Hof Den Haag, 22-03-2022, nr. BK-21/00778

Belanghebbende is geboren op [geboortedatum] 1948 en is in 1995 gescheiden. Belanghebbende heeft één uitwonende dochter, die geboren is op [geboortedatum] 1985. De dochter woont in [woonplaats] .

In haar aangifte IB/PVV voor het jaar 2017 heeft belanghebbende de volgende posten in aftrek gebracht op haar inkomen:

Kosten ter verwerving, inning en behoud van alimentatie

Voor de jaren 2008 tot en met 2017 heeft belanghebbende de volgende bedragen aan ontvangen alimentatie en aan kosten voor de verwerving, inning en behoud van alimentatie (alimentatiekosten) in haar aangiften IB/PVV opgenomen.

Ook in de jaren vóór 2008 heeft belanghebbende alimentatiekosten in de aangiften IB/PVV opgenomen.

Bij brief van 6 juli 2010 heeft de Inspecteur belanghebbende informatie verstrekt over de aftrekbaarheid van alimentatiekosten:

“Aftrekbaar zijn kosten die drukken op belastingplichtige en voor zover zij zijn gemaakt tot verwerving, inning en behoud van alimentatie. Die kosten kunnen in mindering worden gebracht voor zover zij in hun totale omvang niet overtreffen wat gebruikelijk is.

Ik stel voor de bovengrens als volgt te bepalen. Als er sprake is van aftrekbare kosten dan zijn die kosten aftrekbaar voor zover zij betrekking hebben op het voeren van gerechtelijke procedures tot in de hoogste instantie, daaronder tevens begrepen alle kosten die verband houden met het voeren van verweer in procedures aangespannen door de tegenpartij. Er geldt echter wel een absoluut maximum: de aftrek kan nooit meer bedragen dan 50% van de nominale vordering. Als aparte procedures worden gevolgd voor achterstallige alimentatie en toekomstige alimentatie dan dient het maximum voor elke procedure apart in acht te worden genomen.”

Ten aanzien van de aftrekbaarheid van alimentatiekosten heeft de Rechtbank in haar uitspraak van 2 mei 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:13487 in het beroep van belanghebbende tegen de aanslag IB/PVV 2013 geoordeeld dat de Inspecteur terecht geen alimentatiekosten in aftrek heeft toegelaten omdat er gezien het aanzienlijke tijdsverloop en de veelheid van procedures die belanghebbende kennelijk in dit verband reeds zonder resultaat heeft gevoerd, in 2013 geen objectieve verwachting meer bestaat dat belanghebbende enig inkomen in de vorm van alimentatie van haar ex-echtgenoot zal ontvangen. De Rechtbank heeft geoordeeld dat onder die omstandigheden de kosten niet meer aangemerkt kunnen worden als kosten ter verwerving of behoud van inkomsten uit de bron alimentatie. Het hoger beroep van belanghebbende tegen de uitspraak inzake de aanslag IB/PVV 2013 heeft het Hof bij uitspraak van 4 januari 2019, ECLI:NL:GHDHA:2019:3904, niet-ontvankelijk verklaard.

De Rechtbank heeft over de aftrekbaarheid van alimentatiekosten van belanghebbende voor het jaar 2014 in haar uitspraak van 24 oktober 2019, ECLI:NL:RBDHA:2019:12935, hetzelfde geoordeeld als voor het jaar 2013. Het Hof heeft bij uitspraak van 12 juni 2020, ECLI:NL:GHDHA:2020:1206, het hoger beroep inzake de aanslag IB/PVV 2014 ongegrond verklaard. De Hoge Raad heeft bij arrest van 10 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1748, het cassatieberoep van belanghebbende ongegrond verklaard.

Voor de jaren 2015 en 2016 heeft de Rechtbank in haar uitspraak van 7 april 2021, ECLI:NL:2021:3748, over de aftrekbaarheid van kosten van alimentatie van belanghebbende hetzelfde geoordeeld als voor de jaren 2013 en 2014. Het hoger beroep van belanghebbende inzake de aanslagen IB/PVV 2015 en IB/PVV 2016 heeft het Hof bij uitspraak van 22 maart 2022 ongegrond verklaard.

Specifieke zorgkosten

Het bedrag aan specifieke zorgkosten is door belanghebbende als volgt berekend.

De in aftrek gebrachte bedragen voor uitgaven extra gezinshulp hebben betrekking op hulp die is verstrekt door de dochter van belanghebbende door in de weekenden therapeutisch aanwezig te zijn bij de maaltijden. De kosten bestaan uit een vergoeding voor reiskosten en loon in natura (maaltijden). Belanghebbende heeft voor de gezinshulp geen indicatie aangevraagd dan wel gekregen in het kader van de WMO ten behoeve van een tegemoetkoming in de kosten.

Vaststellen aanslag

De Inspecteur heeft bij het vaststellen van de aanslag IB/PVV 2017 de alimentatiekosten en de specifieke zorgkosten niet in aftrek toegelaten. Verder heeft de Inspecteur bij het vaststellen van de aanslag de in aftrek gebrachte rente over een Flexibel Krediet van € 1.861 niet als eigenwoningrente in aftrek aanvaard.

Onderzoek aangiften

Voorafgaand aan het vaststellen van de aanslagen IB/PVV 2014 tot en met IB/PVV 2017 heeft de Inspecteur belanghebbende vragen gesteld over de in de aangiften opgenomen aftrekposten alimentatiekosten en specifieke zorgkosten en voor wat betreft de aanslagen IB/PVV 2015 tot en met IB/PVV 2017 ook over de aftrek eigenwoningrente. Voor wat betreft de aangifte IB/PVV 2015 was dat bij brief van 20 januari 2018 met kenmerk CAP/UCF/18/007 1043-2015, voor de IB/PVV 2016 was dat bij brief van 12 mei 2018, met kenmerk CAP/UCF/18/051R 1043-2016 en voor de IB/PVV 2017 was dat bij brief van 29 januari 2019, met kenmerk CAP/UCF/19/051R 1043-2017. Deze brieven hebben betrekking op het project van de Belastingdienst, bekend onder de naam “project 1043”. Hierbij worden aangiften uitgeworpen voor onderzoek naar de juistheid daarvan op grond van bepaalde kenmerken.

De Hoge Raad heeft in het in 2.6 vermelde arrest het volgende overwogen ten aanzien van de - in cassatie voor het eerst opgeworpen - klacht van belanghebbende over de onrechtmatigheid van het project 1043, de databank Fraude Signalerings Voorziening (FSV) en het gebruik daarvan jegens haar:

“Project 1043 en de databank FSV

De eerste klacht is gericht tegen het hiervoor in 3.2 weergegeven oordeel van het Hof. De klacht betoogt onder meer dat het Hof ten onrechte geen rekening heeft gehouden met het zogenoemde project 1043 van de Belastingdienst. Volgens de klacht is dat project gebaseerd op een risicoselectie en kan de inspecteur bij de behandeling van een aangifte IB/PVV daaraan een code (AKI 1043) geven die ertoe leidt dat de aangiften de komende vijf jaar worden uitgeworpen voor controle, waarna de resultaten van die controles (tot begin 2018) worden vastgelegd in een databank genaamd ‘Fraude Signalering Voorziening’ (hierna: databank FSV). Een van de factoren voor de risicoselectie in project 1043 is het opvoeren van hoge zorgkosten in de aangifte. Belanghebbende is inmiddels op grond van dit project 1043 uitgevraagd over de aangiften voor de jaren 2013 tot en met 2017. In de klacht wordt voorts betoogd dat uit de bevindingen van een door KPMG ingesteld onderzoek blijkt dat het bijhouden van de databank FSV in strijd is met de Algemene verordening gegevensbescherming (hierna: AVG) en beginselen van behoorlijk bestuur. Deze vorm van fraudebestrijding door de Belastingdienst is daarom onrechtmatig, en mag dus niet als basis dienen voor de correctie van de aangifte, aldus de klacht.

De klacht van belanghebbende over project 1043, de databank FSV en het gebruik ervan jegens haar, is niet bij het Hof, maar voor het eerst in cassatie aangevoerd. Voor de beoordeling van de gegrondheid van deze klacht is een feitelijk onderzoek nodig naar de inhoud van project 1043, de databank FSV en het gebruik ervan jegens belanghebbende. Zo’n onderzoek kan de Hoge Raad niet verrichten. De Hoge Raad moet namelijk op grond van artikel 79 Wet RO in beginsel uitgaan van de feiten zoals die in de bestreden uitspraak zijn vastgelegd. De Hoge Raad mag, afgezien van bijzondere situaties die hier niet aan de orde zijn, zijn beslissing niet baseren op feiten die voor het eerst in cassatie zijn aangevoerd.

Een dergelijk onderzoek kan wel worden verricht door een feitenrechter, zoals het Hof. Omdat echter belanghebbende haar klacht over project 1043, de databank FSV en het gebruik ervan jegens haar niet bij het Hof naar voren heeft gebracht, kan de Hoge Raad niet oordelen dat het Hof een onderzoek daarnaar ten onrechte achterwege heeft gelaten. Dit heeft tot gevolg dat de eerste klacht niet kan leiden tot vernietiging van de uitspraak van het Hof.

Hetgeen hiervoor is overwogen, leidt tot het oordeel dat het beroep in cassatie ongegrond moet worden verklaard.

5 Ten overvloede

Herziening

Uit het beroepschrift in cassatie, de conclusie van repliek, en de daarin weergegeven bronvermeldingen blijkt dat de informatie over project 1043 en de databank FSV, waarnaar de eerste klacht verwijst, voor het overgrote deel dateert van na de datum waarop het Hof uitspraak heeft gedaan. Bovendien is ook nadien nog informatie daarover bekend gemaakt.2 In zoverre zijn dat feiten en omstandigheden die belanghebbende niet bij het Hof te berde had kunnen brengen, en die het Hof daarom niet heeft kunnen meewegen bij zijn oordeel als hiervoor vermeld in 3.2 over de klacht van belanghebbende dat de Inspecteur in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur heeft gehandeld door de wijze waarop hij in het kader van de controle van de aangifte informatie bij haar heeft opgevraagd.

Niet uitgesloten kan worden dat belanghebbende hierin aanleiding ziet een verzoek in te dienen tot herziening van de uitspraak van het Hof. Herziening van een onherroepelijk geworden uitspraak kan plaatsvinden op grond van feiten of omstandigheden die bij de indiener van het verzoek tot herziening vóór die uitspraak niet bekend waren en redelijkerwijs niet bekend konden zijn, en waren zij bij de bestuursrechter eerder bekend geweest, tot een andere uitspraak zouden hebben kunnen leiden.3 Opmerking verdient dat de Hoge Raad niet kan overzien of belanghebbende met succes een herzieningsverzoek bij het Hof zal kunnen indienen.

Algemene uitgangspunten

Met betrekking tot de beoordeling van een eventueel verzoek om herziening van de Hofuitspraak en mede met het oog op de behandeling van klachten van andere belastingplichtigen over project 1043, de databank FSV en het gebruik ervan jegens hen, zal de Hoge Raad al in dit stadium enige uitgangspunten schetsen.

De Hoge Raad gaat hierbij uit van de veronderstelling dat het steeds gaat om situaties waarin de op de aangifte aangebrachte correcties zien op aftrekposten of andere elementen van de aanslag ter zake waarvan de bewijslast op de belastingplichtige rust. Dit heeft tot gevolg dat bewijsuitsluiting geen effectieve reactie op eventueel onrechtmatig gedrag van de inspecteur kan zijn. De belastingplichtige zou daar niets mee opschieten.

Indien een belastingplichtige in zijn aangifte een aftrekpost opvoert en bij de aanslagregeling wordt geconstateerd dat hij op die aftrek (gedeeltelijk) geen recht heeft, is het niet onrechtmatig indien de inspecteur vervolgens onderzoek gaat doen naar aangiften van eerdere jaren. Evenmin onrechtmatig is het besluit van de inspecteur om – na die constatering – de aangiften van de belastingplichtige over latere jaren te gaan controleren. Dat geldt in beginsel ook indien die constatering ertoe leidt dat gegevens van de belastingplichtige worden opgeslagen in een bestand, en zelfs indien die gegevensverwerking op zichzelf beschouwd onrechtmatig is. De rechtmatigheid van het besluit van de inspecteur om een aangifte te controleren wordt in beginsel niet aangetast door de manier waarop informatie over de belastingplichtige is verwerkt.

Dat kan anders zijn indien de controle van de aangifte voortvloeit uit een risicoselectie, een verwerking van persoonsgegevens in een databank of een gebruik van een databank waarin persoonsgegevens zijn opgeslagen, op basis van een criterium dat jegens de belastingplichtige leidt tot een schending van een grondrecht zoals een schending van het verbod op discriminatie naar afkomst, geaardheid of geloofsovertuiging. Indien de rechter tot de bevinding komt dat zo’n uitzonderlijke situatie aan de orde is, is het niet uitgesloten dat hij daaraan de slotsom verbindt dat de controle van de aangifte van de belastingplichtige heeft plaatsgevonden op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat het gebruik van hetgeen bij die controle aan het licht is gekomen onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht. In dat uitzonderlijke geval komt aan de inspecteur niet de bevoegdheid toe om de aangifte van de belastingplichtige te corrigeren naar aanleiding van die bij de controle aan het licht gekomen punten. Indien een belastingplichtige gemotiveerd stelt dat de hier bedoelde uitzonderlijke situatie zich in zijn geval heeft voorgedaan, dient de inspecteur aan de belastingplichtige en de rechter de gegevens te verstrekken die voor de beoordeling hiervan van belang kunnen zijn.

Tot de hiervoor in 5.3 geschetste uitzonderlijke situaties kan niet zonder meer worden gerekend het geval waarin de Belastingdienst het recht van een belastingplichtige op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer heeft geschonden door gegevens van die belastingplichtige te verwerken op een wijze die door de inhoud, het gebruik of de verspreiding van de desbetreffende bestanden – eventueel op onderdelen – in strijd is met de Wet bescherming persoonsgegevens of de AVG. Indien zou worden geconstateerd dat de door deze regelingen beoogde bescherming van de persoonlijke levenssfeer door de verwerking van persoonsgegevens is geschaad, kan dat dus niet leiden tot een verlaging van een – op zichzelf bezien juist berekende – aanslag. Evenmin kan de belastingrechter in zo’n geval aan een belastingplichtige een schadevergoeding toekennen. Dat kan namelijk alleen als de aanslag onrechtmatig is.4 Bovendien geldt dat de belastingrechter in procedures over rijksbelastingen (met uitzondering van vennootschapsbelasting) alleen een schadevergoeding kan toekennen als het beroep tegen de aanslag gegrond is5. Dat betekent dat een belastingplichtige in de hiervoor geschetste gevallen voor een eventuele schadevergoeding een afzonderlijk verzoek moet richten tot het desbetreffende bestuursorgaan en dat een eventuele procedure daarover moet worden gevoerd voor de algemene bestuursrechter6 of de civiele rechter.

(…)

2 Bijvoorbeeld het rapport van de Autoriteit persoonsgegevens, nr. z2018-22445, verschenen 29 oktober 2021.

3 Artikel 8:119, lid 1, Awb.

4 Artikel 8:88 Awb.

5 Artikel 8:73 Awb, tekst tot 1 juli 2013, dat nog van toepassing is (behalve voor de vennootschapsbelasting) op grond van artikel V, lid 1, letter a, en lid 2, Overgangsrecht Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten.

6 Artikel 82 AVG.”

Naar aanleiding van het verzoek van belanghebbende van 2 november 2020 om inzage heeft de Inspecteur bij brief van 19 januari 2021 meegedeeld dat de volgende gegevens over belanghebbende zijn opgenomen in de databank met betrekking tot projectcode 1043:

Bij dezelfde brief heeft hij meegedeeld dat de volgende gegevens van belanghebbende zijn opgenomen in de databank FSV:

Belanghebbende beschikt over een eigen woning en heeft in de aangifte IB/PVV 2017 rente van een door haar afgesloten Flexibel Krediet in aftrek gebracht als eigenwoningrente. De Inspecteur heeft bij het vaststellen van de aanslag deze aftrek volledig gecorrigeerd.

Belanghebbende heeft geen informatie verstrekt op grond waarvan kan worden geoordeeld dat gelden uit het Flexibel Krediet zijn besteed aan (onderhoud van) de eigenwoning. Voor zover belanghebbende stelt dat een deel van de gelden uit het Flexibel Krediet is besteed aan de aflossing van een oud krediet dat reeds als eigenwoningschuld was aan te merken, heeft zij voor de juistheid van die stelling geen verifieerbare gegevens verschaft. De Inspecteur heeft de aftrek eigenwoningrente derhalve terecht gecorrigeerd.

Alimentatiekosten

De Rechtbank heeft voor het onderhavige jaar, evenals voor de jaren 2013 tot en met 2016 (zie 2.5 tot en met 2.7), geoordeeld dat gelet op het aanzienlijke tijdsverloop en de veelheid van procedures die belanghebbende reeds over de aftrek van alimentatiekosten zonder resultaat heeft gevoerd, in 2017 niet de objectieve verwachting bestond dat belanghebbende enig inkomen in de vorm van alimentatie van haar ex-echtgenoot zou ontvangen. De Inspecteur heeft de aftrek van alimentatiekosten daarom terecht niet in aftrek toegelaten.

Beroep op het vertrouwensbeginsel

Voor zover belanghebbende stelt dat zij voor wat betreft de aftrek van alimentatiekosten vertrouwen kan ontlenen aan de brief van de Inspecteur van 6 juli 2010, geldt dat de Inspecteur in deze brief aan belanghebbende niet meer informatie heeft verstrekt dan over de wettelijke voorwaarden waaraan zij moet voldoen wil zij recht hebben op aftrek van alimentatiekosten. Met deze brief heeft de Inspecteur niet enige uitlating gedaan of handeling verricht op grond waarvan belanghebbende het vertrouwen heeft mogen ontlenen dat de bedragen die zij voor de verwerving van alimentatie nadien in aftrek zal brengen in aftrek zullen worden toegestaan.

Specifieke zorgkosten

Met betrekking tot de specifieke zorgkosten is het Hof van oordeel dat de Rechtbank op goede gronden heeft geoordeeld dat deze terecht zijn gecorrigeerd.

Belastingrente

Belanghebbende heeft gesteld dat sprake is van schending van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM, maar heeft deze stelling onvoldoende onderbouwd en heeft daarmee niet aan haar stelplicht voldaan.

Voor zover belanghebbende stelt dat de in rekening gebrachte belastingrente achterwege moet blijven dan wel moet worden beperkt wegens schending van het zorgvuldigheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel, heeft zij haar stelling onvoldoende onderbouwd en heeft zij daarom niet aan haar stelplicht voldaan.

Voor zover belanghebbende betoogt dat sprake is van schending van artikel 1 EP omdat de scheefgroei in de belasting- en premiedruk voor alleenverdieners is toegenomen, heeft zij evenmin aan haar stelplicht voldaan.

Project 1043

Belanghebbende heeft het Hof verzocht onderzoek te verrichten naar de inhoud van project 1043, de databank FSV en het gebruik ervan jegens haar overeenkomstig de aanbeveling die de Hoge Raad heeft gegeven in het in 2.12 genoemde arrest van 10 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1748. Uit de onder 2.13 vermelde brief van de Inspecteur blijkt dat voor de belastingjaren 2013 tot en met 2017 de naam, het adres, de woonplaats en het BSN-nummer van belanghebbende zijn opgenomen in het project 1043 en de naam en het BSN-nummer van belanghebbende tevens zijn vermeld in de databank FSV.

De Inspecteur heeft ter zitting hierover het volgende verklaard. Belanghebbende heeft in de aangifte IB/PVV 2013 bedragen aan alimentatiekosten en zorgkosten opgenomen. Dit vormde de uitworpreden voor de aangifte IB/PVV 2013 en heeft na onderzoek van beide posten geleid tot correcties in de aangifte IB/PVV 2013. In verband met de aangebrachte correcties is aan belanghebbende de code 1043 toegekend, hetgeen ertoe heeft geleid dat de aangiften van belanghebbende voor de daaropvolgende jaren eveneens zijn uitgeworpen voor onderzoek door de Inspecteur. De Inspecteur kan, naar hij heeft verklaard, de databank FSV niet zelf raadplegen, maar gezien de uitworpreden voor het belastingjaar 2013 is dat waarschijnlijk de reden geweest voor opname in de databank FSV.

Op grond van de verklaring van de Inspecteur is aannemelijk dat de aftrek van de bedragen aan alimentatiekosten en specifieke zorgkosten de directe aanleiding vormden voor het onderzoek van belanghebbendes aangifte IB/PVV voor het jaar 2017. De controle van de in de aangifte opgenomen aftrekposten heeft mitsdien niet plaatsgevonden op basis van een criterium dat jegens belanghebbende leidt tot een schending van een grondrecht zoals een schending van het verbod op discriminatie naar afkomst, geaardheid of geloofsovertuiging. Naar het oordeel van het Hof brengt de uitworp van belanghebbendes aangifte om de genoemde reden niet mee dat de controle van de aangifte van belanghebbende heeft plaatsgevonden op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht dat de aanslag moet worden vernietigd. Ook de omstandigheid dat gegevens van belanghebbende zijn opgenomen in de databank FSV, leidt om die reden niet tot een verlaging of vernietiging van de aanslag (vgl. HR 10 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1748 en HR 14 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:14).

Voor het Hof bestaat voorts geen aanleiding te oordelen dat tijdens het onderzoek van de aangifte IB/PVV voor het jaar 2017 en daarna door de Inspecteur niet is gehandeld overeenkomstig hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, laat staan dat hier sprake zou zijn van de door de Hoge Raad in deze arresten genoemde situatie waarin is gehandeld op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat het gebruik van de resultaten van het onderzoek van de aangifte onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht.

Slotsom

Het hoger beroep is gelet op hetgeen hiervoor is overwogen ongegrond.