HR, 09-04-2013, nr. 13/00552 CW

Deze vordering tot cassatie in het belang der wet betreft een beschikking van het gerechtshof te 's-Gravenhage van 16 augustus 2007 waarbij het Hof de verdachte, [verdachte], niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn hoger beroep tegen de ter terechtzitting d.d. 13 juli 2007 gegeven beslissing van de Rechtbank te 's-Gravenhage houdende afwijzing van het verzoek tot schorsing van zijn voorlopige hechtenis. Een gewaarmerkt afschrift van de beschikking en het procesdossier zijn bijgevoegd.

Tegen de beschikking van het Hof staat ingevolge art. 445 Sv geen gewoon beroep in cassatie open (HR 17 mei 1983, LJN: AC7982, NJ 1983, 705). Cassatie in het belang der wet is wel mogelijk (art. 78 RO in verband met art. 456 Sv).

De reden om deze vordering in te stellen is dat er in de praktijk onduidelijkheid bestaat over de vraag of afzonderlijk hoger beroep kan worden aangetekend tegen een ter terechtzitting gegeven afwijzende beslissing op een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis.

In het onderhavige geval had de verdachte ter terechtzitting schorsing van de voorlopige hechtenis verzocht. Op dat verzoek besliste de Rechtbank afwijzend. De afwijzende beslissing werd opgenomen in het proces-verbaal van de terechtzitting. Verdachte stelde hoger beroep in tegen die afwijzende beslissing. Over dat hoger beroep oordeelde het Hof als volgt:

Oorspronkelijk - vòòr de hierna te noemen wijziging bij Wet van 22 april 1998, Stb. 1998, 2501. - luidde art. 406 Sv als volgt:

Tegen vonnissen die geene einduitspraken zijn, is het hooger beroep slechts gelijktijdig met dat tegen de einduitspraak toegelaten.

Deze bepaling sloot dus uit dat afzonderlijk hoger beroep werd ingesteld tegen ter terechtzitting gegeven uitspraken, zoals beslissingen over de voorlopige hechtenis.

Met deze bepaling strookte het bepaalde in art. 71 lid 1 Sv zoals deze bepaling aanvankelijk luidde:

Uiterlijk drie dagen na de tenuitvoerlegging kan de verdachte van de beschikking der rechtbank, houdende bevel tot gevangenneming of gevangenhouding bij het gerechtshof in hooger beroep komen.

In deze bepaling werd niet voorzien in hoger beroep tegen ter terechtzitting bevolen gevangenneming of gevangenhouding. De tekst van dit voorschrift sprak immers van "beschikking", dus een niet op de terechtzitting gegeven beslissing (art. 138 Sv).

Ook het bepaalde in art. 87 Sv was met het bepaalde in art. 406 Sv in overeenstemming:

Zoals Van Veen schrijft2. moet het in lid 2 genoemde begrip "beslissing" onmiskenbaar begrepen worden als "beschikking". Art. 406 Sv sloot immers uit dat tegen enige beslissing inzake de voorlopige hechtenis afzonderlijk, dus los van beroep tegen de einduitspraak, in hoger beroep kon worden gekomen. Lid 1, dat het hoger beroep van het openbaar ministerie regelt, spreekt dan ook van "beschikkingen". Het hanteert wetstechnisch gesproken dus een beter in het systeem van het wetboek passende terminologie dan art. 87 lid 2 Sv.

Het feit dat deze wettelijke regeling meebracht dat de verdachte een op de terechtzitting bevolen gevangenneming niet terstond kon aanvechten maar pas na geruime tijd, immers bij beroep tegen de einduitspraak, kwam de wetgever niet gelukkig voor. Daarom deed hij een voorstel om hierin te voorzien. De wetgever dacht dit te bereiken door in art. 71 lid 1 Sv het woord beschikking te vervangen door het woord beslissing, zodat het eerste lid van artikel 71 Sv als volgt zou komen te luiden:

Uiterlijk drie dagen na de tenuitvoerlegging kan de verdachte van de beslissing der rechtbank, houdende bevel tot gevangenneming of gevangenhouding bij het gerechtshof in hooger beroep komen.

De wetgever lichtte zijn voorstel in de memorie van toelichting als volgt toe:

Artikel 71, eerste lid, Wetboek van Strafvordering bepaalt dat de verdachte uiterlijk drie dagen na de tenuitvoerlegging van de beschikking van de rechtbank, waarbij zijn gevangenneming of gevangenhouding is bevolen, in beroep kan komen bij het gerechtshof. Het woord "beschikking" moet volgens artikel 138 Sv. aldus worden gelezen dat het alleen de niet op de terechtzitting gegeven beslissingen omvat. Een op de terechtzitting gegeven uitspraak waarbij de gevangenneming (gevangenhouding) van een verdachte wordt bevolen, wordt derhalve niet door artikel 71 bestreken. In zo'n geval moet krachtens artikel 406 Sv. het hoger beroep tegen de uitspraak gelijktijdig met dat tegen de einduitspraak worden ingesteld. Dit betekent derhalve voor de verdachte dat hij de op de terechtzitting bevolen gevangenneming niet terstond kan aanvechten maar pas na geruime tijd. Weliswaar heeft hij de mogelijkheid op grond van artikel 69 Sv. opheffing van de voorlopige hechtenis te verzoeken, waarbij de beschikking die de rechtbank op zijn verzoek geeft, voor hoger beroep vatbaar is op de wijze in artikel 71, eerste lid, Sv. bepaald, maar het lijkt toch juister de gesignaleerde ongelijkheid anders dan via deze omweg op te heffen. Derhalve wordt voorgesteld in artikel 71, eerste lid, in plaats van "beschikking" te lezen: beslissing, omdat krachtens artikel 138 Sv. daaronder zowel de beschikkingen als de uitspraken zijn begrepen.3.

Bij nader inzien zag de wetgever van dit voorstel af. Hij lichtte dit als volgt toe:

De wetgever doelde onder meer op het volgende door Van Veen geformuleerde bezwaar:

Ongeveer tien jaar later pakte de wetgever zijn oorspronkelijke plan in het kader van de wijziging van de verlengingsprocedure van de voorlopige hechtenis weer op. Hij stelde voor art. 71 als volgt te wijzigen:

Art. 71 lid 1

Dit voorstel werd als volgt toegelicht:

In artikel 71, eerste lid, is het woord "beschikking" gewijzigd in beslissing, terwijl aan artikel 406 een nieuw tweede lid is toegevoegd dat bepaalt dat de hoofdregel dat hoger beroep tegen een tussenuitspraak slechts gelijktijdig tegen de einduitspraak mag worden aangetekend terzake niet van toepassing is. Deze wijziging is aangebracht op verzoek van de NVvR en het OM. In navolging van Th. W. van Veen in het Nederlands Juristenblad van 1985 (blz. 384-386) vragen deze aandacht voor de omstandigheid dat ingevolge het huidige artikel 71, eerste lid, de verdachte tegen een op de terechtzitting gegeven bevel tot gevangenneming pas nadat de einduitspraak is gedaan, kan opponeren. In artikel 71 is eveneens uitdrukkelijk de langere appeltermijn van artikel 408, eerste lid, uitgesloten. De termijn voor het instellen van hoger beroep tegen een bevel tot gevangenhouding is op grond van 71, eerste lid, drie dagen. Ter uitsluiting van misverstand is aan artikel 406 een tweede lid toegevoegd. Dit is van toepassing indien de situatie zich voordoet dat het bevel tot gevangenneming of de afwijzing van het verzoek tot opheffing van de voorlopige hechtenis op de terechtzitting wordt gegeven. Voor de bestaande incongruentie in appeltermijnen is geen goede verklaring te geven.6.

De voorgestelde tekst is bij Wet van 22 april 1998, Stb. 1998, 2507. in het Wetboek van Strafvordering opgenomen.

Bij Wet van 5 oktober 2006 , Stb. 2006, 4708. is het tweede lid van art. 406 Sv nog aangevuld met de opheffing van het bevel tot gevangenhouding. De wetgever lichtte deze aanvulling als volgt toe:

Onderdeel D betreft een reparatie van het tweede lid van artikel 406 Sv. Bij de Wet van 22 april 1998, Stb. 250, zijn onder andere de artikelen 71, eerste lid, en 416, tweede lid, Sv zodanig gewijzigd dat tegen een op de zitting gedane tussenuitspraak waarbij de voorlopige hechtenis van verdachte wordt bevolen of gehandhaafd, afzonderlijk binnen drie dagen hoger beroep kan worden ingesteld, in plaats van slechts gelijktijdig met het hoger beroep tegen de einduitspraak (dit is het concentratiebeginsel, neergelegd in artikel 406, eerste lid). Hierbij is echter een discrepantie ontstaan tussen artikel 71, eerste lid, en 416, tweede lid, waar eerstgenoemde bepaling het bevel tot gevangenhouding en het bevel tot gevangenneming op één lijn stelt terwijl laatstgenoemde bepaling alleen het bevel tot gevangenneming alsmede de afwijzing van een verzoek tot opheffing van het bevel tot gevangenhouding noemt. Artikel 416, tweede lid, is op dit punt niet consistent en niet conform de bedoeling van de wetgever geformuleerd. Het Hof 's-Hertogenbosch heeft hier terecht op gewezen in een beschikking van 28 juli 2005, NJ 459. De onderhavige wijziging brengt artikel 416, tweede lid, in lijn met artikel 71, eerste lid.9.

Daarmee is de tekst van art. 406 Sv als volgt komen te luiden:

Reeds dadelijk valt op dat de wetgever bij zijn voorstellen tot wijziging van art. 406 Sv niet onder ogen zag of het ook bezwaarlijk was dat tegen een ter terechtzitting gegeven afwijzende beslissing op een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis pas bij einduitspraak in hoger beroep kon worden gekomen. Tijdens de parlementaire behandeling werd deze vraag wel aangestipt:

De Minister antwoordde daarop bij Nota naar aanleiding van het verslag als volgt:

Over de vraag waarom in het voorgestelde artikel 406, tweede lid, naast de afwijzing van een verzoek tot opheffing van het bevel tot gevangenhouding niet ook de afwijzing van een verzoek tot schorsing van de gevangenhouding wordt genoemd, laat de Minister zich niet met zoveel woorden uit. Kennelijk stond hem niet voor ogen daarin te voorzien. De Minister merkt immers op dat hij geen reden ziet voor uitbreiding van de huidige regeling. In het Nader verslag stellen de leden van de GPV-fractie vervolgens de volgende vragen:

De Nota naar aanleiding van het nader verslag houdt als reactie daarop in:

Opnieuw wijst de Minister erop dat de nieuwe regeling dient te voorzien in die gevallen waarin de verdachte op de terechtzitting wordt geconfronteerd met een bevel tot gevangenneming of waarin zijn verzoek tot opheffing van de gevangenhouding wordt afgewezen. De afwijzing ter terechtzitting van het verzoek tot schorsing wordt niet genoemd.

In aanmerking genomen dat de wijziging van de art. 71 en 406 Sv een inbreuk betekent op het wettelijk systeem dat tegen ter terechtzitting gegeven beslissingen slechts gelijktijdig met de einduitspraak in hoger beroep kan worden gekomen, volgt mijns inziens uit de parlementaire geschiedenis van deze wijziging dat onder het bepaalde in art. 406 lid 2 Sv niet ook andere ter terechtzitting gegeven uitspraken kunnen worden begrepen dan de uitdrukkelijk in die bepaling genoemde.14. Zoals ik hiervoor onder 8 heb uiteengezet volgt uit het bezigen in de tekst van art. 87 lid 2, eerste volzin, Sv van het woord "beslissing" niet anders. Ook aan de parlementaire geschiedenis betreffende de totstandkoming van art. 87 Sv valt niet te ontlenen dat met het bezigen van het woord "beslissing" een inbreuk is beoogd te maken op de in art. 406 lid 1 Sv vervatte hoofdregel, dat tegen ter terechtzitting genomen beslissingen slechts kan worden opgekomen bij beroep tegen de einduitspraak.15.

In de appelrechtspraak wordt over de beantwoording van de onderhavige vraag verschillend gedacht.

Volgens het gerechtshof te Arnhem16. in een reeds voor de wijzigingen in art. 406 Sv gewezen arrest vormt het bepaalde bij art. 87 lid 2 Sv een op zichzelf bestaande regeling aan welke geen afbreuk wordt gedaan door het bepaalde bij art. 406 Sv. In de ogen van het Hof leidt beperking van het hoger beroep tegen de afwijzing van een verzoek tot schorsing ter terechtzitting tot het instellen daarvan gelijktijdig met het beroep tegen de einduitspraak tot een onaanvaardbare vertraging van de behandeling van het hoger beroep tegen de afwijzing van het verzoek tot schorsing.

Hof Den Bosch oordeelde in een beschikking van 22 oktober 1998 (LJN AD2948, NJ 1999, 95), gewezen kort na inwerkingtreding van het tweede lid van art. 406 Sv17.:

Het valt op dat in deze beschikking in het geheel niet wordt gerefereerd aan het bepaalde in het nieuwe art. 406 Sv. Het Hof lijkt later (dan ook?) niet vast te houden aan het standpunt dat afzonderlijk appel openstaat tegen een beslissing ter terechtzitting, houdende afwijzing van een schorsingsverzoek. Het oordeelde op 26 juli 2001 (LJN AL6503) namelijk:

Daarbij verdient aantekening dat voor zover uit het gepubliceerde arrest valt af te leiden er anders dan in de eerste uitspraak van het Hof geen sprake was van schorsing van het onderzoek ter terechtzitting.

Het gerechtshof te Leeuwarden volgde de lijn die het Bossche Hof uitzette in diens beschikking van 26 juli 2001. Zie zijn beslissing van 7 september 2010, LJN BP122718.:

Dezelfde lijn koos het Amsterdamse Hof in zijn beschikking van 22 juni 2011, LJN BU4468.

Door de rechter in hoger beroep werd dus aanvankelijk nog wel aangenomen dat een afzonderlijk appel openstond tegen een afwijzing ter terechtzitting van een schorsingsverzoek, maar wordt tegenwoordig vrij algemeen het standpunt ingenomen dat dit niet het geval is. Aan de appelrechtspraak kunnen dus geen zwaarwegende argumenten worden ontleend om in weerwil van de tekst van de wet en de parlementaire geschiedenis onder de uitzondering van art. 406 lid 2 Sv ook afwijzing van een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis te begrijpen. De appelrechtspraak geeft mij dan ook geen reden terug te komen op mijn hiervoor onder 23 verwoorde standpunt.

Met het voorgaande wil ik niet gezegd hebben dat ik de wettelijke regeling een gelukkige vind. Verschillende auteurs19. hebben er terecht op gewezen dat niet valt in te zien waarom het tweede lid van art. 406 Sv niet ook voorziet in een uitzondering op het eerste lid van die bepaling voor ter terechtzitting gegeven beslissingen over een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis. Dat klemt met name in die gevallen waarin op de terechtzitting afwijzend op een verzoek tot schorsing wordt beslist en het onderzoek ter terechtzitting vervolgens wordt geschorst. De verdachte kan dan pas bij appel tegen een doorgaans veel later te geven einduitspraak in hoger beroep komen tegen afwijzing van dat verzoek.20. Voorts valt op dat de wetgever geen voorziening heeft getroffen voor het feit dat de officier van justitie niet afzonderlijk in hoger beroep kan komen van de afwijzing van een vordering tot gevangenneming of van de honorering van een verzoek tot opheffing of schorsing van de voorlopige hechtenis voor zover deze beslissingen ter terechtzitting zijn genomen.21. De officier van justitie moet dus wachten op de einduitspraak. Gelet op de tijd die daarmee gemoeid is kan dat bezwaarlijk zijn, bijvoorbeeld omdat de bevelen tot opheffing van de voorlopige hechtenis in beginsel dadelijk uitvoerbaar zijn (art. 73 lid 1 Sv) . Aan art. 406 lid 2 Sv kleeft bovendien nog een ander gebrek dat reparatie behoeft. De tekst van deze bepaling beperkt doorbreking van de hoofdregel, vervat in art. 406 lid1 Sv, tot ter terechtzitting gegeven beslissingen en voorziet niet in bij einduitspraak gegeven beslissingen. Gelet op de Nota naar aanleiding van het verslag bij wetsontwerp 24 219 (Kamerstukken II 1995-1996, 24 219, nr. 8, p. 11) moet hier worden uitgegaan van een kennelijke misslag van de wetgever.22. Ook die vergissing verdient herstel. Dan is er nog de vraag of de bij art . 71 lid 1 jo. 406 lid 2 Sv geschapen beroepsmogelijkheid exclusieve werking heeft. Met Simmelink23. ben ik van mening dat dat niet het geval is.24.

Ik acht het echter niet op de weg van de Hoge Raad liggen in voorgaande leemten c.q. gebreken te voorzien. Zoals onder 18 aan de orde is geweest is de wetgever onder ogen gebracht dat art. 406 lid 2 Sv niet voorziet in gevallen waarin ter terechtzitting op een verzoek tot schorsing wordt beslist. Niettemin heeft de wetgever geen reden gezien beslissingen op een verzoek tot schorsing in art. 406 lid 2 Sv op te nemen. Voorts vergt, zoals de parlementaire geschiedenis van art. 406 Sv laat zien (zie 19-21), uitbreiding van beroepsmogelijkheden een afweging van belangen. Deze is niet aan de rechter maar aan de wetgever.

Teneinde in het kader van cassatie in het belang van de wet de vraag aan de orde te stellen of afzonderlijk hoger beroep kan worden ingesteld tegen de afwijzing ter terechtzitting van een aldaar gedaan verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis stel ik het volgende middel van cassatie voor:

Schending dan wel verkeerde toepassing van het recht en/of verzuim van vormen omdat het Hof de verdachte, gelet op het bepaalde in art. 87 lid 2, eerste volzin, Sv, ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn hoger beroep.

Op grond van het vorenstaande vorder ik dat de Hoge Raad de bestreden uitspraak van het Hof te 's-Gravenhage in het belang der wet zal vernietigen.