HR, 17-04-2012, nr. 10/03655

Verdachte is door het Gerechtshof te Amsterdam wegens "Witwassen" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van drie maanden. Voorts heeft het Hof de teruggave aan verdachte gelast van een in beslag genomen telefoontoestel.

Namens verdachte heeft mr. A.M. Seebregts, advocaat te Rotterdam, vijf middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel komt op tegen 's Hofs oordeel dat de door de verdachte op 11 en 12 november 2008 bij de Koninklijke Marechaussee afgelegde verklaringen, afgelegd voordat de verdachte in de gelegenheid was gesteld een advocaat te raadplegen, voor het bewijs kunnen worden gebezigd.

Het bestreden arrest houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel relevant, in:

De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep op 25 februari 2010 bepleit - met verwijzing naar "Salduz-jurisprudentie"- dat de processen-verbaal, houdende de verklaringen van de verdachte, voor zover deze door haar zijn afgelegd voordat zij een advocaat heeft kunnen raadplegen, door het hof van de bewijslevering moeten worden uitgesloten.

Het hof overweegt naar aanleiding van dit verweer het volgende.

Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) waarborgt het aan de verdachte toekomende recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak. Met de uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) van 27 november 2008 (inzake Salduz tegen Turkije) is de omvang van dat recht nader omlijnd, in die zin dat het recht op een eerlijke behandeling zich uitstrekt tot het recht op rechtsbijstand tijdens het opsporingsonderzoek. Het EHRM heeft immers overwogen dat het gebruik van verklaringen afgelegd gedurende het politieonderzoek inbreuk kan maken op het recht op een eerlijk proces, indien de verdachte voorafgaand aan het afleggen van die verklaringen geen toegang heeft gehad tot een advocaat. Op 30 juni 2009 is de betekenis van deze uitspraak voor de Nederlandse rechtspraktijk door de Hoge Raad gepreciseerd (LJN: BH3079). In de kern houdt die laatstbedoelde rechtspraak een stelsel van instructienormen in voor politie en justitie: de aangehouden verdachte dient voorafgaand aan diens eerste verhoor door de politie op zijn consultatierecht gewezen te worden en in beginsel dient aan hem de gelegenheid geboden te worden dat recht te verwezenlijken, nog voordat dat verhoor wordt gehouden.

De door de raadsman bedoelde verhoren van de verdachte hebben plaatsgevonden voordat deze instructienormen in de rechtspraak waren geformuleerd. Nu daaraan niet is voldaan, is desalniettemin sprake van een vormverzuim als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering (Sv). Het hof zal dienen na te gaan of en, zo ja, welke gevolgen aan dat verzuim behoren te worden verbonden.

Uit de stukken in het dossier volgt dat de verdachte op 11 november 2008 in verzekering is gesteld. Van de toepassing van dit dwangmiddel is de piketcentrale op diezelfde dag op de hoogte gebracht. Op achtereenvolgens 11, 12 en 13 november 2008 is zij als verdachte gehoord door de Koninklijke Marechaussee. Blijkens de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal heeft de verdachte op 11 november 2008 en 12 november 2008 inhoudelijke verklaringen afgelegd met betrekking tot het haar ten laste gelegde. Op 12 november 2008 is de verdachte tussen 14:00 uur en 16:00 uur door een advocaat bezocht. Het hof stelt vast dat ook na evenbedoelde consultatie de verdachte op 13 november 2008 is doorgegaan met het afleggen van een verklaring, terwijl gesteld noch is gebleken dat zij wenste terug te komen op de inhoud van hetgeen door haar vóór die consultatie, op 11 en 12 november 2008, is verklaard. De verdachte heeft immers op 13 november 2008 op de vraag of zij naar aanleiding van haar vorige verklaring nog iets wilde verklaren, geantwoord: "het is allemaal goed zoals het is". Uit haar verhoren bij de rechtbank en ter terechtzitting bij het gerechtshof blijkt evenmin dat de verdachte wijzigingen wenste aan te brengen in die eerder afgelegde verklaringen. Bovendien is niet door of namens de verdachte aangevoerd dat zij zich op grond van haar eerdere verklaringen gedwongen heeft gevoeld voort te gaan met verklaren, hetgeen wel in de rede had gelegen indien daarvan sprake was geweest. Op grond van de hiervoor weergegeven gang van zaken neemt het hof aan dat de verdachte haar verklaringen in vrijheid heeft afgelegd.

Al hetgeen hiervoor is overwogen voert tot de slotsom dat, bezien in het licht van latere jurisprudentie, sprake is van een verzuim in de zin van artikel 359a Sv. Het hof is echter van oordeel dat aan dat verzuim in het onderhavige geval geen gevolgen dienen te worden verbonden, nu de verdachte ook na consultatie van een advocaat verklaringen heeft afgelegd, terwijl tot aan de procedure in eerste aanleg is gesteld noch gebleken dat zij wenste terug te komen op de inhoud van hetgeen door haar vóór consultatie is verklaard. Nu ook ter terechtzitting in hoger beroep niet, althans onvoldoende, is gespecificeerd op welke punten de verdachte niet gehouden mag worden aan de inhoud van de uit haar mond opgetekende verklaringen, en nu evenmin andere feiten of omstandigheden aannemelijk zijn geworden op grond waarvan de processen-verbaal van verhoor van de verdachte van de bewijslevering uitgesloten dienen te worden, zal het hof deze gebruiken voor het bewijs."

Bij de beoordeling van het middel dient vooropgesteld te worden hetgeen de Hoge Raad in zijn arrest van 30 juni 2009, LJN BH3079, NJ 2009, 349, m.nt. T.M. Schalken, overwoog:

Voorts is van belang dat een verklaring die tot stand is gekomen in strijd met het bepaalde in art. 6 EVRM ook niet voor het bewijs kan worden gebruikt indien de verdachte nadien, na raadpleging van een advocaat dan wel met bijstand van een advocaat, een verklaring heeft afgelegd van dezelfde inhoud en/of strekking.1.

Blijkens het bestreden arrest heeft het Hof vastgesteld dat verdachte bij de Koninklijke Marechaussee verklaringen heeft afgelegd zonder dat zij tevoren is gewezen op het recht een raadsman te raadplegen. Het Hof oordeelt vervolgens dat er sprake is van een verzuim in de zin van art. 359a Sv, maar dat aan het verzuim in het onderhavige geval geen gevolgen dienen te worden verbonden. Hierbij heeft het Hof betrokken dat verdachte ook na consultatie van een advocaat is doorgegaan met het afleggen van verklaringen, terwijl gesteld noch gebleken is dat verdachte bij de Koninklijke Marechaussee wenste terug te komen op de eerdere verklaringen en voorts dat uit de verhoren die verdachte bij de Rechtbank en het Hof heeft afgelegd niet is gebleken dat verdachte wijzigingen wilde aanbrengen in die eerdere verklaringen.

Gelet op hetgeen hiervoor onder 5 en 6 is vooropgesteld, geeft 's Hofs oordeel blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dit dient tot vernietiging van het bestreden arrest te leiden nu het Hof als bewijsmiddelen 3, 4 en 5 verklaringen van de verdachte voor het bewijs heeft gebezigd waarvan het Hof heeft vastgesteld dat deze zijn afgelegd zonder dat verdachte tevoren is gewezen op het recht een raadsman te raadplegen.

Het middel slaagt.

Het tweede middel komt op tegen 's Hofs oordeel dat het niet anders kan dan dat de bij de verdachte aangetroffen geldbedragen afkomstig zijn uit enig misdrijf.

Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat:

Het arrest bevat, voor zover relevant voor de bespreking van het middel, de volgende bewijsoverweging:

Volgens de toelichting op het middel kan uit de genoemde feiten en omstandigheden niet meer worden geconcludeerd dan dat een relatief groot bedrag bij verdachte is aangetroffen, dat zij de aanwezigheid van dat bedrag in haar bagage heeft willen verhullen en dat zij de herkomst van het geld niet nauwkeurig heeft willen noemen, hetgeen onvoldoende zou zijn om te kunnen aannemen dat het geld van misdrijf afkomstig is.

's Hofs redenering over de criminele herkomst van het aangetroffen geld is geenszins onbegrijpelijk. Naast - zoals in de toelichting op het middel genoemd - het aantreffen van een groot geldbedrag in verdachtes bagage, het verstoppen van het geld en het niet noemen van de herkomst ervan heeft het Hof voor de bewezenverklaring ook van belang geacht dat verdachte wisselende verklaringen heeft afgelegd over de achtergrond en bestemming van het geld, dat het aangetroffen geldbedrag deels bestond uit niet gangbare coupures en dat verdachte, nadat het bedrag van € 10.000 in haar handbagage was aangetroffen, in strijd met de waarheid heeft verklaard dat zij niet meer dan dat bedrag aan geld bij zich had. 's Hofs oordeel dat het niet anders kan dan dat de bij de verdachte aangetroffen geldbedragen afkomstig zijn uit enig misdrijf, is dan ook niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het derde middel richt zich tegen de overweging van het Hof dat het op de weg van verdachte had gelegen om duidelijkheid te verschaffen over de zes dames van wie het geld, volgens verdachte, afkomstig zou zijn. Betoogd wordt dat het aan het Openbaar Ministerie is om te bewijzen dat het aangetroffen geld van misdrijf afkomstig is en niet aan de verdachte om te bewijzen dat dit niet zo is.

Het is vaste jurisprudentie dat van een verdachte mag worden gevergd dat hij een verklaring geeft voor feiten die daar om vragen.2.

Verdachte heeft verklaard dat het geld afkomstig was van zes vrouwen uit de Duitse prostitutie en dat het opgehaald zou worden in de Dominicaanse Republiek door familie van deze vrouwen. Verdere informatie heeft verdachte, hoewel haar daarnaar is gevraagd, niet verstrekt. In die omstandigheden geeft het geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is het niet onbegrijpelijk dat het Hof oordeelde dat het op de weg van de verdachte lag nadere informatie te verschaffen over de dames voor wie zij een groot bedrag aan geld naar familieleden van die dames in de Dominicaanse Republiek zou brengen. Het ligt in die omstandigheden immers nogal voor de hand dat zij moeiteloos namen van die dames en/of die familieleden kan noemen wanneer haar verklaring inderdaad juist is, en als zij dat niet zou kunnen waarom niet.

Het middel faalt.

Het vierde middel komt op tegen 's Hofs afwijzing van het verzoek om verdachtes zuster, [betrokkene 1], als getuige te horen.

Het Hof heeft het verzoek om de getuige te horen afgewezen en dit in het arrest onder het kopje "Bewijsoverwegingen" als volgt gemotiveerd:

Volgens de toelichting op het middel volgt uit de verklaring van verdachte, afgelegd ter terechtzitting van 25 februari 2008, dat verdachte slechts beschikte over onvolledige gegevens van de zes vrouwen, terwijl haar zus wel beschikte over nadere gegevens van die vrouwen. Bovendien had het Hof het verzoek niet mogen afwijzen met de overweging dat het op de weg van de verdachte ligt om de informatie te verschaffen die ook de getuige zou kunnen verschaffen.

Ter terechtzitting in hoger beroep van 25 februari 2008 heeft verdachte, voor zover hier relevant, als volgt verklaard:

Ik begrijp het oordeel van het Hof aldus dat er geen noodzaak was om de getuige te horen over de personalia van de door de verdachte opgevoerde vrouwen omdat voor de vraag of het tenlastegelegde al dan niet valt te bewijzen niet die personalia van belang zijn, maar wel of de verdachte ter verificatie van haar verklaring dat zij geld vervoerde voor zes vrouwen uit de Duitse prostitutie de namen van die vrouwen kon noemen. Aldus geeft dit oordeel geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is het niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt dat het Hof heeft nagelaten te motiveren waarom het is afgeweken van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt van de verdediging. Dit middel richt zich net als het derde middel tegen de overweging dat het op de weg van verdachte ligt om duidelijkheid te verschaffen over de zes vrouwen van wie het geld, volgens verdachte, afkomstig zou zijn.

Verdachtes raadsman heeft ter terechtzitting van 25 februari 2010 gepleit overeenkomstig de pleitaantekeningen die aan het proces-verbaal van de terechtzitting zijn gehecht. Deze houden voor zover hier relevant het volgende in:

Het middel betoogt dat het Hof niet uitdrukkelijk heeft gerespondeerd op het verweer dat het op de weg van het Openbaar Ministerie had gelegen om nader onderzoek te doen naar de vraag of de door verdachte geschetste gang van zaken juist kon zijn.

Anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld, ligt in 's Hofs overweging dat het in de omstandigheden van het onderhavige geval - zie hiervoor, nr. 18 - op de weg van verdachte lag om duidelijkheid te verschaffen over de identiteit van de door haar genoemde afzenders van het geld, besloten dat dat niet aan het Openbaar Ministerie was en waarom niet. Het middel mist dus feitelijke grondslag.

Het middel faalt.

De middelen 2-5 kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en tot terugwijzing van de zaak naar het Hof dan wel verwijzing van de zaak naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG