HR, 09-10-2007, nr. 03112/06

Op grond van artikel 14 lid d van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten heeft een ieder onder meer het recht ‘in zijn tegenwoordigheid te worden berecht (….)’

Op grond van art. 6 lid 3 van het EVRM heeft een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld in

het bijzonder de navolgende rechten:

(…)

(…)

Zichzelf te verdedigen (…);

De getuigen te ondervragen (…);

Zich kosteloos te doen bijstaan door een tolk (…);

Het Europese Hof, Grote Kamer, heeft in de beslissing Sejdovic vs Italië, applicatienummer 56581/00, in diens uitspraak van 1 maart 2006 omtrent het aanwezigheidsrecht van een verdachte ter zitting in par. 84 overwogen:

Eerder had dat Hof in de zaak Stoichkov vs Bulgarije, applicatienummer 9808/02, op 24 maart 2005 al overwogen in par 56 e.v.:

Een nadere overweging omtrent het belang van het aanwezigheidsrecht kan men terugvinden in de uitspraak van het Europese Hof in de uitspraak Hermi vs Italië (Grote Kamer, applicatienummer 18114/02, 18 oktober 2006) waar in par. 33 e.v. overwogen is :

Uit het bovenstaande kan worden afgeleid dat het recht om aanwezig te zijn ter zitting een kernrecht is van art. 6 EVRM, dat niet restrictief geïnterpreteerd kan worden, ook al wordt het recht op aanwezigheid niet expliciet genoemd in dat artikel1.. Dit zeker nu de rechten van art. 6, meer in het bijzonder de ‘deelnemingsrechten’2. uit art. 6, lid 3 EVRM slechts uitgeoefend kunnen worden indien de verdachte aanwezig is ter zitting en deel kan nemen aan de zitting, uitzonderingsgevallen daargelaten (te denken valt dan bijvoorbeeld aan de cassatierechtspraak).

Zie voor bovengenoemd standpunt verder:

Dat het recht om zelf aanwezig te zijn ter zitting en zelf deel te aan het debat ter zitting indien men vervolgd wordt, een essentieel recht is voor een verdachte blijkt overigens niet alleen uit het EVRM, doch ook uit eerdergenoemd artikel van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten, terwijl verder onder andere gewezen kan worden op artikel 8 lid 2 sub d, e en f van de Amerikaanse Conventie voor de Rechten van de Mens.

Met betrekking tot artikel 6 kan nog verwezen worden op het commentaar van mr. P. de Hert in Vande Lanotte en Haeck, Handboek EVRM, Intersentia 2004, commentaar op artikel 6, Hoofdstuk 2.3, paragraaf 170, waarin De Hert opmerkt:

Over artikel 6 EVRM, het belang daarvan en de mogelijkheden tot beperking in een civiele zaak oordeelde het Europees Hof in de zaak P., C. en S. vs Verenigd Koninkrijk, applicatienummer 56547/00, op 16 juli 2002:

Met andere woorden: als er in het recht, meer in het bijzonder in de bovengenoemde zaak d.i. in civilibus, al een beperking is toegestaan, dan behoort in elk geval door de nationale rechter het beginsel van proportionaliteit in acht worden genomen bij het opleggen van een beperking van dat recht en mag die beperking in geen geval tot gevolg hebben dat de essentie van dat recht aangetast wordt.

In deze is van belang dat rekwirant, die tijdens de laatste zitting in appel op 29 maart 2006 niet bijgestaan werd door een rechtsgeleerd raadsman, weliswaar aanwezig is geweest ter zitting in hoger beroep, doch op een gegeven moment, namelijk voorafgaand aan het requisitoir, verwijderd is uit de zittingzaal, zulks op last van de voorzitter, die kennelijk gebruik maakte van diens bevoegdheid op grond van het derde lid van artikel 273 Sv, terwijl rekwirant niet meer in de gelegenheid is gesteld vervolgens nog op enigerlei moment aanwezig te zijn bij de behandeling van zijn zaak.

Het proces-verbaal van deze zitting luidt, voor zover in deze relevant, als volgt:

Opvallend is dat rekwirant verwijderd is op last van de voorzitter (zulks na waarschuwing), omdat de voorzitter een ordeverstoring constateerde, welke ordeverstoring volgens het proces-verbaal daaruit bestond dat rekwirant de advocaat-generaal zeer luidruchtig in de rede viel en luid schreeuwde en uitvoer tegen de advocaat-generaal, doch dat op geen enkele wijze nu inzichtelijk is waarom dat gedrag zo ordeverstorend was dat dat een verwijdering zou kunnen rechtvaardigen.

Zo blijkt op geen enkele wijze uit het proces-verbaal van de zitting dat rekwirant ook maar enig onheus woord heeft gebezigd jegens de advocaat-generaal en/of het Hof. Ook blijkt niet uit het proces-verbaal van enige reden waarom het proces telkens direct door moest gaan en dat het proces niet kort onderbroken kon worden teneinde rekwirant, indien deze schreeuwde, tot zich te laten komen. Ook blijkt niet uit het proces-verbaal wat verstaan moet worden onder ‘(…) uit te varen tegen de advocaat-generaal’ en waarom dat uitvaren hinderlijk dan wel ordeverstorend was, zulks in aanmerking genomen dat rekwirant geen professionele deelnemer aan strafprocessen is en een advocaat-generaal wel en in aanmerking genomen dat het uitvaren door een deelnemer aan een strafproces jegens een ander (bijvoorbeeld een officier van justitie jegens een verdachte) bepaald niet ongewoon te noemen is, voor sommige kerndeelnemers (de namen van de bewuste advocaten zijn in het algemeen wel bekend) zelfs een handelsmerk is.

Meer in het bijzonder is opvallend aan het proces-verbaal dat waar blijkt dat de voorzitter van mening was dat rekwirant zo ordeverstorend was dat rekwirant uit de zittingszaal verwijderd moest worden, niet blijkt waarom precies dat gedrag nu zo ordeverstorend was en waaruit dat gedrag nu precies bestond, hetgeen te meer klemt nu dit bewuste gedrag aanleiding was voor de voorzitter om over te gaan tot een zo vergaande beslissing.

Tevens valt op dat de voorzitter rekwirant voor het bevel tot verwijdering niet verzocht heeft om een reactie voorafgaand aan diens beslissing dan wel tenuitvoerlegging van diens beslissing, in die zin dat hij niet meegedeeld heeft aan rekwirant dat hij zojuist besloten had om rekwirant te verwijderen en of en in hoeverre rekwirant nog iets te zeggen had, hetzij omtrent die beslissing, hetzij omtrent de inhoud van het proces.

Uit het in het hierboven weergegeven gedeelte van het proces-verbaal van de zitting volgt verder dat de voorzitter rekwirant niet in de gelegenheid heeft gesteld om het proces, dat ging over rekwirant, geheel bij te wonen. Meer in het bijzonder is hij niet in de gelegenheid geweest om het gehele requisitoir van de advocaat-generaal aan te horen en/of op andere wijze kennis te nemen van de inhoud, dan wel verkorte inhoud, van dat requisitoir en is hij niet in de gelegenheid gesteld om te reageren op dat requisitoir, terwijl de voorzitter hem verder de mogelijkheid heeft ontnomen om zich te verdedigen (ook tegen het requisitoir), zich uit te laten over de duur van de gevorderde gevangenisstraf en als het laatste woord te voeren.

Eveneens volgt uit het in het weergegeven gedeelte van het proces-verbaal van de zitting dat rekwirant niet in de gelegenheid is geweest om kennis te nemen van een door de advocaat-generaal aan het Hof zich overgelegd schriftelijk stuk (de vordering) en hij daardoor niet in de gelegenheid is geweest om op dat schriftelijke stuk te reageren, dit terwijl dat alles uiteraard bekend was voor het Hof.

Tot slot volgt uit het bovenstaande dat daar waar rekwirant naar de zaal was gekomen teneinde zich te verdedigen, hij door de (beslissing van) de voorzitter verhinderd is zich te verdedigen en rekwirant nimmer (ondubbelzinnig) afstand heeft gedaan dan wel willen doen van het recht zich te verdedigen dan wel het recht om aanwezig te zijn bij zijn eigen strafproces dan wel om aan dat proces deel te nemen. Integendeel: bij faxbrief d.d. 11 april 2006 heeft mr J.P.C. ten Wolde de voorzitter van het Hof laten weten dat hij was benaderd door rekwirant met het verzoek hem bij te staan en heeft hij namens rekwirant verzocht (nog) geen uitspraak te doen, maar bij tussenarrest de zaak aan te houden opdat hij en/of rekwirant alsnog in staat zouden zijn de verdediging te voeren4..

Hoewel gezegd kan worden dat het recht om aanwezig te zijn als verdachte tijdens een proces, niet zodanig absoluut is dat bij afwezigheid zo een proces in het geheel niet plaats zou kunnen vinden, is wel van belang dat een inbreuk op art. 6 EVRM zo min mogelijk plaats moet vinden en dat indien zo'n inbreuk plaatsvindt, deze inbreuk zoveel mogelijk gecompenseerd moet worden.

Met betrekking tot al het bovenstaande is van belang dat, alhoewel toegegeven kan worden dat beslissingen op grond van het derde lid van artikel 273 Sv normaal gesproken niet vatbaar zijn voor toetsing in cassatie, de in deze door de voorzitter genomen beslissingen omtrent de handhaving der orde tijdens de zitting zo diep ingrepen in de verdedigingsrechten van rekwirant dat het materieel niet begrijpelijk zou zijn dat de beslissing in de onderhavige zaak, namelijk de beslissing tot verwijdering, in cassatie niet toetsbaar is.

Echter zelfs al zou uw College van oordeel zijn dat de beslissing (beslissingen) niet toetsbaar is (zijn) in cassatie, dan is relevant dat deze beslissing (en) wel relevant zijn voor de vraag of en in hoeverre rekwirant een eerlijk proces heeft gekregen bij het Hof. Dit zeker nu het Hof als zittingsrechter (naar de woorden van het EHRM in de zaak Cuscani) de ‘ultimate guardian of the fairness of the proceedings’ was.

Om een (groot) aantal redenen is rekwirant van oordeel dat er door de gang van zaken met betrekking tot zijn definitieve verwijdering uit de zittingszaal een inbreuk is gemaakt op zijn recht op een eerlijk proces zoals dat is omschreven in (onder meer) art. 6 EVRM.

Ten eerste valt niet, althans niet zonder nadere motivering (welke ontbreekt), in te zien dat het gedrag van rekwirant ter zitting redelijkerwijze aanleiding kon geven tot de beslissing dat rekwirant uit de zittingszaal verwijderd diende te worden en te blijven en meer in het bijzonder dat het Hof na verwijdering van rekwirant op last van de voorzitter in redelijkheid heeft kunnen en mogen menen door te gaan met de berechting van rekwirant, zulks in zijner (door de voorzitter afgedwongen) afwezigheid, zulks mede gegeven de belangen die voor rekwirant op het spel stonden, zoals de verdenking van het begaan hebben van zeer ernstige strafbare feiten, welke ontkend werden door rekwirant, de mogelijk zeer langdurige gevangenisstraf5. die hem boven het hoofd hing en de afwezigheid van een rechtsgeleerd raadsman, als ook het feit dat dit de laatste behandeling van de zaak in een feitelijke instantie was. Hierdoor is niet alleen artikel 273 lid 3 Sv, doch tevens artikel 6 EVRM geschonden.

Ten tweede is in verband met het grote belang dat aan het aanwezigheidsrecht gehecht moet worden niet, althans niet zonder meer, begrijpelijk dat waar zo een ingrijpende beslissing als definitieve verwijdering van rekwirant uit de zittingzaal genomen is, verzoeker zich tegen deze beslissing niet heeft kunnen verdedigen dan wel zich over deze beslissing heeft kunnen uitlaten. Mede gegeven de eerdergenoemde belangen van rekwirant is ook hierom sprake van een schending van art. 6 EVRM.

Ten derde is niet, althans niet zonder meer, begrijpelijk dat waar zo een ingrijpende beslissing als verwijdering van rekwirant uit de zittingzaal genomen is, deze beslissing direct is genomen voor de duur van het hele (verdere) proces en niet slechts voor een gedeelte van het proces. Ook is zonder nadere motivering niet begrijpelijk dat door het Hof is nagelaten om op enig tijdstip na verwijdering van rekwirant te bezien of rekwirant, nadat hij enige tijd afwezig was geweest en wellicht tot rust was gekomen, wellicht weer in staat kon en moest worden gesteld zijn proces bij te wonen, zulks mede gegeven het grote belang dat aan het aanwezigheidsrecht moet worden gehecht. Niet begrijpelijk is dat het Hof na tenuitvoerlegging van de beslissing tot verwijdering van rekwirant in redelijkheid heeft mogen menen door te kunnen gaan met de verdere berechting van rekwirant, zulks in zijner (door de voorzitter afgedwongen) afwezigheid, dit mede gegeven de belangen die voor rekwirant op het spel stonden, zoals de verdenking van het begaan hebben van zeer ernstige strafbare feiten, welke ontkend werden door rekwirant, de mogelijkheid van een zeer langdurige gevangenisstraf, de afwezigheid van een rechtsgeleerd raadsman en het feit dat dit de laatste behandeling van de zaak in een feitelijke instantie was. Ook hierom is artikel 6 EVRM geschonden.

Dit laatste klemt te meer daar het Hof had moeten inzien dat verwijdering van rekwirant gedurende het gehele proces niet proportioneel was gegeven het vastgestelde gedrag en niet, althans niet zonder meer, in te zien valt waarom het voor een goede gang van zaken tijdens het proces noodzakelijk was dat rekwirant gedurende het gehele proces niet in de gelegenheid mocht worden gesteld dat proces bij te wonen.

Ten vierde is niet, althans niet zonder meer begrijpelijk dat waar zo een ingrijpende beslissing als verwijdering van rekwirant uit de zittingzaal genomen is ten gevolge waarvan rekwirant niet meer kon volgen wat er tijdens zijn proces geschiedde, er niet gezorgd is voor maatregelen die minder vergaand waren, dan wel overwogen is dat minder vergaande maatregelen niet voldoende waren om een goede procesgang te waarborgen. Meer in het bijzonder valt niet in te zien waarom de voorzitter gemeend heeft niet te kunnen volstaan met een zodanige maatregel als het nemen van fysieke maatregelen waardoor rekwirant geen (hoorbaar) geluid meer produceerde in de zittingzaal tijdens het verhoor van het requisitoir, dan wel het rekwirant verplichten zich te verwijderen uit de zittingzaal naar een andere zaal welke met de zittingzaal verbonden was met een audiovisuele dan wel audioverbinding, dit opdat rekwirant in elk geval in de gelegenheid zou zijn geweest om het requisitoir en het proces jegens hem te volgen. Dit alles ook mede gegeven de belangen die voor rekwirant op het spel stonden, zoals de verdenking van het begaan hebben van zeer ernstige strafbare feiten, welke ontkend werden door rekwirant, de mogelijkheid van een zeer langdurige gevangenisstraf, de afwezigheid van een rechtsgeleerd raadsman en het feit dat dit de laatste behandeling van de zaak in een feitelijke instantie was. De getroffen maatregel en de tenuitvoerlegging daarvan was dan ook niet proportioneel en ook daardoor is artikel 6 EVRM geschonden

Ten vijfde is niet, althans niet zonder meer, begrijpelijk dat waar een ingrijpende beslissing als verwijdering van rekwirant uit de zittingzaal genomen is ten gevolge waarvan rekwirant niet meer kon volgen wat er tijdens zijn proces geschiedde, het Hof niet na afloop van het requisitoir rekwirant gebruik heeft laten maken van diens aanwezigheidsrecht en rekwirant in de gelegenheid heeft gesteld om kennis te verkrijgen van de inhoud van het requisitoir door rekwirant kort de inhoud daarvan weer te geven6., dit zodat rekwirant daarop kon reageren, ten gevolge waarvan rekwirant door het Hof niet in de mogelijkheid is gesteld kennis te nemen van het requisitoir en zich te verdedigen ten gevolge waarvan artikel 6 EVRM geschonden is. Daarbij is overigens van belang dat het het Hof duidelijk had moeten zijn dat rekwirant alleen wanneer de advocaat-generaal aan het woord was zichzelf kennelijk niet (voldoende) kon beheersen en het niet onwaarschijnlijk was dat rekwirant na afloop van het requisitoir heel goed in staat zou zijn om — zoals hij dat ook eerder had gedaan — wel op ordentelijke wijze zijn verdediging te voeren.

Ten zesde is niet, althans niet zonder meer, begrijpelijk dat blijkens het proces-verbaal van de zitting de advocaat-generaal een vordering heeft overlegd aan het Hof, aan rekwirant niet een afschrift van de vordering is verstrekt tijdens het proces en hij op enigerlei wijze in de gelegenheid is geweest zich te verdedigen jegens die vordering en/of daar commentaar op te leveren. Het loutere niet aanwezig (mogen) zijn van rekwirant in de zittingzaal dwingt immers op geen enkele wijze tot de conclusie dat hij dan ook tijdens het proces geen kennis meer mag en/of kan nemen van processtukken die overlegd worden en/of zich daartegen niet meer mag verweren. Zo blijkt het ‘EVRM-rechtelijk’ wel vaker voor te komen dat verdachten niet in de zittingszaal aanwezig zijn, dit terwijl de consequenties die hier golden, namelijk niets meer kunnen waarnemen van het proces, dan niet volgen (vgl. Marcello Viola vs Italië, EHRM 5 oktober 2006, applicatienummer 45106/04).

In de zaak Salov versus Oekraïne (applicatienummer 65518/01) heeft het Europees Hof, op 6 september 2005 in par. 87 omtrent het begrip ‘equality of arms’ het navolgende overwogen:

Nu rekwirant geen kennis genomen heeft van de vordering en geen kennis daarvan heeft kunnen nemen tijdens zijn proces en niet in de gelegenheid is geweest om daarop te reageren jegens de rechter, zulks terwijl op geen enkele wijze uit de stukken blijkt dat hem kennisname evenals de mogelijkheid om daarop te reageren niet toegestaan kon worden is artikel 6 EVRM geschonden.

Ten zevende is niet, althans niet zonder meer, begrijpelijk dat zelfs al zou er geen enkele mogelijkheid bestaan hebben om rekwirant te laten terugkeren in de zittingzaal, het Hof het proces na de verwijdering volledig door heeft laten gaan en heeft afgerond, zulks in afwezigheid van een raadsman, ten gevolge waarvan rekwirant zichzelf niet heeft kunnen verdedigen noch heeft kunnen laten verdedigen, dan wel het Hof — kennisnemende van een geheel nieuwe situatie, namelijk dat rekwirant niet meer bij zijn eigen proces aanwezig mocht zijn, niet heroverwogen heeft de vraag of en in hoeverre het niet juist was dat er dan in elk geval een raadsman zijdens rekwirant aanwezig was en/of in elk geval hieromtrent op dat moment navraag had gedaan bij rekwirant, dit mede gegeven de belangen die voor rekwirant op het spel stonden, zoals de verdenking van het begaan hebben van zeer ernstige strafbare feiten, welke ontkend werden door rekwirant, de mogelijkheid van een zeer langdurige gevangenisstraf en het feit dat dit de laatste behandeling van de zaak in een feitelijke instantie was.

Nu niet blijkt van enige overweging hieromtrent en er wel een raadsman was toegevoegd, welke raadsman niet ter zitting was, had het Hof het nodige moeten doen teneinde er zorg voor te dragen dat de toegevoegd raadsman aanwezig zou zijn ter zitting en aldaar het nodige zou doen, althans had het Hof moeten zorgen voor een verdediging van rekwirant die voldeed aan minimale maatstaven. Nu dit alles niet is geschied, is artikel 6 EVRM geschonden.

Geconcludeerd moet worden dat de definitieve verwijdering van rekwirant, louter en alleen omdat hij naar het oordeel van de voorzitter tot drie maal toe de orde op de zitting zou hebben verstoord, waardoor hem de mogelijkheid is ontzegd kennis te nemen van het requisitoir en hem daarenboven de mogelijkheid werd ontzegd zich daartegen te verdedigen in strijd is met het recht op een eerlijk proces en/of de beginselen van een goede procesorde en/of art. 273 Sv. Niet gezegd kan immers worden dat rekwirant op ondubbelzinnige wijze afstand heeft gedaan van zijn recht op in zijn tegenwoordigheid te worden berecht, terwijl de niet nader gemotiveerde definitieve verwijdering van rekwirant ook disproportioneel moet worden geoordeeld. Het Hof had minstgenomen moeten onderzoeken of rekwirant bereid en in staat was om alsnog (zonder de orde te verstoren) kennis te nemen van de (korte inhoud van) het requisitoir van de advocaat-generaal en daarop te reageren voor wat betreft de hem verweten feiten en de strafeis van de advocaat-generaal en/of hij alsnog wenste te worden bijgestaan door een advocaat.

Gelet op al het bovenstaande moet geconcludeerd worden dat rekwirant geen eerlijk proces als bedoeld in art. 6 EVRM heeft gehad en dat het onderzoek ter terechtzitting en de naar aanleiding daarvan gewezen uitspraak nietig is en kan het arrest van het Hof dus niet in stand kan blijven.

Blijkens het proces-verbaal ter terechtzitting met betrekking tot de zitting zoals die in hoger beroep heeft plaatsgevonden op 24 februari 2005 (pagina 5) heeft het Hof onder meer het verzoek de getuige [getuige 6] te horen toegewezen. De zaak is voor onder meer het horen van die getuige vervolgens verwezen naar de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken met het verzoek aan de rechter-commissaris om te bezien of onder meer die getuige binnen een afzienbare termijn kon worden gehoord.

Noch het proces-verbaal van de laatste zitting, noch enig ander proces-verbaal terechtzitting in hoger beroep houdt in dat de getuige [getuige 6] op enig moment is gehoord. Ook is in de processen-verbaal van de zittingen die volgden op de zitting van 24 februari 2005 te lezen dat de advocaat-generaal en de verdachte ex art. 288 lid 3 Sv hebben afgezien van het horen van [getuige 6] als getuige in de onderhavige zaak, terwijl het Hof ook niet bij met redenen omklede beslissing van het horen van deze getuige heeft afgezien.

Het moet er gelet op het bovenstaande voor worden gehouden dat de bedoelde instemming niet is gegeven. Bij die stand van zaken had het Hof op grond van het ook in hoger beroep toepasselijke voorschrift van art. 287, derde lid, Sv de (hernieuwde) oproeping van de getuige moeten bevelen, althans in ieder geval (in overleg met de advocaat-generaal en verdachte) een beslissing moeten nemen ten aanzien van deze getuige. Het Hof had op de voet van art. 288, eerste lid, Sv bij een met redenen omklede beslissing kunnen afzien van het alsnog (trachten te) horen van deze getuige op de grond hetzij dat het onaannemelijk was dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zou verschijnen, hetzij dat het gegronde vermoeden bestond dat de gezondheidstoestand van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting ernstig in gevaar zou worden gebracht, hetzij dat door het achterwege blijven van de oproeping redelijkerwijs noch het Openbaar Ministerie in de vervolging noch de verdachte in zijn verdediging werd geschaad. Een dergelijke beslissing ontbreekt evenwel. Dit verzuim leidt tot nietigheid van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep en de naar aanleiding daarvan gewezen einduitspraak.

Bij brief van 11 november 2005 heeft de toenmalige raadsman van rekwirant, mr van Eeuwijk, namens rekwirant de advocaat-generaal verzocht onder meer de getuige [getuige 2] op te roepen.

Hiertoe heeft de genoemde raadsman aangevoerd dat de genoemde getuige meer kan verklaren omtrent de beschuldigingen die nader te noemen aangeefsters [getuige 7], [getuige 5] en [getuige 1] ten aanzien van cliënt hebben geuit. De verdediging wenste de getuige vragen te stellen met betrekking tot hetgeen door cliënt was verklaard omtrent de betrokkenheid van de getuige bij de totstandkoming van de diverse verklaringen tegen cliënt die zich in het dossier bevinden.

Blijkens het proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 28 november 2005 heeft de advocaat-generaal aangegeven niet te zullen overgaan tot het oproepen van de genoemde getuige nu de verdediging naar haar mening door het niet-oproepen van [getuige 2] niet in zijn verdediging zou worden geschaad.

Blijkens het genoemde proces-verbaal ter terechtzitting heeft de verdediging gepersisteerd bij het verzoek (onder meer) [getuige 2] te horen als getuige. De genoemde raadsman heeft daartoe aangevoerd:

Met betrekking tot het verzoek (onder meer) getuige [getuige 2] te horen heeft rekwirant ter zitting verklaard:

Het Hof heeft met betrekking tot het verzoek [getuige 2] op te roepen als getuige overwogen:

Vooropgesteld zij dat van de verdediging niet kan worden gevergd dat zij een verzoek als het onderhavige verdergaand motiveert dan nodig is voor de rechter om te kunnen beoordelen of aan de van toepassing zijnde maatstaf is voldaan en derhalve de uitzondering op de hoofdregel van art. 287, derde lid, Sv — inhoudende dat de rechter de dagvaarding of oproeping van de daar bedoelde getuigen beveelt — van toepassing is (vgl. HR 24 oktober 1995, NJ 1996. 148).

Het Hof heeft in casu van de oproeping van getuige [getuige 2] afgezien op grond van de in art. 288 lid 1 onder a genoemde afwijzingsgrond. Het Hof heeft geoordeeld dat het onaannemelijk is dat deze getuige binnen een aanvaardbare termijn ter zitting zou kunnen verschijnen. Dit oordeel is niet nader gemotiveerd. Naar moet worden aangenomen kan het enkele feit dat de verzochte getuige zich — ook blijkens het verzoek van de verdediging — naar alle waarschijnlijkheid in Roemenië bevindt het oordeel van het Hof dat niet aannemelijk is dat deze getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen niet dragen. Getuigen die zich in het buitenland bevinden kan immers worden verzocht naar Nederland te komen om een verklaring af te leggen, terwijl ook in het kader van een rechtshulpverzoek kan worden overgegaan tot het horen van dergelijke getuigen in het buitenland. Dat is overigens ten aanzien van een aantal (eveneens Roemeense) getuigen ook gebeurd in deze zaak.

Het Hof heeft het verzoek de hier aan de orde zijnde getuige te horen ook afgewezen op grond van de omstandigheid dat van hem alleen een telefoonnummer bekend is. Ook deze omstandigheid kan noch zelfstandig, noch in samenhang met de andere door het Hof gehanteerde afwijzingsgrond, de afwijzing van het verzoek dragen. Naar algemeen bekend is, is het over het algemeen zeer goed mogelijk (al dan niet door tussenkomst van de bevoegde justitiële autoriteiten)om aan de hand van een telefoonnummer via de telefoonmaatschappij die verantwoordelijk is voor de aan de orde zijnde telefoonaansluiting de bij die telefoonaansluiting behorende persoons- en adresgegevens te achterhalen. Hoewel art. 263 lid 3Sv stelt dat de verdachte/verdediging in het verzoek tot oproeping van een bepaalde getuige de namen, het beroep en de woon- of verblijfplaats vermeldt, stelt genoemd artikellid ook dat, bij onbekendheid van een of ander, de getuige zo nauwkeurig mogelijk wordt aangeduid. Dat laatste is in dit geval gebeurd. De verdediging beschikte alleen over de naam (inclusief voorletter) en het telefoonnummer van de verzochte getuige. Zonder nadere motivering is niet begrijpelijk waarom het Hof daar in casu geen genoegen mee heeft genomen en, zonder daarnaar enig onderzoek te (laten) verrichten, het verzoek tot het doen horen/oproepen van getuige [getuige 2] heeft afgewezen.

De zeer gebrekkig gemotiveerde afwijzing van deze getuige klemt te meer gegeven het grote gewicht dat gehecht moet worden aan het feit dat een verdachte in staat moet worden gesteld om ontlastende getuigen ter zitting te horen, welk recht gewaarborgd is in artikel 6 lid 3 EVRM, en het feit dat rekwirant gesteld had dat het horen van deze getuige van belang was voor de waarheidsvinding en het tenlastegelegde nu deze getuige getuigen die eerder belastend hadden verklaard over rekwirant daartoe zou hebben aangezet en een verklaring van deze getuige ook in andere opzichten zou kunnen bijdragen aan de beoordeling van de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van voor de onderhavige zaak van groot belang zijnde getuigen.

Bij brief van 11 november 2005 heeft de toenmalige raadsman van rekwirant, mr van Eeuwijk, namens rekwirant de advocaat-generaal verzocht onder meer de getuigen [getuige 3], [getuige 5] en [getuige 7] op te roepen.

Hiertoe heeft de genoemde raadsman ten aanzien van de getuige [getuige 3] aangevoerd dat deze [getuige 3] als (gewezen) medeverdachte meer kan verklaren omtrent de rol die rekwirant in het dossier wordt toegedicht. Ten aanzien van deze getuige is in genoemd verzoek de wens geuit deze getuige in het kader van een nader verhoor te confronteren met de verklaringen van rekwirant zoals die op 10 november 2005 bij de politie zijn afgelegd.

Met betrekking tot de getuigen [getuige 5] en [getuige 7] is in de genoemde brief van 11 november 2005 door de verdediging aangevoerd dat de verdediging deze getuigen wenste te confronteren met de op 10 november 2005 door rekwirant afgelegde verklaringen. In dat kader is gewezen op de beweerdelijke reis die de genoemde getuige met ‘[getuige 2]’ naar Spanje zouden hebben gemaakt. Met het oog op een mogelijke bevestiging van deze reis door de getuige [getuige 4], kan de betrouwbaarheid van de genoemde getuigen verder worden getoetst.

De advocaat-generaal heeft bij brief d.d. 22 november 2005 laten weten dat zij niet zou overgaan tot het oproepen van de getuigen [getuige 3], [getuige 5] en [getuige 7], nu de verdediging naar haar oordeel door het niet oproepen van de genoemde personen niet in zijn verdediging zou worden geschaad.

Blijkens het proces-verbaal terechtzitting d.d. 28 november 2005 heeft de verdediging gepersisteerd bij het horen van (onder meer) de genoemde getuigen. Met betrekking daartoe is door de toenmalige raadsman van rekwirant (en in aanvulling op het schriftelijke verzoek) betoogd:

Rekwirant heeft ten aanzien van de verzoeken ter zitting verklaard:

Het Hof heeft met betrekking tot het verzoek [getuige 3], [getuige 5] en [getuige 7] te horen als getuigen het volgende overwogen:

Vooropgesteld zij dat van de verdediging niet kan worden gevergd dat zij een verzoek als het onderhavige verdergaand motiveert dan nodig is voor de rechter om te kunnen beoordelen of aan de van toepassing zijnde maatstaf is voldaan en derhalve de uitzondering op de hoofdregel van art. 287, derde lid, Sv — inhoudende dat de rechter de dagvaarding of oproeping van de daar bedoelde getuigen beveelt — van toepassing is (vgl. HR 24 oktober 1995, NJ 1996. 148).

Gelet op het moment waarop in deze zaak door de rechtbank vonnis is gewezen en namens rekwirant appèl is ingesteld is in de onderhavige zaak het nieuwe art. 410 Sv en het nieuwe art. 418 Sv nog niet van toepassing. Het Hof heeft dan ook terecht tot uitgangspunt genomen dat ten aanzien van de hier aan de orde zijnde getuigen niet kon worden teruggevallen op het zogenaamde noodzaakscriterium, en beoordeeld diende te worden of rekwirant door het niet-oproepen van de genoemde getuigen al dan niet in zijn verdediging zou worden geschaad. Het oordeel van het Hof dat dat niet het geval was, is echter zonder nadere motivering, welke ontbreekt, niet begrijpelijk.

Ter motivering van het oordeel van het Hof dat rekwirant door het niet-oproepen van de getuigen [getuige 3], [getuige 5] en [getuige 7] niet in zijn verdediging wordt geschaad verwijst het Hof enkel en alleen naar de omstandigheid dat de voornoemde personen al bij de politie en de rechter-commissaris zijn gehoord waarbij de toenmalige advocaat van rekwirant in de gelegenheid is gesteld daarbij aanwezig te zijn en vragen te stellen.

Hoewel die omstandigheid onder de nieuwe wetgeving wel van belang is voor de vraag aan welk criterium moet worden getoetst, kan die enkele omstandigheid niet zonder nadere motivering de afwijzing op basis van het redelijkheidcriterium dragen. Dat zal in zijn algemeenheid zo zijn, maar is met name ook in de onderhavige zaak het geval. Ter motivering van het verzoek tot het oproepen van de hier aan de orde zijnde getuigen is door de verdediging immers meermalen verwezen naar de aanvullende verklaringen van rekwirant zoals hij die had afgelegd op 10 november 2005 en de wens om de genoemde getuigen met die verklaringen te confronteren. Nu de verklaringen van rekwirant waarop wordt gedoeld zijn afgelegd (ruim) nadat de verzochte getuigen waren gehoord bij de politie en rechter-commissaris, had het Hof in casu in ieder geval moeten motiveren waarom het van oordeel was dat de genoemde wens van de verdediging niet hoefde te leiden tot het (opnieuw) horen van de genoemde getuigen. Zonder nadere toelichting valt immers niet in te zien waarom het confronteren van de genoemde getuigen met de nieuwe verklaringen van rekwirant niet van belang kon zijn voor enige in deze strafzaak te nemen beslissing, dan wel redelijkerwijs moet worden uitgesloten dat de genoemde getuigen in aanvulling op wat zij al eerder hadden verklaard (en naar aanleiding van de nieuwe verklaringen van rekwirant) iets nieuws zouden kunnen verklaren (zie onder meer Hoge Raad 1 december 1993, NJ 1993, 631). Het Hof heeft de in de eerder aangehaalde overweging geen, of in ieder geval onvoldoende, inzicht gegeven in zijn gedachtegang dienaangaande.

De door het Hof gegeven motivering voor de afwijzing van het verzoek de hier aan de orde zijnde getuigen te horen laat de mogelijkheid open dat het Hof zijn oordeel (dat rekwirant tot het niet-oproepen van deze getuigen niet in zijn verdediging wordt geschaad) daarop heeft gebaseerd dat het zich voldoende geïnformeerd achtte omtrent de feiten die van belang waren voor de beoordeling van met name ook de bewijsvraag en dat niet te verwachten was dat de verklaringen van de genoemde getuigen daaraan iets zouden kunnen toevoegen of afdoen, nu zij immers al eerder waren gehoord. In die lezing zou het Hof ten onrechte zijn vooruitgelopen op de inhoud van de verklaringen van de genoemde getuigen en zou het Hof de hier te hanteren maatstaf hebben miskend.

Dit alles te meer nu er sprake was van, ten opzichte van de eerdere verhoren van de hier aan de orde zijnde getuigen, gewijzigde omstandigheden. Sinds de verhoren van de getuigen [getuige 3], [getuige 5] en [getuige 7] waren er immers verklaringen van rekwirant bijgekomen met welke verklaringen de verdediging de genoemde getuigen graag wenste te confronteren.

De zeer gebrekkig gemotiveerde afwijzing van deze getuigen klemt te meer gegeven het grote gewicht dat gehecht moet worden aan het feit dat een verdachte in staat moet worden gesteld om getuigen à charge ter zitting te horen, welk recht gewaarborgd is in artikel 6 lid 3 EVRM, en het feit dat rekwirant gesteld had dat het horen van deze getuigen van belang was voor de waarheidsvinding en het tenlastegelegde en het Hof de verklaringen van deze drie getuigen heeft gebezigd voor het bewijs in de onderhavige zaak.

Ten laste van rekwirant is ten aanzien van het in zaak C onder 1 tenlastegelegde bewezen verklaard dat hij

Met betrekking tot dit feit bezigt het Hof de bewijsmiddelen 1.1 en 18.1 tot met 18.5. Hoewel uit die bewijsmiddelen wel blijkt dat rekwirant na in Haarlem tegen een reclamezuil te zijn opgereden vervolgens is doorgereden (naar Bloemendaal), blijkt uit de genoemde bewijsmiddelen niet dat hij ook de plaats van het ongeval aan de Duinlustweg te Bloemendaal heeft verlaten (als bedoeld in art. 7 lid 1 WVW 1994). Uit bewijsmiddel 18.5 blijkt immers dat rekwirant (als bestuurder) door de politie werd aangesproken op de plaats van het ongeval en dat hij vervolgens door de politie naar het ziekenhuis te Haarlem is vervoerd. Nu het door de politie worden afgevoerd naar een ziekenhuis niet oplevert het verlaten van de plaats van het ongeval als bedoeld in art. 7 lid 1 WVW 1994, moet ervan worden uitgegaan dat het Hof ten onrechte bewezen heeft verklaard dat rekwirant meermalen art. 7 lid 1 WVW 1994 heeft overtreden. In ieder geval is de bewezenverklaring van het verlaten van de plaats van het ongeval aan de Duinlustweg te Bloemendaal zonder nadere motivering niet begrijpelijk, althans in ieder geval onvoldoende gemotiveerd. De bewezenverklaring van dit feit kan dan ook niet in stand blijven.

Ten laste van rekwirant is bewezen verklaard dat hij

Voor het bewijs van dit feit bezigt het Hof allereerst bewijsmiddel 1.1. Uit dit bewijsmiddel blijkt — voor zover voor dit feit van belang — dat rekwirant ter zitting in hoger beroep heeft verklaard:

Voorts bezigt het Hof voor het bewijs van dit feit de bewijsmiddelen 18.1 tot en met 18.5. Uit die bewijsmiddelen blijkt weliswaar wel dat er jegens rekwirant een verdenking bestond dat hij onder invloed een auto had bestuurd, maar daaruit blijkt (allereerst) niet dat er sprake was van een situatie waarin het verlenen van medewerking aan een ademonderzoek voor rekwirant om bijzondere geneeskundige redenen onwenselijk was. Uit die bewijsmiddelen blijkt ook niet dat de politie in de redelijkheid kon aannemen dat er sprake was een dusdanige situatie. Uit bewijsmiddel 18.5 blijkt daarentegen dat rekwirant buitengewoon agressief en krachtig was, hetgeen doet veronderstellen dat hij op zichzelf fysiek in staan moet zijn geweest mee te werken aan een ademonderzoek. Hoewel uit genoemd bewijsmiddel wel blijkt dat rekwirant is afgevoerd naar het ziekenhuis, blijkt daaruit niet dat rekwirant daar dusdanig lang moest blijven dat hij — op grond van een meer dan kortstondig verblijf in het ziekenhuis — niet in staat was zijn medewerking aan een ademonderzoek als bedoeld in art. 8 lid 2 onder a WVW verlenen.

Uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen blijkt eveneens niet dat rekwirant ex art. 163 lid 4 WVW is gevraagd of hij zijn toestemming gaf tot het verrichten van een bloedonderzoek als bedoeld in art. 8 lid 2 onder b WVW. Dit terwijl op grond van bewijsmiddel 18.5 moet worden aangenomen dat rekwirant op zichzelf wel in staat was om een dergelijke vraag met ja of nee te beantwoorden. In genoemd bewijsmiddel staat immers dat rekwirant wel in staat was om zijn wil ten aanzien van de bloedproef kenbaar te maken. Gelet op de tekst van de hier toepasselijke wettelijke bepalingen en de uitspraak van uw College van 16 september 1985, NJ 1986, 232 (r.o. 6.3) moet het ervoor worden gehouden dat een bevel tot meewerking aan een bloedonderzoek pas kan worden gegeven indien eerst ex art. 163 lid 4 WVW 1994 aan de verdachte wordt gevraagd of hij (vrijwillig) aan een dergelijk onderzoek wil meewerken. Zonder dat eerst om toestemming is verzocht kan niet worden gesproken over een rechtsgeldig gegeven gevel ex art. 163 lid 5 WVW. De vraag of rekwirant vrijwillig wilde meewerken aan een bloedonderzoek diende dan ook te blijken uit de bewijsmiddelen, hetgeen in casu niet het geval is. Ook daarom is de bewezenverklaring niet naar de eis der wet met de redenen omkleed.

Tot slot kan uit een door het Hof gebezigde bewijsmiddelen niet volgen dat de verbalisant die rekwirant het bevel ex art. 163 lid 5 WVW heeft gegeven, te weten verbalisant [verbalisant 1], op grond van art. 163 lid 5 WVW daartoe bevoegd was. Hoewel deze omstandigheid wel bewezen is verklaard, volgt deze niet uit een door het Hof gebezigde bewijsmiddelen. Ook hierom is de bewezenverklaring niet voldoende met redenen omkleed en kan de bewezenverklaring van dit feit niet in stand blijven.

Het is op bovengenoemde gronden dat rekwirant uw College eerbiedig verzoekt om het arrest zoals gewezen door het Gerechtshof te Amsterdam bij arrest van 12 april 2006 te vernietigen en een zodanige uitspraak te doen als uw College juist en noodzakelijk voorkomt.

De bijzonderlijk gemachtigde,

mr G.P. Hamer

Amsterdam, 29 januari 2007