HvJ EU, 04-04-2017, nr. C-337/15 P

Met zijn hogere voorziening vraagt de Europese Ombudsman om gedeeltelijke vernietiging van het arrest van het Gerecht van de Europese Unie van 29 april 2015, Staelen/Ombudsman (T-217/11, EU:T:2015:238; hierna: ‘bestreden arrest’), waarbij het Gerecht ten dele heeft toegewezen het door Claire Staelen ingestelde beroep tot vergoeding van de schade die zij zou hebben geleden als gevolg van de afhandeling door de Ombudsman van haar klacht over het slechte beheer, door het Europees Parlement, van de lijst van geschikte kandidaten van algemeen vergelijkend onderzoek EUR/A/151/98, waarop zij als geslaagde kandidate was opgenomen (hierna: ‘lijst van geschikte kandidaten’).

De derde overweging van besluit 94/262/EGKS, EG, Euratom van het Europees Parlement van 9 maart 1994 inzake het statuut van de Europese ombudsman en de algemene voorwaarden voor de uitoefening van zijn ambt (PB 1994, L 113, blz. 15) luidt:

Artikel 3 van besluit 94/262 bepaalt:

Overweging 2 van besluit 2008/587/EG, Euratom van het Europees Parlement van 18 juni 2008 tot wijziging van besluit 94/262 (PB 2008, L 189, blz. 25), luidt:

Op 14 november 2006 heeft Staelen bij de Ombudsman een klacht ingediend over het slechte beheer door het Parlement van de lijst van geschikte kandidaten.

Na afloop van zijn onderzoek (hierna: ‘aanvankelijke onderzoek’) heeft de Ombudsman op 22 oktober 2007 een besluit genomen waarin hij tot de vaststelling kwam dat er geen sprake was van wanbeheer door het Parlement (hierna: ‘besluit van 22 oktober 2007’).

Op 29 juni 2010 heeft de Ombudsman op eigen initiatief een onderzoek ingesteld teneinde nogmaals na te gaan of er geen sprake was geweest van een geval van wanbeheer door het Parlement (hierna: ‘op eigen initiatief ingestelde onderzoek’).

Op 31 maart 2011 heeft de Ombudsman een besluit genomen waarbij het op eigen initiatief ingestelde onderzoek werd afgesloten en opnieuw werd vastgesteld dat er geen sprake was van een geval van wanbeheer door het Parlement (hierna: ‘besluit van 31 maart 2011’).

Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Gerecht op 20 april 2011, heeft Staelen beroep ingesteld strekkende tot veroordeling van de Ombudsman tot betaling van een vergoeding voor de materiële en de immateriële schade die zij zou hebben geleden wegens verschillende fouten die de Ombudsman in het kader van het aanvankelijke en het op eigen initiatief ingestelde onderzoek, zou hebben gemaakt.

In de punten 75 tot en met 161 van het bestreden arrest, waarin het Gerecht inging op een reeks door Staelen aangevoerde grieven in verband met het feit dat de Ombudsman noch in het aanvankelijke noch in het op eigen initiatief ingestelde onderzoek alle nodige controles had verricht om de in haar klacht genoemde gevallen van wanbeheer te ontdekken en te verhelderen, heeft dat Gerecht eerst in de punten 75 tot en met 88 van dat arrest een bepaald aantal ‘opmerkingen vooraf’ gemaakt.

In het kader daarvan heeft het Gerecht in de punten 75 tot en met 85 van dat arrest in wezen geoordeeld dat de Ombudsman weliswaar over een ruime beoordelingsmarge beschikt ten aanzien van de beoordeling van de gegrondheid van bij hem ingediende klachten en het daaraan te geven gevolg alsmede ten aanzien van de onderzoeksinstrumenten die worden gebruikt bij de afhandeling van een klacht of in het kader van een op zijn initiatief ingesteld onderzoek, en dat hij in dat kader geen enkele resultaatsverplichting heeft, doch dat hij daarbij wel het zorgvuldigheidsbeginsel moet naleven, dat de verplichting inhoudt om alle relevante elementen van het geval zorgvuldig en onpartijdig te onderzoeken.

Dienaangaande heeft het Gerecht in de punten 85 tot en met 87 van dat arrest het volgende overwogen:

Vervolgens is het Gerecht in de punten 89 tot en met 146 van het bestreden arrest ingegaan op verschillende, door Staelen aan de orde gestelde gedragingen van de Ombudsman in verband met het aanvankelijke onderzoek. Het sloot zijn onderzoek daarnaar af met het oordeel, in de punten 141 tot en met 146 van dat arrest, dat de Ombudsman op drie punten het zorgvuldigheidsbeginsel had geschonden en dat die schendingen voldoende gekwalificeerd waren om tot aansprakelijkheid van de Unie te leiden. Die schendingen hielden in dat ten eerste de inhoud van het advies van het Parlement verkeerd was opgevat, ten tweede de Ombudsman niet had voldaan aan de zorgvuldigheidsplicht bij het onderzoek om vast te stellen of de informatie over de plaatsing van verzoeksters naam op de lijst van geschikte kandidaten door het Parlement aan de andere instellingen, organen en instanties van de Unie was gezonden, en ten derde hij evenmin had voldaan aan zijn zorgvuldigheidsplicht bij zijn onderzoek of het Parlement die informatie aan zijn eigen directoraten-generaal had gezonden.

In de punten 162 tot en met 223 van het bestreden arrest heeft het Gerecht zich vervolgens beziggehouden met een reeks grieven die Staelen had aangevoerd in verband met vermeende kennelijke beoordelingsfouten van de Ombudsman. In de punten 205 en 223 van dat arrest heeft het Gerecht vastgesteld dat er sprake was van een voldoende gekwalificeerd gebrek aan zorgvuldigheid van de Ombudsman bij het onderzoek van de vraag of Staelen wegens de duur van opneming van haar naam op de lijst van geschikte kandidaten was gediscrimineerd ten opzichte van de andere geslaagde kandidaten. Dat voldoende gekwalificeerd gebrek hield verband met het feit dat de Ombudsman op dat punt had vastgesteld dat er geen sprake was van wanbeheer door het Parlement, door zich alleen te baseren op een stelling van het Parlement over de inschrijvingsduur van de andere kandidaten op de lijst van geschikte kandidaten, zonder gegevens te hebben ontvangen waaruit de datum van aanwerving van die kandidaten bleek, welke stelling later onjuist was gebleken.

Met betrekking tot een derde reeks grieven, met name ontleend aan een vermeende schending van het beginsel van de redelijke termijn, heeft het Gerecht in punt 269 van het bestreden arrest geoordeeld dat de niet redelijke termijn waarbinnen de Ombudsman twee brieven van Staelen had beantwoord een voldoende gekwalificeerde schending vormde van een regel van het Unierecht die tot doel heeft particulieren rechten te verlenen en kan leiden tot aansprakelijkheid van de Unie.

In het kader van het onderzoek van de vraag of er sprake was van herstelbare schade en van een oorzakelijk verband tussen die schade en de nalatigheden die eerder op diverse punten waren vastgesteld, heeft het Gerecht in de punten 288 tot en met 294 met name geoordeeld dat dit in casu het geval was voor de immateriële schade die Staelen had geleden door ten eerste het verlies van vertrouwen in het instituut van de Ombudsman, en ten tweede het gevoel dat zij door die nalatigheden tijd en energie had verloren.

Ten slotte heeft het Gerecht, op grond van zijn oordeel dat de Ombudsman in het kader van het aanvankelijke en het op eigen initiatief ingestelde onderzoek, ten eerste op vier punten niet aan zijn zorgvuldigheidsplicht had voldaan, en, ten tweede twee brieven van Staelen niet binnen een redelijke termijn had beantwoord, het beroep ten dele toegewezen en de Ombudsman veroordeeld tot betaling van het bedrag van 7 000 EUR aan Staelen ter vergoeding van de door haar geleden immateriële schade.

In hogere voorziening verzoekt de Ombudsman het Hof:

In haar memorie van antwoord verzoekt Staelen het Hof:

Op 8 oktober 2015 heeft Staelen een incidentele hogere voorziening ingesteld tegen het bestreden arrest. Deze is afgewezen bij een beschikking van het Hof van 29 juni 2016, Ombudsman/Staelen (C-337/15 P, niet gepubliceerd, EU:C:2016:670), gegeven op basis van artikel 181 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof. In die beschikking heeft het Hof de beslissing over de principale hogere voorziening en over de kosten van de incidentele hogere voorziening aangehouden.

Zoals uit punt 19 van het onderhavige arrest blijkt, strekken de conclusies van de door Staelen ingediende memorie van antwoord ten eerste tot gehele afwijzing van de hogere voorziening van de Ombudsman en, ten tweede, tot diens veroordeling om haar een bedrag van 50 000 EUR te betalen voor de immateriële schade die haar door hem zou zijn toegebracht.

In dit verband zij eraan herinnerd dat de conclusies van een memorie van antwoord volgens artikel 174 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof moeten strekken tot gehele of volledige afwijzing van de hogere voorziening.

Mitsdien is het verzoek van Staelen om de Ombudsman te veroordelen tot betaling van een bedrag van 50 000 EUR aan haar niet-ontvankelijk.

De Ombudsman voert vijf middelen tot staving van zijn hogere voorziening aan.

Daar het eerste, het derde en het vierde onderdeel van het eerste middel, het derde onderdeel van het tweede middel en het derde middel gegrond zijn verklaard, betekent dit dat het Gerecht vier van de vijf onrechtmatige gedragingen die het de Ombudsman in het bestreden arrest heeft verweten, weliswaar heeft aangemerkt als voldoende gekwalificeerde schendingen van het Unierecht die tot een niet-contractuele aansprakelijkheid van de Unie kunnen leiden, doch dat drie daarvan op een onjuiste rechtsopvatting berusten en dat de vierde niet is gemotiveerd. Voorts is het vierde middel aanvaard op grond dat het Gerecht blijk had gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door het eventuele verlies van vertrouwen van Staelen in het ambt van de Ombudsman als gevolg van de wijze waarop hij in casu zijn onderzoekstaken had uitgevoerd, aan te merken als herstelbare immateriële schade.

Onder deze omstandigheden heeft de beslissing van het Gerecht om de Ombudsman te veroordelen tot betaling van een vergoeding aan Staelen geen rechtsgrond meer.

Om die reden moet punt 1 van het dictum van het bestreden arrest worden vernietigd.

Punt 2 van het dictum, waarbij het Gerecht het beroep van Staelen heeft verworpen voor het overige, behoeft daarentegen niet te worden vernietigd, daar deze beslissing niet wordt aangetast door het feit dat het eerste tot en met het vierde middel van de onderhavige hogere voorziening ten dele gegrond is.

Ten slotte moet de beslissing van het Gerecht over de kosten, en dus het derde en het vierde punt van het dictum van het bestreden arrest, gelet op de gedeeltelijke vernietiging daarvan, eveneens worden vernietigd.

Overeenkomstig artikel 61, eerste alinea, van het Statuut van het Hof van Justitie van de Europese Unie kan het Hof, ingeval het de beslissing van het Gerecht vernietigt, de zaak zelf afdoen wanneer deze in staat van wijzen is. Dat is in casu het geval.

Wat ten eerste de aan de Ombudsman verweten schendingen van het zorgvuldigheidsbeginsel betreft, moet eraan worden herinnerd dat deze allereerst verband houden met het feit dat hij in het kader van het aanvankelijke onderzoek niet heeft onderzocht wanneer en op welke wijze Staelens plaatsing op de lijst van geschikte kandidaten aan de andere instellingen, organen en instanties van de Unie was meegedeeld.

Dienaangaande moet worden opgemerkt dat deze schending een voldoende gekwalificeerd karakter heeft om tot niet-contractuele aansprakelijkheid van de Unie te kunnen leiden.

Het antwoord op de vraag wanneer en op welke wijze de andere instellingen, organen en instanties van de Unie op de hoogte zijn gesteld van haar plaatsing op de lijst van geschikte kandidaten, vormde immers één van de relevante elementen die deel uitmaakten van het doel van het onderzoek van de Ombudsman naar de vraag of het Parlement zich bij de behandeling van haar dossier na de plaatsing op die lijst schuldig had gemaakt aan een geval van wanbeheer. Bovendien vormde de controle dat die plaatsing aan de andere instellingen, organen en instanties van de Unie was meegedeeld en de wijze waarop dat was gebeurd, één van de doelstellingen die uitdrukkelijk waren genoemd in het besluit van de Ombudsman om een inspectie te verrichten.

De Ombudsman heeft zich op dit punt echter tevredengesteld met de toezending, door het Parlement, van een zogenoemd ‘poolingdocument’ van 14 mei 2007, waaruit bleek dat er op die datum nog slechts één kandidaat op de lijst van geschikte kandidaten was opgenomen. Hij heeft hieruit afgeleid dat Staelen de enige kandidaat was wier naam nog op die lijst voorkwam en dat de andere instellingen, organen en instanties van de Unie, gelet op het feit dat dit document kon worden geraadpleegd, dus in staat waren geweest om kennis te nemen van die informatie, althans vanaf 14 mei 2007.

Zelfs al wordt ervan uitgegaan dat de Ombudsman in redelijkheid uit het betrokken document heeft kunnen afleiden dat Staelens opneming op de lijst van geschikte kandidaten bekend was bij de andere instellingen, organen en instanties van de Unie, althans vanaf de datum van dat document, namelijk 14 mei 2007, dit neemt niet weg dat, zoals de Ombudsman in zijn verweerschrift heeft erkend, hij op grond hiervan niet kon bepalen wanneer en op welke wijze die plaatsing, die al op 17 mei 2005 zou hebben plaatsgevonden, door het Parlement aan die instellingen, organen en instanties was meegedeeld.

Dit betekent dat de Ombudsman, door in punt 2.5 van zijn besluit van 22 oktober 2007 vast te stellen dat Staelens plaatsing op de lijst van geschikte kandidaten door het Parlement wel degelijk aan de andere instellingen van de Unie was meegedeeld, en daarvoor met name te verwijzen naar de uitkomst van een inspectie die in dat opzicht kennelijk onvolledig was, door een gebrek aan zorgvuldigheid en omzichtigheid een niet-verschoonbare beoordelingsfout heeft gemaakt en aldus op ernstige en kennelijke wijze de grenzen heeft miskend die in het kader van een onderzoek aan zijn beoordelingsbevoegdheid zijn gesteld.

Ten tweede moet ten aanzien van de aan de Ombudsman verweten schending van het zorgvuldigheidsbeginsel, welke in wezen verband houdt met het feit dat hij de beoordeling in punt 2.4 van zijn besluit van 22 oktober 2007 alleen heeft kunnen onderbouwen met een veronderstelling gebaseerd op documenten waarvan hij noch de aard noch de inhoud heeft kunnen preciseren, eveneens worden vastgesteld dat deze voldoende gekwalificeerd is.

In de eerste plaats hadden het aanvankelijke onderzoek en de door de Ombudsman uitgevoerde inspectie immers met name betrekking op de vraag of Staelens plaatsing op de lijst van geschikte kandidaten aan alle directoraten-generaal van het Parlement was meegedeeld. In de tweede plaats heeft de Ombudsman dienaangaande in punt 2.4 van zijn besluit van 22 oktober 2007 verklaard dat haar sollicitatiedossier, gelet op de inspectie van het dossier van het Parlement, wel degelijk ter beschikking van die directoraten-generaal was gesteld.

Ten aanzien van een aspect dat relevant was om een eventueel geval van wanbeheer aan het licht te brengen en waarop zijn aanvankelijke onderzoek concreet betrekking had gehad, heeft de Ombudsman in zijn besluit van 22 oktober 2007, waarmee dat onderzoek werd afgesloten, dus een dergelijke verklaring gedaan, zonder hetzij in dat besluit met meer precisie te verwijzen naar documenten die deze verklaring konden onderbouwen, hetzij in staat te zijn om die verklaring op enige andere wijze te onderbouwen dan louter met de veronderstelling, uiteengezet in de stukken bij het Gerecht, dat ‘[a]lles erop wees dat [zijn] vertegenwoordigers tijdens hun inspectie inderdaad documenten hadden gezien die bevestigden dat het Parlement zijn diensten op de hoogte had gesteld van het feit dat [Staelens] naam was toegevoegd aan de betrokken lijst [van geschikte kandidaten]’. Hiermee heeft de Ombudsman, door een gebrek aan zorgvuldigheid en omzichtigheid, niet-verschoonbare fouten gemaakt en de grenzen die in het kader van een onderzoek aan zijn beoordelingsbevoegdheid zijn gesteld, ernstig en kennelijk miskend.

Ten slotte moet worden ingegaan op de schending van het zorgvuldigheidsbeginsel verband houdende met het feit dat de Ombudsman in zijn besluit van 31 maart 2011, waarmee het op eigen initiatief ingestelde onderzoek werd afgesloten, heeft vastgesteld dat er geen sprake was van een geval van wanbeheer door het Parlement in verband met de duur van inschrijving op de lijst van geschikte kandidaten van de naam van Staelen enerzijds en die van de andere geslaagde kandidaten van algemeen vergelijkend onderzoek EUR/A/151/98 anderzijds, daar hij zich ten aanzien van dit aspect van het onderzoek heeft beperkt tot een door het Parlement gegeven uitleg, zonder zich ervan te verzekeren dat de feiten waarop die uitleg berustte, waar waren.

Dienaangaande heeft het Hof reeds geoordeeld dat wanneer een administratie een onderzoek instelt, zij gehouden is dit onderzoek met de grootst mogelijke zorgvuldigheid te verrichten teneinde de bestaande twijfels weg te nemen en de situatie te verhelderen (zie in die zin arrest van 11 november 1986, Irish Grain Board, 254/85, EU:C:1986:422, punt 16).

In casu blijkt uit het aan het Hof overgelegde dossier dat de Ombudsman in zijn besluit van 31 maart 2011 heeft vastgesteld dat het door Staelen aan de orde gestelde verschil tussen de duur van inschrijving van haar naam op de lijst van geschikte kandidaten en die van andere geslaagde kandidaten, geen aan het Parlement verwijtbaar geval van wanbeheer vormde. Hij achtte de daarvoor door de instelling gegeven uitleg overtuigend, namelijk dat die andere kandidaten waren aangeworven in de twee jaar na de bekendmaking van die lijst, terwijl de naam van Staelen iets langer dan twee jaar daarop was opgenomen.

Gelet op dit dossier staat eveneens vast dat het op initiatief van de Ombudsman ingestelde onderzoek en de in casu door hem verrichte inspectie, die beoogden vast te stellen of het gedrag van het Parlement een geval van wanbeheer had opgeleverd, met name betrekking hadden gehad op de vraag of Staelen minder lang dan de andere kandidaten op de lijst van geschikte kandidaten was geplaatst.

In deze omstandigheden kon de Ombudsman in zijn besluit van 31 maart 2011, waarmee dat onderzoek werd afgesloten, niet zonder een niet-verschoonbare fout te begaan en aldus de grenzen van zijn beoordelingsbevoegdheid bij dat onderzoek ernstig en kennelijk te miskennen, vaststellen dat dit niet het geval was geweest en dat Staelen derhalve niet was gediscrimineerd, door zich daarvoor uitsluitend te baseren op een uitleg van de betrokken instelling, zonder zelfs maar een poging te doen om met behulp van de onderzoeksmiddelen waarover hij beschikt op grond van artikel 3, lid 2, van besluit 94/262 meer gedetailleerde informatie te krijgen om te kunnen controleren of de feiten die de instelling voor haar eigen verdediging had aangevoerd en waarop die uitleg berustte, waar waren.

Wat ten tweede de stelling van Staelen betreft over de schending van haar recht op behandeling van haar verzoeken binnen een redelijke termijn, moet worden opgemerkt dat de termijnen van acht respectievelijk vijf maanden waarbinnen de Ombudsman op 1 juli 2008 de twee brieven heeft beantwoord die zij hem, wat de eerste betreft, op 19 oktober 2007 en, wat de tweede betreft, op 24 januari 2008 had gezonden, op het eerste gezicht inderdaad bijzonder lang kunnen lijken.

Maar zelfs al staat tussen partijen vast dat de Ombudsman die twee brieven eerder had moeten beantwoorden, in casu kan er niet van worden uitgegaan dat de Ombudsman zich door de te late beantwoording daarvan schuldig heeft gemaakt aan een ‘voldoende gekwalificeerde schending’ van een regel van het Unierecht die particulieren beschermt, in de zin van de in de punten 31 en 32 van dit arrest genoemde rechtspraak van het Hof.

Dienaangaande zij opgemerkt dat Staelens brief van 19 oktober 2007 de Ombudsman wilde informeren over een schrijven van het Parlement van 15 oktober 2007 over het verstrijken van de geldigheid van de lijst van geschikte kandidaten met ingang van 31 augustus 2007. Met de brief van 24 januari 2008 werd beoogd van de Ombudsman te vernemen of hij, gelet op de elementen opgenomen in de brief van 19 oktober 2007, voornemens was om te onderzoeken of het aanvankelijke onderzoek dat hij inmiddels bij het besluit van 22 oktober 2007 had afgesloten, moest worden heropend.

Wat de brief van 19 oktober 2007 betreft, heeft het aan de Ombudsman gemaakte verwijt echter geen betrekking op het feit dat hij Staelen op de hoogte had gesteld van zijn besluit van 22 oktober 2007 tot afsluiting van zijn aanvankelijke onderzoek, zonder daarbij eventueel rekening te houden met de in die brief opgenomen elementen, maar slechts op het feit dat hij die brief te laat heeft beantwoord. Dienaangaande heeft de Ombudsman in zijn verweerschrift bij het Gerecht overigens beklemtoond dat hij die brief pas op 22 oktober 2007 had ontvangen, toen zijn besluit om het aanvankelijke onderzoek af te sluiten reeds was genomen.

Uit het voorgaande volgt dat noch die grief noch die betreffende de te late beantwoording door de Ombudsman van de brief van 24 oktober 2008, in casu verband houdt met de wijze waarop de Ombudsman het aanvankelijke en het op zijn initiatief ingestelde onderzoek heeft uitgevoerd en afgesloten.

Met name gelet op het feit dat de Ombudsman met zijn besluit van 22 oktober 2007 zojuist een onderzoek van bijna één jaar had afgesloten, kan er in de eerste plaats niet van worden uitgegaan dat hij de in punt 33 van dit arrest genoemde grenzen van de beoordelingsmarge waarover hij beschikt ten aanzien van de gegrondheid van bij hem ingediende klachten en van de daaraan te geven gevolgen, ernstig en kennelijk heeft miskend of dat hij zich in een dergelijke context schuldig heeft gemaakt aan schending van Staelens recht op behandeling van haar verzoeken binnen een redelijke termijn, door in eerste instantie niet de brief te beantwoorden die zij hem op 19 oktober 2007 op het laatste moment had gezonden, alvorens op 24 januari 2008 een verzoek om een eventuele heropening van het onderzoek bij hem in te dienen op basis van een element dat in die brief van 19 oktober 2007 was opgenomen.

In de tweede plaats kan er in diezelfde context evenmin van worden uitgegaan dat de Ombudsman diezelfde grenzen ernstig en kennelijk heeft miskend of zich schuldig heeft gemaakt aan schending van het recht van de betrokkene op behandeling van haar verzoeken binnen een redelijke termijn, door zich in tweede instantie, toen hij eenmaal was verzocht om de mogelijkheid te overwegen om het zojuist afgesloten onderzoek te heropenen, pas vijf maanden daarna over dat verzoek uit te spreken.

Hieruit volgt dat het feit dat de Ombudsman de twee genoemde brieven van Staelen enigszins laat heeft beantwoord, op zich niet kan leiden tot niet-contractuele aansprakelijkheid van de Unie.

Uit het voorgaande volgt dat de Ombudsman zich in het kader van het aanvankelijke en het op eigen initiatief ingestelde onderzoek op drie punten schuldig heeft gemaakt aan een ‘voldoende gekwalificeerde schending’ van het zorgvuldigheidsbeginsel in de zin van de rechtspraak zoals genoemd in de punten 31 en 32 van het onderhavige arrest. Daarbij komt de schending die, zoals blijkt uit het onderzoek van het tweede onderdeel van het eerste middel van de hogere voorziening, het Gerecht terecht heeft vastgesteld met betrekking tot de verkeerde opvatting, door de Ombudsman, van de inhoud van het advies van het Parlement van 20 maart 2007, hetgeen een reeks gekwalificeerde schendingen oplevert die tot aansprakelijkheid van de Unie kunnen leiden.

Onder deze omstandigheden moet vervolgens worden onderzocht of Staelen door die schendingen reële en zekere immateriële schade heeft geleden in de zin van de in punt 91 van dit arrest genoemde rechtspraak, waarbij moet worden verzekerd dat die schade het rechtstreeks gevolg van die schendingen is (zie in die zin met name arrest van 28 juni 2007, Internationaler Hilfsfonds/Commissie, C-331/05 P, EU:C:2007:390, punt 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Daar het Hof het eerste onderdeel van het vierde middel van de hogere voorziening in punt 95 van dit arrest heeft aanvaard, moet om de in de punten 92 tot en met 94 van dit arrest uiteengezette redenen allereerst worden vastgesteld dat Staelen zich niet kan beroepen op een herstelbare immateriële schade verband houdende met haar verlies van vertrouwen in het ambt van de Ombudsman als gevolg van die schendingen.

Staelen heeft echter ook immateriële schade aangevoerd in verband met, in wezen en zoals blijkt uit haar bij het Gerecht ingediende stukken, het gevoel van ‘psychische schade’ dat zij heeft gehad door de wijze waarop haar bij de Ombudsman ingediende klacht is behandeld.

Noch de door de Ombudsman aangeboden verontschuldigingen noch de late correctie van zijn vergissing verband houdende met de verkeerde opvatting van de inhoud van het advies van het Parlement noch, ten slotte, het op eigen initiatief ingestelde onderzoek hebben in casu echter de aldus veroorzaakte immateriële schade gecompenseerd.

Bijgevolg moet worden beslist dat de door Staelen geleden immateriële schade op passende wijze zal worden hersteld door de betaling van een vergoeding van 7 000 EUR aan haar.

Volgens artikel 184, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof beslist het Hof ten aanzien van de proceskosten wanneer de hogere voorziening ongegrond is of wanneer, bij gegrondheid ervan, het Hof zelf de zaak afdoet. Ingevolge artikel 138, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering, dat op grond van artikel 184, lid 1, van dat Reglement van toepassing is op de procedure in hogere voorziening, moet de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen, voor zover dit is gevorderd. Volgens artikel 138, lid 3, van het Reglement kan het Hof echter, indien partijen onderscheidenlijk op een of meer punten in het ongelijk worden gesteld, en indien dit, gelet op de omstandigheden van de zaak, gerechtvaardigd voorkomt, beslissen dat een partij behalve in haar eigen kosten ook in een deel van de kosten van de andere partij wordt verwezen.

Ofschoon de hogere voorziening van de Ombudsman is toegewezen en het bestreden arrest derhalve gedeeltelijk wordt vernietigd, heeft het Hof, definitief uitspraak doende over het beroep van Staelen, haar beroep in casu gedeeltelijk toegewezen. Voorts heeft de Ombudsman gevraagd om op eerlijke en billijke wijze te beslissen over de kosten.

Derhalve wordt beslist dat, gelet op de omstandigheden van de zaak, de Ombudsman, naast zijn eigen kosten, de kosten zal dragen die Staelen zowel voor de procedure in eerste aanleg als voor de onderhavige hogere voorziening heeft gemaakt.

Aangezien in de beschikking van 29 juni 2016, Ombudsman/Staelen (C-337/15 P, niet gepubliceerd, EU:C:2016:670), de beslissing omtrent de kosten van de incidentele hogere voorziening die Staelen in het kader van deze procedure heeft ingesteld, is aangehouden, zoals voorzien in artikel 137 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof, dat op grond van artikel 184, lid 1, van dat Reglement van toepassing is op de procedure in hogere voorziening, moet overeenkomstig die bepalingen ten aanzien daarvan worden beslist in het onderhavige arrest waardoor een einde aan het geding komt.

Daar Staelen in de incidentele hogere voorziening in het ongelijk is gesteld en de Ombudsman heeft gevraagd om haar te verwijzen in de kosten, moet zij overeenkomstig artikel 138, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof worden verwezen in de kosten die de Ombudsman voor de incidentele hogere voorziening heeft gemaakt, en in haar eigen kosten.

Het Hof (Grote kamer) verklaart:

ondertekeningen