1.1.1 Mondiale problemen: tijd en kosten

De kwaliteit van het burgerlijk proces hangt niet alleen af van de correctheid van eindbeslissingen en van de eerlijkheid van de procedure, maar ook van de tijd en kosten die daarmee gepaard gaan.

Mensen hebben belang bij tijdige correcte uitkomsten, wat betekent dat ze niet te lang op de uitspraak hoeven te wachten. Niet voor niets is deze kwaliteitseis terug te vinden in artikel 6 EVRM en artikel 20 Rv. Ook hebben partijen er belang bij om niet teveel tijd te hoeven besteden aan het proces. Wat betreft de kosten gaat het op collectief niveau om de totaalkosten van het systeem van rechtspraak.1 Op individueel niveau gaat het om de proceskosten waarmee een rechtzoekende wordt geconfronteerd. Procesrecht dat hoge kosten verbindt aan geschilbeslechting, kan er toe leiden dat geschillen niet, tegen te veel lasten of zelfs met eigenrichting worden opgelost.2

In menig rechtssysteem wordt geklaagd over de vertragingen in procedures en de hoge prijs van het procederen.3 Met enige regelmaat kiezen landen er dan ook voor om het burgerlijk proces(recht) te hervormen teneinde meer voortvarendheid en efficiëntie te bereiken. In de jaren '90 is bijvoorbeeld het Engelse procesrecht drastisch gewijzigd met dat doel en heeft daar recent opnieuw een onderzoek naar kostenhervormingen plaatsgevonden.4 Ook andere landen hebben hun procesrecht aangepast om het aantal trage en onevenredig dure procedures terug te dringen.5 Hoewel uit het rechtsvergelijkende onderzoek van Zuckerman in de jaren ' 90 naar voren kwam dat de Nederlandse problemen in vergelijking tot andere landen meevallen,6 wordt ook hier regelmatig geklaagd over hoge kosten en lange doorlooptijden.7 Van de rechtzoekenden in handelszaken is 93% tevreden over de procedure in het algemeen, maar slechts 20% is tevreden over de door-looptijden.8 Een handelszaak bij de rechtbank duurde in 2009 gemiddeld langer dan een jaar, hij het hof zelfs bijna anderhalfjaar.9 In de Geschilbeslechtingsdelta 2009 kwam naar voren dat verreweg de meeste burgers vinden dat advocaten te veel kosten voor het werk dat ze leveren. Ook gaven veel respondenten aan dat ze vinden dat het rechtssysteem niet gelijk werkt voor arm en rijk.10

Verstorend procesgedrag door partijen is slechts één van de oorzaken. Op de andere oorzaken - en hervormingen waarmee gepoogd is die oorzaken weg te nemen - zal dit onderzoek zich echter niet richten.11