5.2 Nederlandse voorlopige hechtenispraktijk van minderjarigen in cijfers

Om een beeld te krijgen van de omvang van de voorlopige hechtenispraktijk van minderjarigen in Nederland, worden in deze paragraaf enkele cijfers gepresenteerd. Het beschikbare cijfermateriaal over de toepassing van voorlopige hechtenis in de Nederlandse jeugdstrafrechtspraktijk is beperkt en bestaat grotendeels uit cijfers van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) over de populatie in justitiële jeugdinrichtingen. DJI brengt jaarlijks een rapport uit (‘DJI in getal’) waarin cijfers worden gepubliceerd over jeugdige verdachten die op titel van voorlopige hechtenis in een justitiële jeugdinrichting zijn geplaatst. Daarnaast publiceert Defence for Children (DCI) en Unicef jaarlijks het Jaarbericht Kinderrechten, waarin cijfers over minderjarigen in voorlopige hechtenis worden gepresenteerd. Deze cijfers zijn eveneens afkomstig uit het registratiesysteem van DJI, maar omvatten – anders dan de cijfers die zijn opgenomen in het rapport ‘DJI in getal’1 – enkel jeugdigen die ten tijde van hun verblijf in de justitiële jeugdinrichting minderjarig waren.2 De cijfers over de jaren 2012 tot en met 2016 die in deze rapporten zijn gepubliceerd, zijn weergegeven in tabel 5.1.

De cijfers laten zien dat de instroom van jeugdigen in voorlopige hechtenis in justitiële jeugdinrichtingen een aantal opeenvolgende jaren is gedaald, maar sinds 2015 weer licht is toegenomen.3 Het percentage voorlopig gehechte jeugdigen op de totale populatie in justitiële jeugdinrichtingen ligt al jaren vrij stabiel rond de 40%. Als uitsluitend wordt gekeken naar de minderjarige populatie van justitiële jeugdinrichtingen dan ligt dit percentage hoger (tussen de 70% en 80%).4 De gemiddelde duur van de voorlopige hechtenis van jeugdigen in justitiële jeugdinrichtingen ligt al enkele jaren iets onder de 50 dagen. Inzoomend op de jeugdigen die minderjarig waren tijdens de tenuitvoerlegging van de voorlopige hechtenis, kan worden geconstateerd dat de gemiddelde duur lager ligt. Voorts tonen de cijfers dat het aantal gestarte nachtdetenties sinds 2012 aanzienlijk is afgenomen.

In het rapport van Van Alphen, Drost & Jongebreur wordt op basis van cijfers uit het registratiesysteem van DJI gesignaleerd dat een groot deel van de jeugdigen die op titel van voorlopige hechtenis instromen in een justitiële jeugdinrichting binnen enkele weken – vaak nog voor de behandeling van de zaak op zitting – weer uitstroomt.5 Zo is in 2014 ongeveer een derde van de voorlopig gehechte jeugdigen binnen twee weken uitgestroomd. Na vier weken is circa de helft van de jeugdigen uitgestroomd en na twee maanden driekwart van de jeugdigen (zie tabel 5.2). Bij het overgrote deel van de jeugdigen dat uitstroomt uit voorlopige hechtenis is een schorsing van de voorlopige hechtenis de reden. Uiteindelijk heeft 15% van de jeugdigen die zijn ingestroomd op titel van voorlopige hechtenis langer dan drie maanden in een justitiële jeugdinrichting gezeten; 11% heeft, aansluitend op de voorlopige hechtenis, na veroordeling in de justitiële jeugdinrichting moeten blijven om (het nog resterende deel van) een onvoorwaardelijke vrijheidsbenemende straf of maatregel uit te zitten.6 In 2014 hebben in totaal zeven minderjarigen langer dan zes maanden in voorlopige hechtenis gezeten.7

Met het registratiesysteem van DJI als belangrijkste bron van cijfers over de toepassingspraktijk van voorlopige hechtenis in het Nederlandse jeugdstrafrecht, blijft een deel van deze praktijk onderbelicht. DJI registreert immers alleen de jeugdigen die daadwerkelijk in een justitiële jeugdinrichting worden geplaatst. Jeugdige verdachten bij wie de rechter-commissaris de inbewaringstelling heeft bevolen en direct heeft geschorst onder voorwaarden, komen dus niet voor in die cijfers. Hetzelfde geldt voor gevallen waarin de voorlopige hechtenis op grond van artikel 493, derde lid Sv op een andere locatie dan de justitiële jeugdinrichting ten uitvoer wordt gelegd. Aldus zijn er – behoudens cijfers die zijn voortgekomen uit onderzoek bij een aantal rechtbanken (zie par. 5.4.1) – niet of nauwelijks cijfers bekend over het gebruik van de schorsing onder voorwaarden en alternatieve modaliteiten van voorlopige hechtenis in de jeugdstrafrechtspraktijk.8