HR, 06-02-2018, nr. 16/03375

“1 subsidiair.

hij op 13 september 2014 te ‘s-Gravenhage opzettelijk een persoon (te weten [betrokkene 1]) in het gezicht heeft geslagen, waardoor voornoemde [betrokkene 1] letsel heeft bekomen en pijn heeft ondervonden;

2.

hij op 13 september 2014 te 's-Gravenhage opzettelijk een persoon (te weten [betrokkene 2]), een kopstoot heeft gegeven, waardoor deze pijn heeft ondervonden.”

5. Deze bewezenverklaringen steunen op de volgende bewijsmiddelen:

“Ten aanzien van het onder 1 subsidiair bewezenverklaarde

1. Een proces-verbaal van aangifte d.d. 13 september 2014 van de politie eenheid Den Haag met nr. PL1500- 2014218793-1. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 32 e.v.):

als de op genoemde datum afgelegde verklaring van [betrokkene 1]:

Op 13 september 2014 was ik in Den Haag, buiten bij het Maliehuisje. Ik zag een jongen staan met een lang postuur en er kwam een kleinere jongen op mij af rennen. Hij had een blauw/wit geblokt shirt aan. Na een aantal klappen in mijn gezicht viel ik op de grond. Ik weet dat de jongen met het blauw/wit gestreepte (het hof begrijpt: geblokte) shirt de ex-vriend van [betrokkene 3] is.

2. Een proces-verbaal van verhoor aangever d.d. 13 september 2014 van de politie eenheid Den Haag met nr. PL1500- 2014218793-8. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 40 e.v.):

als de op genoemde datum afgelegde verklaring van [betrokkene 1]:

Ik heb kneuzingen en zwellingen in mijn gezicht. Er bloedt een wondje onder mijn ogen. Ik heb nog erg veel pijn. De ex van [betrokkene 3] heet [verdachte].

3. Een proces-verbaal van verhoor verdachte d.d. 28 september 2014 van de politie eenheid Den Haag met nr. PL1500-2014218793-28. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijke weergegeven - (blz. 82):

als de op genoemde datum afgelegde verklaring van de medeverdachte [betrokkene 4]:

Twee weken geleden is er wat gebeurd bij het Maliehuisje. Ik was uit met [verdachte]. [verdachte] moest het Maliehuisje verlaten. Ik ben ook weggegaan. Opeens zag ik dat er een man aan kwam lopen. De man pakte mij vast en ik heb mij losgerukt. Ik zag vervolgens dat [verdachte] kwam, dat de man [verdachte] vastpakte en [verdachte] die man sloeg. Ik zag dat [verdachte] die man meerdere malen heeft geslagen.

4. Een proces-verbaal van verhoor aangever d.d. 13 september 2014 van de politie eenheid Den Haag met nr. PL1500- 2014218793-2. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 44):

als de op genoemde datum afgelegde verklaring van [betrokkene 2]:

Op 13 september 2014 was ik in het Maliehuisje in Den Haag. Ik was daar met mijn zusje. Ik ging naar buiten. Ik zag [verdachte] staan. Ik zag dat [verdachte] met zijn hoofd met snelheid richting mijn hoofd bewoog. Ik voelde een pijnscheut in mijn lip.

Ten aanzien van het onder 1 en 2 bewezenverklaarde

5. Een proces-verbaal van verhoor verdachte d.d. 26 september 2014 van de politie eenheid Den Haag met nr. PL1500-2014218793-13. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 78 e.v.):

als de op genoemde datum afgelegde verklaring van [verdachte], de verdachte:

Twee weken geleden was ik in het Maliehuisje (het hof begrijpt: in Den Haag). [betrokkene 3], mijn ex, was er ook. Zij was in het gezelschap van haar broer, [betrokkene 2]. Ik ging naar buiten. Daar gaf ik [betrokkene 2] een kopstoot. Kort daarna heb ik buiten een andere jongen een vuistslag gegeven in zijn gezicht. De jongen viel op de grond. Het letsel wat die jongen heeft opgelopen moet door mij zijn veroorzaakt.

6. De verklaring van de verdachte.

De verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep van 1 juni 2016 verklaard - zakelijk weergegeven -:

In de nacht van 12 op 13 september 2014 was ik in het Maliehuisje in Den Haag. Ik zag dat [betrokkene 2] binnen kwam samen met zijn zus [betrokkene 3], mijn ex-vriendin. Ik ging naar buiten. Daar heb ik [betrokkene 2] een lichte kopstoot en [betrokkene 1] een klap gegeven.”

6. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsvrouw van de verdachte aldaar aan de hand van haar pleitnota aangevoerd:

(…)

6. Op 22 maart 2016 heeft de Hoge Raad een overzichtsarrest gewezen ter zake de strafuitsluitingsgronden van (putatief) noodweer(exces). Op 17 mei 2016 heeft de Hoge Raad wederom een arrest gewezen en daarbij een arrest van het Hof Haag gecasseerd waar een noodweer-verweer in was gevoerd. De Hoge Raad heeft daarbij relevante overwegingen uit voornoemd arrest herhaald.7. […] stelt de verdediging vast dat een beroep op noodweer in beginsel niet kan worden verworpen op de grond, dat verzoeker zich aan de confrontatie met de aangever had kunnen onttrekken (vgl. HR 22 november 2011, UN BT6449; HR 15 november 2011, UN BQ6110 en HR 12 juli 2011, UN BQ6720). Voorts is in de jurisprudentie uitgemaakt dat niet uitsluitend paniek- of angstgevoelens een hevige gemoedsbeweging als bedoeld in art. 41 lid 2 Sr kunnen veroorzaken, maar een hevige gemoedsbeweging kan ook ontstaan als gevolg van de door de ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding gewekte woede (HR 21 oktober 2008, UN BD7821, NJ 2008, 561). 8. Met inachtneming van het voorgaande, is de verdediging van oordeel dat op basis van bovenstaande feiten en omstandigheden er geen andere conclusie kan volgen, dan dat cliënt gerechtvaardigd heeft gehandeld uit (putatief) noodweer(exces). In het bijzonder is hierbij het volgende van belang.

9. Er was nog geen sprake van een daadwerkelijke aanranding door [betrokkene 2] van cliënt, toen cliënt hem een kopstoot gaf. Maar wel was sprake van een 'onmiddellijk dreigend gevaar voor een aanranding', welk gevaar op zichzelf als aanranding in de zin van artikel 41 Sr kan worden aangemerkt. Voor zover uw Hof zou menen dat dat onmiddellijk dreigende gevaar er (nog) niet was, was in elk geval sprake van verontschuldigbare dwaling; cliënt kon en mocht redelijkerwijs menen dat hij zich moest verdedigen tegen [betrokkene 2] op de wijze zoals hij heeft gedaan, omdat hij zich verontschuldigbaar het dreigende gevaar mocht inbeelden en ook het gevaar aldus beoordelen.

10. Immers, [betrokkene 2] is tot driemaal toe agressief en bedreigend naar cliënt toe gekomen. Tweemaal in het Maliehuisje, terwijl cliënt op een kruk zat. De derde keer direct nadat cliënt eruit was gezet en de gespannen situatie volledig over was. [betrokkene 2] is toen wéér, op eigen initiatief, zelf de confrontatie met cliënt op gaan zoeken. Hij kwam snel op hem aflopen, agressief, met grote kwade ogen en kwam heel dicht op het gezicht van [verdachte] staan. Dat [betrokkene 2] zich agressief gedroeg, wordt bovendien bevestigd door de portiers die hem eerder in het café al weghaalden en tegen hem zeiden dat hij rustig moest doen. Dit en zijn eerdere agressieve gedrag en woordelijke bedreigingen is zeer intimiderend gedrag waarmee [betrokkene 2] zelf willens en wetens tot driemaal toe een confrontatie opzoekt en een gewelddadige verdedigingsreactie uitlokt. Het is in de optiek van de verdediging dan ook duidelijk dat [betrokkene 2] (toen hij naar buiten op cliënt af kwam) zonder meer uit was op ruzie en een fysieke confrontatie met cliënt.

11. Let wel, cliënt is op geen enkel moment gedurende die avond naar [betrokkene 2] toegegaan of heeft anderszins de confrontatie opgezocht! Hij heeft op een barkruk gezeten en is, nadat hij eruit was gezet, zelfs naar de hoek van de straat gelopen om daar rustig op zijn jas te wachten. Maar [betrokkene 2] nam daar geen genoegen mee en was eenvoudigweg uit op een fysieke confrontatie met cliënt.

12. Onder deze omstandigheden was sprake van een onmiddellijk dreigend gevaar voor een aanranding, althans mocht cliënt gerechtvaardigd in de veronderstelling zijn dat [betrokkene 2] niet naar hem toe kwam om rustig te praten, maar om hem wederrechtelijk aan te randen. Cliënt had zich al eerder onttrokken aan de situatie en nu [betrokkene 2] dermate dicht op hem en zijn gezicht stond en hem op blééf zoeken, was er geen reële en redelijke mogelijkheid meer voor cliënt om zich (wederom) te onttrekken aan de situatie en hij had dat ook niet gemoeten. Omdat [betrokkene 2] zo dicht op hem stond, kon hij hem feitelijk ook niet wegduwen of anderszins hen uit elkaar halen. De afstand tussen hen was te kort om zijn armen ertussen te krijgen om een duw te kunnen geven of een klap. Het enige wat hij nog kon ter noodzakelijke verdediging van zijn eigen lijf, was een kopstoot geven. De kopstoot was bovendien niet met kracht en was tegen de lip (niet de neus!), waarvan [betrokkene 2] kennelijk ook geen letsel heeft opgelopen.

13. Naar het oordeel van de verdediging moet - op grond van het bovenstaande - geconcludeerd worden dat cliënt heeft gehandeld uit (putatief) noodweer en voldoet zijn handelen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Ten aanzien van feit 2 dient cliënt dan ook te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

[…]

15. Toen vervolgens aangever [betrokkene 1] naar buiten kwam en die de vechtpartij met [betrokkene 4] initieerde, was sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van [betrokkene 4]. Opvallend is dat ook hierbij weer geldt, dat cliënt noch [betrokkene 4] op enig moment de confrontatie met de aangevers hebben opgezocht of uitgelokt. Het is [betrokkene 1], die onnodig naar buiten komt om verhaal te halen over / voor [betrokkene 2]. [betrokkene 2] was immers al teruggelopen naar het Maliehuisje en het incident tussen cliënt en [betrokkene 2] was al voorbij.

16. Cliënt heeft in al zijn handelen duidelijk laten zien niet uit te zijn geweest op een vechtpartij. Cliënt was ook al weggerend na het incident met [betrokkene 2] naar Hotel Des Indes. Pas toen hij zag dat [betrokkene 4] werd aangevallen door [betrokkene 1], is hij teruggegaan om zijn vriend te ontzetten. Van cliënt kan en mag niet verwacht worden dat hij zich in zo een geval, wanneer zijn vriend wordt aangevallen, moet omdraaien en zijn vriend moet achterlaten. De situatie voor [betrokkene 4] was op dat moment zo bedreigend - mede gelet op de aanwezigheid van [betrokkene 2] daar nog en de algeheel vijandige sfeer - dat onttrekken aan de situatie geen reëel of redelijk alternatief was voor [verdachte]. Cliënt moest ertussen komen om de confrontatie te stoppen en [betrokkene 4] te ontzetten. Hij is er niet met het spreekwoordelijke 'gestrekte been' ingegaan, maar heeft geprobeerd de aanval te stoppen door ertussen te komen. Toen hij daarbij van [betrokkene 1] een klap in zijn gezicht kreeg, was wederom sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding door [betrokkene 1]. De verdediging van cliënt tegen zowel de aanranding van [betrokkene 4] als tegen die van hemzelf, was dan ook noodzakelijk en geboden.

17. Gelet op de voorgeschiedenis met [betrokkene 2], was de omgeving van het Maliehuisje inclusief de portiers en vrienden van [betrokkene 2] een zeer vijandige omgeving waar cliënt en [betrokkene 4] snel vandaan moesten voordat een en ander nog meer uit de hand zou lopen. Iets wat cliënt nooit heeft gewild en wat bovendien uit (de uiterlijke verschijningsvorm van) zijn gedrag ook niet blijkt. Zijn gedrag of dat van [betrokkene 4] is nimmer in de kern aanvallend geweest of aan te merken als 'uit op een confrontatie', maar juist terughoudend en de-escalerend (door op de kruk te blijven zitten, door geen tegenspraak te geven toen hij eruit werd gezet, maar dit te accepteren en zelfs verderop te gaan staan om te wachten op zijn jas).

18. De verdediging stelt zich dan ook primair op het standpunt dat cliënt ten aanzien van feit 1 subsidiair een beroep op noodweer toekomt. Hij heeft enkel met zijn hand geslagen, in de worsteling om [betrokkene 4] te ontzetten en los te komen van de fysieke confrontatie. Zijn handelen was noodzakelijk ter verdediging van het lijf van [betrokkene 4] en dat van hemzelf.

19. Mocht uw Hof van oordeel zijn dat de handelingen van cliënt niet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit zouden voldoen, dan stelt de verdediging zich op het standpunt dat sprake is van noodweerexces. Als onmiddellijk gevolg van die vijandige omgeving, het steeds weer opzoeken en uitlokken van agressie door de aangever(s), de eerdere bedreigingen door en confrontatie met [betrokkene 2] en ten slotte de hieropvolgende aanranding door [betrokkene 1] van zijn (onschuldige) vriend [betrokkene 4] die hierdoor ten onrechte ook nog eens bij deze problemen betrokken raakte, is bij cliënt een hevige gemoedsbeweging ontstaan die aanleiding is geweest tot zijn gedragingen jegens [betrokkene 1]. Dat deze gedragingen (wellicht) de grenzen van de noodzakelijke verdediging hebben overschreden - quod non -, maakt niet dat cliënt hiervoor strafbaar is, gelet op het voorgaande. Gelet op de feiten en omstandigheden van dit geval, een en ander in samenhang bezien, komt cliënt dan ook een gerechtvaardigd beroep op noodweer(exces) toe, zodat hij voor feit 1 subsidiair dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.”

7. Het hof heeft het aangevoerde als volgt samengevat en verworpen:

“Strafbaarheid van het bewezen verklaarde en van de verdachte

Het onder 1 subsidiair bewezen verklaarde

De raadsvrouw van de verdachte heeft zich ter terechtzitting in hoger beroep met betrekking tot het onder 1 subsidiair bewezen verklaarde - overeenkomstig de door haar overgelegde pleitnotities - op het standpunt gesteld dat de verdachte een beroep op noodweer dan wel noodweerexces toekomt en dat hij daarom moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging. De raadsvrouw heeft gesteld dat de verdachte zich geconfronteerd zag met een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van zowel het lijf van zijn vriend als zijn eigen lijf. De verdachte heeft zich daartegen verdedigd. Die verdediging was noodzakelijk en geboden, aldus de raadsvrouw.

Het hof overweegt hieromtrent het volgende.

Bij de vaststelling van de feiten neemt het hof als uitgangspunt de verklaring van [betrokkene 4], vriend van de verdachte, die bij het feit aanwezig was. [betrokkene 4] verklaart dat hij door de aangever werd vastgepakt en dat hij zich heeft losgerukt. Vervolgens kwam de verdachte erbij. Toen de aangever de verdachte vastpakte, sloeg de verdachte de aangever. De aangever en de verdachte kwamen op de grond terecht en de verdachte sloeg toen de aangever meerdere keren.

Uit deze verklaring volgt dat [betrokkene 4] zich reeds had losgerukt uit de greep van de aangever op het moment dat de verdachte erbij kwam (en dus ook op het moment dat de verdachte de aangever in het gezicht sloeg). Gelet hierop is het hof met de politierechter van oordeel dat geen sprake is geweest van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van eens anders lijf. Evenmin aannemelijk geworden dat sprake is geweest van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van verdachtes eigen lijf. Anders dan de verdachte, verklaart zijn vriend [betrokkene 4] niet dat de verdachte door de aangever werd geslagen voordat de verdachte de aangever in het gezicht sloeg. Ook overigens vindt de verklaring van de verdachte als voormeld geen steun in het dossier.

Gelet op het vorenstaande verwerpt het hof het beroep op noodweer.

Op grond van de voormelde feiten en omstandigheden is het hof van oordeel dat geen sprake is geweest van een noodweersituatie, zodat het beroep op noodweerexces reeds daarom niet slaagt.

Het beroep op noodweerexces wordt ook verworpen.

(…)

Het onder 2 bewezen verklaarde

Met betrekking tot het onder 2 ten laste gelegde heeft de raadsvrouw zich - wederom overeenkomstig de door haar overgelegde pleitnotities - op het standpunt gesteld dat de verdachte een beroep op noodweer dan wel. putatief noodweer toekomt en dat hij daarom moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging. De raadsvrouw heeft gesteld dat de verdachte zich geconfronteerd zag met een onmiddellijk dreigend gevaar voor een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van zijn lijf, dan wel dat de verdachte redelijkerwijs kon en mocht menen dat hij zich moest verdedigen op de wijze zoals hij heeft gedaan.

Het hof overweegt hieromtrent het volgende.

Op basis van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting stelt het hof vast dat de aangever naar de verdachte is toegelopen en dat zij vervolgens - op straat - vlak bij elkaar stonden. Naar het oordeel van het hof is niet aannemelijk geworden dat sprake is geweest van een onmiddellijk dreigend gevaar voor een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van verdachtes lijf, waartegen verdediging noodzakelijk was. De geschetste feiten en omstandigheden leveren een dergelijk onmiddellijk dreigend gevaar niet op. Evenmin leveren die feiten en omstandigheden een situatie op waarin de verdachte abusievelijk doch verschoonbaar heeft kunnen menen dat het noodzakelijk was zichzelf te verdedigen. Het hof verwerpt het beroep op (putatief) noodweer.

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het onder 2 bewezen verklaarde en van de verdachte uitsluit. Het onder 2 bewezen verklaarde en de verdachte zijn dus strafbaar.”

8. Vooropgesteld dient te worden dat de Hoge Raad in het overzichtsarrest van 22 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:456, NJ 2016/316 m.nt. Rozemond met betrekking tot de onderhavige strafuitsluitingsgronden heeft overwogen:

Inleiding

(…)