HR, 02-11-2010, nr. 10/00426 A

Verdachte is bij vonnis van 10 september 2009 door het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba wegens — kort gezegd — medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met art. 3, eerste lid, onder A, B en C van de Opiumlandsverordening 1960, veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaren en zes maanden. Voorts heeft het Hof beslissingen genomen over in beslag genomen voorwerpen, en heeft het het verzoek tot onmiddellijke invrijheidstelling van verdachte afgewezen.

Namens verdachte heeft mr. C. Wendenburg, advocaat te Maastricht, zes middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste en het tweede middel klagen over het oordeel van het Hof dat het Openbaar Ministerie ontvankelijk is in de vervolging van verdachte. Zij kunnen gezamenlijk worden besproken.

Het vonnis houdt als beslissing en motivering van het Hof in:

Het tweede middel behelst de klacht dat het Hof het herhaaldelijk niet tijdig betekenen van de bevelen tot voorlopige hechtenis aan verdachte ten onrechte niet aanmerkt als een normschending waarbij doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan.

De termijn waarbinnen een bevel tot voorlopige hechtenis dient te worden betekend is bepaald in art. 110 SvNA. Het vijfde lid van dit artikel schrijft voor dat het bevel tot voorlopige hechtenis of tot verlenging van de geldigheidsduur daarvan vóór of bij de tenuitvoerlegging aan de verdachte wordt betekend. Dat het te laat betekenen van het bevel tot voorlopige hechtenis (of tot verlenging van de geldigheidsduur daarvan) een onherstelbare schending is van deze norm, staat i.c. niet ter discussie. Het Hof heeft in zijn motivering ook uiteengezet welk nadeel verdachte hiervan ondervindt; hij is dan niet meer in staat om adequaat een rechtsmiddel tegen de beschikking in te roepen. De vraag is echter welk rechtsgevolg aan het verzuim moet worden verbonden.

De Hoge Raad heeft in HR 11 juli 2000, LJN AA6460, NJ 2000/693 al uitgemaakt dat aan een onrechtmatige toepassing van dwangmiddelen onder omstandigheden een van de in art. 413, vijfde lid, SvNA genoemde gevolgen kan worden verbonden. Art. 413, vijfde lid aanhef en onder c, SvNA bepaalt voorts dat voor de sanctie van niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie slechts ruimte is wanneer door toedoen van de normschending er geen sprake kan zijn van een behandeling van de zaak die aan de eisen van een eerlijk proces voldoet.

Dat niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie gereserveerd dient te blijven voor uitzonderlijke gevallen is vaste rechtspraak. Voor deze sanctie is — naar bewoordingen van de Hoge Raad — alleen plaats ingeval het vormverzuim daarin bestaat dat de met opsporing en vervolging belaste ambtenaren ernstig inbreuk hebben gemaakt op de beginselen van een behoorlijke procesorde waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan (vlg. HR 30 maart 2004, LJN AM2533, NJ 2004/376).

Anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld, is de enkele constatering dat het niet tijdig betekenen van bevelen tot voorlopige hechtenis een structureel probleem is op Sint Maarten niet voldoende om te oordelen dat in het concrete geval van verdachte doelbewust of met grove veronachtzaming van diens belangen is gehandeld. Laat staan dat aan diens recht op een eerlijk proces is tekortgedaan. Zoals mijn ambtgenoot Machielse in zijn conclusie bij HR 1 juni 2004, LJN AO7067 opmerkt, ziet het recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM) op het onderzoek tijdens een eerlijke en openbare behandeling naar de gegrondheid van de ‘criminal charge’ tegen de verdachte en op de mogelijkheden die deze daarbij heeft als volwaardig procespartij. Onregelmatigheden in het voorbereidend onderzoek kunnen dat recht aantasten, maar dat hoeft niet.

Hiermee kom ik dan ook terecht bij de bespreking van het eerste middel, dat inhoudt dat de overweging van het Hof dat verdachte niet in zijn recht op een eerlijk proces is geschaad door de te late betekening van de bevelen tot voorlopige hechtenis onbegrijpelijk is.

Het niet tijdig betekenen van het bevel tot voorlopige hechtenis heeft — zoals de steller van het middel onderschrijft — weliswaar tot gevolg dat verdachte niet adequaat een rechtsmiddel kan instellen tegen dat bevel, doch dit betekent niet zonder meer dat aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan.

Voor zover in de toelichting op het tweede middel wordt gesteld dat met het herhaaldelijk niet tijdig betekenen van de bevelen tot voorlopige hechtenis een ernstig en stelselmatig inbreuk is gemaakt op het verdedigingsrecht van verdachte, merk ik dan ook het volgende op. De steller van het middel doelt kennelijk op het verdedigingsrecht van art. 6, derde lid, EVRM. Dit recht ziet — zoals gezegd — erop toe dat verdachte als volwaardig procespartij kan deelnemen aan het onderzoek naar de gegrondheid van de ‘criminal charge’ tegen hem. Dat verdachte door het te laat betekenen van de bevelen tot voorlopige hechtenis in zijn verdedigingsrecht is geschaad is, anders dan de steller van het middel lijkt te veronderstellen, noch vanzelfsprekend noch evident. Zulks moet immers blijken uit de concrete feiten en omstandigheden van het geval. Het Hof heeft met zijn oordeel dat het recht van verdachte op een eerlijk proces niet is geschonden tot uitdrukking gebracht dat deze feiten en omstandigheden zich in casu niet voordoen. Dit oordeel kan in cassatie verder niet op zijn juistheid worden getoetst.

Het eerste en tweede middel falen.

Het vierde middel klaagt dat het bestreden vonnis in strijd met art. 402, eerste lid, SvNA niet de inhoud der gebezigde bewijsmiddelen bevat.

Art. 402, eerste en zevende lid, SvNA bepaalt dat het vonnis op straffe van nietigheid dient te bevatten het tenlastegelegde alsmede de inhoud van de bewijsmiddelen, voor zover deze tot bewijs daarvan geldt.

Het bestreden vonnis vermeldt onder de kop ‘de bewijsmiddelen’ het volgende:

Bij de aan de Hoge Raad toegezonden stukken bevindt zich voorts een ‘bijlage bevattende de bewijsmiddelen’, behorende bij voormeld vonnis. Deze bijlage is vastgesteld en getekend door de voorzitter van het Hof op 18 november 2009.

Uit het vorenstaande blijkt dat het Hof heeft verzuimd de inhoud van de bewijsmiddelen in de bestreden uitspraak op te nemen. Dit verzuim leidt ingevolge art. 402, zevende lid, SvNA tot nietigheid (vlg. HR 13 juli 2010, LJN BJ8669). Het middel slaagt.

Het derde middel klaagt over de motivering van de bewezenverklaring en het vijfde middel over de motivering van de aan verdachte opgelegde straf. Beide middelen behoeven, gelet op hetgeen onder middel vier is besproken, geen bijzondere aandacht en kunnen buiten bespreking blijven.

Het zesde middel klaagt over 's Hofs afwijzing van het verzoek tot onmiddellijke invrijheidsstelling van verdachte. Volgens de steller van het middel heeft het Hof miskend dat art. 85 en art. 89, derde lid, SvNA, in casu analoog moeten worden toegepast.

Het vonnis houdt — voor zover hier van belang — in:

De artt. 85, 89, en 108 SvNA houden — voor zover relevant — in:

Terecht merkt het Hof op dat de tekst van art. 108, derde lid, SvNA niet noopt tot het gelasten van de onmiddellijke invrijheidsstelling ingeval de in dit artikel gestelde termijn is overschreden. De door de steller van het middel gedeelde opvatting dat de termijn van dertig dagen waarbinnen het Hof het bevel tot gevangenneming of -houding moet toetsen, evenals de termijn van 24 uren waarbinnen de voorgeleiding moet plaatsvinden, fataal is voor de rechtskracht van het bevel, vindt geen steun in het recht. Deze opvatting verdraagt zich voorts niet met de tekst van art. 108, derde lid, SvNA, nu dit artikel uitdrukkelijk bepaalt dat het bevel tot gevangenneming of gevangenhouding na de einduitspraak in eerste aanleg ten hoogste vijf maanden van kracht blijft.

Het zesde middel faalt.

De middelen een, twee en zes falen en kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering. De middelen drie en vijf behoeven geen bespreking.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en verwijzing van de zaak naar het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG