X.9 Het renteherzieningsrecht

1021. Belang van de cessionaris bij het renteherzieningsrecht. In het kader van securitisation en de uitgifte van covered bonds is de vraag gerezen of het zogeheten renteherzieningsrecht, evenals het recht op rente, als een nevenrecht kan worden aangemerkt, dat na de cessie van de rentedragende vordering door het SPV als cessionaris kan worden uitgeoefend. Het renteherzieningsrecht betreft de contractueel overeengekomen bevoegdheid van de schuldeiser om eenzijdig, en al dan niet periodiek, het rentepercentage van een rentedragende vordering te wijzigen of de schuldenaar daartoe een voorstel te doen. In een securitisationtransactie is het van belang dat het SPV als cessionaris (of de security trustee als pandhouder) bevoegd is het renteherzieningsrecht uit te oefenen. De door de onderliggende schuldenaren te betalen rentevergoeding vormt immers voor het SPV de bron van inkomsten waarmee de rente kan worden betaald op de door het SPV uitgegeven effecten en waarmee allerhande operationele lasten kunnen worden voldaan. Een renteherziening kan behulpzaam zijn bij het ‘assetliability management’ van de balans van het SPV.1

1022. Het renteherzieningsrecht is een nevenrecht. Naar mijn mening kan het renteherzieningsrecht als een nevenrecht van de rentevordering worden aangemerkt.2 Uitoefening van het renteherzieningsrecht leidt tot een nadere vaststelling van de inhoud en omvang van de rentevordering. Uit deze nauwe verbondenheid met de rentevordering volgt dat het renteherzieningsrecht een nevenrecht is. Na cessie van een rentedragende vordering behoort het niet meer in de macht van de cedent te liggen om de inhoud en omvang van de rentevordering te bepalen. Deze bevoegdheid behoort in beginsel uitsluitend toe te komen aan de schuldeiser van de rentevordering, ook al is deze schuldeiser niet de contractuele wederpartij van de schuldenaar. Het renteherzieningsrecht gaat over op degene die de rentevordering verkrijgt. Over het algemeen zal dat de cessionaris van de hoofdvordering zijn, omdat hij tevens het recht op rente verkrijgt.3 Er is sprake van wat hiervoor een ‘gestapeld’ nevenrecht is genoemd (een nevenrecht bij een nevenrecht).4

Het feit dat de leninggever/cedent met het oog op zijn commerciële relatie met de schuldenaar wellicht een belang blijft behouden bij de hoogte van het vast te stellen renteniveau, doet aan de kwalificatie van het renteherzieningsrecht als nevenrecht niet af. Evenmin brengen deze belangen met zich dat er sprake zou zijn van een persoonlijk aan de leninggever toekomend recht. Eenzelfde belang zou de leninggever/cedent immers kunnen hebben bij de uitoefening van andere nevenrechten, zoals het recht om de vordering in bepaalde gevallen (vervroegd) opeisbaar te maken of om zekerheden uit te winnen.5 Ook de belangen van de schuldenaar bij het vaststellen van de rente brengen mijns inziens niet met zich dat het renteherzieningsrecht een persoonlijk recht is dat uitsluitend door de oorspronkelijke schuldeiser zou kunnen worden uitgeoefend (zie ook hierna in verband met de te hanteren rentetarieven).6 Het ligt niet voor de hand om aan te nemen dat het renteherzieningsrecht een persoonlijk recht is, terwijl dat niet geldt voor de hoofdvordering en het recht op rente.

1025. Welke rentetarieven zijn van toepassing? Een belangrijke vraag is of de cessionaris bij het vaststellen van de rente bevoegd is gebruik te maken van zijn eigen rentetarieven of dat hij gebonden is aan de rentetarieven die de leninggever/cedent op het moment van de rentewijziging voor soortgelijke leningen hanteert. Het antwoord op deze vraag is een kwestie van uitleg van het renteherzieningsbeding. In sommige gevallen is in het renteherzieningsbeding met zoveel woorden bepaald, dat bij het vaststellen van de nieuwe rente zal worden uitgegaan van de op dat moment bij de leninggever geldende rentetarieven.11 Ook daarbuiten zou ik echter willen aannemen dat de schuldenaar, zonder duidelijke indicatie voor het tegendeel, erop mag vertrouwen dat hij enkel gebonden is aan de rentetarieven van de leninggever/cedent, degene die hij als zijn contractspartij heeft gekozen. Het ligt in de rede dat de rentetarieven van de leninggever voor de schuldenaar een belangrijke reden waren om juist met hem te contracteren. Benadrukt zij dat hieruit op zichzelf niet kan worden afgeleid dat het renteherzieningsrecht een persoonlijk recht is, dat alleen kan toekomen aan de oorspronkelijke schuldeiser. Het betekent alleen dat de cessionaris bij de uitoefening van het renteherzieningsrecht is gebonden aan de door de cedent gehanteerde rentetarieven.

1026. Renteherzieningsrecht en verpanding. Anders dan de cessionaris komt de openbaar pandhouder van een rentedragende vordering niet de bevoegdheid toe om het renteherzieningsrecht uit te oefenen. Hoewel de openbaar pandhouder in het kader van zijn inningsbevoegdheid bevoegd is om al die nevenrechten uit te oefenen die dienstig zijn voor de inning van de vordering,12 moet worden aangenomen dat het renteherzieningsrecht onvoldoende verband houdt met de bevoegdheid van de pandhouder om de rentevordering te innen.13 Het renteherzieningsrecht is op zichzelf immers niet van belang voor de mogelijkheid van de pandhouder om de rente te innen.14 Dit kan anders zijn indien, bijvoorbeeld aan het einde van een rentevastperiode, een herziening van de rente noodzakelijk is om het nieuw te gelden rentepercentage te kunnen vaststellen. Zolang niet duidelijk is welk rentetarief geldt, kan de pandhouder immers geen rente innen. Voor dit geval zou ik willen aannemen dat de pandhouder bevoegd is om, indien de pandgever dit nalaat, de rente vast te stellen (of de schuldenaar daartoe namens de pandgever een aanbod te doen).