3]. De falsificatie daarvan is dus eveneens van doorslaggevende betekenis voor de waardering van de verklaringen die [getuige 3] in 2017 heeft afgelegd. [verdachte] zou voor het wapen zorgen, heeft [getuige 3] gezegd. Een leugen: [betrokkene 2] had dat wapen al maanden daarvoor in zijn bezit en [betrokkene 2] had het reeds gebruikt bij de moord op [betrokkene 23].

Waar dat verzonnen verhaal over een door [verdachte] geleverd wapen vandaan komt, is overigens in het dossier terug te vinden. De journalist [journalist] heeft op 31 oktober 2013 verklaard dat hij van het door hem ingeschakelde medium heeft gehoord dat het bij de moord op [slachtoffer] gebruikte wapen van [verdachte] was. Indien een rondgebazuinde roddel van een journalist, gebaseerd op uitlatingen van een verondersteld medium, in het strafproces serieus wordt genomen, dan betekent dat het einde van de doelstelling van (echte) waarheidsvinding.

Er is meer over de verklaringen van [getuige 3] uit 2017 te zeggen. Niet één getuige heeft bijvoorbeeld verklaard [getuige 3] ooit in de nabijheid van [betrokkene 4] te hebben gezien. Niet één getuige heeft verklaard ooit met [getuige 3] te hebben gesproken in de garage van [betrokkene 4]. Als [getuige 3], zoals hij heeft beweerd, vaker in de garage van [betrokkene 4] zou zijn geweest, dan had ten minste een van de vele getuigen die in de loop van het onderzoek zijn gehoord de naam van [getuige 3] genoemd als iemand die regelmatig contact met [betrokkene 4] had. Als sprake zou zijn geweest van een normaal samenzijn, om de woorden van [getuige 3] te gebruiken, dan had hij bovendien ongetwijfeld al voor zijn detentie in 2014 geweten wie [betrokkene 19] was — als [betrokkene 19] inderdaad, zoals [getuige 3] heeft beweerd, voor [betrokkene 4] werkte. Maar toch was [betrokkene 19] een voor [getuige 3] onbekend persoon, toen hij hem in 2014 ontmoette. Dat samenstel van gegevens maakt het zeer onwaarschijnlijk dat het door [getuige 3] gesuggereerde gesprek in de garage van [betrokkene 4] heeft plaatsgevonden.

[betrokkene 21] heeft bij de rechter-commissaris nadrukkelijk verklaard dat hij nimmer met [getuige 3] bij de woning van [betrokkene 4] is geweest en dat het door [getuige 3] gesuggereerde gesprek nooit heeft plaatsgevonden. De door het hof in de strafzaak tegen [betrokkene 1] gevolgde redenering dat [getuige 3] de naam van [betrokkene 21] in zijn verklaring niet had hoeven te noemen en dat de verklaring van [getuige 3] mede daarom betrouwbaar en bruikbaar is voor het bewijs, getuigt van een voor mij onnavolgbare logica. En ik denk dat het in dit geval niet aan mij ligt dat ik die redenering als onbegrijpelijk moet bestempelen.

De vraag of [betrokkene 21] dan wel [getuige 3] gelijk heeft, kan namelijk worden beantwoord door meer specifiek onderzoek te verrichten naar de dag waarop het gesprek zou hebben plaatsgevonden. Volgens [getuige 3] was dat op een zaterdag, in de maand maart 2013, in de periode van vasten voor Pasen. De vastenperiode in 2013 liep, volgens een aanvullend proces-verbaal dat op 12 januari 2021 per e-mail is verspreid, van 13 februari 2013 tot 28 maart 2013. Het ligt daarom voor de hand dat het door [getuige 3] gesuggereerde gesprek zou moeten hebben plaatsgevonden op zaterdag 23 maart 2013. Voor de zekerheid zal ik evenwel de gehele maand maart 2013 in mijn beschouwing betrekken. Op basis van de ter beschikking staande BMS-gegevens kan dan het volgende worden vastgesteld:

[getuige 3] heeft ter zitting verklaard dat het gesprek plaatsvond nadat een afspraak was gemaakt. [getuige 3] heeft ter zitting bovendien gezegd dat hij kort voor het bewuste gesprek ook reeds in de garage bij [betrokkene 4] was geweest. Uit de BMS-gegevens blijkt dat [betrokkene 1], [betrokkene 4] en [getuige 3] alleen in de periode van zondag 10 maart tot en met donderdag 14 maart 2013 en op zondag 31 maart 2013 gelijktijdig op Curaçao waren. Niet op een zaterdag dus. Anders dan de procureur-generaal in het requisitoir heeft beweerd, weerleggen de BMS-gegevens juist de verklaring van [getuige 3]. Door die gegevens is het verhaal van [getuige 3] gefalsificeerd.

Hoe gemakkelijk [getuige 3] onwaarheden vertelt, moge tot slot blijken uit het volgende. Ter zitting heeft [getuige 3] verklaard dat hij in augustus 2013 terug is gekomen uit Nederland en dat hij een dag later naar Bonaire is gegaan. In de tussentijd, dus tussen aankomst uit Nederland en vertrek naar Bonaire, zou [getuige 3] naar zijn zeggen met onder meer [betrokkene 4] hebben gesproken. Het is niet waar. Het kan niet waar zijn. [betrokkene 4] is immers op 15 juni 2013 aangehouden en heeft tot zijn dood vastgezeten.

Waarom heeft [getuige 3] in 2015 iets heel anders verklaard dan in 2017 en waarom heeft hij aantoonbaar in strijd met de waarheid verklaard? Een begin van het antwoord op die vragen is te vinden in de aanvang van het verhoor dat op 13 juni 2017 heeft plaatsgevonden. De eerste vragen die tijdens dat verhoor aan [getuige 3] zijn gesteld, hebben betrekking op [betrokkene 1]. Op de vraag wat hij kan vertellen over de betrokkenheid van [betrokkene 1] bij de moord op [slachtoffer] heeft [getuige 3] gezegd:

[getuige 3] lijkt dus aanvankelijk vast te houden aan de verklaringen die hij in 2015 heeft afgelegd: wat ik weet, heb ik eerder verteld. Maar dat is duidelijk niet de bedoeling. [getuige 3] is na dit antwoord meteen in de richting van [verdachte] gestuurd:

V: ‘Ken je de man [verdachte]?’

A: ‘Die ken ik. Ik heb hem leren kennen in zijn discotheek de ‘Studio’ in Salinja.’

V: ‘Hoe kun je de relatie met hem beschrijven?’

A: ‘Nee, ik heb geen relatie met hem, ik weet wie hij is maar groette hem alleen.’

V: ‘Wat kan je vertellen over zijn betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer]?’

A: ‘Hij is degene die [betrokkene 1] heeft betaald om de moord op [slachtoffer] uit te voeren. Hij betaalde het geld aan [betrokkene 1]. Ik heb dat van ‘[betrokkene 27]’ zelf gehoord.’

Wat kun je vertellen over zijn betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer]? Dat is geen open vraag, die kan bijdragen aan onbevangen waarheidsvinding. In de vraag ligt immers reeds de veronderstelling besloten dat [verdachte] betrokken is geweest bij de moord op [slachtoffer]. [getuige 3] is door die sturing duidelijk gemaakt dat van hem werd verwacht belastend over [verdachte] te verklaren. Die constatering sluit aan op de timing van het verhoor: dat vond immers plaats op 13 juni 2017, enkele weken nadat [betrokkene 1] in eerste aanleg was veroordeeld. Zoals mr. Rip in het al besproken interview in Opportuun zei: toen was het tijd om de opdrachtgevers aan te pakken. En dus werd [getuige 3] opnieuw gehoord.

Of [getuige 3] zelf voorafgaande aan het verhoor van 13 juni 2017 had laten doorschemeren een nieuw verhaal te willen vertellen over de moord op [slachtoffer] of dat hem dat voorafgaande aan dat verhoor is gevraagd, is in dit verband niet van belang. Duidelijk is immers dat hij tijdens het verhoor van 13 juni 2017 door de verbalisanten is gedirigeerd naar de positie die het openbaar ministerie en het onderzoeksteam voor ogen hadden: die van een getuige die belastend over [verdachte] kan verklaren. Van [getuige 3] was bekend dat hij bereid is met politie en openbaar ministerie samen te werken. Daarvoor was hij in zijn eigen strafzaak ruimschoots beloond, door een forse strafkorting.

Die positie moet worden beschermd. Dat kan verklaren waarom door het openbaar ministerie aan [getuige 3] een kopie is verstrekt van de door hem afgelegde verklaringen, voorafgaande aan diens verhoor bij de rechter-commissaris op 5 maart 2018. Dat is een hoogst ongebruikelijke geste. Getuigen krijgen geen kopie van de door hen afgelegde verklaringen — en al helemaal niet als zij nog door de rechter moeten worden gehoord. Ik vraag het openbaar ministerie om bij repliek uit te leggen waarom het er desalniettemin voor heeft gezorgd dat [getuige 3] een afschrift heeft gekregen van de verklaringen die hij in 2015 en in 2017 heeft afgelegd.

Tijdens dat verhoor bij de rechter-commissaris heeft [getuige 3] beweerd dat hij wel degelijk met [betrokkene 19] over de moord op [slachtoffer] heeft gesproken — maar dat hij zich niet goed kan herinneren wat [betrokkene 19] heeft verteld. [betrokkene 19] zou, aldus [getuige 3], ook betrokken zijn geweest bij de moord. [betrokkene 19] zou namelijk volgens [getuige 3] verantwoordelijk zijn voor de tweede vluchtauto. Tweede vluchtauto? Is ergens in het dossier de geringste aanwijzing te vinden voor de bewering van [getuige 3] dat bij de moord op [slachtoffer] twee vluchtauto's zijn gebruikt? Uw hof kent het antwoord op die retorische vraag. [getuige 3] heeft zich opnieuw laten kennen als een getuige die er niet voor terugdeinst de waarheid geweld aan te doen.

Tegen die achtergrond kan het niet verbazen dat [getuige 3] tijdens het verhoor van 8 maart 2018 heeft geprobeerd om zowel het in 2015 vertelde verhaal als het in 2017 vertelde verhaal overeind te houden:

Dat is raar. In 2015 heeft [getuige 3] namelijk niet verklaard dat hij wist dat [betrokkene 19] hem maar wat op de mouw spelde. Hij heeft destijds geen enkel voorbehoud gemaakt. Sterker nog: op 8 juli 2015 heeft [getuige 3] verklaard dat de vermeende uitlatingen van [betrokkene 19] een bevestiging vormden van een verhaal dat hem via telefonische berichten door [betrokkene 20] zou zijn meegegeven, namelijk dat ‘de groep van [betrokkene 4]’ verantwoordelijk was voor de moord op [slachtoffer].

Volgens [getuige 3] was hij bang om in 2015 over [verdachte] te verklaren. Die mensen hebben geld, zo heeft [getuige 3] gezegd, en zouden mij kunnen laten vermoorden:

Dat is raar. In de eerste plaats omdat [getuige 3] in 2015 wel degelijk heeft gesproken over [verdachte]. Het vuurwapen waarmee [slachtoffer] om het leven is gebracht, zou volgens [getuige 3] door [verdachte] zijn geleverd. Met de gesuggereerde angst is met andere woorden niet te rijmen dat [getuige 3] (al) in 2015 [verdachte] heeft aangewezen als de leverancier van het gebruikte vuurwapen — temeer omdat vast staat dat die bewering een leugen is. In de tweede plaats wordt die gesuggereerde angst tegengesproken door de vaststelling dat [getuige 3] in 2015 [betrokkene 12] en [betrokkene 10] heeft belast — ten onrechte, zoals hij in 2017, in 2018 en ter zitting heeft erkend. Ik kan begrijpen dat een getuige onder omstandigheden uit angst zijn mond houdt. Ik kan evenwel niet begrijpen dat een getuige uit angst een verhaal vertelt en daarin mensen belast — en achteraf zegt daarvoor niet bang te zijn geweest omdat dat verhaal niet uit zijn koker is gekomen. Dat is onzin. Het verzonnen verhaal van [getuige 3] over [betrokkene 12] en [betrokkene 10] kwam alleen uit zijn mond. Hij heeft het de wereld ingebracht.

Het is op zichzelf niet nodig om een antwoord te formuleren op de hiervoor gestelde vragen: waarom heeft [getuige 3] in 2015 iets heel anders verklaard dan in 2017 en waarom heeft [getuige 3] aantoonbaar in strijd met de waarheid verklaard? Ook als die verklaringen onbeantwoord blijven, zal het immers duidelijk moeten zijn dat niet één van de door [getuige 3] afgelegde verklaringen als betrouwbaar kan worden aangemerkt.

()

In mijn visie op het bewijsrecht moet de overtuiging van de rechter niet het vertrekpunt zijn van een bewijsredenering, maar is zij het slotstuk. De overtuiging moet zijn gebaseerd op bewijsmiddelen die voldoen aan de wettelijke criteria en die bovenal als betrouwbaar kunnen worden aangemerkt. Het lijkt me niet de bedoeling dat een vastgeroeste overtuiging de doorslag geeft en dat de ogen worden gesloten voor de evidente onbetrouwbaarheid van bepaalde onderzoeksgegevens

Ik kan daarom niet begrijpen dat het hof in de zaak [betrokkene 1] een beroep heeft gedaan op de door [getuige 3] in 2017 afgelegde verklaringen, zonder ook maar een overweging te wijden aan de discrepanties tussen die verklaringen en het geheel andere verhaal dat [getuige 3] in 2015 heeft verteld. Het is alsof die verschillen in de ogen van het hof niet bestaan en het is alsof die geen betekenis hebben voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de door [getuige 3] afgelegde verklaringen.()’

[getuige 4] is in beeld gekomen, nadat hij contact heeft gehad met de journalist [journalist]. Op 31 oktober 2013 heeft [journalist] verklaard dat hij heeft gesproken met een lid van de NLS, [getuige 4]. Dat is de bijnaam van [getuige 4]. Volgens [journalist] heeft [getuige 4] hem verteld dat hij in opdracht van de leiding van de NLS geld heeft gevorderd van [betrokkene 1].

[getuige 4] is vervolgens op 25 februari 2014 aangehouden op verdenking van afpersing van [betrokkene 1] of een poging daartoe. Diezelfde dag nog heeft [getuige 4] toegegeven dat hij in opdracht van ‘een paar hongerige wolven van de NLS’ naar [betrokkene 1] is gegaan. De NLS zou geld van [betrokkene 1] willen zien en de beschikking willen krijgen over een aan [betrokkene 4] toebehorende Seadoo, omdat die groepering door de moord op [slachtoffer] in een slecht daglicht was komen te staan.

In de daaropvolgende dagen is [getuige 4] vooral boos geweest. Boos over zijn aanhouding, terwijl [getuige 4] en de journalist [journalist] naar zijn zeggen een afspraak hadden gemaakt met de leiding van het RST om te spreken over de moord op [slachtoffer]:

De verhorende opsporingsambtenaren hebben [getuige 4] duidelijk gemaakt dat zij daarover geen beslissingen kunnen nemen. Daarvoor zou [getuige 4] bij de officier van justitie moeten zijn. [getuige 4] is echter op zijn strepen blijven staan. Op 27 februari 2014 heeft hij over de zaaksofficier van justitie weinig vleiende opmerkingen gemaakt. Hij heeft toen bovendien gezegd:

En:

Voor wat, hoort wat. Dat is een centraal thema in de gedachtewereld van [getuige 4], dat vaker zijn handelwijze bepaalt. Hij heeft bijvoorbeeld naar zijn zeggen in 2013 tegen betaling een op schrift gestelde tekst over de NLS uitgesproken in een radioprogramma van diezelfde [journalist].

De boze opmerkingen van [getuige 4] op 26 en 27 februari 2014 vonden in die zin weerklank, dat hij op 28 februari 2014 is heengezonden. Dat is een opmerkelijke beslissing, als wordt onderkend dat de verdenking tegen [getuige 4] van afpersing of een poging daartoe niet alleen steun vindt in diens eigen verklaring en in de verklaring van [journalist]. Er waren op dat moment bijvoorbeeld ook via telefoons verstuurde berichten beschikbaar, waaruit bleek dat via [betrokkene 22] en/of diens halfbroer [betrokkene 25] — die [betrokkene 25] wordt genoemd — de opdracht was uitgezet om [betrokkene 1] onder druk te zetten om een fors geldbedrag aan de NLS te betalen. Uit nadien opgenomen gesprekken kan eveneens worden opgemaakt dat (onder meer) [getuige 4] met de uitvoering van die opdracht werd belast.

Na zijn vrijlating heeft [getuige 4] contact gezocht met de vader van [betrokkene 1]. Volgens een door vader en zoon [betrokkene 1] gevoerd telefoongesprek heeft [getuige 4] bij die gelegenheid verteld dat hij voor 100 % achter [betrokkene 1] staat en heeft hij zijn diensten aan [betrokkene 1] aangeboden. Niet alleen richting de met opsporing en vervolging belaste autoriteiten, maar ook richting [betrokkene 1] heeft [getuige 4] dus duidelijk gemaakt dat hij open staat voor een onderhandelingsproces, waarin afspraken kunnen worden gemaakt over door [getuige 4] te verrichten diensten in ruil voor een tegenprestatie.

Tot afspraken met [betrokkene 1] is het niet gekomen, omdat [getuige 4] op 14 mei 2014 is aangehouden. Hij werd naar Nederland overgebracht om aldaar een nog openstaande gevangenisstraf van zeven jaren uit te zitten. Uit een door de officier van justitie opgemaakt proces-verbaal van 23 mei 2018 blijkt dat [getuige 4] in Nederland gewoon verder is gegaan met zijn pogingen om een tegenprestatie te verkrijgen voor door hem af te leggen verklaringen. Volgens het proces-verbaal van mr. Rip heeft [getuige 4] in Nederland wel kluisverklaringen afgelegd, maar zijn die vernietigd nadat was gebleken dat geen overeenstemming kon worden bereikt over de voorwaarden.

Als het niet linksom kan, dan maar rechtsom. Op 8 september 2016 is een interview met [getuige 4] gepubliceerd in de Volkskrant. Daarin heeft [getuige 4] beweerd dat hij op naam een verklaring heeft afgelegd bij het openbaar ministerie op Curaçao, over de opdrachtgevers van de moord op [slachtoffer]. De afspraak dat zijn naam niet bekend zou worden, is — aldus [getuige 4] in dat interview — geschonden:

Over de zaaksofficier van justitie heeft [getuige 4] zich in het interview, anders dan tijdens de verhoren in februari 2014, opvallend positief uitgelaten. Hij zou alleraardigst zijn gebeld door mr. Rip, voordat hij in mei 2014 werd aangehouden om naar Nederland te worden overgebracht. En al in februari 2014 zou [getuige 4], zo heeft hij in het interview gezegd, met de zaaksofficier van justitie hebben gesproken:

Na de publicatie van het interview in de Volkskrant is [getuige 4] vanzelfsprekend opnieuw gehoord. Hij heeft op 12 september 2016 herhaald dat hij met de zaaksofficier van justitie — die hij bij diens voornaam noemt — heeft afgesproken dat hij zich zelf zou melden om naar Nederland te worden overgebracht voor de tenuitvoerlegging van de hem opgelegde gevangenisstraf. Hij heeft daaraan toegevoegd:

Tijdens het verhoor van 12 september 2016 heeft [getuige 4] bevestigd dat hij op verzoek van [betrokkene 22] en [betrokkene 25] naar [betrokkene 1] is gegaan, om geld en een Seadoo op te eisen namens de NLS. Over de moord op [slachtoffer] heeft [getuige 4] toen evenwel niet willen praten, behalve dan de opmerking: ik sta achter wat er in de krant staat. [getuige 4] heeft namelijk op 12 september 2016 opnieuw voorwaarden gesteld, waaraan zou moeten worden voldaan voordat hij bereid is een verklaring af te leggen.

Het probleem voor [getuige 4] was dat in de visie van het openbaar ministerie geen goede reden bestond om aan die voorwaarden te voldoen. [getuige 4] had zijn kaarten in het interview op tafel gelegd. De buit was voor het openbaar ministerie al binnen. De vriendelijke woorden die [getuige 4] in de krant liet optekenen over de zaaksofficier van justitie brachten daar geen verandering in.

Daarna heeft [getuige 4], bij de rechter-commissaris als getuige gehoord in de zaak [betrokkene 1], vooral last gehad van geheugenverlies: hij kan zich niet herinneren dat hij betaald heeft gekregen om een tekst voor te lezen in een radioprogramma, hij kan zich niet herinneren wat die tekst inhield, hij kan zich niet herinneren dat is onderhandeld over door hem af te leggen verklaringen, hij kan zich niet herinneren dat hij als verdachte is verhoord, hij kan zich niet herinneren wie hem in een Nederlandse gevangenis heeft bedreigd, hij is niet helder genoeg om inhoudelijk te praten over het interview in de Volkskrant, hij kan zich niet herinneren dat hij met de journalist van de Volkskrant heeft gesproken over (vermeende) opdrachtgevers. Een andere vraag over de vermeende opdrachtgever(s) heeft [getuige 4] niet willen beantwoorden, naar zijn zeggen uit angst voor degenen die hem over die opdrachtgever(s) zouden hebben verteld. Die opmerking betekent dat het niet [betrokkene 1] kan zijn geweest die [getuige 4] het een en ander zou hebben verteld over de vermeende opdrachtgever(s).

De opstelling van [getuige 4] in de loop der jaren leert dat hij op zoek was naar een tegenprestatie. Of die van [betrokkene 1] of van het openbaar ministerie moest komen, lijkt hem aanvankelijk niet zoveel uit te maken. In eerste instantie heeft hij vooral ingezet op een tegenprestatie van [betrokkene 1]. Op 25 februari 2014 was [getuige 4] in elk geval helder, toen hij verklaarde over de reactie van [betrokkene 1] op de boodschap van [getuige 4] dat de NLS geld en een Seadoo eiste:

Dat [getuige 4] aanvankelijk dacht dat bij [betrokkene 1] meer te halen was dan bij het openbaar ministerie, kan bovendien worden opgemaakt uit het hiervoor al besproken telefoongesprek tussen [betrokkene 1] en diens vader en uit de onheuse kwalificatie die [getuige 4] aan de zaaksofficier van justitie heeft gegeven tijdens het verhoor van 27 februari 2014.

Tijdens zijn detentie in Nederland is [getuige 4] tot het inzicht gekomen dat hij zich voor een tegenprestatie beter op het openbaar ministerie kan richten. Misschien speelde daarbij wel een rol dat hij, ondanks een stevige verdenking, in februari 2014 naar huis werd gestuurd nadat hij dreigde zijn mond te houden als hij langer vast zou worden gehouden. Het openbaar ministerie leek dus bereid mee te bewegen. Nadat in Nederland echter geen overeenstemming kon worden bereikt over de voorwaarden die [getuige 4] stelde aan het gebruik van de door hem afgelegde kluisverklaringen, heeft hij met een mengeling van verleiding en druk geprobeerd via de Volkskrant het openbaar ministerie alsnog zo ver te krijgen dat een tegenprestatie zou worden geboden. Verleiding door ineens aardige woorden over de zaaksofficier van justitie te spreken. Druk door — in strijd met de waarheid — te beweren dat het openbaar ministerie zijn leven in gevaar heeft gebracht door op een zitting zijn naam te noemen als een man die een verklaring had afgelegd over degenen die opdracht tot de moord op [slachtoffer] zouden hebben gegeven.

Om een tipje van de sluier op te lichten, heeft [getuige 4] aan de journalist van de Volkskrant gezegd dat [betrokkene 1] hem in vertrouwen heeft genomen nadat hij in opdracht van [betrokkene 22] de dreigende boodschap van de NLS overbracht. [betrokkene 1] zou [getuige 4] toen hebben verteld dat drie rijke gokbazen — onder wie [betrokkene 10] — elk 200.000 gulden beschikbaar stelden voor een huurmoordenaar die [slachtoffer] moest doodschieten. Het motief volgens [getuige 4]: [slachtoffer] hield zich niet aan de afspraak om zijn mond te houden over de goksector die de partij van [slachtoffer] financierde. Eerst zouden mensen uit Venezuela zijn ingeschakeld, die onderzoek zouden hebben gedaan naar de dagelijkse routine van [slachtoffer]. Toen die mensen zich terugtrokken, zou [verdachte] aan zet zijn geweest:

In 2014 heeft [getuige 4] verklaard dat [betrokkene 1] nadrukkelijk ontkende bij de moord op [slachtoffer] betrokken te zijn geweest. Twee jaar later heeft [getuige 4] een compleet ander verhaal verteld aan een journalist. [betrokkene 1] zou niet alleen hebben toegegeven dat hij als moordmakelaar is opgetreden. [betrokkene 1] zou daarnaast hebben verteld wie de opdrachtgevers zijn geweest, wat het motief was en dat [verdachte] degene is geweest die [betrokkene 1] heeft ingeschakeld.

[getuige 4] heeft nooit uitgelegd waar deze koerswijziging vandaan komt. Hij heeft evenmin toegelicht waarom zijn uitlatingen tegenover een journalist wel de waarheid zouden zijn en zijn op 25 februari 2014 afgelegde verklaring tegenover opsporingsambtenaren niet. De doorzichtige poging van [getuige 4] om via dat interview alsnog een tegenprestatie van het openbaar ministerie te krijgen voor een door hem af te leggen verklaring, was tot mislukken gedoemd. Voor het openbaar ministerie was het interview in de Volkskrant namelijk meer dan voldoende, in combinatie met de enkele opmerking van [getuige 4] dat hij achter de inhoud van dat interview staat. Daarom zijn in het requisitoir dat in eerste aanleg is uitgesproken slechts vier zinnen gewijd aan de uitlatingen van [getuige 4].

Inhoudelijke argumenten, die duidelijk maken waarom [getuige 4] volgens het openbaar ministerie in het interview met een journalist van de Volkskrant wel en in 2014 niet de waarheid sprak, heb ik in dat requisitoir niet kunnen ontdekken. Die inhoudelijke argumenten zijn er niet.

In de eerste plaats niet, omdat [getuige 4] tegenover de journalist in elk geval niet de waarheid sprak toen hij beweerde dat het openbaar ministerie hem in levensgevaar heeft gebracht door zijn naam op een zitting te noemen als iemand die over de opdrachtgever(s) heeft verklaard. Waarom zouden, gegeven die leugen, de overige onderdelen van de in de krant opgetekende uitlatingen van [getuige 4] dan wel op waarheid berusten?

In de tweede plaats niet, omdat [getuige 4] — zoals de journalist heeft onderkend — slechts opmerkingen over vermeende opdrachtgevers heeft gemaakt die al lang en breed in het roddelcircuit en via de media waren verspreid. Dat [getuige 4] sprak over de gokmaffia en in dat verband onder meer de naam van [betrokkene 10] heeft genoemd, kan bezwaarlijk als specifieke wetenschap worden geduid die de uitlatingen van [getuige 4] aannemelijk maakt. Zelfs de toenmalige minister-president heeft dat, kort nadat [slachtoffer] was vermoord, publiekelijk gesuggereerd. Dat [verdachte] de schakel zou zijn geweest tussen de opdrachtgevers en [betrokkene 1], was in 2016 evenmin een opzienbarende boodschap. Dat standpunt had het openbaar ministerie reeds bij herhaling verkondigd — en dat kan niemand op Curaçao zijn ontgaan. Zelfs de vermeende inschakeling van huurmoordenaars uit Venezuela die de gangen van [slachtoffer] zouden zijn nagegaan, is een roddel die [getuige 4] heeft opgepikt van de journalist [journalist] — de journalist die niet alleen met [getuige 4] innig contact had, maar met zo'n beetje een ieder die spannende verhalen over de moord op [slachtoffer] kon vertellen, zelfs met een heus medium.

Ik kan die uitspraken over mensen uit Venezuela als roddel betitelen, omdat elk onderzoek naar de juistheid daarvan is uitgebleven. In de inleiding van dit pleidooi heb ik daarop al gewezen. Daarmee is de derde pijler geschetst van mijn standpunt dat het openbaar ministerie geen inhoudelijke argumenten kan geven voor de stelling dat [getuige 4] tegenover de journalist van de Volkskrant de waarheid zou hebben gesproken. Elk serieus onderzoek naar uitlatingen van [getuige 4] is achterwege gebleven. Dat geldt niet alleen voor de vermeende inzet van mensen uit Venezuela, maar bijvoorbeeld ook voor de betrokkenheid van de door [getuige 4] genoemde [betrokkene 32] bij de moord op [slachtoffer]. En is uitgezocht of de vermeende gokmaffia de partij van [slachtoffer] financierde, zoals [getuige 4] heeft gesteld? Als niet op basis van gedegen onderzoek kan worden vastgesteld dat deze elementen uit de in een krant opgenomen uitspraken van [getuige 4] juist zijn of juist kunnen zijn, kan onmogelijk worden volgehouden dat [getuige 4] in dat interview de waarheid heeft gesproken.

De vierde pijler houdt verband met de vaststelling dat [getuige 4] pas twee weken voor de moord op [slachtoffer] is teruggekeerd naar Curaçao, na een jarenlang verblijf in Nederland. Dat gegeven maakt het hoogst onwaarschijnlijk dat [betrokkene 1] juist [getuige 4] in vertrouwen zou hebben genomen. Het maakt het eveneens hoogst onwaarschijnlijk dat [betrokkene 1] diezelfde [getuige 4] zou hebben aangezocht als lijfwacht, zoals in het interview is vermeld. [getuige 4] was niet iemand die dichtbij [betrokkene 1] stond. Bovendien heeft het openbaar ministerie bij herhaling benadrukt dat [betrokkene 1] zoveel mogelijk in de schaduw opereerde, zich niet bloot gaf en zich afschermde. Bij dat beeld past op geen enkele manier dat [betrokkene 1] gevoelige informatie zou hebben gedeeld met [getuige 4], met wie hij jarenlang geen contact heeft gehad.

De vijfde pijler is dat [getuige 4] in zijn verhoor bij de rechter-commissaris weer is teruggekrabbeld, in die zin dat hij toen heeft gezegd dat hij zich niet kan herinneren dat hij met de journalist van de Volkskrant heeft gesproken over (vermeende) opdrachtgevers en dat hij tegenover de rechter-commissaris duidelijk heeft gemaakt dat hij niet van [betrokkene 1] maar van anderen iets heeft gehoord over (vermeende) opdrachtgevers. Dat zwabbergedrag doet afbreuk aan de geloofwaardigheid van [getuige 4] en aan de betrouwbaarheid van zijn uitlatingen.

Deze vijf pijlers volstaan om duidelijk te maken dat in eerste aanleg terecht is overwogen dat [getuige 4] geen rol kan spelen bij de beantwoording van de bewijsvraag.

Zijn optreden maakt hem ongeloofwaardig, zijn uitlatingen in een interview zijn aantoonbaar onbetrouwbaar. Ik vertrouw erop dat daarover door uw hof niet anders zal worden geoordeeld.’

In eerste aanleg heeft mr. Sulvaran bij pleidooi de processen-verbaal overgelegd die zijn opgemaakt van de verhoren van [getuige 5] in 2013. Dat zijn belangrijke documenten, omdat daarin opgenomen informatie bij uitstek relevant is voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaringen die [getuige 5] in 2017 en, vorige week, ter terechtzitting heeft afgelegd. Misschien kan het openbaar ministerie bij repliek uitleggen hoe de claim van volstrekte transparantie zich verhoudt tot de vaststelling dat het de verklaringen van [getuige 5] uit 2013 niet als processtukken in het dossier heeft gevoegd.

Op 5 juni 2013 is [getuige 5] voor de eerste keer als getuige gehoord. Hij heeft toen verklaard sinds 13 februari 2008 werkzaam te zijn bij de Marine, als milicien eerste klas. Op de vraag of hij in vaste dienst is, heeft [getuige 5] geantwoord:

()

Nadat hem de nodige vragen worden gesteld die betrekking hebben op de verdenking van witwassen en op [betrokkene 4], zijn aan [getuige 5] uit het niets vragen gesteld over [verdachte]. De eerste vraag is of hij [verdachte] kent. Nadat [getuige 5] heeft geantwoord dat hij [verdachte] kent van de politiek, is de vervolgvraag wat [getuige 5] nog meer over [verdachte] kan zeggen. [getuige 5] heeft daarop verteld dat hij weet dat [verdachte] minister van financiën is geweest, dat [verdachte] eigenaar is van [A] en dat [verdachte] de broer is van [betrokkene 10]. De verbalisanten zijn als volgt verder gegaan:

Op de vraag wat [getuige 5] daarover kan vertellen, heeft [getuige 5] in een schijnbaar vloeiend betoog het volgende gezegd:

()

In het kader van de toetsing van die verklaringen kom ik er bovendien niet onderuit om te constateren dat in het dossier op geen enkele wijze verslag is gedaan van onderzoek naar de hooggeplaatste persoon bij CPS of CPA, waarover [getuige 5] heeft gesproken. Daaruit volgt dat uw hof en de verdediging ervan uit moeten gaan dat bijvoorbeeld niet eens is geprobeerd om hooggeplaatste personen bij CPS/CPA te horen over bijvoorbeeld hun relatie met [verdachte] en over hun verstandhouding met [slachtoffer]. Dat verzuim betekent volgens mij dat ofwel dat het openbaar ministerie zelf reeds inziet dat geen geloof kan worden gehecht aan de verklaringen die [getuige 5] in 2017 heeft afgelegd ofwel dat het openbaar ministerie alleen is geïnteresseerd in een veroordeling van [verdachte]. De tweede optie wordt in de volksmond als tunnelvisie aangeduid. Indien de eerste optie juist is, kan ik niet begrijpen dat het openbaar ministerie desalniettemin de verklaringen van [getuige 5] als onderdeel van een te volgen bewijsconstructie presenteert. Indien de tweede optie juist is, dan is van een evenwichtige en zorgvuldige zoektocht naar de waarheid geen sprake geweest.

Er is nog een laatste aspect dat de aandacht verdient. Dat heeft te maken met het arbeidsverleden van [getuige 5] bij de militie, eerst de Antilliaanse militie en na 10 oktober 2010 de Curaçaose militie. [getuige 5] heeft zijn verklaring immers opgehangen aan de beëindiging van zijn arbeidscontract. [getuige 5] zou naar zijn zeggen werkloos worden. Het is volgens [getuige 5] deze mededeling die [betrokkene 4] zou hebben gebracht tot de verzekering dat [getuige 5] altijd werk zou kunnen vinden bij ofwel [A] ofwel CPS/CPA, omdat [betrokkene 4] personen bij die bedrijven in zijn macht had door een klusje dat [betrokkene 4] zou moeten opknappen. Met andere woorden: het vermeende gesprek zou zijn basis hebben gevonden in de zorgen van [getuige 5] over een aanstaande werkloosheid.

Die basis valt weg — en de verklaringen van [getuige 5] over het gesprek met [betrokkene 4] zijn gefalsificeerd — als aannemelijk is dat [getuige 5] helemaal niet werkloos zou worden. Het gegeven dat [getuige 5] ter zitting heeft verklaard dat hij altijd goede beoordelingen heeft gekregen tijdens zijn dienstverband bij de militie en de vaststelling dat [getuige 5] in elk geval tot en met 2017 bij de militie heeft gewerkt, zijn in dat verband reeds belangrijke aanknopingspunten. Zij maken het onwaarschijnlijk dat [getuige 5] in april of mei 2013 met een beëindiging van zijn dienstverband werd geconfronteerd.

Als ik [getuige 5] ter zitting goed heb begrepen, was dat toch het geval. Iedereen bij de militie moest in die periode met ontslag, zo heeft hij verklaard. Dat kan niet waar zijn. In de eerste plaats niet, omdat een zoektocht op het internet mij afgelopen weekend heeft geleerd dat het aantal arbeidsplaatsen bij defensie, marine en militie in 2013 niet is gedaald, maar juist is gestegen. Op p. 94 van de Landsverordening van 19 oktober 2017, houdende vaststelling van de jaarrekening van Curaçao voor het jaar 2013 zijn de exacte cijfers vermeld: in 2012 werden door het land 126 arbeidsplaatsen bij die eenheden gefinancierd, in 2013 ging het om 164 arbeidsplaatsen. Anders dan [getuige 5] heeft verklaard, moesten miliciens niet naar aan andere baan uitkijken. Het aantal door Curaçao betaalde arbeidsplaatsen bij defensie, marine en militie is in 2013 juist met ongeveer 30 % gestegen.

In de tweede plaats kan de uitspraak van [getuige 5] niet waar zijn, gelet op hetgeen hij op 5 juni 2013 heeft gezegd:

De bewering van [getuige 5] dat hij kort voor de moord op het punt stond om werkloos te worden, wordt tegengesproken door deze verklaring. Een maand na de moord op [slachtoffer] heeft deze getuige zelf gezegd dat zijn aanstelling bij de Marine is verlengd tot in ieder geval september 2014. [getuige 5] zou dus niet werkloos worden — en daarmee valt de basis onder zijn verklaring over het gesprek met [betrokkene 4] weg.

Het is hoe dan ook verontrustend dat het openbaar ministerie in de opmerking van [getuige 5] over de verlenging van zijn aanstelling geen aanleiding heeft gevonden om, na de verklaringen van [getuige 5] in 2017, uitgebreid onderzoek te (doen) verrichten naar het arbeidsverleden van [getuige 5]. Ter zitting heeft [getuige 5] verklaard dat hij in februari 2008 is begonnen met de opleiding en dat zijn aanstellingen sindsdien met steeds zes maanden (bij de Antilliaanse militie) of met een jaar (bij de Curaçaose militie) zijn verlengd, tot aan zijn vertrek in 2018. Ik betwijfel of dat klopt. De informatie die kan worden gevonden op de website van het Commandement der Zeemacht Caribisch Gebied, onderdeel van de Nederlandse Marine, czmcarib.com, vertelt in elk geval een ander verhaal. Een loopbaan bij de Curaçaose militie (CURMIL) start met een opleiding die een jaar duurt. Als die opleiding succesvol is afgerond, wordt een arbeidsovereenkomst voor de duur van vier jaren gesloten, die daarna bij goed functioneren wordt verlengd tot de maximale leeftijd van 30 jaar.

Ik wil best aannemen dat [getuige 5] tijdens zijn dienstverband bij de militie elke zes maanden of elk jaar werd beoordeeld. Ik wil ook best aannemen dat na 10 oktober 2010 is gesproken over aangepaste opleidingseisen voor degenen die bij CURMIL werden aangesteld. Maar zijn onafgebroken loopbaan bij de militie veronderstelt op basis van de informatie van het Commandement dat hij na afronding van zijn opleiding, in februari of maart 2009, een dienstverband van vier jaar is aangegaan en dat daarna zijn dienstverband is verlengd tot het moment dat de dag van zijn 30e verjaardag. En zelfs als zijn dienstverband in eerste instantie ‘slechts’ werd verlengd tot of tot en met september 2014, was van een aanstaande werkloosheid in april of mei 2013 geen sprake. De aanstelling van [getuige 5] liep gewoon door. Alle bekende gegevens wijzen daarop. En dat betekent dat zijn verklaringen niet kunnen kloppen.

()

() Speculatief is bijvoorbeeld ook de overweging van het gerecht dat goed voorstelbaar is dat [getuige 5] in 2013 en in 2014 niet bereid was om te verklaren, maar in 2017 wel toen [betrokkene 1] was veroordeeld en achter slot en grendel zat. ’

Zowel [getuige 1] als [getuige 2] is in mei 2014 tweemaal als getuige gehoord: eerst op 1 mei 2014 en vervolgens enkele dagen later op 5 mei 2014. [getuige 1] is ook op 5 augustus 2014, 22 maart 2016 en 20 april 2016 door opsporingsambtenaren gehoord. [getuige 2] is nogmaals gehoord op 5 augustus 2014, 15 maart 2016 en 2 juni 2016. In de strafzaak tegen [betrokkene 1] hebben beide getuigen in het voorjaar van 2018 een verklaring bij de rechter-commissaris afgelegd, in de strafzaak tegen [verdachte] is dat (met de door uw hof aangebrachte beperking) gebeurd in november 2020.

Volgens de verklaring die [getuige 1] op 1 mei 2014 heeft afgelegd, heeft hij [betrokkene 1] voor het eerst ‘gewoon overdag’ gezien op het kantoor van [A]. [getuige 2] maakte [getuige 1] toen attent op [betrokkene 1]. [getuige 2] vertelde bij die gelegenheid, aldus [getuige 1], dat [betrokkene 1] net terug uit Nederland was. Alle andere keren kwam [betrokkene 1] nadat het kantoor was gesloten en alle andere werknemers dan [getuige 1] waren vertrokken: daarom moest [getuige 1] naar zijn zeggen [betrokkene 1] steeds binnenlaten. Na die eerste keer overdag, kwam [betrokkene 1] volgens [getuige 1] een aantal weken niet, om vervolgens in één week tijd vier- of vijfmaal te komen, steeds na 17.00 uur. In deze verklaring van 1 mei 2014 heeft [getuige 1] het dus over vijf of zes bezoeken voorafgaand aan 5 mei 2013: eenmaal overdag en vier- of vijfmaal na sluitingstijd.

Het eerste bezoek waarover [getuige 1] op 1 mei 2014 heeft gesproken, moet in april 2013 hebben plaatsgevonden: in die maand was [betrokkene 1], die tussen 15 en 30 maart 2013 in Nederland verbleef, net terug. Omdat het kantoor van [A] op 30 maart 2013, 31 maart 2013 en 1 april 2013 (tweede Paasdag) was gesloten, kan dat eerste bezoek niet eerder dan op 2 april 2013 zijn geweest. Ik merk op dat [getuige 1] heeft verklaard dat hij ten tijde van zijn dienstverband bij [A] in 2011–2012 [betrokkene 1] nimmer heeft gezien.

In zijn verklaring van 5 mei 2014, enkele dagen later, heeft [getuige 1] verklaard dat [betrokkene 1] in april 2013 vaak kwam, misschien niet elke dag, maar wel vaak. Dat lijkt te suggereren dat [betrokkene 1] vaker dan vijf of zes keer op het kantoor van [A] is geweest. Ik stel vast dat de verbalisanten daarover tijdens het verhoor van 5 mei 2014 geen opheldering aan [getuige 1] hebben gevraagd.

In zijn verklaring van 5 mei 2014 heeft [getuige 1] het volgende gezegd in antwoord op de vraag of de bezoeken van [betrokkene 1] samenvielen met opdrachten van [verdachte] om contant geld bij de bank op te halen:

[getuige 1] heeft in zijn verklaringen van 1 en 5 mei 2014 bovendien duidelijk gemaakt dat hij niet weet waarom [betrokkene 1] op het kantoor van [A] kwam. Hij heeft daaraan toegevoegd:

Het enige dat [getuige 1] in mei 2014 is bijgebleven is dat [betrokkene 1] een keer binnen zou zijn gekomen met een volle, bruine, papieren zak. [betrokkene 1] zou het kantoor van [verdachte] nadien hebben verlaten met eenzelfde, gevulde zak — en het zou [getuige 1] zijn opgevallen dat [verdachte] na het vertrek van [betrokkene 1] een soortgelijke zak in zijn handen had. Wat in de zak van [betrokkene 1] of in de zak van [verdachte] zat, heeft [getuige 1] niet kunnen waarnemen.

Hoe anders zijn de verklaringen die [getuige 2] op 1 en 5 mei 2014 heeft afgelegd. Volgens deze getuige kwam [betrokkene 1] al voor de verkiezingen in 2012, soms elke dag en soms om de twee dagen, op het kantoor van [A]. Bij de rechter-commissaris heeft [getuige 2] zelfs gezegd dat [betrokkene 1] al sinds de oprichting van MFK — in 2010 — kwam. Vanaf de zomer van 2010 of 2012 ([getuige 2]) of vanaf april 2013 ([getuige 1]): dat is een opmerkelijk verschil. Ik constateer dat de verbalisanten in die ongerijmdheid, die toch bepaald in het oog springt, geen aanleiding hebben gezien om daarover nadere vragen aan [getuige 1] of [getuige 2] te stellen.

Anders dan [getuige 1], heeft [getuige 2] reeds in mei 2014 beweerd te weten waarom [betrokkene 1] op het kantoor van [A] kwam. [betrokkene 1] zou geld hebben opgehaald. Volgens [getuige 2] zou hij — en dus niet [getuige 1] — de deur voor [betrokkene 1] hebben opengedaan en bovendien:

In dit verhoor op 1 mei 2014 heeft [getuige 2] het dus over twee geldtransacties: één keer geld in een enveloppe en één keer geld in de broekzakken. Dat aantal van twee is enkele dagen later, tijdens het verhoor van 5 mei 2014, spectaculair gestegen. In eerste instantie heeft [getuige 2] in dat tweede verhoor moeten toegeven dat hij nimmer heeft gezien dat [verdachte] aan [betrokkene 1] geld heeft overhandigd. Vervolgens heeft [getuige 2] op 5 mei 2014 zonder blikken of blozen beweerd dat soms een- of tweemaal per week door [verdachte] geld werd gegeven aan [betrokkene 1]:

En dat zou ook na de moord op [slachtoffer] zijn gebeurd:

Het zou voor de hand liggen om over die explosieve toename kritische vragen aan [getuige 2] te stellen. Die zijn echter uitgebleven. De verbalisanten slikten alles voor zoete koek. Met echte waarheidsvinding heeft zo'n opstelling vanzelfsprekend niets te maken. Dat blijkt ook als wordt onderkend dat [getuige 2] in antwoord op de hem gestelde vraag hoe lang [betrokkene 1] op het kantoor van [A] bleef, heeft gezegd:

Dat [getuige 2] naar eigen zeggen al was vertrokken voordat [betrokkene 1] het kantoor van [A] verliet, kan niet anders betekenen dan dat hij nooit heeft kunnen zien dat [betrokkene 1] met een enveloppe of met een broekzak vol geld vertrok. Dat [getuige 2] niet met die evidente tegenstrijdigheid is geconfronteerd, verbaast mij niet.

Op 15 maart 2016 heeft [getuige 2] het volgende verklaard:

Ik ga ervan uit dat deze uitleg betrekking heeft op die ene keer dat [betrokkene 1] volgens de eerste verklaring van [getuige 2], afgelegd op 1 mei 2014, met een enveloppe met geld het pand van [A] zou hebben verlaten. [getuige 2] herkende de enveloppe naar zijn zeggen aan de kleur (wit), aan de vorm en aan de wijze waarop de enveloppe door de bank dicht was geniet. Het is opmerkelijk dat [getuige 2] op dit punt details heeft verteld, die hij in zijn verklaringen van 1 en 5 mei 2014 niet heeft genoemd. Het geheugen werkt bij [getuige 2] kennelijk anders dan bij de rest van de mensheid: waar het gebruikelijk is dat met het verstrijken van de tijd de herinnering aan details vervaagt, is [getuige 2] in 2016 met een serie van bijzonderheden gekomen die hij bijna twee jaren daarvoor niet heeft benoemd. Een vraag daarover is hem door de verbalisanten niet gesteld. Natuurlijk niet, zo meen ik inmiddels te kunnen zeggen.

De verklaring van [getuige 2] van 15 maart 2016 wordt nog frappanter, als de volgende passages in ogenschouw wordt genomen:

De getuige die op 1 mei 2014 vertelde tweemaal te hebben gezien dat [verdachte] geld aan [betrokkene 1] zou hebben gegeven, de getuige die op 5 mei 2014 beweerde dat [verdachte] soms een- of tweemaal per week geld overhandigde aan [betrokkene 1], die getuige heeft op 15 maart 2016 verklaard dat [betrokkene 1] in de maand voor het overlijden van [slachtoffer] soms tweemaal per dag kwam en dat [betrokkene 1] altijd het kantoor verliet met een enveloppe of met een zak geld. Uitgaande van 20 werkdagen tussen 1 april 2013 en 5 mei 2013 en van twee bezoeken per dag — zou het dus volgens deze verklaring om maar liefst 40 geldoverdrachten gaan. En nog steeds hebben de verbalisanten daarin geen aanleiding gezien zich wat kritischer op te stellen of om in elk geval aan de getuige te vragen waar die wonderbaarlijke vermenigvuldiging vandaan komt.

Volgens [getuige 1] liegt [getuige 2] dan ook. Dat heeft [getuige 1] op 22 maart 2016 verklaard. Hij heeft daarover het volgende gezegd:

Volgens [getuige 1] had hij een bedoeling met die enveloppen-wissel. Hij vond het namelijk vreemd dat [verdachte] contact had met [betrokkene 1]:

En daarom had [getuige 1] naar zijn zeggen een plannetje bedacht. Door het geld in een bruine enveloppe te doen, kon hij zien of [betrokkene 1] geld meenam. Het was volgens [getuige 1] 100 % dezelfde enveloppe, gekreukeld aan de onderzijde en de bovenzijde. Kreukels die [getuige 1], zoals de held in een spannende politieserie, zelf had aangebracht om de enveloppe te kunnen herkennen.

Op 20 april 2016 heeft [getuige 1] daaraan toegevoegd dat hij twee- of driemaal heeft gezien dat [betrokkene 1] met een enveloppe of een zak het kantoor van [A] verliet.

[getuige 1] heeft op één onderdeel gelijk: [getuige 2] liegt. Maar daarmee houdt het gelijk van [getuige 1] wel op. Dat blijkt al bij zorgvuldige bestudering van de verklaringen van [getuige 1]. Ik breng bijvoorbeeld in herinnering dat [getuige 1] volgens zijn verklaring van 1 mei 2014 in totaal vijf of zes bezoeken van [betrokkene 1] heeft waargenomen en dat het eerste bezoek zou hebben plaatsgevonden na 1 april 2013. Op 5 mei 2014, enkele dagen na de eerste verklaring, is de bezoekfrequentie in de verklaring van [getuige 1] reeds aanmerkelijk toegenomen: [betrokkene 1] kwam in april 2013 misschien niet elke dag, maar wel vaak. Bijna twee jaar later is de bezoekfrequentie ineens meer dan vertienvoudigd: volgens de verklaring van 22 maart 2016 kwam [betrokkene 1] al in februari 2013 een- of tweemaal in de week en dan een- of tweemaal per dag, terwijl [betrokkene 1] in maart en april 2013 zelfs elke dag tweemaal op bezoek zou zijn geweest. Als we de uitspraken van [getuige 1] in maart 2016 moeten geloven, dan zou [betrokkene 1] in februari 2013 ongeveer 4–16 keer in het pand van [A] moeten zijn geweest en in de maanden maart en april 2013 nog eens zo'n 70 keer.

Is aan [getuige 1] gevraagd om die explosieve stijging uit te leggen? Natuurlijk niet.

In mei 2014 heeft [getuige 1] bovendien nadrukkelijk gezegd nimmer te hebben gezien dat [verdachte] aan [betrokkene 1] geld zou hebben meegegeven. Hij heeft toen bovendien expliciet verklaard dat hij geen verband kan leggen tussen een bezoek van [betrokkene 1] enerzijds en een opdracht van [verdachte] om contant geld bij een bank te halen anderzijds. In maart 2016 heeft hij toch ineens geld gehaald bij een bank, heeft hij een enveloppentruc toegepast alsof hij de heldenrol in een goede politieserie speelde en heeft hij vervolgens waargenomen dat [betrokkene 1] die met geld gevulde enveloppe meenam. In april 2016 heeft [getuige 1] bovendien ineens verklaard te hebben gezien dat [betrokkene 1] een aantal malen met een enveloppe het pand van [A] verliet.

Is aan [getuige 1] gevraagd hoe het één uit 2014 is te rijmen met het ander uit 2016? Is hem gevraagd waarom hij het verhaal over witte en bruine enveloppen die [betrokkene 1] mee zou hebben genomen niet eerder heeft verteld? Is hem gevraagd hoe het kan dat hij [betrokkene 1] na diens aanhouding niet herkende van een in de krant gepubliceerde foto, als hij zo'n 80 keer de deur voor [betrokkene 1] zou hebben opgedaan? Natuurlijk niet. Als deze zaak niet om een uiterst serieus delict zou gaan, waarbij voor alle betrokkenen veel op het spel staat, zou ik zowel de verklaring van [getuige 1] als het niveau van de verbalisanten als lachwekkend kwalificeren.

Al bij nauwgezette bestudering van de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] blijkt dat daarin geen serieuze aanknopingspunten kunnen worden gevonden voor de veronderstelling dat [verdachte] grote geldbedragen aan [betrokkene 1] zou hebben gegeven — laat staan dat die in verband kunnen worden gebracht met de moord op [slachtoffer]. Deze getuigen, waarvan de een de ander heeft beschuldigd van liegen, hebben zo sterk wisselende verklaringen afgelegd dat de betrouwbaarheid daarvan in de kern is aangetast. [getuige 1] heeft in 2014 gezegd geen overdracht van geld te hebben gezien en geen verband te kunnen leggen met opnames van contant geld bij een bank, om in 2016 zonder kenbare schaamte een heel ander verhaal te vertellen waarin hij voor zichzelf een heldenrol heeft opgeëist. [getuige 2] heeft zonder kenbare gewetensproblemen beweerd dat hij heeft gezien dat [betrokkene 1] tweemaal in totaal (1 mei 2014), een- of tweemaal per week (5 mei 2014) of altijd (15 maart 2016) met een enveloppe of met een zak geld wegging — terwijl hij zelf duidelijk heeft gemaakt dat hij dit helemaal niet heeft kunnen zien, omdat hij al lang en breed het pand van [A] had verlaten voordat [betrokkene 1] vertrok. Ik stel bovendien vast dat het aantal bezoekmomenten van [betrokkene 1] aan het kantoor van [A] bij beide getuigen in de loop der tijd is geëxplodeerd, zonder dat daarvoor enige uitleg is gegeven.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat in 2014 is geoordeeld dat de door deze getuigen afgelegde verklaringen niet konden bijdragen aan de vaststelling van ernstige bezwaren tegen [verdachte]. Het ligt voor de hand dat [getuige 2] en [getuige 1] door die beslissing hebben gemeend er in hun nadien afgelegde verklaringen een schepje bovenop te moeten doen. Beide getuigen komen dan met fabeltjes die zo ongeloofwaardig zijn dat daaraan in gemoede geen voor [verdachte] belastende betekenis kan worden toegekend.

Het heeft me dan ook verbaasd dat zowel het hof in de zaak [betrokkene 1] als het gerecht in de zaak [verdachte] (passages uit) de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] voor het bewijs heeft gebruikt. Die verbazing heeft vervolgens mijn angst gevoed dat feiten en rationele argumenten er in deze zaak niet toe doen. Ik snap namelijk werkelijk niet hoe het hof in de zaak [betrokkene 1] de verschillen in en tussen de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] over de bezoekfrequentie van [betrokkene 1] heeft kunnen wegschrijven met de overweging dat [betrokkene 1] ‘regelmatig’ alleen kwam om [verdachte] te ontmoeten, en soms met een andere persoon. Heeft het gerechtshof met ‘regelmatig’ de vijf of zes bezoeken op het oog gehad, waarover [getuige 1] op 1 mei 2014 heeft verklaard — of doelde het op de meer dan tachtig bezoeken waarover diezelfde getuige op 22 maart 2016 verhaalde? En: kwam [betrokkene 1] volgens het hof regelmatig vanaf april 2013, zoals volgt uit de verklaring van [getuige 1] van 1 mei 2014, of kwam [betrokkene 1] al vanaf 2010 of de zomer van 2012 zoals [getuige 2] heeft beweerd? Ik begrijp evenmin dat het hof uitgebreid de verklaring van [getuige 1] van 22 maart 2016 heeft geciteerd en die als overtuigend heeft aangemerkt, zonder een enkele overweging te wijden aan de onvermijdelijke vaststelling dat diezelfde getuige in zijn verklaringen van 1 en 5 mei 2014 echt een geheel ander verhaal heeft verteld. En ik kan er niet bij dat het hof de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] in een en dezelfde adem heeft genoemd — en het daarmee doet voorkomen alsof die verklaringen elkaar versterken, terwijl deze getuigen toch werkelijk op alle toetsbare kernonderdelen een verschillend verhaal hebben verteld.

Mijn verbazing en onbegrip richten zich in gelijke zin op het vonnis dat in eerste aanleg is gewezen in de zaak [verdachte]. Ook daarin is zonder enige uitleg de verklaring van [getuige 1] van 22 maart 2016 gebruikt over de bezoeken van [betrokkene 1] — en zijn de eerdere verklaringen van deze getuige over dit onderwerp als sneeuw voor de zon verdwenen. In de verklaringen van [getuige 2] is eveneens naar hartenlust geknipt en geplakt. Tot mijn verbazing heeft de rechter in eerste aanleg zowel het verhaal van [getuige 1] als het verhaal van [getuige 2] over de enveloppe met geld voor het bewijs gebruikt — terwijl reeds uit de kwalificatie van leugenaar, die [getuige 1] in dit verband aan [getuige 2] heeft gegeven, blijkt dat het onmogelijk is dat beide verhalen waar zijn.

Ik blijf het zeggen: de feiten en alleen de feiten zouden beslissend moeten zijn.

Dat geldt ook voor de beoordeling van het bezoek van de broer van [betrokkene 1] aan het kantoor van [A], nadat [betrokkene 1] was aangehouden. Wat hebben [getuige 1] en [getuige 2] daarover verteld?

Volgens [getuige 1] kwam die broer eerst in de ochtenduren, toen [verdachte] niet aanwezig was (en [getuige 2] trouwens evenmin). Dezelfde middag zou de broer van [betrokkene 1] terug zijn gekomen en toen zou hij wel met [verdachte] hebben gesproken. [verdachte] zou gedurende dat onderhoud de spreekkamer hebben verlaten om in zijn werkkamer geld te pakken. De rechterbroekzak van [verdachte] zou bij terugkeer naar de spreekkamer vol met briefjes van 100 gulden hebben gezeten — en diezelfde broekzak van [verdachte] zou volgens [getuige 1] leeg zijn geweest nadat de broer van [betrokkene 1] was vertrokken.

[getuige 2] heeft hierover een ander verhaal verteld. Of beter: verhalen. Deze getuige heeft het namelijk ook bij dit onderwerp gepresteerd om binnen enkele dagen twee verklaringen af te leggen die haaks op elkaar staan. Op 1 mei 2014 heeft [getuige 2] verklaard dat de broer van [betrokkene 1] op enig moment is langsgekomen en dat [verdachte] zich voor die broer verstopte: [verdachte] was wel aanwezig, maar hij zou hebben gedaan alsof hij er niet was. Een paar dagen later zou de broer van [betrokkene 1] terug zijn gekomen. [getuige 2] heeft die broer toen wel samen met [verdachte] naar een spreekkamer zien lopen, maar:

Op 5 mei 2014 heeft [getuige 2] iets anders verzonnen. Terwijl hij op 1 mei 2014 nog vertelde dat hij de broer van [betrokkene 1] niet heeft zien vertrekken, heeft hij op 5 mei 2014 het volgende beweerd:

[getuige 2] is dus een getuige die op 1 mei 2014 heeft gezegd dat hij niet heeft gezien dat de broer van [betrokkene 1] vertrok en op 5 mei 2014, vier dagen later, heeft verteld dat hij heeft gezien dat de broer van [betrokkene 1] het pand verliet en dat [verdachte] zonder geld in de broekzak achterbleef. Dat is bijzonder. Ik vind het nog opmerkelijker — of beter: zorgelijk — dat een rechter desalniettemin in de bewijsoverwegingen een beroep heeft gedaan op verklaringen van die getuige.

De broer van [betrokkene 1] heet [betrokkene 34]. Uit een mail van de getuige [getuige 11] blijkt dat [betrokkene 34] op 11 februari 2014 langs is geweest en dat hij zich heeft voorgesteld als iemand van het bedrijf [E]. Uit de daaropvolgende mails kan worden afgeleid dat de broer van [betrokkene 1], anders dan [getuige 1] heeft verklaard, niet dezelfde middag is teruggekomen.

Volgens een proces-verbaal van bevindingen blijkt uit opgenomen telefoongesprekken dat [betrokkene 34] [betrokkene 1] een geldbedrag van [verdachte] heeft ontvangen, dat (ten dele) zou zijn gebruikt om de raadsvrouw van [betrokkene 1] te betalen. [betrokkene 34] zou daarenboven door die advocaat zijn geïnstrueerd over de inhoud van een door hem af te leggen verklaring. Het is belangrijk ook in dit verband feit van fictie te onderscheiden. Dat [betrokkene 34] voorafgaand aan het verhoor op 10 juli 2014 naar de raadsvrouw van zijn broer is gegaan, kan — gelet op de inhoud van enkele telefoongesprekken en met het oog op de waarnemingen die zijn gedaan in het kader van een observatie buiten het kantoor van deze advocaat — feitelijk worden vastgesteld. Dat [betrokkene 34] bij die gelegenheid zou zijn geïnstrueerd over de inhoud van zijn af te leggen verklaring, kan evenwel met geen mogelijkheid uit die telefoongesprekken worden afgeleid. Een advocaat kan en mag bijvoorbeeld uitleg geven over de reikwijdte van het verschoningsrecht of over het verloop van een verhoor door opsporingsambtenaren. Een advocaat kan en mag evenwel niet de inhoud van een verklaring dicteren. De suggestie dat de raadsvrouw de inhoud van de door [betrokkene 34] af te leggen verklaring aan hem heeft voorgezegd, is een niet door enig feit onderbouwde — en daarmee: lasterlijke — beschuldiging aan het adres van deze advocaat.

Heeft [betrokkene 34] dan geld gekregen van [verdachte] voor de met de rechtsbijstand van die advocaat gemoeide kosten? Volgens het hof, in zijn vonnis in de zaak [betrokkene 1], wel. Dat zou niet alleen uit de verklaring van [getuige 1] volgen, maar ook uit afgeluisterde telefoongesprekken. Welk telefoongesprek dan? Ik nodig uw hof en het openbaar ministerie uit om mij nu te onderbreken en mij te wijzen op een passage uit de transcriptie van een telefoongesprek die wijst of kan wijzen op zo'n betaling van [verdachte] aan [betrokkene 34]. Ik vraag niet veel: het hoeft maar één passage uit een telefoongesprek te zijn. Ik weet niet of de raadsvrouw is betaald door de familie van [betrokkene 1] — en dat gaat me ook niets aan — maar als volgens mij iets uit de telefoongesprekken blijkt, dan is het dat de moeder van [betrokkene 1] daarvoor geld had gereserveerd, dat [betrokkene 35] is aangespoord om geld te bemachtigen bij een guy die een voertuig moet verkopen en wiens telefoonnummer aan diens moeder moet worden gevraagd en dat Bryan [betrokkene 1] een lening bij zijn werkgever heeft afgesloten. Het heeft mij daarom gestoord dat het hof heeft verwezen naar een opmerking in een proces-verbaal van bevindingen, waarin inderdaad is gesteld dat afgeluisterde telefoongesprekken bevestigen dat Bryan [betrokkene 1] met het oog op een betaling van de raadsvrouw van zijn broer een geldbedrag van [verdachte] heeft ontvangen, zonder dat het hof de achterliggende telefoongesprekken in zijn beoordeling heeft betrokken. Dat is wat mij betreft niet zoals het hoort. Er is namelijk, zoals gezegd, niet één telefoongesprek dat wijst op een betaling ten behoeve van de kosten van rechtsbijstand aan [betrokkene 1] — en als dat anders zou zijn, als ik iets over het hoofd heb gezien, dan is wat mij betreft nu het moment gekomen om mij te corrigeren.

Volledigheidshalve wijs ik op de verklaring van Hanson van 4 juni 2015, waarin hij heeft uitgelegd naar welke mensen hij — met de vader van [betrokkene 1] — is gegaan om geld voor [betrokkene 1] op te halen.

Het moet gaan om de feiten — en niet om een insinuatie van een verbalisant in een proces-verbaal van bevindingen die geen enkele grondslag vindt in opgenomen telefoongesprekken of in andere onderzoeksresultaten. Mag ik er in dit verband nog op wijzen dat de herhaalde suggestie in het dossier dat een enorm bedrag zou zijn betaald voor de moord op [slachtoffer] — in welk verband bedragen zijn genoemd als een miljoen gulden, anderhalf miljoen gulden en 500.000 Amerikaanse dollars — toch wel in schril contrast staat met de kennelijk nogal moeizame zoektocht naar geld om de advocaat van [betrokkene 1] te betalen? Als [betrokkene 1] inderdaad zoveel geld zou hebben ontvangen, is niet te begrijpen dat zoveel moeite moest worden gedaan om her en der geld bij elkaar te schrapen om de kosten van rechtsbijstand te dekken.

[verdachte] heeft ter zitting verklaard dat hij zich kan voorstellen dat [betrokkene 34] langs is gekomen met het verzoek om ‘leefgeld’. Als ik het goed heb begrepen, is die uitspraak niet op een daadwerkelijke herinnering gebaseerd maar heeft [verdachte] daarmee veeleer een invulling op basis van het dossier gegeven. Als hij geld heeft gegeven aan [betrokkene 34], dan is dat een beperkt bedrag geweest van maximaal een paar honderd gulden. Dan heeft [verdachte] [betrokkene 34] geholpen, omdat hij zich niet kon — en overigens nog steeds niet kan — voorstellen dat [betrokkene 1] betrokken is geweest bij de moord op [slachtoffer], omdat hij van huis uit heeft geleerd dat hij niet de aangewezen persoon is om mensen te veroordelen en omdat zijn moeder hem heeft ingeprent dat mensen in nood moeten worden geholpen. In het afgelopen jaar heb ik geleerd dat die les binnen het gezin waarin [verdachte] groot is gebracht serieus wordt genomen: vele mensen op dit eiland worden financieel of anderszins geholpen. Het spreekt intussen vanzelf dat een mogelijk door [verdachte] aan [betrokkene 34] overhandigd bedrag van een paar honderd gulden op geen enkele wijze in relatie kan worden gebracht met de moord op [slachtoffer].

()

Zoals gezegd: op verzoek van de verdediging heeft [betrokkene 33] van recherchebureau A FONDO onderzoek verricht, onder meer naar de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2]. Zij heeft in dat kader de werktijden van beide getuigen onder de loep genomen. Daarover zijn [getuige 1] en [getuige 2], in elk geval aanvankelijk, in hun verklaringen redelijk eenduidig geweest. [getuige 1] heeft gezegd dat alle personeelsleden rond 17.00 uur het pand van [A] verlieten en dat hij — met [verdachte] — de enige was die wel eens langer bleef. [getuige 2] heeft verklaard dat hij op dinsdag en donderdag les gaf en dan om 17.00 uur vertrok bij [A]. Op de andere dagen zou hij rond 17.30–17.45 uur zijn vertrokken. Bij de rechter-commissaris heeft [getuige 2] zowel in 2018 als in 2020 overigens weer een geheel ander verhaal verteld over zijn werktijden. Hij zou, zo zegt [getuige 2] in 2018, nooit om 17.00 uur klaar zijn geweest met zijn werk en hij vaak, ‘heel veel’, pas tussen 19.00 uur en 19.30 naar huis zijn gegaan. Hij zou, zo heeft [getuige 2] op 18 november 2020 herhaald, tot ‘heel laat’ hebben gewerkt.

Werknemers van [A] moesten via een prikklok hun werktijden vastleggen. [getuige 2] heeft in november 2020 bij de rechter-commissaris ontkend dat hij gebruik maakte van die prikklok. Dat is aantoonbaar in strijd met de waarheid. Ik heb de originele prikklokgegevens bij me.

Dat [getuige 2] niets van die prikklokgegevens wil weten en dat hij daarom heeft gezegd dat hij daarvan geen gebruik maakte, is wel te begrijpen. Die ontkrachten namelijk zijn verklaringen. Aan de hand van de prikklokgegevens kan het tijdstip van het vertrek van de werknemers van [A] nauwkeurig worden vastgesteld. De urenregistratie leert dat de vertrektijden van [getuige 2], [getuige 1] en [getuige 12] in de periode van 30 maart 2013 tot en met 5 mei 2013 als volgt zijn geweest:

(volgt: gegevens over in- en uit klokken [getuige 2], [getuige 1] en [getuige 12], vanaf 30 maart t/m/ 5 mei —RJB—)

()

Ik heb het overzicht beperkt tot de periode van 30 maart 2013 tot en met 5 mei 2013. De redenen daarvoor liggen voor de hand. In de eerste plaats was [betrokkene 1] van 15 tot en met 30 maart 2013 in Nederland en kan hij in die periode dus niet op het kantoor van [A] zijn geweest. In de tweede plaats was [verdachte] zelf, zo blijkt uit onder meer de gegevens van zijn creditcard en een stempel in zijn paspoort, van 3 maart 2013 tot en met 12 maart 2013 in de Verenigde Staten van Amerika, zodat hij in die periode geen gesprek met [betrokkene 1] kan hebben gehad op het kantoor van [A]. In de derde plaats volgt uit de verklaring die [getuige 1] op 1 mei 2014 heeft afgelegd dat hij [betrokkene 1] pas na 1 april 2014 op het kantoor van [A] heeft gezien. Behalve die eerste keer, toen [betrokkene 1] ‘gewoon overdag’ op bezoek kwam, zou [betrokkene 1] steeds na sluitingstijd, in de regel rond 17.30 uur, langs zijn gekomen. Volgens [getuige 1] was hij dan alleen nog met [verdachte] aanwezig en waren andere werknemers al lang en breed naar huis. Gelet op die uitspraak van [getuige 1] heb ik ook de vertrektijden van [getuige 12] opgenomen in de desbetreffende periode.

Reeds aan de hand van deze urenregistratie kunnen de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] worden gefalsificeerd. Ik noem een aantal voorbeelden:

Interessant is bovendien dat [betrokkene 33] de gegevens van de bankrekeningen van [A] heeft onderzocht. Die tonen aan dat in de maanden maart en april 2013 nimmer op één dag contante geldbedragen zijn opgenomen van meer dan 35.000 gulden. Over het vermeende bedrag dat [verdachte] aan [betrokkene 1] in een enveloppe zou hebben overhandigd, heeft [getuige 2] dus evenmin de waarheid gesproken. Weer een leugen.

Naar aanleiding van de verklaring van [getuige 1] over de enveloppen-truc is specifiek gekeken naar de bankafschriften van Banco di Caribe. Bij die bank zou [getuige 1] immers naar zijn zeggen contant geld hebben opgehaald. Welnu: op die bankrekening (met rekeningnummer [rekeningnummer]) hebben in de periode van 1 april 2013 tot en met 5 mei slechts vijf mutaties plaatsgevonden. Op 25 april 2013 heeft [getuige 2] op die rekening een bedrag van 25.000 gulden gestort. Gestort — niet opgenomen. Op 26 april 2013 is via de bankrekening bij Banco di Caribe een bedrag van 23.657,22 gulden aan salarissen over de maand april 2013 uitbetaald. Dat bedrag is bancair betaald, dus niet contant opgenomen. Op 29 april 2013 heeft de bank, tot slot, drie bedragen van de rekening afgeschreven: 2,50 gulden voor administration fee, 15 centen voor turn over tax en 1.356,83 gulden voor interest posting. Met andere woorden: de mutaties op de bankrekening van [A] bij Banco di Caribe demonstreren dat [getuige 1] niet de waarheid heeft gesproken. Hij heeft geen contant geld opgenomen, hij heeft geen enveloppen-truc toegepast. [getuige 1] heeft [verdachte] valselijk beschuldigd. Een andere conclusie is niet mogelijk. De overweging van het hof in de zaak [betrokkene 1], dat deze verklaring van [getuige 1] overtuigend is, is daarom — in het licht van deze gegevens, die het hof destijds niet kende — niet langer houdbaar.

Ik weet niet hoeveel onwaarheden voldoende zijn om uw hof ervan te overtuigen dat de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] zijn gefalsificeerd. Ik weet evenmin of het openbaar ministerie bereid is bij repliek uit te leggen waarom het dit onderzoek aan de hand van urenregistratie en bankafschriften, ter toetsing van de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2], achterwege heeft gelaten — terwijl het steeds heeft beweerd dat het opsporingsonderzoek zo gedegen is geweest. Ik weet wel dat ik in mijn vele jaren als advocaat slechts weinig getuigen ben tegengekomen, wier verklaringen zoveel aantoonbare onwaarheden bevatten.

Ik zou uitgebreid kunnen stilstaan bij de vaststelling dat de werkkamer van [getuige 2] bij de afdeling geldtransport aan de achterkant van het pand van [A] was gesitueerd en dat het feitelijk onmogelijk is dat [getuige 2] vanaf die positie [betrokkene 1] binnen heeft zien komen of heeft zien vertrekken, laat staan dat hij [betrokkene 1] binnen heeft gelaten. Pas enkele maanden geleden heeft [getuige 2], in het verhoor bij de rechter-commissaris, ineens verklaard dat hij ook een werkplek had in de kamer met de [betrokkene 12]n, waar hij dan in de middaguren zou zitten. Dat is in elk geval in strijd met de verklaring die de getuige [getuige 1] op 17 november 2020 heeft afgelegd bij de rechter-commissaris. Volgens [getuige 1] moest [getuige 2] van de afdeling geldtransport naar voren lopen voor de prikklok — en dat kan niet anders betekenen dan dat [getuige 2] alleen in het achtergebouw werkzaam was. De verklaring van [getuige 2] is eveneens in strijd met de verklaringen van bijvoorbeeld [getuige 12], [getuige 13] en [getuige 11]: geen van deze werknemers heeft [getuige 2] een werkplek in de kamer met [betrokkene 12]n toebedeeld.

Ik zou er bovendien op kunnen wijzen dat [getuige 1] geen eigen kamer had, dat hij werd omringd door andere werknemers van [A] en dat de werkplekken in die ruimte slechts door [betrokkene 12]n van elkaar waren afgeschermd. Ik zou vervolgens kunnen benadrukken dat de verklaringen van andere werknemers van [A] haaks staan op de verklaringen van [getuige 1] (en [getuige 2]). Geen van die andere werknemers heeft [betrokkene 1] ooit met geld — in een enveloppe, in een broekzak of in een zak — zien vertrekken.

Ik zou aandacht kunnen besteden aan de verklaring van [getuige 1] dat de deur van de werkkamer van [verdachte] vaak open bleef staan, zonder dat een geluidsignaal klonk. Die opmerkingen van [getuige 1] daarover zijn gewoon in strijd met de destijds binnen het kantoorpand van [A] geldende veiligheidsmaatregelen, die meebrachten dat deuren door middel van een magneetsysteem automatisch dichtvielen en dat sensoren op een deur een alarmsignaal veroorzaakten als een deur langer dan zeven seconden openstond. Die sensoren zitten onder meer op de deur van de werkkamer van [verdachte].

Ik laat een foto zien van de deur van de werkkamer van [verdachte]. Het grotere apparaat boven de deur is het magneetsysteem. Links daarvan zijn twee kleine contactsensoren zichtbaar. Rechts van de deur bevindt zich de knop, waarmee de deur kan worden geopend.

Ik zou kunnen vaststellen dat [getuige 2] heeft gezegd dat hij vanaf zijn beweerdelijke werkplek in de kamer met [betrokkene 12]n zicht had op de werkkamer van [verdachte] — terwijl de gemaakte opnames en foto's laten zien dat dit feitelijk onmogelijk is. Overigens heeft ook [getuige 1] verklaard dat het niet mogelijk is om vanaf een van de door hem bezette werkplekken in de kamer van [verdachte] te kijken. Ik zou er voorts op kunnen wijzen dat [getuige 2] in november 2020 heeft gezegd dat hij de beschikking had over de pas die toegang gaf tot de werkkamer van [verdachte], terwijl diezelfde getuige op 5 mei 2014 verklaarde dat hij niet zonder de pas van [getuige 12] in het kantoor van [verdachte] kon komen.

Ik zou kunnen benadrukken dat de bezoekfreguentie van [betrokkene 1] in de verklaringen van de andere medewerkers van [A] heel anders is dan [getuige 1] en [getuige 2] hebben doen voorkomen. [getuige 12] heeft [betrokkene 1] in 2014 bijvoorbeeld niet herkend van een foto. Dat duidt niet op dagelijkse bezoeken van [betrokkene 1]. In 2016 heeft [getuige 12] verklaard [betrokkene 1] voor de moord op [slachtoffer] maar een- of tweemaal op het kantoor van [A] te hebben gezien. [betrokkene 18] heeft op haar beurt verklaard zich niet te kunnen herinneren dat [betrokkene 1] voor 5 mei 2013 op het kantoor van [A] is geweest. Als [betrokkene 1] daadwerkelijk tweemaal per dag langs zou zijn gekomen, dan zouden alle werknemers van [A] hem onvermijdelijk vele malen hebben moeten zien. Ik zou er daarenboven op kunnen wijzen dat [betrokkene 1] als regel een bezoek op voorhand via een sms-bericht aankondigde, omdat [verdachte] niet dagelijks op kantoor was en omdat [verdachte] niet altijd tijd voor hem vrij kon maken. De sms-contacten tussen [betrokkene 1] en [verdachte] geven daarom een betrouwbaar beeld van het aantal contactmomenten tussen hen — en daaruit blijkt dat [getuige 1] en [getuige 2] niet de waarheid hebben gesproken over de bezoekfreguentie van [betrokkene 1].

Ik zou er daarnaast de aandacht op kunnen vestigen dat het bezoek van [betrokkene 34] door onder meer [getuige 11] en [betrokkene 36] in een heel ander daglicht is geplaatst dan [getuige 1] en [getuige 2] hebben gedaan. Volgens [getuige 11] liep [verdachte] gewoon met haar naar de ontvangstruimte, om [betrokkene 34] te begeleiden naar een spreekkamer die is gelegen aan de gang, in het verlengde van de ontvangstruimte. [verdachte] en [betrokkene 34] zijn dus niet langs het bureau van [getuige 1] en andere werknemers gelopen. Werknemers als [getuige 11] en [betrokkene 36] hebben niet gezien dat [verdachte] met geld in zijn broekzak uit zijn werkkamer kwam. [betrokkene 36] heeft juist duidelijk gemaakt dat [getuige 2], [getuige 1] en hijzelf naar de garage van de afdeling geldtransport zijn gegaan nadat [betrokkene 34] was gearriveerd. Hij kan, aldus zijn verklaring, daarom niet vertellen wat er daarna is gebeurd. Me dunkt dat dan hetzelfde voor [getuige 1] en [getuige 2] zou moeten gelden.

Ik zou bovendien uitvoerig aandacht kunnen besteden aan de authentieke verontwaardiging die [verdachte] ten toon heeft gespreid over de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2], in opgenomen gesprekken op 15 september 2014 (met ene [betrokkene 37]) en op 1 oktober 2014 (met ene [betrokkene 38]).

Ik zou daarenboven kunnen vaststellen dat [getuige 2] in zijn verhoor bij de rechter-commissaris, op 18 november 2020, in strijd met de waarheid heeft verklaard dat de muur en de balie bij de receptie, direct achter de tweede sluisdeur, pas na de frequente bezoeken van [betrokkene 1] zijn geplaatst en dat ten tijde van die bezoeken sprake was van een open ruimte. Uit de op voorhand aan uw hof toegestuurde stukken blijkt dat de desbetreffende muur, de deur naar de kamer met door [betrokkene 12]n gescheiden werkplekken en het raam voor de receptie in maart 2013 zijn geplaatst. Ik breng in herinnering dat het eerste bezoek van [betrokkene 1] volgens [getuige 1] plaatsvond in april 2013. Bovendien hebben [verdachte] en [betrokkene 1] in de maand maart 2013 geen sms-berichten uitgewisseld, was [verdachte] — zoals blijkt uit een stempel in zijn paspoort en uit creditcardgegevens — van 3 tot en met 12 maart 2013 in de Verenigde Staten en was [betrokkene 1], zoals bekend, tussen 15 en 30 maart 2013 in Nederland. De combinatie van die gegevens maakt meer dan aannemelijk dat [verdachte] en [betrokkene 1] in die maand geen enkel contact hebben gehad — en dat [betrokkene 1] in maart 2013 dus niet op het kantoor van [A] is geweest.

Ik zou voorts uitvoerig het standpunt kunnen onderbouwen dat [getuige 1] en [getuige 2] een duidelijk motief hadden om de waarheid te verdraaien. De suggestie die in hun verklaringen besloten ligt — namelijk dat [verdachte] geld aan [betrokkene 1] zou hebben overhandigd voor de moord op [slachtoffer] — bracht de concurrentiepositie van [A] vanzelfsprekend ernstige schade toe. Reputatie is ook in de beveiligingsbranche belangrijk. [getuige 2] en [getuige 1] profiteerden volop van de verklaringen die zij in mei 2014 aflegden. Het bedrijf dat zij kort na hun verklaringen in mei 2014 hebben opgericht, verwierf bijvoorbeeld direct het lucratieve contract voor de beveiliging van het North Sea Jazz Festival op Curaçao, ter waarde van 100.000 gulden. De organisatie van dat festival had in voorafgaande jaren voor die werkzaamheden [A] ingeschakeld — maar dat contract is na de aanhouding van [verdachte] in 2014 opgezegd.

Ik zal die uitweidingen achterwege laten. De falsificatie van de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] aan de hand van bankgegevens en urenregistratie moet voldoende zijn om duidelijk te maken dat op [getuige 2] en [getuige 1] geen bewijsconstructie kan worden gebouwd: verklaringen die door objectieve feiten worden tegengesproken, zijn per definitie onbetrouwbaar. Voor de beantwoording van de bewijsvraag kan daaraan geen betekenis worden toegekend.

()

()

Maar er is veel meer dat ik niet begrijp. En waarvoor ik geen begrip kan opbrengen.()

()

Ik begrijp niet dat in de vele jaren die zijn uitgetrokken voor het opsporingsonderzoek niemand op de gedachte is gekomen dat het voor deugdelijke waarheidsvinding toch wel belangrijk is dat [getuige 1] en [getuige 2] worden geconfronteerd met eenvoudig te verkrijgen gegevens als hun werktijden of de gegevens van de bankrekeningen van [A]-zoals ik evenmin begrijp dat aan deze getuigen de meest voor de hand liggende vragen niet zijn gesteld.()

()

Ik kan daarom niet begrijpen dat het gerecht in de zaak [verdachte] heeft overwogen dat de betrouwbaarheid van de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] niet wordt aangetast door de vaststelling dat de door hen genoemde data en tijden niet overeenkomen met objectieve gegevens zoals de urenregistratie. In het geheel niet, zo heeft het gerecht zelfs gemeend te moeten uitspreken. Het ontgaat mij hoe zo'n overweging in overeenstemming is te brengen met de doelstelling van waarheidsvinding. ()

Dat de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] worden tegengesproken door de afschriften van de bankrekeningen van [A], heb ik al eerder uiteengezet. Bovendien hebben [getuige 1] en [getuige 2] verteld dat contant geld werd opgenomen aan de hand van cheques: anders dan het gerecht heeft overwogen, laten cheques wel degelijk een papertrail achter. De verwijzing naar de onderzoeksgegevens van het dossier Germanium, waaruit volgens het gerecht zou blijken dat [verdachte] op en rond de datum van de moord op [slachtoffer] kon beschikken over grote contante geldbedragen, deugt evenmin. In het tweede bewijsmiddel dat is opgenomen in het vonnis, is een overzicht weergegeven waaruit kan worden afgeleid wanneer welke bedragen contant zijn opgenomen van de bankrekening van [F]. Daaruit blijkt dat het aan [verdachte] toe te schrijven deel van de geldopnames heeft plaatsgevonden vanaf 28 oktober 2013 — dat wil zeggen ruim nadat [betrokkene 1] in september 2013 is aangehouden en ruim na het overlijden van [betrokkene 4] op [overlijdensdatum[ 2013. Uit dat overzicht blijkt bovendien dat in april en mei 2013 in het geheel geen geldbedragen contant zijn opgenomen van de bankrekening van [F]. Dat het gerecht in weerwil van die bevindingen heeft gesteld dat uit de resultaten van het onderzoek Germanium blijkt dat [verdachte] op en rond 5 mei 2013 kon beschikken over grote contante geldbedragen, toont aan hoe een kennelijk bestaande overtuiging ertoe kan leiden dat een overweging wordt gebaseerd op een onjuiste weergave van de feiten.()’

Aan die interpretatie is vervolgens een juridisch sausje toegevoegd, met de overweging dat de sms-berichten, mede bezien in het licht van de overige bewijsmiddelen, zeer dringend om een aannemelijke verklaring vragen. Het hof heeft zich in de zaak [betrokkene 1] op vergelijkbare wijze uitgesproken: volgens het hof schreeuwen de sms-berichten, in het licht van zijn voorafgaande overwegingen, om een aannemelijke verklaring. Het verbaast niet dat het openbaar ministerie op dezelfde lijn zit.

()

Bij de sms-berichten is echter iets anders aan de hand. Die zijn namelijk eerst zo uitgelegd dat zij als redengevend voor het bewijs kunnen worden aangemerkt en vervolgens is aan [betrokkene 1] en [verdachte] tegengeworpen dat zij geen redelijke verklaring hebben gegeven die de veronderstelde redengevendheid alsnog zou kunnen ontkrachten. Voor die benadering zou alleen wat te zeggen zijn geweest indien de in de sms-berichten gebruikte woorden onmiskenbaar hadden gewezen op (voorbereidingen van) de moord op [slachtoffer]. Maar dat is niet aan de orde.

Van [verdachte] wordt verlangd sms-berichten uit te leggen die op zichzelf niet bijzonder zijn — maar die bijzonder zijn gemaakt omdat er iets in wordt gelezen dat er niet staat. Laat ik mijn standpunt illustreren aan de hand van het laatste sms-bericht dat [betrokkene 1] heeft gestuurd. Op 4 mei 2013 heeft hij om 18.54 uur aan [verdachte] geschreven:

Ik vraag de aandacht van uw hof voor het feit dat in de door [betrokkene 1] gestuurde tekst, in het Papiamento, geen aanhalingstekens staan. In het dossier is het woord stoeien in de Nederlandse vertaling wel tussen aanhalingstekens geplaatst. Daarmee wordt de suggestie gewekt dat [betrokkene 1] met dat woord op iets anders heeft gedoeld dan wat er staat. Het gerecht heeft die aanhalingstekens uit het dossier blindelings overgenomen in het vonnis dat het in de zaak [verdachte] heeft gewezen. Maar [betrokkene 1] heeft dat woord niet tussen aanhalingstekens geschreven.

De procureur-generaal heeft de tekst van dit sms-bericht geciteerd. In het requisitoir dat in eerste aanleg is uitgesproken, is kenbaar gemaakt dat [verdachte] de inhoud van dit sms-bericht moet uitleggen. Maar waarom? Het vereist wel erg veel fantasie om de inhoud van dit sms-bericht te koppelen aan de moord op [slachtoffer] of aan de voorbereiding daarvan. Het is, met andere woorden, wat mij betreft ondenkbaar dat dit bericht als redengevend voor het bewijs van betrokkenheid van [verdachte] (of: van [betrokkene 1]) bij de moord op [slachtoffer] kan worden geduid. Volgens mij staat er gewoon wat er staat: [betrokkene 1] kondigt aan een meisje op te zoeken om met haar te stoeien. Ik mag hopen dat zowel [betrokkene 1] als dat meisje daar plezier aan heeft beleefd.

De vaststelling dat de inhoud van de sms-berichten op zichzelf niet bijzonder is, maar dat die slechts bijzonder is gemaakt door daaraan een uitleg te geven die voorkomt uit de vooronderstelling dat [verdachte] schuldig — een uitleg dus die niet kan worden gebaseerd op de tekst of op voorkennis over de in het jargon aan bepaalde woorden toegekende betekenis — heeft belangrijke consequenties. In de eerste plaats dat geen sprake is van een situatie die schreeuwt om uitleg. En in de tweede plaats dat die uitleg in redelijkheid ook niet van [verdachte] kan worden verlangd.

Ik verzoek uw hof om in dit verband even mee te denken. Stel dat uw hof, vertrekkend vanuit de presumptio innocentiae, niet direct bereid is het openbaar ministerie te volgen in zijn veronderstelling dat de inhoud van de sms-berichten betrekking heeft op de moord op [slachtoffer]. Uw hof schort een oordeel over de juistheid van die koppeling nog even op. Daaruit volgt dat uw hof de mogelijkheid openhoudt dat die berichten een onschuldige inhoud hebben. Die berichten laten dan slechts zien dat twee mannen onregelmatig contact hebben, over werk bijvoorbeeld of over vrouwen. Dan moet als vanzelf de vraag opkomen of het redelijk is te veronderstellen dat die mannen na geruime tijd nog een herinnering hebben aan deze berichten, die geen noemenswaardige betekenis hebben.

Het antwoord op die vraag kan volgens mij alleen ontkennend zijn. Herinneringen vervagen in de loop der tijd. Ik kan nog net onthouden wat ik gisteren heb gegeten, maar ik kan uw hof echt niet vertellen wat ik twee weken geleden heb gegeten. In mijn telefoon bevinden zich sms- en whatsappberichten die ik thans onmogelijk meer kan duiden. Die zijn soms afkomstig van mensen die met voor- en achternaam in mijn telefoon zijn opgeslagen en die ik nu niet meer kan thuisbrengen. Ik heb geen idee wie die mensen zijn en ik kan me niet herinneren waarover ik contact met hen heb gehad. Als ik oude e-mails terughaal, doet zich hetzelfde patroon voor. Dat komt ook, omdat de teksten niet altijd duidelijk zijn. Ik weet niet meer wie de ‘hij’ is, naar wie ik in een oude e-mail of een lang geleden verzonden sms-bericht heb verwezen (op het niveau van de text base). Ik weet niet meer waarop ik heb gedoeld toen ik een jaar geleden aan mijn oudste dochter een berichtje stuurde met de mededeling dat ik er zin in heb (op het niveau van het situation model).

()

Er is nog een vierde risico. Dat is dat een verdachte zich geroepen voelt om over de inhoud van de sms-berichten te praten, met name omdat hem steeds is medegedeeld dat deze zonder een plausibele uitleg als belastend zullen worden uitgelegd. Daarom probeert de verdachte aan die sms-berichten een onschuldige verklaring te geven, hoewel hij zich die berichten en de context daarvan niet kan herinneren. De verdachte legt verbanden, omdat die verbanden hem zijn verteld — niet omdat hij zich die daadwerkelijk kan herinneren. De verdachte zegt dat de ‘hij’ op wie in een sms-bericht wordt gedoeld [betrokkene 10] is, omdat hem dat indringend is voorgehouden — niet omdat die inferentie in zijn geheugen is opgeslagen. De verdachte doet die uitspraken in weerwil van de feiten.

Dat risico heeft zich eveneens verwezenlijkt. In elk geval bij [verdachte]. ()

()

Op 23 juli 2014 is [verdachte] voor het eerst als verdachte verhoord. Voor zover van belang, heeft hij toen slechts herhaald dat vele mensen bij hem op kantoor komen voor bijvoorbeeld sponsoring. Een dag later, op 24 juli 2014, is [verdachte] wederom verhoord. Hij heeft toen verklaard dat hij [betrokkene 1] al jaren kent, uit de tijd dat [betrokkene 1] autohandelaar was. [betrokkene 1] was bovendien een aanspreekpunt voor activiteiten die in het kader van verkiezingen plaatsvonden op een terrein in [naam wijk]. Af en toe kwam [betrokkene 1] langs op het kantoor van [A], om werk te zoeken voor mensen en om geld te vragen voor sponsoring en voor het schoonmaken van het terrein in [naam wijk]. Ze hadden, aldus [verdachte], ook sms-contact. Desgevraagd heeft [verdachte] gezegd zich niet te kunnen herinneren dat [betrokkene 1] bij hem thuis is geweest: misschien wel, ik kan het me niet herinneren.

Daarna zijn aan [verdachte] tijdens dat verhoor enkele sms-berichten voorgehouden. Hij heeft toen verklaard daaraan geen herinnering te hebben. Hij heeft bovendien gevraagd om context:

Tijdens het verhoor van 30 juli 2014 is [verdachte] opnieuw met de sms-berichten geconfronteerd. In dat verhoor heeft hij een beroep gedaan op zijn zwijgrecht. Diezelfde houding heeft hij ingenomen tijdens het verhoor van 3 augustus 2014. Het belang van dat verhoor van 3 augustus 2014 zit daarom in iets anders. Een van de verbalisanten heeft namelijk, zo is in het proces-verbaal van bevindingen te lezen, [verdachte] met onderzoeksresultaten en verdenkingen geconfronteerd, ondersteund door twee vellen papier. In het betoog van die verbalisant is de rolverdeling benadrukt die het RST en het openbaar ministerie van meet af aan voor ogen hebben gehad:

Daar is het niet bij gebleven. Ik heb een gedeelte van de navolgende passage al eerder geciteerd. De verbalisant heeft aan [verdachte] voorgehouden:

()

Hetzelfde patroon is herkenbaar tijdens de zitting in eerste aanleg. Het gerecht heeft [verdachte] voorgehouden dat hij en [betrokkene 1] 82 sms-berichten met elkaar hebben gewisseld in de periode van 1 januari 2013 tot en met 5 juli 2013, soms wel acht berichten per dag. Het heeft bovendien een duidelijke relatie gelegd tussen die sms-berichten en de moord op [slachtoffer], door op te merken dat het sms-contact met [betrokkene 1] minder dan 24 uur voor de moord op [slachtoffer] stopte en dat na de moord op [slachtoffer] geen sms-contact meer heeft plaatsgevonden. Van 82 sms-berichten in de periode van 1 januari 2013 tot en 5 juli 2013 is evenwel geen sprake geweest: het waren er 39. Van soms wel acht berichten per dag was evenmin sprake: het hoogste aantal sms-berichten dat is gewisseld, bedroeg 5 (op 25 januari 2013 en op 4 mei 2013). De toon werd evenwel gezet, met die ophoging van de werkelijke aantallen en met de suggestie dat het sms-contact in verband stond met de (voorbereiding van de) moord op [slachtoffer].

En dus voelde [verdachte] zich opnieuw geroepen tekst en uitleg te geven aan de sms-berichten. Hij verklaarde bijvoorbeeld dat het woord ‘uniformen’ in het sms-bericht van 30 april 2013, 15.28 uur, ziet op sportuniformen, hoewel hij daaraan geen actuele herinnering had en heeft.

()

De interpretatie die het gerecht in de zaak tegen [verdachte] en het hof in de zaak [betrokkene 1] hebben gegeven aan de sms-berichten kan aan de hand van deze feiten worden getoetst. Datzelfde geldt voor de uitleg die op onderdelen is gegeven door [verdachte] en door [betrokkene 1]. Bij die interpretatie zal bovendien rekening moeten worden gehouden met de valkuilen, die ik hiervoor heb geschetst.

De sms-berichten van 29 november 2012 tot en met 24 april 2013 zijn noch door het hof in de zaak [betrokkene 1] noch door het gerecht in de zaak [verdachte] voor het bewijs gebruikt. Het gaat dan, als ik goed heb geteld, om in totaal 23 van de 40 berichten. De vier berichten van 29 april 2013 zijn evenmin als redengevend voor het bewijs aangemerkt. De tekst van die berichten maakt duidelijk dat [verdachte] zich die dag beroerd voelde.

Dat betekent niet dat deze 27 berichten irrelevant zijn. Integendeel. Ik wijs er bijvoorbeeld op dat het eerste sms-contact plaatsvond op 29 november 2012. Dat gegeven is van belang voor de waardering van de verklaringen van [getuige 10]. Volgens die getuige zou de opdracht tot de moord op [slachtoffer] zijn gegeven in de avond of de nacht na een overval op een juwelier. Of dat nu de overval op 2 juni 2012 in de Renaissance Mall op Curaçao is geweest of de overval op 28 januari 2012 op Aruba, maakt in dit verband niet veel uit. Feit is dat in de dagen, weken en maanden na die overval geen sms-contact tussen [verdachte] en [betrokkene 1] is vastgesteld — terwijl het bepaald voor de hand had gelegen dat zij mede per sms met elkaar zouden hebben gecommuniceerd als er ook maar een kern van waarheid zou zitten in het verhaal dat [getuige 10] op gezag van een vermeende informant heeft verteld.

[verdachte] heeft op 29 november 2012 aan [betrokkene 1] geschreven: ‘Kom morgen langs en dan bekijken we het. Over het werk.’ Dat ‘dit werk’ over de moord op [slachtoffer] zou gaan, heeft zelfs het openbaar ministerie niet gesuggereerd. Een concrete herinnering aan dit sms-bericht heeft [verdachte] niet. Hij kan het slechts plaatsen in het kader van het feit dat zijn bedrijf altijd op zoek was naar nieuwe werknemers en dat [betrokkene 1] iemand was die, net als anderen, zo nu en dan werk zocht voor anderen dan zichzelf.

Op 23 en 25 januari 2013 hebben [verdachte] en [betrokkene 1] elkaar in totaal acht sms-berichten gestuurd. Ook daaraan heeft [verdachte] geen concrete herinnering. Hij kan slechts uit de tekst opmaken dat hij een kaart voor het jaarlijkse Tumba-festival aan [betrokkene 1] heeft beloofd. Een zoektocht op het internet heeft mij geleerd dat de finaleavond van dat festival in 2013 inderdaad plaatsvond op 25 januari. [verdachte] kocht, zoals gezegd, in het kader van sponsoring wel vaker toegangskaarten voor allerlei evenementen en hij deelde die vervolgens uit aan mensen die hun interesse daarvoor kenbaar maakten. Een belastende interpretatie is aan die sms-berichten terecht niet gegeven.

Op 14, 15, 19, 20 en 21 februari 2013 zijn door [betrokkene 1] en [verdachte] over en weer in totaal 13 sms-berichten verstuurd. Wederom geldt: een actuele herinnering aan deze berichten heeft [verdachte] niet. Hij kan slechts uit de tekst opmaken dat [betrokkene 1] hem heeft gevraagd om werk voor een ‘ruman’ van [betrokkene 1], dat [betrokkene 1] in dat kader bij hem langs wilde komen en dat het erop lijkt alsof het pas in de namiddag van 21 februari 2013 tot een ontmoeting is gekomen. Die berichten passen in het algemene patroon dat [betrokkene 1], als ware hij een arbeidsbemiddelaar, nu en dan werk zocht voor mensen uit zijn omgeving.

Deze berichten uit februari 2013 zijn vooral belangrijk, omdat zij duidelijk maken dat [betrokkene 1] voor iemand werk zocht en daarvoor [verdachte] benaderde. Die vaststelling staat vanzelfsprekend haaks op de gedachte dat het woord ‘werk’ in de sms-berichten duidt op de moord op [slachtoffer]. Als het woord ‘werk’ op die manier wordt uitgelegd, dan zou het immers [verdachte] moeten zijn die via [betrokkene 1] iemand zocht voor het ‘werk’ — en niet andersom, zoals uit de berichten van februari 2013 blijkt.

Interessant is voorts het gegeven dat [verdachte] en [betrokkene 1] na 21 februari 2013 geen sms-contact met elkaar hebben gehad tot en met 23 april 2013. Die periode van ruim twee maanden zonder sms-contacten staat bijvoorbeeld op gespannen voet met de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2], die — althans in sommige versies van de uiteenlopende verhalen die zij hebben verteld — hebben gesuggereerd dat [verdachte] en [betrokkene 1] in die maanden nauw met elkaar in contact stonden. Dat feit spreekt bovendien zowel de in 2015 als de in 2017/2018 afgelegde verklaringen van [getuige 3] tegen: die periode zonder sms-contacten is niet te rijmen met de uitspraak van [getuige 3] dat twee maanden voor de moord op [slachtoffer] is betaald en is eveneens in strijd met de latere versie van [getuige 3] dat [verdachte] en [betrokkene 1] in maart 2013 in onderhandeling waren.

Het hof heeft, zoals gezegd, de uitleg die [betrokkene 1] heeft gegeven aan een aantal sms-berichten weinig welwillend beoordeeld. Het heeft overwogen dat de broer van [betrokkene 1] in september 2013 op Curaçao is aangekomen en dat daarin dus geen plausibele uitleg kan worden gevonden voor de sms-berichten over ‘werk’. Die overweging miskent dat [betrokkene 1] heeft verklaard dat hij [verdachte] niet slechts heeft benaderd voor werk voor zijn broer. Ook voor andere mensen uit zijn omgeving heeft hij werk gezocht. Voor die uitleg kan steun worden gevonden in bijvoorbeeld de sms-berichten uit de maand februari 2013: de tekst daarvan lijkt er inderdaad op te wijzen dat [betrokkene 1] voor een ‘ruman’ werk zocht. Met andere woorden: doordat de sms-berichten uit februari 2013 buiten beschouwing zijn gelaten, heeft zich in het vonnis in de zaak [betrokkene 1] de eerste valkuil bij de interpretatie van de sms-berichten gemanifesteerd.

Volgens het hof is de uitleg die [betrokkene 1] heeft gegeven aan het woord ‘uniformen’, dat voorkomt in het door hem op 30 april 2013 om 15.28 uur gestuurde bericht, evenmin aannemelijk. Het argument dat [verdachte] geen herinnering daaraan heeft, laat zien dat het hof de derde valkuil bij de interpretatie van de sms-berichten evenmin heeft vermeden. Dat [verdachte] geen concrete herinnering heeft aan contacten met [betrokkene 1] over de sponsoring van de uniformen van een baseballteam, betekent immers allerminst dat die uitleg onjuist is. Het feit dat het bedrijf van [verdachte] wel vaker shirtsponsoring voor sportverenigingen verzorgde en de vaststelling dat hij met grote regelmaat werd benaderd om allerhande goede doelen financieel te ondersteunen, maken duidelijk dat geen sprake is geweest van een voor [verdachte] bijzondere gebeurtenis. Dat de herinnering daaraan niet beklijft, is menselijk. Daarin kan dus geen argument worden gevonden om de uitleg van [betrokkene 1] te verwerpen.

Diezelfde fout heeft het gerecht gemaakt in het vonnis in de zaak [verdachte], door te overwegen dat het moeilijk is voor te stellen dat [betrokkene 1] noch [verdachte] weet uit te leggen waarop de opmerkingen over werk en uniformen betrekking hebben. In de eerste plaats heeft het gerecht daarmee miskend dat [betrokkene 1] die uitleg wel degelijk heeft gegeven. In de tweede plaats heeft het gerecht eraan voorbij gezien dat het geheugen geen computersysteem is, waaruit na lange tijd moeiteloos relevante gegevens uit een al dan niet ver verleden kunnen worden geput. Met de sms-berichten is [verdachte] meer dan een jaar later voor het eerst geconfronteerd. Het zou me hebben verbaasd als hij daaraan wel een concrete herinnering zou hebben gehad.

Op zijn beurt heeft [verdachte], daartoe aangezet door een verbalisant die hem op 3 augustus 2014 heeft verhoord en door het gerecht dat hem tijdens de zitting in eerste aanleg ten dele onjuiste suggesties heeft voorgehouden, geprobeerd de inhoud van die sms-berichten te reconstrueren. Hij heeft het woord ‘uniformen’ gekoppeld aan sporttenues, omdat [betrokkene 1] die uitleg heeft gegeven en omdat die uitleg past in zijn ervaring met shirtsponsoring door [A]. ()

()

Van de 39 sms-berichten die [betrokkene 1] en [verdachte] elkaar in de periode van 1 januari 2013 tot en met 4 mei 2013 over en weer hebben gestuurd, is een beperkt aantal door het openbaar ministerie, het gerecht en het hof in verband gebracht met (voorbereidingen van) de moord op [slachtoffer]. Die sms-berichten zouden, in de woorden van het openbaar ministerie, schimmig zijn.

Het eerste sms-bericht dat door het openbaar ministerie en door het gerecht is gekoppeld aan de moord op [slachtoffer], is door [verdachte] verzonden op 25 april 2013, om 10.38 uur. Hij schreef toen (in de Nederlandse vertaling):

[verdachte] heeft ter zitting in eerste aanleg uitgelegd dat deze tekst betekent dat hij iemand zocht voor parttime werk, voor vier uur in de beveiliging. Nogmaals: aan het bericht zelf heeft [verdachte] geen specifieke herinnering. Zijn verklaring is gebaseerd op een reconstructie die is ontleend aan de kennis van zijn bedrijf. Die leert namelijk dat opdrachten voor beveiligingswerk in de regel betekenen dat een object dagelijks gedurende 12 uur moet worden beveiligd. Om toeslagen voor overwerk te voorkomen, is het voor [A] economisch aantrekkelijk die 12 uur op te delen in twee stukken: een stuk van acht uur en een stuk van vier uur. En voor dat tweede stuk, van vier uur, zal [verdachte] iemand hebben gezocht. Daarvoor zal hij [betrokkene 1] hebben benaderd, die wel vaker als een arbeidsbemiddelaar optrad.

Ik weet niet waarom het gerecht die uitleg terzijde heeft geschoven. In het vonnis is daarover niets opgemerkt. Dat bevreemdt. In de eerste plaats omdat die uitleg allesbehalve onaannemelijk is. Me dunkt dat de uitleg van degene die het bericht heeft geschreven alleen dan terzijde kan worden geschoven, indien deze in strijd is met de woorden van de tekst, met de gangbare invulling die aan die woorden wordt gegeven of met harde feiten. Geen van die situaties doet zich hier voor.

De herhaalde opmerking van de procureur-generaal in het kader van het requisitoir, dat [betrokkene 1] noch [verdachte] een zinnige uitleg heeft gegeven aan sms-berichten, wordt reeds hierdoor gelogenstraft. Ik denk dat de zaak te belangrijk is om gebruik te maken van de door de procureur-generaal gehanteerde kretologie.

Het standpunt van het openbaar ministerie en het gerecht verbaast in de tweede plaats, omdat het woord ‘werk’ zonder enige onderbouwing in verband is gebracht met de moord op [slachtoffer] — en die interpretatie afwijkt van de betekenis die aan datzelfde woord in andere sms-berichten is toegekend. Bij de uitleg van een woord mag ten minste enige consistentie worden verwacht. Als ‘werk’ de ene keer wordt vertaald als gewoon werk en de andere keer wordt geduid als de moord op [slachtoffer], mag ten minste een toelichting op die zwabberende houding worden verwacht. Die is niet gegeven. Daarmee hebben het openbaar ministerie en het gerecht de risico's veronachtzaamd, die samenhangen met de beschreven valkuilen bij de interpretatie van de sms-berichten.

De uitleg die aan dit sms-bericht is gegeven, roept in de derde plaats verwondering op, omdat daaraan verstrekkende consequenties zijn verbonden. De gedachte dat dit bericht van 25 april 2013 verband houdt met de moord op [slachtoffer], kan immers niet anders betekenen dan dat [verdachte] met dit sms'je als het ware het startschot zou hebben gegeven voor de opdracht om [slachtoffer] te vermoorden. In die interpretatie zou ‘werk voor vier uur, misschien iets voor jou’ namelijk zien op het vermoorden van [slachtoffer]. Nog los van het feit dat dit een wel heel curieuze interpretatie is — een opdracht tot moord pleegt in mijn beleving niet aan een aantal uren te worden gekoppeld — en nog afgezien van de vaststelling dat de tekst aantoont dat kennelijk geen grote urgentie is verbonden aan dat werk — ‘kom langs wanneer je tijd hebt’ — impliceert het leggen van een verband tussen dit bericht en de moord op [slachtoffer] dat de verklaringen van (onder meer) B5, [getuige 10] en [getuige 3] terzijde moeten worden geschoven. Het is onmogelijk enerzijds een beroep te doen op de verklaringen van die getuigen — die allemaal hebben beweerd dat de opdracht (veel) eerder is verstrekt — en anderzijds dit sms-bericht te interpreteren als het moment waarop [betrokkene 1] door [verdachte] is benaderd met de opdracht tot de moord op [slachtoffer].

Het tweede bericht dat in verband is gebracht met de moord op [slachtoffer], is op 30 april 2013, om 15.28 uur, verzonden door [betrokkene 1]:

Het hof heeft in de zaak [betrokkene 1] geoordeeld dat het woord ‘uniformen’ ziet op de mensen die voor de moord op [slachtoffer] zijn ingeschakeld. Het lijkt daarbij een beroep te hebben gedaan op (onder meer) een verklaring van [betrokkene 2], die heeft verklaard over ‘soldaten’ die zijn benaderd. Die visie brengt mee dat voor het codewoord ‘soldaten’ in dit sms-bericht weer een ander codewoord zou zijn verzonnen: ‘uniformen’. Codetaal in het kwadraat dus. Het hof heeft zijn interpretatie niet toegelicht. Het heeft niet uitgelegd waarom ‘uniformen’ het codewoord zou zijn voor ‘soldaten’, welk woord weer zou staan voor degenen die de moord op [slachtoffer] hebben uitgevoerd. Het heeft het er slechts voor gehouden dat die uitleg aan dat woord moet worden gegeven.

Dat verbaast opnieuw. In de eerste plaats omdat het hof de door [betrokkene 1] gegeven uitleg heeft verworpen met een argument dat dit standpunt niet kan dragen. Zoals gezegd: het feit dat [verdachte] geen concrete herinnering heeft aan een verzoek van [betrokkene 1] om een baseballteam te sponsoren, kan geen weerlegging zijn van de door [betrokkene 1] gegeven verklaring. In de tweede plaats ziet het standpunt van het hof eraan voorbij dat [A], het bedrijf van [verdachte], niet onbekend was met shirtreclame voor sportteams. De eerder getoonde foto's bewijzen dat. In de derde plaats miskent het hof dat tenues van een honkbal- of baseballteam plegen te worden aangeduid als uniformen. Dat woord is derhalve geen codewoord.

Tijdens zijn huidige detentie werd [verdachte] er door een medewerker van Bon Futuro aan herinnerd dat hij enkele jaren het baseballteam van de gevangenis heeft gesponsord, met uniformen waarop het logo van [A] stond. [verdachte] was dat vergeten. In de redenering van het hof zou de conclusie moeten worden getrokken dat die sponsoring niet heeft plaatsgevonden — terwijl dat wel degelijk zo is.

In de zaak [verdachte] heeft het gerecht wel geprobeerd uit te leggen waarom het ‘uniformen’ begrijpt als ‘uitvoerders van de moord’. Het heeft, net als het openbaar ministerie, een beroep gedaan op een proces-verbaal van bevindingen van een gesprek met [betrokkene 39]. De uitleg van [betrokkene 1], dat de uniformen bestemd waren voor het baseballteam van zijn vriend [betrokkene 39], zou door deze [betrokkene 39] — in de woorden van het gerecht — met kracht van de hand zijn gewezen. Het proces-verbaal van het telefoongesprek dat een verbalisant op 23 oktober 2018 met [betrokkene 39] heeft gevoerd, vertelt echter een ander verhaal. Nadat [betrokkene 39] een dag eerder te kennen had gegeven dat hij niets met justitie te maken wilde hebben, dat hij geen interesse had en dat hij niets te verklaren had, heeft hij in reactie op de mededelingen van de verbalisant over de uitleg van [betrokkene 1] gezegd dat hij hier niets van af weet, dat [betrokkene 1] maar achter zijn verklaring moet staan, dat hij geen geld uit deze zaak heeft gekregen of erin heeft gestoken, dat hij niets van justitie wil weten en dat hij niet meer lastig gevallen wil worden. Dat is geen verklaring van een man die de uitleg van [betrokkene 1] met kracht van de hand heeft gewezen. Dat zijn uitspraken van een man die het kennelijk een beetje heeft gehad met politie en met justitie en waarschijnlijk eveneens met [betrokkene 1]. Die houding is niet vreemd, als wordt onderkend dat [betrokkene 39] als medeverdachte van [betrokkene 1] is veroordeeld in een drugsonderzoek. Bovendien is zijn naam, ook publiekelijk, in verband gebracht met de moord op [betrokkene 3]. Me dunkt dat [betrokkene 39] dacht goede redenen te hebben om maar even niet mee te werken. [betrokkene 39] heeft niet ontkend betrokken te zijn geweest bij een baseballteam en hij heeft evenmin ontkend dat voor de uniformen van dat team naar een shirtsponsor werd gezocht. De zin dat hij van niets weet, kan en mag niet uit haar verband worden gerukt.

Ik laat nog daar dat [betrokkene 1] op eigen houtje bij [verdachte] kan hebben geïnformeerd naar diens bereidheid om de uniformen van het baseballteam van [betrokkene 39] te sponsoren. Het kan goed zijn dat [betrokkene 1] eerst de toezegging van [verdachte] wilde hebben, alvorens zijn vriend [betrokkene 39] daarmee te verrassen. Door die handelwijze zou [betrokkene 1] in elk geval voorkomen dat de teleurstelling bij [betrokkene 39] groot zou zijn, als [verdachte] het verzoek tot sponsoring zou hebben afgewezen.

Het gerecht heeft voorts overwogen dat het ‘werk’ in het door [betrokkene 1] gestuurde bericht duidelijk is gekoppeld aan het hebben van ‘uniformen’. De inferentie van het gerecht is dus dat de tweede zin van het bericht samenhangt met de derde zin. Daarmee is het afgeweken van de uitleg die zowel [verdachte] als [betrokkene 1] heeft gegeven. Volgens hen houden de tweede en de derde zin geen verband met elkaar: de zinnen hebben betrekking op verschillende onderwerpen. Waarom het gerecht die uitleg niet heeft gevolgd en waarom naar zijn oordeel sprake is van een duidelijke koppeling tussen beide zinnen, heeft het niet toegelicht. Daarmee heeft het gerecht miskend dat een buitenstaander buitengewoon voorzichtig moet zijn met het leggen van verbanden die niet onmiskenbaar voor de hand liggen. De risico's daarvan heb ik besproken bij de schets van de tweede valkuil bij de interpretatie van de sms-berichten. De juistheid van de uitleg die [betrokkene 1] en [verdachte] hebben gegeven, namelijk dat beide zinnen geen verband met elkaar houden, wordt naar mijn oordeel juist versterkt door het woordje ‘ruman’, waarmee de derde zin begint. Die aanspreekvorm kan worden gezien als de opmaat naar een ander onderwerp dan dat van de eerste twee zinnen — die [betrokkene 1] eveneens is begonnen met het woordje ‘ruman’. De logische tekstopbouw, waarover de procureur-generaal in zijn requisitoir sprak, wijst dus een andere richting op dan hij heeft verondersteld. Van een ‘in één adem uitgesproken’ tekst, is door het ingevoegde woordje ‘ruman’ nu juist geen sprake.

Het oordeel van het gerecht dat met uniformen wordt gedoeld op de uitvoerders van de moord — dus op [betrokkene 4], [betrokkene 2] en [betrokkene 3] — wordt ronduit merkwaardig als de reactie van [verdachte] op het bericht van [betrokkene 1] in ogenschouw wordt genomen. Op 30 maart 2013, om 15.42 uur — dus ongeveer een kwartier na het bericht van [betrokkene 1] — schreef [verdachte]:

Het ligt voor de hand dat het woord ‘ze’ betrekking heeft op de ‘uniformen’ waarover [betrokkene 1] schreef. Een andere uitleg lijkt me niet mogelijk. Als het woord ‘uniformen’ zou staan voor de uitvoerders van de moord, dan zou dat betekenen dat [verdachte] aan [betrokkene 1] te kennen heeft gegeven [betrokkene 4], [betrokkene 2] en [betrokkene 3] te willen zien. Ruim een kwartier later heeft [betrokkene 1] geschreven: ‘ja, ik ben er.’ [betrokkene 1] heeft niet geschreven dat hij aan dat verzoek van [verdachte] niet kan voldoen. Als het woord ‘uniformen’ zou staan voor [betrokkene 4], [betrokkene 2] en [betrokkene 3], dan zou dat wel de boodschap van [betrokkene 1] moeten zijn geweest. [betrokkene 4] was op 30 april 2013 immers niet op Curaçao, maar op Sint Maarten. [betrokkene 2] is naar eigen zeggen, volgens zijn door het openbaar ministerie zo betrouwbaar geachte verklaring, nimmer bij [verdachte] geweest. [betrokkene 3] zou volgens het gerecht mogelijk niet eerder dan op 5 mei 2013 op de hoogte zijn geweest van het plan. In elk geval kan aan de hand van aan de verdediging ter beschikking gestelde historische gegevens worden vastgesteld dat een aan [betrokkene 3] toegeschreven telefoon op 30 april 2013 om 15.44 uur de zendmast Seru Salinja, om 16.08 uur de zendmast Mambo en om 16.19 uur de zendmast Cocori heeft aangestraald. Die zendmasten zijn, zo is mij verteld, niet in de omgeving van de woning van [verdachte] te plaatsen. Ook [betrokkene 3] is dus niet bij [verdachte] geweest.

Ik heb het al eerder opgemerkt. Het gerecht heeft onderkend dat het niet voor de hand ligt te denken dat de uitvoerders van de moord op [slachtoffer] op 30 april 2013 aan [verdachte] zijn gepresenteerd. Dat zou, aldus het gerecht, niet passen bij een opdrachtgever die zijn identiteit zoveel mogelijk verborgen zal willen houden. In plaats van daaruit de wat mij betreft enige mogelijke conclusie te trekken dat met ‘uniformen’ dus niet is gedoeld op de uitvoerders van de moord, heeft het gerecht overwogen:

Het gerecht heeft het woord ‘uniformen’ uitgelegd als de uitvoerders van de moord. We weten dat die uitleg niet kan kloppen, omdat [betrokkene 4], [betrokkene 2] en [betrokkene 3] op 30 april 2014 niet bij [verdachte] zijn geweest. En dan verandert het gerecht plotseling van koers, door te overwegen dat de tekst ‘kom bij me thuis, zodat ik ze kan zien’ niet letterlijk zal zijn bedoeld. Hoe moet die tekst dan wel worden begrepen? Het gerecht is verstrikt geraakt in een schijnwerkelijkheid, die niets met de realiteit van doen heeft.

Het standpunt van het openbaar ministerie — dat sprake is van codetaal, dat er in werkelijkheid helemaal geen uniformen zijn en dat dus ook helemaal niets wordt getoond — kan slechts verbazing oproepen. Als het woord ‘uniformen’ volgens het openbaar ministerie staat voor de moordenaars van [slachtoffer] die door [betrokkene 1] zouden zijn ingeschakeld, dan zouden de berichten van 30 april 2014 betekenen dat [verdachte] hen wilde zien. De tekst van het bericht dat [verdachte] die dag om 15.42 uur heeft gestuurd, kan niet worden gewijzigd door te verkondigen dat er ‘dus’ helemaal niets wordt getoond.

()

Dan zijn er nog de sms-berichten van 3 en 4 mei 2013. ()

()

Bij de interpretatie van de sms-berichten van 3 en 4 mei 2013 moet bovendien opnieuw worden bedacht dat niet ineens een uitleg kan worden gegeven aan het woord ‘werk’ die afwijkt van de interpretatie van datzelfde woord in de sms-berichten van november 2012 en februari 2013. Dan moet, zoals gezegd, worden uitgelegd waarom aan dat woord plotsklaps een andere betekenis toekomt.

Als wordt gedacht dat [betrokkene 1] de moordmakelaar is geweest, dan zou — ervan uitgaande dat met werk werd gedoeld op (voorbereidingen van) de moord op [slachtoffer] — [betrokkene 4] degene moeten zijn die [betrokkene 1] daarbij zou helpen. Dat is immers het scenario van het openbaar ministerie: [betrokkene 1] zou, na door [verdachte] te zijn benaderd, op zijn beurt [betrokkene 4] hebben ingeschakeld. Maar [betrokkene 4] was op 3 en 4 mei 2013 niet in het buitenland. Hij was gewoon op Curaçao, net zoals [betrokkene 2] en [betrokkene 3]. Omdat degenen die bij de uitvoering van de moord op [slachtoffer] waren betrokken niet in het buitenland verbleven, kan ‘werk’ in de sms-berichten van 3 en 4 mei 2013 geen betrekking hebben op de moord op [slachtoffer]. En dat betekent dus noodzakelijkerwijs eveneens dat het woord ‘uniformen’ niet kan worden vertaald als de moordenaars van [slachtoffer]. De sms-berichten bewijzen de onschuld van [verdachte].

De sms-berichten van 25 en 30 april 2013 en die van 3 en 4 mei 2013 hebben geen betrekking op de moord op [slachtoffer]. Het woord ‘werk’ staat niet voor dat delict, het woord ‘uniformen’ is geen codetaal voor degenen die de moord hebben uitgevoerd. De interpretatie die het openbaar ministerie, het gerecht in de zaak [verdachte] en het hof in de zaak [betrokkene 1] aan die sms-berichten hebben gegeven, is een construct dat in strijd is met de relevante feiten, dat de valkuilen niet heeft vermeden die bij de interpretatie van teksten opdoemen, dat inconsistent is en dat het nodig maakt om vluchtwegen te bewandelen als ‘zal niet letterlijk zijn bedoeld’.

()

()

Het lijkt me evenmin de bedoeling dat wordt geprobeerd een overtuiging te rationaliseren aan de hand van overwegingen die speculatief van aard zijn of die een betekenis toekennen aan onderzoeksgegevens die in strijd is met de tekst van dat materiaal. Ik begrijp daarom niet hoe het hof in de zaak [betrokkene 1] het ervoor heeft kunnen houden dat het in een sms-bericht figurerende woord ‘uniformen’ ziet op de mensen die voor de moord op [slachtoffer] zijn ingeschakeld. Ik begrijp evenmin dat het gerecht in de zaak [verdachte] zelfs nog een stap verder is gegaan in zijn interpretatie van het sms-bericht door te overwegen dat het ervan uitgaat dat met het laten zien van de ‘uniformen’ niet letterlijk wordt bedoeld dat [betrokkene 1] de beoogde uitvoerders kwam presenteren aan [verdachte].()’

Mijn begrip voor die radeloosheid van [verdachte] is versterkt door de uitspraak van het hof in de zaak [betrokkene 1] en door de inhoud van het begeleidende persbericht van het hof. Daarin is [verdachte] zonder enig voorbehoud aangemerkt als de man op de achtergrond die — via [betrokkene 1] — heeft georganiseerd dat [slachtoffer] op 5 mei 2013 van het leven is beroofd. Tot die conclusie is het hof gekomen, zonder dat het [verdachte] heeft gehoord. Tot die conclusie is het hof gekomen, voordat zijn schuld is bewezen.

In vaste rechtspraak heeft het EHRM geoordeeld dat het in artikel 6 lid 2 EVRM neergelegde onschuldvermoeden onder meer wordt geschonden indien een beslissing van een rechter het standpunt impliceert dat de verdachte schuldig is, voordat zijn schuld in rechte is komen vast te staan. Dat probleem kan zich bijvoorbeeld voordoen indien de zaak van een medeverdachte eerder wordt behandeld. Dat betekent niet dat de rechter in een uitspraak tegen een medeverdachte krampachtig moet vermijden relevante feiten vast te stellen, maar wel dat zorgvuldigheid is geboden:

Het vonnis van het hof in de zaak [betrokkene 1] noch het begeleidende persbericht getuigt in dit opzicht van de zorgvuldigheid die het EHRM voorschrijft. Nergens is een voorbehoud te lezen dat erop neerkomt dat het hof niet heeft beoogd een (definitief) oordeel over de schuld van [verdachte] te geven, maar dat het slechts de voor de zaak [betrokkene 1] relevante feiten heeft vastgesteld. Met andere woorden: van het vonnis in de zaak [betrokkene 1] is een pre judgment uitgegaan, die het recht op een eerlijk proces van [verdachte] heeft geschonden. Dat hof heeft immers simpelweg [verdachte] als opdrachtgever en financier van de moord op [slachtoffer] bestempeld — lang voordat [verdachte] werd berecht. Dat kan echt niet.

De vraag is welke juridische consequenties moeten worden verbonden aan de vaststelling dat artikel 6 EVRM is geschonden. Duidelijk is dat sprake is van een ernstige schending van een fundamenteel rechtsbeginsel dat het recht op een eerlijk proces — waarvan het onschuldvermoeden een belangrijk onderdeel vormt — in de kern raakt. Het EHRM beoordeelt, zoals bekend, the overall fairness of the criminal proceedings. Dat betekent in de regel dat de gehele procedure onder de loep moet worden genomen om de eerlijkheid daarvan te kunnen beoordelen en dat niet alle aandacht moet uitgaan naar een specifiek incident. In de regel, omdat naar het oordeel van het EHRM onder omstandigheden een specifieke factor wel degelijk van doorslaggevend belang kan zijn en wel zodanig dat right from the outset een onherstelbare inbreuk is gemaakt op het recht op een eerlijk proces.

Welnu: de uitspraak van het hof in de zaak [betrokkene 1] is zo'n factor. Formeel kan het zo zijn dat de rechter in de zaak [verdachte] niet is gebonden aan het oordeel van het hof in de zaak [betrokkene 1], maar uit de hiervoor geciteerde overweging van het EHRM blijkt dat die tegenwerping geen doel kan treffen: het onschuldvermoeden is geschonden even if the law expressly states that no inferences about the guilt of a person can be drawn from criminal proceedings in which he or she has not participated. Het voorschot dat het hof in de zaak [betrokkene 1] heeft genomen op de berechting van [verdachte] is — gelet op de door het hof gebruikte bewoordingen — zo verstrekkend dat het recht op een eerlijk proces van [verdachte] onherstelbaar is geschonden. Right from the outset, nog voordat zijn berechting plaatsvond.

Deze schending van dat onschuldvermoeden is veroorzaakt door de rechter die in hoogste aanleg over de feiten oordeelt. Dat is nogal wat. Hoe kan [verdachte] erop vertrouwen dat de rechter — welke rechter dan ook — nog onbevangen, onpartijdig over de beschuldiging aan zijn adres kan oordelen, terwijl collega-rechters al lang en breed hebben gemeend te moeten vaststellen dat [verdachte] de opdracht tot de moord op [slachtoffer] heeft gegeven, nota bene zonder dat [verdachte] zich tegen die beschuldiging heeft kunnen verdedigen? Waar zou [verdachte] het vertrouwen aan moeten ontlenen dat een rechter — welke rechter dan ook — bereid en in staat is puur op basis van de feiten te oordelen en zich niet te laten leiden door gevoelens van collegialiteit voor de rechters die in de zaak [betrokkene 1] hebben geoordeeld? Waar zou [verdachte] het vertrouwen op moeten baseren dat een rechter — welke rechter dan ook — bereid en in staat is hem vrij te spreken en zich niet te laten leiden door de gedachte dat het vertrouwen in de strafrechtspraak door een vrijspraak wordt geschaad, omdat die einduitspraak haaks staat op het oordeel van het hof in de zaak [betrokkene 1]?

Die alleszins redelijke vragen heeft [verdachte] in zijn wanhoop me steeds weer gesteld. Ik ben hem het antwoord op die vragen schuldig gebleven. Ik weet het antwoord op die vragen namelijk niet. Ik kan hem dat vertrouwen niet geven. Dat is nadrukkelijk geen motie van afkeuring aan het adres van uw hof. Het probleem zit immers niet in de persoon van de rechter in de zaak [verdachte] — het probleem zit in de vaststelling dat een eerlijk proces in deze strafzaak al voor aanvang van de berechting onmogelijk is gemaakt door het vonnis van het hof in de zaak [betrokkene 1].

Dat betekent dat geen ander rechtsgevolg kan worden verbonden aan deze schending dan het meest verstrekkende: ik verzoek uw hof om het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te verklaren in de vervolging van [verdachte] voor het onder 4 ten laste gelegde feit. Dat rechtsgevolg is te meer aangewezen, omdat het openbaar ministerie, in weerwil van de door het EHRM voorgeschreven benadering, ervoor heeft gekozen om de zaken tegen [betrokkene 1] en [verdachte] niet gelijktijdig aan te brengen, terwijl evident sprake is van strong factual ties, terwijl er geen rechtens te respecteren belang was om af te zien van gelijktijdige berechting en terwijl alle signalen juist wezen op het belang van gelijktijdige berechting.’