8.8.6 Economische verstoringen

Een belangrijk voordeel van een stelsel van aftrek van primair rendement (ACE) is dat financieringskosten die zijn verbonden aan eigen vermogen en de financieringskosten die zijn verbonden aan vreemd vermogen fiscaal gelijk worden behandeld.1 In een stelsel waarin rente en de financieringsvergoeding voor eigen vermogen niet aftrekbaar zijn (CBIT), worden eigen vermogen en vreemd vermogen op dit punt eveneens fiscaal gelijk behandeld. De gelijke behandeling wordt evenwel op een tegengestelde wijze bereikt. De aftrek van primair rendement verlaagt de ‘user cost of capital for investment financed by retained profits’, terwijl een CBIT de ‘user cost of capital for investment financed by debt’ verhoogt.2 Bond geeft aan dat in een gesloten economie of in de situatie van belastingcoördinatie, een ACE leidt tot een hoger investeringsniveau, terwijl een CBIT leidt tot een lager investeringsniveau. In een (kleine) open economie is dit zijns inziens mogelijk anders. Bij een gelijkblijvende vennootschapsbelastingopbrengst is voor een ACE namelijk een hoger statutair tarief nodig dan voor een CBIT.

Als argument voor een ACE kan worden aangevoerd, dat door de lagere financieringskosten het investeringsniveau stijgt. Bond erkent dit ook, maar wijst er op dat het resultaat van deze additionele investeringen (per definitie) vrijwel gelijk zal zijn aan de marginale investeringsvoet. Dit betekent dat deze investeringen vrijwel geen overwinst meer genereren, en slechts een zeer beperkte stijging van de vennootschapbelasting tot gevolg zullen hebben.3 Dit moge zo zijn, maar het stijgen van het investeringsniveau kan wel voor andere positieve welvaartseffecten zorgen, zoals een hogere arbeidsparticipatie resulterend in een hogere loonbelasting.

Anders dan een CBIT, vindt door een ACE een verschuiving van de belastingdruk plaats van vennootschappen die niet of slechts in beperkte mate overwinst genereren naar (over)winstgevende vennootschappen. Bond signaleert het risico dat binnenlandse investeringen door mobiele multinationale ondernemingen zullen afnemen, mits deze vennootschappen relatief gezien de meeste overwinsten maken.4 In dit verband wijs ik op een onderzoek van Vording naar (onder meer) de gevolgen van de invoering van een vermogensaftrek.5 Hij lijkt in dit onderzoek – afhankelijk van de financieringswijze van een vermogensaftrek – tot een tegengestelde conclusie te komen:

Indien – anders dan het onderzoek van Vordering lijkt te impliceren – de stelling van Bond correct is, namelijk dat de invoering van een vermogensaftrek met name multinationale ondernemingen in negatieve zin zou treffen, komt de vraag op in hoeverre dit economisch ongewenst is. Tegenover het nadeel voor de multinationale ondernemingen staat namelijk mogelijk een voordeel voor jonge, startende ondernemingen, wat kan leiden tot innovatie en dynamiek.8 Zeker indien de stelling van Bond juist blijkt te zijn, verdient het (gelet op de mogelijke budgettaire derving) mijns inziens wel de voorkeur te trachten de herbezinning op de fiscale behandeling van eigen vermogen en vreemd vermogen in een internationale context aan te pakken.

Mocht de hypothese van Bond juist zijn en mocht het voorts wenselijk zijn om sterk (over)winstgevende investeringen aan te trekken, dan is het wellicht denkbaar om naast de aftrek van primair rendement een degressief tariefgebouw te implementeren. Dit levert – afgezien van de inverdieneffecten – wel een budgettaire derving op.9

In paragraaf 8.7.1 besteedde ik aandacht aan de economische toetsing van een stelsel van aftrek van primair rendement. Ik kwam tot de conclusie dat een stelsel van aftrek van primair rendement economisch zuiver uitwerkt ten aanzien van de financieringsbeslissing.10 Indien een dergelijk stelsel wordt gefinancierd uit een tariefverhoging (dan wel een lagere tariefverlaging) staat tegenover de mitigering van de verstoring van de financieringskeuze en de mitigering van de verstoring van de spaar- en investeringsbeslissing een stijging van internationale verstoringen, zoals locatiekeuze en winstallocatie.11 Overigens is het denkbaar dat de versmalling van de belastinggrondslag – evenals een tariefverlaging – een positief effect heeft op het effectieve tarief.

Een CBIT mitigeert, evenals een aftrek van primair rendement, verstoring van de financieringsbeslissing. Het verminderen van deze verstoring gaat evenwel ten koste van de verstoring van de marginale investeringsbeslissing. Omdat een grondslagverbreding (bij een gelijkblijvende opbrengst) een lager tarief met zich brengt, brengt CBIT een mitigering met zich van de internationale verstoringen, zie ook paragraaf 8.8.6.

In groter verband houdt een herziening van de vennootschapsbelasting derhalve een uitruil van verstoringen in.12